Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lipca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA– Barbara Godlewska – Michalak

Sędzia SA – Małgorzata Manowska

Sędzia SA– Agata Zając (spr.)

Protokolant– sekr. sądowy Agnieszka Janik

po rozpoznaniu w dniu 25 lipca 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa S. D. i A. D.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 14 września 2012 r.

sygn. akt XXV C 1154/11

I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1)  zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz A. D. kwotę 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 listopada 2011 r. do dnia zapłaty i na rzecz S. D. kwotę 40.000 (czterdzieści tysięcy) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 listopada 2011 r. do dnia zapłaty,

2)  w pozostałej części powództwo oddala,

3)  zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz S. D. kwotę 396,87 (trzysta dziewięćdziesiąt sześć złotych i osiemdziesiąt siedem groszy) zł i na rzecz A. D. kwotę 595,30 (pięćset dziewięćdziesiąt pięć złotych i trzydzieści groszy) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

4)  nakazuje pobranie od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty 4.500 (cztery tysiące pięćset) zł tytułem części nieuiszczonej opłaty od pozwu;

II. w pozostałym zakresie apelację oddala;

III. znosi między stronami koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

IV. nakazuje pobranie od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty 4.500 (cztery tysiące pięćset) zł tytułem części nieuiszczonej opłaty od apelacji;

V. odstępuje od obciążania powodów obowiązkiem zwrotu na rzecz Skarbu Państwa części nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu i od apelacji.

Sygn. akt VI ACa 1633/12

UZASADNIENIE

Pozwem skierowanym przeciwko (...) Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W. S. D. i A. D. wnieśli o zasądzenie zadośćuczynienia w wysokości po 80.000 zł na rzecz każdego z powodów z ustawowymi odsetkami od dnia 5 listopada 2012 r. do dnia zapłaty. Swoje roszczenie powodowie wywodzili z naruszenia ich dóbr osobistych, na skutek śmierci w dniu 4 grudnia 2004 r. ich syna J. D., która nastąpiła na skutek wypadku samochodowego, spowodowanego przez kierowcę M. W., za którego odpowiedzialność ponosi pozwany.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów kosztów postępowania, wskazując, iż jego odpowiedzialność kształtuje art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, przepis ten zawiera kompletny i zamknięty katalog zakresu odpowiedzialności pozwanej, w którym nie mieści się odpowiedzialność z tytułu naruszenia dóbr osobistych i jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 448 k.c. Ponadto pozwany podniósł, że naruszenie więzi emocjonalnej między poszkodowanym a osobami trzecimi nie jest normalnym następstwem wypadku, brak więc związku przyczynowego, a z ostrożności procesowej wskazał na brak wykazania wysokości roszczenia oraz , wskazując, że pozwany otrzymał wezwanie do zapłaty w dniu 4 października 2011 r. i dopiero od tej daty biegnie 30-dniowy termin do spełnienia świadczenia, stwierdził, że odsetki mogą być zasądzone dopiero od dnia wyrokowania.

Wyrokiem z dnia 14 września 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo w całości, nieuiszczone koszty sądowe przejął na rachunek Skarbu Państwa i zasądził od S. D. i A. D. solidarnie na rzecz „ Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W. koszty zastępstwa prawnego w wysokości 2.000 zł.

Powyższy wyrok został wydany w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 4 grudnia 2004 r. na drodze R. B. M. W. kierując samochodem osobowym marki H. (...) spowodował wypadek, w którym pasażer samochodu J. D. poniósł śmierć. M. W. został uznany winnym spowodowania wypadku, co wynika z wyroku Sądu Rejonowego w Kętrzynie z dnia 14 kwietnia 2005 r. w sprawie sygn. akt II K 216/05. J. D. w chwili śmierci miał 28 lat, był od kilku lat żonaty, mieszkał z żoną. Powodowie S. i A. D. oprócz syna J. mieli jeszcze troje dzieci; dwoje z nich: córka z mężem i dzieckiem oraz drugi syn z żoną i dzieckiem mieszkali razem z powodami. Najstarszy syn M. od chwili ożenku, tj. od 1993 r. nie mieszkał wprawdzie z rodzicami, ale mieszkał z żoną w tym samym budynku, co rodzice. Bracia M. i J. pracowali razem w zakładzie kominiarskim. W mniejszym rozmiarze pracował z nimi ojciec, który od 1985 r. był na rencie. Powódka A. D. od 1992 r. pozostaje na zasiłku dla bezrobotnych.

Na podstawie opinii biegłej psychiatry B. D. Sąd Okręgowy ustalił, że po śmierci syna A. D. przebywała reakcję sytuacyjna depresyjną trwającą nie dłużej niż rok, nie wymagającą leczenia psychiatrycznego. Jej stan psychiczny nie miał wpływu na jej funkcjonowanie zawodowe. W czasie trwania reakcji jej funkcjonowanie rodzinne i codzienne mogło być zaburzone, ale jedynie w nieznacznym stopniu. Przebyta reakcja obecnie nie ma wpływu na funkcjonowanie rodzinne, zawodowe i społeczne powódki.

S. D. również po śmierci syna przeżył krótkotrwałą trwającą do około miesiąca sytuację depresyjną, ale również nie korzystał z pomocy psychiatry, gdyż nie widział takiej potrzeby. Również w jego przypadku w czasie trwania reakcji jego funkcjonowanie rodzinne i codzienne mogło być zaburzone, ale jedynie w nieznacznym stopniu. Przebyta reakcja obecnie nie ma wpływu na funkcjonowanie rodzinne, zawodowe i społeczne powoda.

Powodowie zrezygnowali z przeprowadzania badania psychologicznego.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Jako materialnoprawną przesłankę roszczeń powodów Sąd I instancji przyjął art. 436 k.c. w zw. z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 1224 poz. 1152 ze zm.). Sąd Okręgowy wskazał jakie roszczenia przysługiwały na podstawie art. 446 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 sierpnia 2008 r. oraz na treść art. 446 § 4 k.c., który wszedł w życie na mocy ustawy z dnia 30 maja 2008 r. (Dz. U. 2008 Nr 116 poz. 731) który, przewiduje możliwość przyznania najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Sąd Okręgowy podniósł, iż po wejściu w życie zmienionego art. 446 k.c. ukształtowało się orzecznictwo w przedmiocie możliwości zasądzenia zadośćuczynienia również w przypadku, gdy śmierć osoby najbliższej nastąpiła przed dniem wejścia w życie zmian. W ocenie Sądu I instancji powodom nie należy się jednakże zadośćuczynienie na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. Sąd Okręgowy wskazał, iż śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym, ale nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie i rodzi poczucie krzywdy. Osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna zatem wykazać istnienie tego rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegającej ochronie, zerwanie której powoduje naruszenie dobra osobistego. Sąd I instancji podniósł, iż sytuacja depresyjna powoda S. D. po stracie syna trwała nie dłużej niż jeden miesiąc, a powódki A. D. nie więcej jak jeden rok. Sytuacje te nie zakłóciły ich funkcjonowania w życiu codziennym, rodzinnym, społecznym i zawodowym. Ożenek syna na kilka lat przed śmiercią siłą rzeczy musiał zmienić relacje pomiędzy rodzicami a synem, syn bowiem stworzył rodzinę, która dla niego stała się pierwszoplanową. W ocenie Sądu Okręgowego nie przekonujący byli powodowie, którzy zeznali, że liczyli na dożycie razem z synem J.. Syn J. nie był właścicielem nieruchomości budowlanej, w której mieszkał razem z żoną. Nawet jego żona nie była właścicielem budynku, w którym mieszkała wraz z mężem i dzieckiem. Brak jest jakichkolwiek materialnych dowodów, które uprawdopodabniałyby tezę, że J. zamierzał sprowadzić rodziców do domu rodzinnego żony i by w tym kierunku, mimo upływu 6 lat od zawarcia związku małżeńskiego podjęte zostały kroki prawne czy faktyczne zmierzające do realizacji tego celu. Sąd I instancji wskazał, iż nie przekonujący są również powodowie w swoich zeznaniach, że syn J. często u nich bywał, nocował i współfinansował ich potrzeby. Przeprowadzone postępowanie nie wykazało, by sytuacja finansowa syna J. odbiegała w sposób zasadniczy od sytuacji finansowej pozostałych dzieci, co uzasadniałoby większą od pozostałych dzieci pomoc finansową J.. Powyższe zdaniem Sądu Okręgowego nie pozwala przyjąć, by śmierć syna J. pogorszyła sytuację materialną powodów, ich widoki na przyszłość. Powodowie mieszkają w lokalu kwaterunkowym, na który mają przydział, mają więc zapewnione potrzeby mieszkaniowe i w tym zakresie ich poczucie bezpieczeństwa jest niczym niezagrożone. Nadto Sąd I instancji wskazał, iż nie zostało udowodnione, by powód zamierzał prowadzić wraz z synem działalność gospodarczą na własny rachunek polegającą na prowadzeniu usług kominiarskich. W ocenie Sądu Okręgowego ożenek syna rozluźnił w sposób oczywisty relacje pomiędzy nim a rodzicami, reakcja depresyjna na jego śmierć była typową, nie zakłócającą funkcjonowania. Wszystko w ocenie Sądu I instancji powoduje, że nie można przyjąć spełnienia się przesłanki uzasadniającej zasądzenie zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dóbr osobistych i musiało skutkować oddaleniem powództwa. Rozstrzygnięcie o kosztach Sąd Okręgowy oparł o przepis art. 98 k.p.c.

Powyższy wyrok zaskarżyli apelacją w całości powodowie zarzucając naruszenie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. poprzez przyjęcie przez Sąd, iż powodom nie należy się zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych, skoro nastąpiło bezspornie zerwanie więzi rodzinnych i doznanie przez powodów ujemnego deficytu emocjonalnego po śmierci syna J. D..

W oparciu o powyższy zarzut powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. na ich rzecz kwoty po 80.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 5 listopada 2011 r. od dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za zerwanie więzi rodzinnych w związku ze śmiercią syna J. D..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne są prawidłowe i Sąd Apelacyjny ustalenia te przyjmuje za własne.

Trafnie Sąd Okręgowy uznał, że pozwany odpowiada za szkodę spowodowaną przez kierowcę pojazdu w pełnym zakresie, także za pozostającą w związku przyczynowym z ruchem pojazdu szkodę niemajątkową. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2005 r. sygn. akt III CZP 99/04 (OSNC 2005/10/166) wynikające z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych uprawnienie osoby trzeciej do żądania od ubezpieczyciela odszkodowania z tytułu ubezpieczenia pojazdu mechanicznego powstaje wówczas, gdy posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są zobowiązani zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego do odszkodowania za szkodę wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu. Przepis ten posługuje się pojęciem szkody szeroko rozumianej, obejmującej zarówno uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Zawarta w nim regulacja jest wyrazem woli ustawodawcy zapewnienia osobie trzeciej możliwie pełnej kompensaty szkody wyrządzonej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego.

Trafnie także Sąd Okręgowy wskazał, że z uwagi na datę zdarzenia, w wyniku którego zmarł syn powodów J. D. - 4 grudnia 2004 r. - podstawą prawną rozstrzygnięcia o zasadności żądań powodów nie może być art. 446 § 4 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 3 sierpnia 2008 r., ale art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 października 2010 r. sygn. akt III CZP 76/10 (Biul. SN 2010/10/11) najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r.

Zgodnie z art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Z kolei art. 24 § 1 k.c. stanowi, iż ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Zauważyć należy, iż określony w art. 23 k.c. katalog dóbr osobistych ma charakter otwarty. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko, wyrażone w judykaturze, iż do katalogu tego należy zaliczyć również więzi rodzinne, które stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i podlegają ochronie prawnej ( Vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 23.09.2005 r. sygn. akt I ACa 554/05; wyrok Sądu Najwyższego z 14.01.2010 r. sygn. akt IV CK 307/09; uchwała Sądu Najwyższego z 22.10.2010 r. sygn. akt III CZP 76/10). Skoro dobrem osobistym jest kult pamięci osoby zmarłej, to a fortiori może nim być także więź między osobami żyjącymi, nie ma zatem przeszkód do uznania, że szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 k.c. i art. 24 k.c. ( Vide uchwała Sądu Najwyższego z 22.10.2010 r. sygn. akt III CZP 76/10). Zauważyć należy, iż nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy ( Vide uchwała Sądu Najwyższego z 13.07.2011 r. sygn. akt III CZP 32/11). W doktrynie jak i w orzecznictwie wskazuje się, że na rozmiar krzywdy, mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek pokrzywdzonego (Por. wyrok Sądu Najwyższego z 3.06.2011 r. sygn. akt III CSK 279/10).

Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska Sądu Okręgowego, iż zerwanie więzi między powodami a zmarłym w dniu 4 grudnia 2004 r. ich synem J. D. nie skutkowało bólem, cierpieniem i poczuciem krzywdy powodów jako rodziców utraconego dziecka. Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego J. D. był jednym z czwórki dzieci powodów. Kilka lat przed tragicznym wypadkiem ożenił się. Założenie własnej rodziny spowodowało zmianę relacji z rodzicami. J. D. wyprowadził się z domu rodzinnego i zamieszkał ze swoją żoną B.. Jest oczywiste, że założenie rodziny skutkuje pewnym osłabieniem łączącej rodziców a ich dzieci więzi. Stworzona bowiem przez dziecko rodzina staje się zwykle dla niego pierwszoplanowa. Niemniej jednak łącząca go z rodzicami więź nadal pozostała silna. Tak też było w przypadku J. D., który choć z uwagi na zawarcie związku małżeńskiego wyprowadził się od rodziców, jednakże pozostawał z nimi w bliskich relacjach. Na bliskość tych relacji miała wpływ wspólna praca. J. D. pracował z bratem M. w zakładzie kominiarskim, w którym pracę świadczył również choć w mniejszym wymiarze ich ojciec, tj. S. D.. Podkreślić przy tym należy, iż zakład kominiarski, usytuowany jest w miejscowości, w której mieszkają powodowie. J. D. często więc także z tego względu bywał u rodziców, zdarzało się - jak zeznali świadek M. D. oraz powodowie A. D. i S. D. - że u nich nocował, sam bowiem mieszkał w odległości około 30 km od tej miejscowości. Mimo więc wyprowadzenia się przez J. D. z domu rodzinnego i założenia własnej rodziny, powodowie mieli stały kontakt z synem. Nagła, tragiczna śmierć syna, który przeżył zaledwie 28 lat, spowodowała u powodów wstrząs psychiczny. Jak wynika z przeprowadzonej opinii biegłej z zakresu psychiatrii zarówno A. D. jak i S. D. przebyli sytuację depresyjną, która trwała u powódki nie dłużej niż rok, zaś u powoda około miesiąc. Podkreślić przy tym należy, iż potwierdzeniem doznania bólu i cierpienia w związku ze śmiercią członka rodziny, nie jest wyłącznie stwierdzony rozstrój zdrowia. Doznanie krzywdy nie musi manifestować się stanem chorobowym u osoby, żądającej naprawienia szkody niemajątkowej. Nagła śmierć syna wywołała u powodów poczucie osamotnienia i pustki, przy czym powodowie potrafili poradzić sobie z tragiczną sytuacją, która ich dotknęła. Z opinii biegłej z zakresu psychiatrii wynika, iż stan psychiczny powodów mógł w nieznacznym stopniu wpłynąć na ich funkcjonowanie rodzinne i codzienne. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie można przyjąć, że doznanie bólu i cierpienia jest wyłącznie pochodną czasu trwania sytuacji depresyjnej, która determinuje zasadność bądź niezasadność dochodzonego roszczenia w postaci naruszonego dobra osobistego. Takie błędne założenie w istocie pozbawiałoby należytej ochrony te osoby, które z uwagi na uwarunkowania psychiczne szybciej radzą sobie z sytuacjami stresowymi.

Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego ocena, czy na skutek śmierci J. D. pogorszyła się sytuacja materialna powodów, pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie w przedmiocie zasadności żądanego przez nich zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie nie jest bowiem zależne od pogorszenia sytuacji materialnej osoby uprawnionej i poniesienia szkody majątkowej. Jego celem jest kompensacja doznanej krzywdy, a więc złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc pokrzywdzonemu w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym jego sytuacji. Pogorszenie zaś sytuacji życiowej w zakresie pogorszenia obecnej sytuacji materialnej i utraty realnej możliwości polepszenia warunków życia stanowi podstawę do żądania przez najbliższych członków rodziny zmarłego stosownego odszkodowania w oparciu o art. 446 § 3 k.c.

Z treści art. 448 k.c. wynika, że określenie wysokości należnego zadośćuczynienia ustawodawca pozostawił uznaniu sędziowskiemu, wskazując jedynie, że ma to być kwota odpowiednia do doznanej krzywdy. Zadośćuczynienie stanowi więc rekompensatę krzywdy ocenianej indywidualnie w każdym przypadku. Odczucie krzywdy jest pojęciem subiektywnym i niewymiernym, jednak określając wysokość zadośćuczynienie Sąd musi kierować się przesłankami obiektywnymi, biorąc pod uwagę szeroko rozumiane cierpienia fizyczne i psychiczne poszkodowanego. Wyrażenie „odpowiednia suma” pozostaje w związku z tym, że ze względu na istotę krzywdy nie da się jej wyliczyć w sposób ścisły, w przeciwieństwie do szkody rzeczowej. Zadośćuczynienie jest sposobem naprawienia krzywdy ujmowanej jako zarówno cierpienia fizyczne, jak ból i inne dolegliwości, jak i cierpienia psychiczne, czyli negatywne uczucia przeżywane w związku z cierpieniami fizycznymi lub następstwami uszkodzeń ciała; zadośćuczynienie winno mieć charakter całościowy obejmować wszystkie cierpienia fizyczne i psychiczne, zarówno doznane, jak i te które zapewne wystąpią w przyszłości ( Vide wyrok Sądu Najwyższego z 3.02.2000 r. sygn. akt I CKN 969/00, niepubl.). Niewątpliwie krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy przypadek powinien być traktowany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego. Uzupełniający charakter ma przesłanka "przeciętnej stopy życiowej" społeczeństwa, która ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar (Por. wyrok Sądu Najwyższego z 10.05.2012 r. sygn. akt IV CSK 416/11).

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny uznał, że kwota 50.000 zł na rzecz A. D. oraz kwota 40.000 zł na rzecz S. D. rekompensuje doznaną przez powodów krzywdę w związku ze śmiercią ich syna J. D.. Zasądzona kwota uwzględnia istotne okoliczności, mające wpływ na rozmiar cierpienia i sytuację powodów po śmierci w wypadku komunikacyjnym ich syna, z którym powodów łączyła silna więź emocjonalna. Sąd Apelacyjny nie znalazł natomiast podstaw, by uwzględnić apelację w zakresie żądania zasądzenia dalej idącego zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Więź emocjonalna istniejąca między powodami a zmarłym synem była niewątpliwie silna, tym niemniej zmarły nie był jedynym dzieckiem powodów, na kilka lat przed śmiercią ożenił się, założył własną rodzinę, stąd też więź łącząca powodów jako rodziców a ich synem, zmieniła się. Ich wzajemne kontakty stały się rzadsze. Powyższe wpływa na rozmiar doznanej przez powodów krzywdy i w konsekwencji na wysokość należnego im z tego tytułu zadośćuczynienia.

Rozstrzygnięcie o odsetkach Sąd Apelacyjny oparł o przepis art. 455 k.c. w zw. z art. 817 § 1 k.c., uznając, iż odsetki ustawowe od zasądzonej kwoty należą się powodom od dnia doręczenia pozwanej odpisu pozwu, tj. od dnia 5 listopada 2011 r. Wyrok zasądzający zadośćuczynienie ma charakter deklaratywny, nie konstytutywny, gdyż możliwość przyznania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia nie zakłada dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze ( Vide wyrok Sądu Najwyższego z 8.02.1011 r. sygn. akt I CSK 243/10).

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny, częściowo uwzględniając apelację powodów, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, zaś w pozostałym zakresie apelację, jako bezzasadną, oddalił na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym Sąd orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c.

Na podstawie zaś art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2010 Nr 90 poz. 594 ze zm.). Sąd Apelacyjny nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 4.500 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od apelacji.

Uwzględniając sytuację materialną i osobistą powodów Sąd za zasadne uznał odstąpienie na podstawie art. 113 ust. 1 i 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych od obciążania powodów obowiązkiem zwrotu na rzecz Skarbu Państwa części nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu i od apelacji.