Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lutego 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodnicząca: Sędzia Anna Strączyńska

Protokolant:Magdalena Turek

po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. A., M. S. (1), J. S., D. C., A. B. (1), D. L., G. K., M. K. (1), B. L. i M. K. (2)

przeciwko (...) W.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 28 marca 2022 r., sygn. akt I C 2429/21

1.  oddala apelację;

2.  ustala, że pozwany ponosi koszty postępowania apelacyjnego w całości, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu
w Sądzie Okręgowym w Warszawie.

Anna Strączyńska

Sygn. akt I ACa 620/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 19 grudnia 2016 r. A. A. wniósł na podstawie art. 64 k.c. w zw. z art. 1047 § 1 k.p.c. o stwierdzenie, że (...) W. oraz pozwani M. S. (1), J. S., A. B. (1), D. L., G. K., M. K. (1), M. K. (2), M. L. (1) oraz Z. C. mają obowiązek zawarcia z powodem umowy ustanowienia prawa użytkowania wieczystego o następującej treści:

1.  (...) W. – Prezydent (...) W. w wykonaniu postanowień decyzji z 1 sierpnia 2013 r. Nr (...), zmienionej decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z 14 marca 2014 r. znak: (...) oddaje nieruchomość w W. przy ul. (...), stanowiącą działkę gruntu numer ewidencyjny (...) o powierzchni 1082 m ^{( 2)} z obrębu (...), objętą obecnie prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Warszawy - Mokotowa księgą wieczystą KW Nr (...) (dalej: „Nieruchomość”) w użytkowanie wieczyste na okres 99 lat, to znaczy do dnia upływającego 99 lat po dniu wydania wyroku w sprawie, z przeznaczeniem na cele zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego, na rzecz:

a)  A. A. w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

b)  Z. C. w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

c)  M. S. (1) w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

d)  J. S. w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

e)  M. L. (1) w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

f)  A. B. (1) w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

g)  D. L. w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

h)  G. K. w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

i)  M. K. (1) w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

j)  M. K. (2) w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

a powód i pozwane osoby fizyczne wyrażają na to zgodę.

2.  Czynsz symboliczny z tytułu użytkowania wieczystego Nieruchomości wynosić będzie 1.082 zł (jeden tysiąc osiemdziesiąt dwa złote) netto i płatny będzie z góry do dnia 31 (trzydziestego pierwszego) marca każdego roku na konto Urzędu (...) (...) W., przy czym czynszu symbolicznego nie pobiera się za rok, w którym zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego Nieruchomości, czynsz symboliczny z tytułu użytkowania wieczystego Nieruchomości będzie każdorazowo powiększany o kwotę należnego podatku od towarów i usług według stawki obowiązującej w terminie zapłaty czynszu.

3.  W przypadku zbycia prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości na rzecz osób trzecich, czynsz symboliczny z tytułu użytkowania wieczystego gruntu zastąpi opłata roczna, którą nabywcy uiszczają na zasadach ogólnych określonych w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Nie dotyczy to nabywania prawa użytkowania wieczystego w drodze dziedziczenia oraz jego nabycia przez osobę bliską (§ 8 uchwały nr (...) rady (...) z dnia 8 listopada 2007 r.

4.  Wydanie Nieruchomości na rzecz Użytkowników wieczystych nastąpi w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Powód wnosił również o zasądzenie od (...) W. na swoją rzecz kosztów procesu.

W odpowiedzi na pozew pozwani M. S. (1), J. S., A. B. (1), D. L., G. K., M. K. (1), M. K. (2) oraz M. L. (1) uznali powództwo wniesione przez powoda w całości oraz wnieśli o nieobciążanie ich kosztami procesu.

W odpowiedzi na pozew (...) W. wnosiło o odrzucenie pozwu, ewentualnie o oddalenie powództwa w całości, sprawdzenie wartości przedmiotu sporu w trybie art. 25 § 2 k.p.c. oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu. W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany podnosił brak legitymacji procesowej czynnej w niniejszej sprawie wskazując, iż roszczenie powoda oparte jest na współuczestnictwie materialnym koniecznym. W ocenie (...) W. zarówno powód jak i pozwani M. S. (1), J. S., A. B. (1), D. L., G. K., M. K. (1), M. K. (2), M. L. (1) oraz Z. C. są współuczestnikami po stronie powodowej i winni występować w ramach toczącego się postępowania tylko łącznie.

Wyrokiem częściowym z dnia 09 sierpnia 2018 r. Sąd oddalił powództwo w stosunku do M. S. (1), J. S., A. B. (1), D. L., G. K., M. K. (1), M. K. (2), M. L. (1) i Z. C..

Postanowieniem z dnia 20 listopada 2018 r. na podstawie art. 195 § 2 k.p.c. Sąd zawiadomił o toczącym się postępowaniu M. S. (1), J. S., A. B. (1), D. L., G. K., M. K. (1), M. K. (2) i M. L. (1).

Pismem procesowym z dnia 07 grudnia 2018 r. M. S. (1), J. S., A. B. (1), D. L., G. K., M. K. (1), M. K. (2) i M. L. (1) oświadczyli, że przystępują do procesu w charakterze powodów. Wnieśli o stwierdzenie, że pozwane (...) W. ma obowiązek zawarcia z powodami umowy ustanowienia prawa użytkowania wieczystego o treści wskazanej w pozwie wniesionym przez A. A., z tą modyfikacją, że w zakresie ustanowienia użytkowania wieczystego na rzecz Z. C. – z uwagi na jego śmierć – aby umowa dotyczyła jego następców prawnych.

Wobec zakończenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po Z. C., Sąd postanowieniem z dnia 08 maja 2020 r. podjął zawieszone (postanowieniem z dnia 06 czerwca 2019 r.) postępowanie i na podstawie art. 195 § 2 k.p.c. zawiadomił o toczącym się postępowaniu D. C. – jako następcę prawnego Z. C..

Pismem procesowym z dnia 17 czerwca 2020 r. D. C. przystąpił do postępowania w charakterze powoda, przyłączając się w całości do żądania pozostałych powodów.

Postanowieniem z dnia 04 sierpnia 2021 r. Sąd zawiesił postępowanie wobec informacji o śmierci powoda M. L. (1). Postanowieniem z dnia 22 grudnia 2021 r. Sąd podjął zawieszone postępowanie z udziałem następcy prawnego – B. L..

Stanowiska stron w dalszym toku postępowania nie uległy zmianie.

Wyrokiem z dnia 28 marca 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zobowiązał (...) W. do zawarcia z A. A., M. S. (1), J. S., A. B. (1), D. L., G. K., M. K. (1), D. C., B. L. i M. K. (2) umowy ustanowienia prawa użytkowania wieczystego o następującej treści:

„1. (...) W. – Prezydent (...) W. w wykonaniu postanowień decyzji z dnia 1 sierpnia 2013 r. Nr (...), zmienionej decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia 14 marca 2014 r. znak: (...) oddaje nieruchomość w W. przy ul. (...), stanowiącą działkę gruntu numer ewidencyjny (...) o powierzchni 1082 m ^{( 2)} z obrębu (...), objętą obecnie prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie księgą wieczystą Kw Nr (...) (dalej: „Nieruchomość”) w użytkowanie wieczyste na okres 99 lat, to znaczy do dnia upływającego 99 lat po dniu wydania wyroku w sprawie, z przeznaczeniem na cele zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego na rzecz:

a)  A. A. w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

b)  D. C. w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

c)  M. S. (1) w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

d)  J. S. w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

e)  B. L. w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

f)  A. B. (1) w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

g)  D. L. w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

h)  G. K. w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

i)  M. K. (1) w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu,

j)  M. K. (2) w udziale wynoszącym (...) (...) części gruntu.

2. Czynsz symboliczny z tytułu użytkowania wieczystego Nieruchomości wynosić będzie 1082 (jeden tysiąc osiemdziesiąt dwa) zł netto i płatny będzie z góry do 31 (trzydziestego pierwszego) marca każdego roku na konto Urzędu (...) (...) W., przy czym czynszu symbolicznego nie pobiera się za rok, w którym ustanowione zostało prawo użytkowania wieczystego Nieruchomości; czynsz symboliczny z tytułu użytkowania wieczystego Nieruchomości będzie każdorazowo powiększany o kwotę należnego podatku od towarów i usług według stawki obowiązującej w terminie zapłaty czynszu.

3. W przypadku zbycia prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości na rzecz osób trzecich, czynsz symboliczny z tytułu użytkowania wieczystego gruntu zastąpi opłata roczna, którą nabywcy uiszczają na zasadach ogólnych określonych w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Nie dotoczy to nabywania prawa użytkowania wieczystego w drodze dziedziczenia oraz jego nabycia przez osobę bliską (§ 8 uchwały nr (...)Rady (...) W. z dnia 8 listopada 2007 r.

4. Wydanie Nieruchomości użytkownikom wieczystym nastąpi w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku.”,

a powodowie wyrażają na to zgodę” (pkt I wyroku),

oraz ustalił, że pozwany w całości ponosi koszty procesu, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku (pkt II).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia i rozważania:

Dawna nieruchomość (...) położona przy ul. (...)/(...), ozn. hip. nr (...) leżała na terenie objętym działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...). Nieruchomość stanowiła uprzednio własność I. H. (1) w (...), R. E. z d. B. W. w (...), M. H. z B. K. w (...), H. M. z B. L. w (...), K. P. P. L. w (...), A. D. w (...).

Z dniem wejścia w życie dekretu (...) – 22 listopada 1945 r., przedmiotowa nieruchomość stała się własnością gminy (...) W., a następnie na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. Nr 14, poz. 130) stała się własnością Skarbu Państwa.

W dniu 11 marca 1948 r. adw. K. L. (1), działając jako pełnomocnik dawnych właścicieli hipotecznych, złożył wniosek w trybie art. 7 ust. 1 dekretu o przyznanie prawa własności czasowej do gruntu. Prezydium Rady (...)w (...) W. orzeczeniem administracyjnym z 15 lipca 1953 r. (nr (...)) odmówiło dotychczasowym współwłaścicielom przyznania prawa własności czasowej przedmiotowego gruntu. Mimo wniesienia odwołania – Ministerstwo (...) decyzją z dnia 25 stycznia 1954 r. (nr (...)) utrzymało orzeczenie Prezydium w mocy.

Minister (...) decyzją z dnia 27 maja 2008 r. (nr (...)) stwierdził nieważność decyzji Ministerstwa (...) z 25 stycznia 1954 r. i utrzymanego nią w mocy orzeczenia administracyjnego Prezydium Rady (...) (...) W..

Dawną nieruchomość hipoteczną aktualnie stanowi działka ewidencyjna nr (...) oraz część działki ewidencyjnej nr (...) o pow. 156 m ^{( 2)} (ul. (...)) z obrębu (...). Aktualnie przedmiotowa nieruchomość jest objęta obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego otoczenia (...) w W., przyjętym przez Radę (...) W. uchwałą nr (...) z dnia 09 listopada 2010 r. Przedmiotowa nieruchomość (oznaczona jako (...)) znajduje się w strefie wpływu podziemnej infrastruktury komunikacyjnej. Aktualnie wartość rynkowa nieruchomości położonej przy ul. (...), oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) z obrębu (...) o pow. 1082 m ^{( 2)} wynosi 4.978.538 zł.

Spadek po I. H. (2) nabyli: K. A. (1) z d. H. i T. H. (1) E. H., po ½ każde z nich. Spadek po T. H. (2) nabyli J. H. w ¼ i K. A. (2) w ¾. Spadek po J. H. nabyła w całości K. A. (2), po której śmierci (27 czerwca 2001 r.) spadek objął w całości A. A..

Spadek po R. W., zmarłej dnia 20 lipca 1961 r. nabyli: S. K. w 6/18 części spadku, K. L. (2), I. K. (1) i K. L. (1) po 2/18 części spadku każde z nich oraz J. B. i Z. B. po 3/18 części spadku każde z nich. Spadek po J. B. zmarłym dnia 26 stycznia 1981 r. nabyli A. B. (2) i A. B. (1) po ½ części spadku każde z nich. Spadek po Z. B. z d. B. zmarłej dnia 08 kwietnia 1992 r. nabył w całości A. B. (1).

Spadek po M. K. (3) zmarłej dnia 20 października 1958 r. nabył w całości S. K..

Spadek po H. L. zmarłej dnia 16 maja 1940 r. nabyli: K. L. (2), I. K. (2) z d. L. i K. L. (1) po 1/3 części spadku każde z nich.

Spadek po I. K. (1), zmarłej w dniu 01 marca 1974 r. nabył w całości J. K. (1) J. K. (2), zaś jego spadkobiercami zostali: G. K., M. K. (1) i M. K. (2) po 1/3 części spadku każde z nich.

Spadek po A. B. (3) z d. K., zmarłej w dniu 02 listopada 1997 r. nabył w całości A. B. (1).

Spadek po K. L. (1) nabyli: D. L. w 6/12 częściach spadku, K. L. (3), M. S. (2) i M. L. (1) po 1/12 części spadku oraz J. K. (3) w 3/12 częściach spadku.

Spadek po K. L. (2) zmarłym w dniu 02 stycznia 1971 r. nabyli: K. L. (3), M. L. (1), M. S. (2), M. L. (2) po 1/4 części spadku każde z nich. Spadek po M. L. (2) zmarłej dnia 03 lutego 1989 r. nabyli: K. L. (3), M. L. (1), M. S. (2) po 1/3 części spadku każde z nich.

Spadek po S. K. zmarłym dnia 01 stycznia 1980 r. nabyła w całości M. S. (2). Spadek po M. S. (2) zmarłej dnia 29 grudnia 2003 roku nabyły: J. S. i M. S. (1) po ½ części spadku każda z nich.

Spadek po K. L. (3) zmarłej dnia 21 grudnia 2010 r. nabył w całości z dobrodziejstwem inwentarza J. K. (4).

W dniu 18 stycznia 2013 r. aktem notarialnym (Repertorium A nr (...)) sporządzonym przed E. C. notariuszem w W., E. S. działająca jako kurator małoletniego J. K. (4) przeniosła na rzecz M. S. (1) i J. S. w równych częściach prawa i roszczenia o zwrot nieruchomości oznaczonej hip. nr (...) położonej w W. przy ulicy (...) , a w przypadku odmowy zwrotu części tej nieruchomości prawa i roszczenia do odszkodowania.

Spadek po Z. C. nabył D. C..

Spadek po M. L. (1) nabyła B. L..

W związku ze stwierdzeniem nieważności decyzji Prezydium Rady (...) (...) W. odmawiającej przyznania prawa własności czasowej, Prezydent (...) W., decyzją nr (...) znak (...) z 1 sierpnia 2013 r., po rozpatrzeniu wniosku z 11 marca 1948 r. złożonego przez poprzedników prawnych użytkowników wieczystych K. A. (2), M. K. (3), E. W., I. K. (1), K. L. (2) – reprezentowanych przez pełnomocnika adw. K. L. (1), o przyznanie im prawa własności czasowej do gruntu położonego w W. przy ul. (...)/(...) nr hip. (...):

1.  ustanowił na 99 lat prawo użytkowania wieczystego do niezabudowanego gruntu o powierzchni 1082 m ^{( 2)}, położonego w W., przy ul. (...) opisanego w ewidencji gruntów jako działka nr (...) z obręb (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) na rzecz:

- A. A. w udziale wynoszącym (...) części gruntu,

- Z. C. w udziale wynoszącym (...) części gruntu,

- M. S. (1) w udziale wynoszącym (...) części gruntu,

- J. S. w udziale wynoszącym (...) części gruntu,

- M. L. (1) w udziale wynoszącym (...) części gruntu,

- A. B. (1) w udziale wynoszącym (...) części gruntu,

- D. L. w udziale wynoszącym (...) części gruntu,

- G. K. w udziale wynoszącym (...) części gruntu,

- M. K. (1) w udziale wynoszącym (...) części gruntu,

- M. K. (2) w udziale wynoszącym (...) części gruntu;

2.  ustalił czynsz symboliczny z tytułu ustanowienia użytkowania wieczystego do gruntu opisanego w punkcie 1 w wysokości 1082 zł – płatny z góry w terminie do dnia 31 marca każdego roku

3.  odmówił wyżej wymienionym osobom (zwanym dalej: „Użytkownikami wieczystymi”) ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do gruntu o powierzchni 156m ² opisanego w ewidencji jako działka nr (...) - część z obrębu (...), stanowiącego część ul. (...).

W punkcie 8 przedmiotowej decyzji Prezydent (...) W. stwierdził, że użytkownicy wieczyści obowiązani są korzystać z Nieruchomości w sposób zgodny z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w umowie o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste nabywcy:

- złożą oświadczenie o ustanowieniu nieodpłatnie, na czas nieoznaczony ograniczonego prawa rzeczowego – prawa użytkowania na rzecz (...) W., w związku z budową i istnieniem tunelu metra, które polegać będzie na prawie do: wstępu na nieruchomość w celu budowy, wyłącznego użytkowania, rozporządzania urządzeniami metra, dostępu do wybudowanych urządzeń w celu ich utrzymania, konserwacji, remontów, modernizacji oraz usuwania awarii i zagrożeń w korzystaniu, dokonywania napraw, przebudowy i rozbudowy tunelu metra, oraz zobowiązują się do: niedokonywania zmian w zakresie lokalizacji i posadowienia elementów nadziemnych i podziemnych związanych z infrastrukturą metra, zlokalizowanych na gruncie oddawanym w użytkowanie wieczyste; niezgłaszania w przyszłości żadnych roszczeń wynikających z istnienia oraz oddziaływania linii metra; zagwarantowania użytkownikowi prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane w zakresie obejmującym budowę, rozbudowę lub przebudowę tunelu metra.

W punkcie 9 stwierdzono natomiast, że użytkownicy wieczyści w umowie o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste złożą oświadczenie, że w przypadku ziszczenia się warunku polegającego na wydaniu przez właściwy organ decyzji o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego nieruchomości opisanej w pkt 1 we własność oraz nastąpienia tego przekształcenia, obciążą nieruchomość oznaczoną jako działka ewidencyjna nr (...) z obrębu (...) prawem użytkowania opisanym w punkcie 8.

W punkcie 10 decyzji stwierdzono, że umowa o oddaniu gruntu w użytkowanie wieczyste może ulec rozwiązaniu przed upływem terminu, na jaki została zawarta, jeżeli użytkownicy wieczyści nie przestrzegają warunków określonych w punktach 8 i 9, a także, gdy korzystają z terenu w sposób sprzeczny z ustalonym w umowie.

Od powyższej decyzji A. B. (1), G. K., M. K. (1) i M. K. (2) złożyli odwołanie co do punktu 8, 9 i 10. Skarżący zarzucili, że organ nie był uprawniony do określania w decyzji zawartych w pkt 8-10 warunków zawarcia umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.

Decyzją z dnia 14 marca 2014 r. nr (...) Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. zmieniło zaskarżoną decyzję w części poprzez uchylenie punktu 8, 9 i 10 decyzji. W uzasadnieniu decyzji SKO wskazało, że żaden przepis nie uprawnia organu uwzględniającego wniosek dekretowy do rozstrzygania o ustanowieniu czy określeniu zakresu służebności gruntowych i rozstrzygnięcie organu w tym zakresie zostało wydane bez podstawy prawnej.

Pismem z dnia 23 czerwca 2014 r. w związku z ostateczną decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 14 marca 2014 r. nr (...) użytkownicy wieczyści skierowali do Biura (...) W. pismo, w którym zawnioskowali o wyznaczenie terminu podpisania umowy o ustanowieniu prawa użytkowania wieczystego.

W odpowiedz na powyższe, Urząd (...) W. wyraził wolę zawarcia przedmiotowej umowy, jednak pod warunkiem zawarcia w niej stosownych postanowień, odpowiadających treściowo punktom 8, 9 i 10 decyzji z 1 sierpnia 2013 r.

Użytkownicy wieczyści wezwali (...) W. do zawarcia umowy ustanowienia prawa użytkowania wieczystego, składając wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. 9 czerwca 2015 r. przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie odbyło się posiedzenie pojednawcze, w trakcie którego nie doszło do zawarcia ugody.

Pismem z dnia 25 sierpnia 2015 r. użytkownicy wieczyści ponownie zwrócili się do (...) W. z propozycją zawarcia umowy ustanowienia prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości, bądź podjęcia negocjacji, mających na celu zbycie przez nich na rzecz Miasta praw do gruntu nieruchomości. Strony prowadziły w tej sprawie korespondencję, a w piśmie z 12 października 2015 r. (...) W. wskazało, że na Nieruchomości nie znajdują się żadne obiekty metra, ani żadne urządzenie niezbędne do jego obsługi, wobec czego oświadczył że nie jest zainteresowane nabyciem Nieruchomości.

Pismem z dnia 16 października 2015 r. użytkownicy wieczyści ponownie zwrócili się do (...) W. z żądaniem wykonania Decyzji i zawarcia umowy ustanowienia prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości.

W piśmie z dnia 21 października 2015 r. (...) W. wskazało, że – w związku z brakiem obiektów linii metra na przedmiotowej nieruchomości oraz urządzeń niezbędnych do jego obsługi, nie jest konieczne ustanawianie prawa użytkowania wieczystego z zapisami, o które postulował w piśmie z 31 lipca 2014 r., natomiast zawarcie umowy ustanowienia prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości wiązać się powinno z zapisem, iż nabywcom znany jest stan faktyczny i prawny nieruchomości oraz fakt, iż nieruchomość znajduje się w strefie oddziaływania linii metra i z tego tytułu użytkownicy nie będą kierować w stosunku do (...) W. żadnych roszczeń.

Pismem z dnia 06 listopada 2015 r. M. S. (1), J. S., M. L. (1), A. B. (1), D. L., G. K., M. K. (1) i M. K. (2) – reprezentowani przez pełnomocnika poinformowali (...) W., że nie wyrażają zgody na przedmiotowy zapis, zaproponowany z piśmie z 21 października 2015 r., dotyczący zrzeczenia się roszczeń z tytułu oddziaływania linii metra.

W związku ze złożonym przez prokuratora 24 kwietnia 2019 r. sprzeciwem przed SKO wszczęto postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności ostatecznej decyzji Prezydenta (...) W. nr (...) zmienionej w części poprzez uchylenie punktu 8, 9 i 10 decyzją SKO. Decyzją z 12 października 2020 r. SKO odmówiło stwierdzenia nieważności ww. decyzji.

Powyższy stan faktyczny został ustalony przez Sąd I instancji na podstawie okoliczności między stronami bezspornych, jak również na podstawie niekwestionowanych przez strony dokumentów.

W związku z powyższymi ustaleniami i oceną dowodów, Sad Okręgowy wskazał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Sąd I instancji przypomniał, że zgodnie z art. 64 k.c. prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie.

Zasadą jest, że jeśli ustawa nakłada na podmiot obowiązek złożenia oświadczenia woli, to obowiązek ten może być realizowany przed sądem na podstawie art. 64 k.c. jeśli tylko regulacja ustawowa pozwala na ustalenie podmiotu zobowiązanego, uprawnionego oraz treści roszczenia (treści oświadczenia woli, które ma złożyć zobowiązany). Jednocześnie stwierdzić należy, że przepis art. 64 k.c. nie jest samoistną podstawą dla kreowania obowiązku złożenia oznaczonego oświadczenia woli. Stanowi on jedynie podstawę do stwierdzenia przez sąd, że zobowiązany ma obowiązek złożenia oświadczenia woli. Innymi słowy, przepis art. 64 k.c. określa jedynie skutki prawne wynikające ze stwierdzenia istnienia takiego obowiązku, którego źródłem muszą być jednak określone, istniejące stosunki prawne, a których zbadanie i ocena jest obowiązkiem sądu uwzględniającego powództwo na podstawie tego przepisu. Zobowiązanie do złożenia stosownego oświadczenia woli może wynikać ze źródeł o różnym charakterze, a więc zarówno z ustawy, jak i z ważnej czynności prawnej, czy decyzji administracyjnej.

Art. 64 k.c. odnosi się wyłącznie do obowiązku złożenia oświadczenia woli w rozumieniu prawa materialnego, nie zaś do innych oświadczeń jak na przykład czynności procesowych, a tym bardziej czynności faktycznych, a taką jest niewątpliwie czynność przystąpienia do aktu notarialnego. Oświadczeniem woli jest bowiem w myśl art. 60 k.c. zachowanie się osoby dokonującej czynności prawnej, ujawniające jej wolę w sposób dostateczny. Oświadczeniem woli jest wyłącznie zachowanie zmierzające do wywołania skutku w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.

Charakter prawny takiego orzeczenia pozwala na osiągnięcie skutków prawnych związanych z oświadczeniem woli, którego złożenia odmawia podmiot do tego zobowiązany. Na podstawie przepisów postępowania cywilnego odpowiednikiem rozwiązania materialnoprawnego jest art. 1047 § 1 k.p.c. Skutki prawne następują z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, a jeżeli złożenie oświadczenia woli jest uzależnione od świadczenia wzajemnego wierzyciela - z chwilą prawomocnego nadania orzeczeniu klauzuli wykonalności (art. 1047 § 2 k.p.c.). Orzeczenie stwierdzające obowiązek złożenia oświadczenia woli ma charakter konstytutywny.

Źródłami obowiązku zawarcia umowy, której domagają się w niniejszym postępowaniu powodowie są przepisy dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) oraz ostateczna decyzja Prezydenta (...) W. nr (...) z dnia 01 sierpnia 2013 r., mocą której ustanowiono na rzecz powodów prawo użytkowania wieczystego do nieruchomości (po uchyleniu pkt 8-10 decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego z 14 marca 2014 r. – sygn. (...)).

Ustanowienie użytkowania wieczystego w trybie przepisów dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) przebiega w dwóch fazach. W pierwszej fazie, stanowiącej etap postępowania administracyjnego, organ bada materialnoprawne przesłanki ustanowienia tego prawa, a więc czy wniosek o przyznanie prawa użytkowania wieczystego (wcześniej wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy) został wniesiony w terminie określonym w art. 7 ust. 1 dekretu oraz czy wykorzystywanie nieruchomości przez dawnego właściciela, bądź jego następcę prawnego da się pogodzić z przeznaczenie gruntu w obowiązującym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (art. 7 ust. 2 dekretu). W przypadku ich spełnienia organ administracyjny wydaje decyzję ustanawiającą to prawo na rzecz oznaczonych podmiotów i ustala czynsz symboliczny. Na tym kończy się rola organu administracyjnego. Następny etap prowadzony jest natomiast na podstawie przepisów cywilnoprawnych i kończy się zawarciem umowy użytkowania wieczystego - w formie aktu notarialnego - pomiędzy gminą a osobą uprawnioną z decyzji (wyrok WSA w Warszawie z 25 czerwca 2014 roku, sygn.. akt I SA/Wa 2870/13).

Sąd powszechny w postępowaniu cywilnym jest związany ostateczną decyzją administracyjną. Oznacza to, że sąd jest obowiązany uwzględnić stan prawny wynikający z osnowy ostatecznej decyzji administracyjnej, który stanowi element stanu faktycznego sprawy. Nie może go pominąć ani inaczej odnieść się do tego stanu niż uczynił to organ administracyjny. Treść decyzji, czyli rozstrzygnięcie (osnowa) zawiera ustalenie konsekwencji stosowanego przepisu prawa materialnego. Uzasadnienie, nie jest częścią składową rozstrzygnięcia (art. 107 § 1 k.p.a.). W postępowaniu cywilnym sąd nie bada prawidłowości podjęcia decyzji administracyjnej, w szczególności czy istniały przesłanki, które w świetle przepisów prawa materialnego, stanowiły podstawę jej podjęcia.

W przedmiotowej sprawie powodowie (po ostatecznych przekształceniach podmiotowych dokonanych po wydaniu wyroku częściowego) domagali się od Sądu, aby ten nakazał (...) W. złożenie oświadczenia woli o ustanowieniu na ich rzecz (A. A. w udziale wynoszącym (...), D. C. w udziale wynoszącym (...); M. S. (1) w udziale wynoszącym (...); J. S. w udziale wynoszącym (...); B. L. w udziale wynoszącym (...); A. B. (1) w udziale wynoszącym (...); D. L. w udziale wynoszącym (...); G. K. w udziale wynoszącym (...); M. K. (1) w udziale wynoszącym (...) i M. K. (2) w udziale wynoszącym (...) części gruntu) prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w W., przy ul. (...), stanowiącej działkę gruntu o nr ewidencyjnym (...) o pow. 1082 m ^{( 2)} z obrębu (...), dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie prowadzi księgę wieczystą nr Kw (...), z przeznaczeniem na cele zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego, jednocześnie wyrażając zgodę na zawarcie umowy o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego i składając w tym zakresie oświadczenie dotyczące symbolicznego czynszu.

Powodowie jako podstawę materialnoprawną swego żądania wskazali ostateczną decyzję Prezydenta (...) W. Nr (...) z dnia 01 sierpnia 2013 r., zmienioną decyzją SKO z dnia 14 marca 2014 r. ( (...)) oraz art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze(...)

Pozwane (...) W. kwestionowało zasadność powództwa, argumentując powyższe jego przedwczesnością, bowiem jak wynika z korespondencji między stronami wyraził wolę zawarcia przedmiotowej umowy, jednak warunkując jej zawarcie wprowadzeniem odpowiednich klauzul.

Odnosząc się do błędnego zdaniem Sądu I instancji twierdzenia pozwanego, jakoby powództwo było przedwczesne, Sąd wskazał, że niewątpliwie decyzja Prezydenta (...) W. z dnia 1 sierpnia 2013 roku o ustanowieniu na rzecz powodów prawa użytkowania wieczystego do wymienionego gruntu wywołała bezpośrednio w sferze prawa cywilnego skutki prawne, dlatego też decyzja ta stanowi źródło roszczenia cywilnoprawnego wyrażającego się możnością żądania zawarcia umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste zgodnie z jej treścią. Sąd wskazał też, że w tej sprawie trudno nie odnieść wrażenia, iż Prezydent (...) W. bezzasadnie i celowo, bo przez prawie trzy lata (do dnia wystąpienia z niniejszym powództwem) od daty uzyskania przez decyzję Prezydenta (...) W. przymiotu ostateczności, unikał umownego ustanowienia na rzecz powodów prawa użytkowania wieczystego gruntu – obowiązku wynikającego z decyzji Prezydenta (...) W. z dnia 01 sierpnia 2013 r. Z postanowień Konstytucji, jak również zasad kodeksu postępowania administracyjnego wynika ciążący na władzach publicznych obowiązek działania w rozsądnym czasie (za taki nie sposób uznać prawie trzyletni okres oczekiwania na wykonanie decyzji Prezydenta (...) W.), w odpowiedni sposób oraz z najwyższą konsekwencją. Realizacji powyższych zasad brak było w działaniu pozwanego przy wykonaniu decyzji jaka zapadła 10 sierpnia 2013 r. pomimo spełnienia wszystkich koniecznych przesłanek. Nie ulegało wątpliwości sądu, że władze publiczne powinny działać z najwyższą starannością, szczególnie przy rozstrzyganiu spraw o zasadniczym znaczeniu dla jednostek, przejrzyście i jawnie, minimalizując ryzyko błędów, jak również promować pewność prawa w cywilnych czynnościach prawnych wpływających na interesy majątkowe osób w nich uczestniczących. ^. Co więcej, Sad podkreślił, że władze publiczne nie powinny unikać ciążących na nich zobowiązań lecz egzekwować je od siebie w sposób jakiego oczekują od osób fizycznych. Sąd nie uznał też argumentacji pozwanego, jakoby spełnienie ciążącego na nim obowiązku uzależnione winno być od wprowadzenia stosownych postanowień umownych – co istotne – uznanych za nie mające podstawy prawnej w postępowaniu administracyjnym prowadzonym na skutek wniosku z art. 7 dekretu (...). Organ I instancji wskazał, że wnioski o przyznanie prawa użytkowania wieczystego do wywłaszczonych nieruchomości są rozpatrywane po kilkudziesięciu latach od ich złożenia, w tym czasie wielokrotnie zmieniały się granice administracyjne gruntów, plany zagospodarowania czy infrastruktura (w niniejszej sprawie – powstanie linii metra). Okoliczność ta nie może jednak uzasadniać odmowy zawarcia umowy w granicach wynikających z decyzji administracyjnej. Sąd nie znalazł podstaw prawnych do włączenia do umowy postanowień dotyczących ograniczania możliwości korzystania przez współużytkowników z ich prawa w związku z lokalizacją i posadowieniem elementów naziemnych i podziemnych związanych z infrastrukturą metra.

W ocenie Sądu Okręgowego, pozwanemu nie udało się skutecznie wzruszyć ostatecznej decyzji organu administracyjnego i wobec związania jej treścią, Sąd w całości uwzględnił żądanie powodów.

O kosztach sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. obciążając nimi w całości pozwanego jako przegrywającego, pozostawiając szczegółowe rozliczenie referendarzowi sądowemu na podstawie art. 108 § 1 k.p.c.

Z wydanym wyrokiem nie zgodziło się (...) W., które wywiodło apelację, zaskarżając orzeczenie w całości i wskazując na naruszenie:

- art. 5 k.p.c. poprzez zaniechanie jego zastosowania przez Sąd i pominięcie okoliczności, że teren objęty żądaniem pozwu stanowi nieruchomość o charakterze publicznym, co uniemożliwia realizację decyzji z dnia 01 sierpnia 2013 r.,

- art. 64 k.c. przez przyjęcie, że prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie, podczas gdy w realiach tej sprawy nie ma możliwości zrealizowania decyzji z dnia 01 sierpnia 2013 r.,

- art. 233 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na uznaniu, że dokumenty przedstawione przez powodów w postaci decyzji z dnia 01 sierpnia 2013 r. (zmienionej decyzji SKO z dnia 14 marca 2014 r.) automatycznie nakładają na sąd obowiązek orzeczenia o zastępczym oświadczeniu woli.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

Na rozprawie w dniu 02 lutego 2023 r. pełnomocnik pozwanego poinformowała, że Komisja do spraw reprywatyzacji nieruchomości (...) w dniu 25 stycznia 2023 r. wszczęła postępowanie w sprawie nieruchomości, której dotyczy sprawa i że informacja o powyższym pojawiła się w Biuletynie Informacji Publicznej w dniu 01 lutego 2023 r. W związku z czym wniosła o zawieszenie postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wywiedziona przez pozwanego jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Przede wszystkim należy wskazać, że ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy są prawidłowe, podobnie jak trafna jest ocena zebranego materiału.

Podstawową zasadą, która zadecydowała o uwzględnieniu żądania jest stwierdzenie, że jeśli została wydana decyzja pozytywna, stanowiąca zgodę za zawarcie umowy użytkowania wieczystego (a z taką mamy do czynienia – decyzja Prezydenta (...) W. Nr (...) z dnia 01 sierpnia 2013 r., zmieniona decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 14 marca 2014 r. (...)) to następnie powinna być zgodnie z art. 7 ust. 3 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...)zawarta umowa o ustanowienie użytkowania wieczystego. Zatem w przypadku, gdy Prezydent (...) W. uchyla się od zawarcia umowy, to byłym właścicielom (następcom prawnym) przysługuje cywilnoprawne roszczenie o zobowiązanie do zawarcia umowy na podstawie art. 64 k.c. w związku z art.1047 k.p.c. Zobowiązanie do zawarcia umowy wprost wynika z tej decyzji.

Sąd Okręgowy trafnie przywołał przepis art. 64 k.c., zgodnie z którym prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie. Zasadą jest, że jeśli ustawa nakłada na podmiot obowiązek złożenia oświadczenia woli, to obowiązek ten może być realizowany przed sądem na podstawie art. 64 k.c. jeśli tylko regulacja ustawowa pozwala na ustalenie podmiotu zobowiązanego, uprawnionego oraz treści roszczenia (treści oświadczenia woli, które ma złożyć zobowiązany). Jednocześnie Sąd Apelacyjny przypomina, że przepis art. 64 k.c. nie jest samoistną podstawą dla kreowania obowiązku złożenia oznaczonego oświadczenia woli. Stanowi on jedynie podstawę do stwierdzenia przez sąd, że zobowiązany ma obowiązek złożenia oświadczenia woli. Innymi słowy, przepis art. 64 k.c. określa jedynie skutki prawne wynikające ze stwierdzenia istnienia takiego obowiązku, którego źródłem muszą być jednak określone, istniejące stosunki prawne, a których zbadanie i ocena jest obowiązkiem sądu uwzględniającego powództwo na podstawie tego przepisu. Zobowiązanie do złożenia stosownego oświadczenia woli może wynikać ze źródeł o różnym charakterze, a więc zarówno z ustawy, jak i z ważnej czynności prawnej, czy decyzji administracyjnej. Ponadto przepis art. 64 k.c. odnosi się wyłącznie do obowiązku złożenia oświadczenia woli w rozumieniu prawa materialnego, nie zaś do innych oświadczeń jak na przykład czynności procesowych, a tym bardziej czynności faktycznych, a taką jest niewątpliwie czynność przystąpienia do aktu notarialnego. Oświadczeniem woli jest bowiem w myśl art. 60 k.c. zachowanie się osoby dokonującej czynności prawnej, ujawniające jej wolę w sposób dostateczny. Oświadczeniem woli jest wyłącznie zachowanie zmierzające do wywołania skutku w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.

Charakter prawny takiego orzeczenia, o jakie wnoszą powodowie pozwala na osiągnięcie skutków prawnych związanych z oświadczeniem woli, którego złożenia odmawia podmiot do tego zobowiązany. Na podstawie przepisów postępowania cywilnego odpowiednikiem rozwiązania materialnoprawnego jest art. 1047 § 1 k.p.c. Skutki prawne następują z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, a jeżeli złożenie oświadczenia woli jest uzależnione od świadczenia wzajemnego wierzyciela - z chwilą prawomocnego nadania orzeczeniu klauzuli wykonalności (art. 1047 § 2 k.p.c.). Orzeczenie stwierdzające obowiązek złożenia oświadczenia woli ma charakter konstytutywny.

Sąd Apelacyjny zwraca też uwagę, iż prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje tylko to oświadczenie (art. 64 k.c. i 1047 k.p.c.). Jeżeli więc oświadczenie to ma stanowić składnik umowy, która ma być zawarta pomiędzy stronami do jej zawarcia konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej formy.

W przedmiotowej sprawie powodowie domagali się od Sądu, aby ten nakazał gminie złożenie oświadczenia woli, w którym podstawowym żądaniem było ustanowienie na ich rzecz we wskazywanych (niespornych) udziałach prawa użytkowania wieczystego gruntu niezabudowanego o pow. 1.082 m ^{( 2)}, położonego w W. przy ul. (...)/(...) (obecnie (...)) i oznaczonego w ewidencji gruntów jako działka nr (...) z obrębu (...), dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w W. prowadzi księgę wieczystą nr (...)), jednocześnie wyrażając zgodę na zawarcie umowy o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego do gruntu i składając w tym zakresie istotne oświadczenia dotyczące uiszczania opłaty rocznej, korzystania z gruntu zgodnie z jego przeznaczeniem, przy czym również niesporne było wykorzystywanie działki jako parku stanowiącego otoczenie (...).

Powodowie wykazali, że dysponują ostateczną decyzją, która przyznaje im prawo użytkowania wieczystego, natomiast pozwany wskazywał, że powództwo było zbędne, a co najmniej przedwczesne.

Rację mają powodowie, że decyzja o ustanowieniu na ich rzecz prawa użytkowania wieczystego do wymienionego gruntu wywołała bezpośrednio w sferze prawa cywilnego skutki prawne, dlatego też decyzja ta stanowi źródło roszczenia cywilnoprawnego wyrażającego się możnością żądania zawarcia umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste zgodnie z jej treścią. Trafnie Sąd Okręgowy podkreślił, że w niniejszej sprawie nie trudno nie odnieść wrażenia, iż Prezydent bezzasadnie i celowo, bo przez ponad trzy lata od daty wydania decyzji, unikał umownego ustanowienia na rzecz powodów prawa użytkowania wieczystego. Co więcej dziwi to tym bardziej, że Prezydent (...) W. sam taką decyzję wydał, a obecnie uchyla się od jej realizacji. Niewątpliwie z postanowień Konstytucji, jak również zasad kodeksu postępowania administracyjnego wynika ciążący na władzach publicznych obowiązek działania w rozsądnym czasie (za taki nie sposób uznać dziesięcioletniego okresu oczekiwania na wykonanie decyzji Prezydenta (...) W.), w odpowiedni sposób oraz z najwyższą konsekwencją. Realizacji powyższych zasad brak było w działaniu pozwanego przy wykonaniu decyzji jaka zapadła w dniu 01 sierpnia 2013 r. pomimo spełnienia wszystkich koniecznych przesłanek. Nie ulega wątpliwości, że władze publiczne powinny działać z najwyższą starannością, szczególnie przy rozstrzyganiu spraw o zasadniczym znaczeniu dla jednostek, przejrzyście i jawnie, minimalizując ryzyko błędów, jak również promować pewność prawa w cywilnych czynnościach prawnych wpływających na interesy majątkowe osób w nich uczestniczących. Co więcej, władze publiczne nie powinny unikać ciążących na nich zobowiązań lecz egzekwować je od siebie w sposób jakiego oczekują od osób fizycznych, co także trafnie zauważył Sad Okręgowy. Nie może być mowy o sprawiedliwym, czy też rzetelnym postępowaniu bez zapewnienia ochrony wykonania orzeczenia lub też decyzji administracyjnej. Byłoby to sprzeczne z zasadą rządów prawa. Z tych względów wykonanie wyroku przez sąd, czy też decyzji administracyjnej przez organ władzy publicznej musi być traktowane jako integralna część postępowania. W niniejszej sprawie należy podkreślić ciągłe uchylanie się przez Prezydenta (...) W. od wykonania ostatecznej decyzji administracyjnej. Takie zaniechanie uniemożliwiło powodom wyegzekwowanie swoich praw wynikających z aktu administracyjnego. Tego typu sytuacja zagraża nie tylko pewności transakcji z udziałem szeroko pojętych organów państwa i reprezentantów Skarbu Państwa, ale także budzi niepokój co do kwestii przestrzegania własnych decyzji przez Państwo. Powyższe stanowisko Sądu Apelacyjnego znajduje oparcie w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w szczególności wyroku z dnia 06 października 2015 roku w sprawie (...) przeciwko Polsce, jaki zapadł na podstawie zbliżonego stanu faktycznego (wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 06 października 2015 r. skarga numer 48286/11, LEX nr 1800242, (...) M. M., Glosa do wyroku ETPC z dnia 06 października 2015 r., skarga numer 48286/11, Lex Nr 285486 ).

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Okręgowy prawidłowo orzekł o ustanowieniu użytkowania wieczystego na rzecz powodów – współuczestników koniecznych, zatem nie doszło do naruszenia przepisów art. 64 k.c. ani 233 § 1 k.p.c.

Nietrafne są też zarzuty apelacji, jakoby doszło do naruszenia przepisu art. 5 k.c. – przy czym sam pozwany wskazuje, że naruszono przepis art. 5 k.p.c. (z uzasadnienia apelacji wynika jednak, że chodzi o prawo materialne, a nie procesowe) Nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste w celu korzystania z niej zgodnie z każdoczesnym przeznaczeniem nieruchomości dopuszczonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Nigdy nie było sporne faktyczne wykorzystywanie nieruchomości jako terenu zielonego, stanowiącego otoczenie (...), gdyby natomiast przeznaczenie gruntu miało być przyczyną, dla której powodowie nie mogliby uzyskać swoich praw, to nie sąd powszechny, ale organ administracyjny był organem właściwym do zbadania tej przesłanki. Skoro w 2013 r. Prezydent (...) W. po zbadaniu żądania powodów (ich poprzedników prawnych) stwierdził, że pomimo wykorzystania terenu na cele publiczne, możliwe było wydanie decyzji o takiej treści, to w ocenie Sądu nie ma obecnie żadnych przeszkód, aby zrealizować decyzję. Stwierdzić trzeba, że wbrew twierdzeniom pozwanego istnieje możliwość realizacji decyzji i ustanowienia paw należnych powodom na podstawie obowiązujących aktów prawnych, natomiast w interesie (...) W. będzie następnie takie działanie, aby zapewnić sobie w pełni prawidłowe, zgodne z prawem korzystanie z nieruchomości. Okoliczność, że grunt jest wykorzystywany publicznie nie jest przyczyną, dla której powództwo mogłoby zostać oddalone, tym bardziej, że okoliczność ta nie miała znaczenia dla wydania decyzji.. Orzeczenie takie, jakie zostało zawarte w decyzji stanowi i tak znikomą rekompensatę za pozbawienie poprzedników prawnych powodów ich prawa własności. Jeśli natomiast (...) W. chce władać gruntem, nie ma żadnych przeszkód, aby zaproponowało powodom odkup ich udziałów.

Zgodnie z przepisem ar. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. W orzecznictwie sądów powszechnych trafnie wskazuje się, że „niewątpliwie klauzula z art. 5 nie ma charakteru nadrzędnego w stosunku do pozostałych przepisów prawa; przez odwołanie się do społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa czy zasad współżycia społecznego nie można podważać mocy obowiązującej przepisów prawnych” (tak SA w Szczecinie w wyroku z 10.06.2015 r., I ACa 148/15).

W rozpoznawanej sprawie powodom przysługiwało prawo do domagania się ustanowienia na ich rzecz użytkowania wieczystego i okoliczność ta została potwierdzona ostateczną decyzją administracyjną. Prawa podmiotowe z niej wynikające winny zostać zrealizowane, właśnie choćby dlatego, że sytuacja prawna ich poprzedników została znacznie pogorszona przez wejście w życie dekretu B.. To właśnie państwo (a pośrednio i samorząd) naruszały prawa powodów – nie dość, że do rozpoznania wniosków w trybie art. 7 dekretu doszło po 65 latach, to jeszcze obecnie, przy przychylnym dla powodów rozstrzygnięciu sprawy, muszą oni dochodzić swoich praw w sądzie, bowiem przez 10 lat od wydania decyzji nie byli w stanie wyegzekwować jej działania. Na uwagę zasługują też pospieszne i nieskuteczne działania obecne, które zmierzają do zawieszenia postępowania i dalszego utrudniania powodom realizacji ich praw.

Jak trafnie zauważa Sąd Najwyższy, „zasady współżycia społecznego to pojęcie niedookreślone, nieostre, a powoływanie się na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego powinno wiązać się z konkretnym wykazaniem o jakie zasady współżycia społecznego w konkretnym wypadku chodzi oraz na czym polega sprzeczność danego działania z tymi zasadami. Taki charakter klauzul generalnych zawartych w art. 5 k.c. nakazuje ostrożne korzystanie z instytucji nadużycia prawa podmiotowego jako podstawy oddalenia powództwa, a przede wszystkim wymaga wszechstronnego rozważenia okoliczności, aby w ten sposób nie doprowadzić do podważenia pewności obrotu prawnego. Zasadą bowiem jest, że ten kto korzysta ze swego prawa postępuje zgodnie z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem i zasadami współżycia społecznego” (Postanowienie SN z 17.02.2021 r., III CNP 17/20, LEX nr 3121389). Podobnie w wyroku z dnia 22 stycznia 2021 r. Sąd Najwyższy podkreślił, iż „klauzula generalna zawarta w art. 5 k.c. wskazuje na niedopuszczalność czynienia ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i ma na celu zapobieżenie stosowaniu prawa w sposób, który prowadzi do skutków nie akceptowalnych z aksjologicznego punktu widzenia. Każdorazowo musi być wypełniona konkretną treścią odnoszącą się do okoliczności sprawy, a kryterium oceny jest wykonywanie uprawnienia materialno-prawnego w aspekcie zasad współżycia społecznego, przez które należy rozumieć podstawowe reguły etycznego i uczciwego postępowania, akceptowane i godne ochrony reguły rzetelnego postępowania w stosunkach społecznych, takich jak "zasady słuszności", "zasady uczciwego obrotu", "zasady uczciwości" czy "lojalności"” (Wyrok SN z 22.01.2021 r., (...) 26/21, LEX nr 3112367).

W okolicznościach przedmiotowej sprawy warto odwołać się także do trafnego spostrzeżenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie, który zauważył, że „model oceny przyjęty w art. 5 k.c. przewiduje wyłącznie badanie zachowania jednego podmiotu, czyli uprawnionego czyniącego użytek z przysługującego mu prawa. Normatywne znaczenie tego zachowania nie może być zrównywane, gdy idzie o podstawy działania art. 5 k.c., z postępowaniem innych podmiotów, w szczególności przeciwnika procesowego osoby uprawnionej. Postępowanie tego przeciwnika ma znaczenie prawne, lecz tylko w ramach oceny, czy w określonych okolicznościach, obejmujących również naganne zachowanie dłużnika, zasady współżycia społecznego uzasadniają skuteczne postawienie uprawnionemu zarzutu nadużycia prawa podmiotowego. Mowa w szczególności o ocenie, czy zachowanie uprawnionego stanowi adekwatną (niesprzeczną z zasadami współżycia społecznego) reakcję na postępowanie podmiotu powołującego się na art. 5 k.c. Nie chodzi zatem o zestawienie z sobą dwu nagannych zachowań podmiotów prawa, lecz o ocenę wykonania prawa podmiotowego przez uprawnionego, w ramach której weryfikacji poddawana jest wyłącznie sprzeczność jego postępowania z zasadami współżycia społecznego - tyle że w okolicznościach obejmujących także zachowanie przeciwnika procesowego”. Jednocześnie Sąd podkreślił, że „reguła wynikająca z zasady czystych rąk, której ogólnej trafności nie można kwestionować, nie może być jednak stosowana mechanicznie ani nie może prowadzić do uproszczeń. W szczególności fakt naruszenia zasad współżycia społecznego przez jedną stronę stosunku prawnego nie usprawiedliwia zaniechania przez sąd rozpoznający sprawę dokładnego ustalenia wszystkich istotnych okoliczności sprawy oraz porównania, rozważenia i ocenienia zachowania się obu stron i wyprowadzenia stąd wniosków co do zasadności postawienia przez tę stronę zarzutu nadużycia prawa podmiotowego, wynikającego z naruszenia zasad współżycia społecznego przez drugą z nich. Ze względu na stopień i okoliczności naruszenia rozpatrywanych zasad przez strony może się bowiem okazać, że zarzut nadużycia prawa postawiony przez jedną z nich powinien zostać uwzględniony, pomimo iż sama dopuściła się takiego naruszenia” (Wyrok SA w Warszawie z dnia 22 lipca 2020 r., V ACa 169/20, LEX nr 3069819).

W przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości Sądu, że gmina nie powinna powoływać się na zasadę czystych rąk, ponieważ ani jej poprzednicy, ani ona sama nie postępowały względem powodów w sposób zgodny z przyzwoitością. Od 2013 r. (...) W. nie udało się też doprowadzić do uchylenia decyzji Prezydenta (...) W., tym bardziej nie ma więc podstawy do tego, aby orzeczenie organu administracyjnego kwestionować. Wreszcie też okoliczność, że powodowie nie wskazali co mają zamiar uczynić z odzyskaną nieruchomością nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia. Jeśli po ich stronie powstanie prawo użytkowania wieczystego, wówczas zgodnie z przepisem art. 233 k.c. powodowie będą mogli w granicach, określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste, korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. W tych samych granicach będą też mogli swoim prawem rozporządzać.

Wszystko powyższe przekonuje o nietrafności zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Nie ma też mowy o naruszeniu przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Przyjmuje się, że granice swobody sędziego przy ocenie materiału dowodowego wyznaczają trzy czynniki: logiczny (obowiązek wyciągnięcia z materiału dowodowego wniosków logicznie prawidłowych), ustawowy (powinność rozważenia całego materiału dowodowego) oraz ideologiczny (psychologiczny), przez który rozumie się świadomość prawną sędziego, kulturę prawną oraz system reguł pozaprawnych i ocen społecznych, do których odsyłają normy prawne. Zarzut przekroczenia swobodnej oceny dowodów, skutkującej błędnymi ustaleniami faktycznymi może być skuteczny tylko wtedy, gdy skarżący wykaże przekroczenie swobody sędziowskiej w zakresie któregoś z powyżej wymienionych kryteriów. Wymaga natomiast podkreślenia, że samo przedstawienie przez stronę odmiennych wniosków niż wynikają z oceny dokonanej przez Sąd I instancji nie świadczy jeszcze o przekroczeniu swobodnej oceny dowodów. Ponadto środek zaskarżenia nie zawiera uzasadnienia tego zarzutu, trudno zatem szerzej odnieść się do tak ogólnie postawionego zarzutu.

Jeśli natomiast chodzi o kwestię prowadzenia postępowania przed Komisją (...)do spraw nieruchomości (...), to zgodnie z przepisem art. 16 ust. 3 strony mogą być zawiadamiane o wszczęciu postępowania w drodze ogłoszenia w Biuletynie Informacji Publicznej. Ale przepis art. 16 ust. 4 stanowi, że zawiadomienie lub doręczenie zawiadomienia uważa się za dokonane po upływie 7 dni od dnia publicznego ogłoszenia. Jest to przepis szczególny do przepisu art. 44 k.p.a., gdzie termin wynosi 14 dni. Sięgając do orzecznictwa dotyczącego przepisu art. 44 k.p.a., należy powołać się na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. z dnia 18 sierpnia 2021 r. (II S/Kr 690/21), gdzie sąd wskazuje, że „Zgodnie z art. 49 § 2 k.p.a. zawiadomienie o decyzji uważa się za dokonane po upływie czternastu dni od dnia, w którym nastąpiło publiczne obwieszczenie, inne publiczne ogłoszenie lub udostępnienie pisma w Biuletynie Informacji Publicznej. Wtedy też następuje skutek (fikcja prawna) doręczenia decyzji. Od daty nastąpienia tego skutku biegnie termin do złożenia odwołania, a organ jest związany wydaną decyzją.” Niewystarczające jest zatem samo wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania przed Komisją czy jego ogłoszenie w BIP-ie, bowiem dla skutecznego zawiadomienia stron czy innych organów o wszczęciu postępowania przed komisją musi upłynąć jeszcze 7 dni, a owe 7 dni upływa w dniu 08 lutego 2023 r. – skoro postanowienie pojawiło się na stronie 01 lutego 2023 r. Dopiero po 08 lutego 2023 r. inne prowadzone postępowania powinny ulec zawieszeniu. Niniejsze postepowanie zakończyło się w dniu 02 lutego 2023 r. (zamknięto rozprawę), a odroczenie ogłoszenia wyroku wynikało jedynie z braku upoważnienia do działania aplikanta, reprezentującego jednego z powodów.

Co więcej – w ocenie Sądu Apelacyjnego pozwany nie wykazał też, że postępowanie w ogóle dotyczy tej decyzji. Na rozprawie w dniu 02 lutego 2023 r. Sąd Apelacyjny zapoznał się z treścią informacji w BIP-ie (k. 773) i z postanowienia Komisji do spraw reprywatyzacji nieruchomości (...) wynika jedynie, że wszczęto jakieś postępowanie względem nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) (dawna ul. (...)) o powierzchni 1.082 m ^{( 2)}, natomiast nie podano ani daty decyzji, ani jej numeru ani danych stron, zatem wątpliwości budzi to, czy w ogóle chodzi o powodów i o decyzje z dnia 01 sierpnia 2013 r. Strona pozwana nie udowodniła, że to właśnie decyzja, która jest przedmiotem w tej sprawie jest także przedmiotem rozpoznania w sprawie przed Komisją. Nie było żadnych przeszkód procesowych, aby nawet w dacie ogłoszenia orzeczenia – 07 lutego 2023 r. pełnomocnik strony pozwanej doręczył sądowi kopię postanowienia o wszczęciu postepowania przed Komisją. Natomiast, to co opublikowane jest w BIP-ie budzi duże wątpliwości czego sprawa dotyczy.

Końcowo wspomnieć tylko należy, że wnioski dowodowe (...) W., zawarte w apelacji były spóźnione w rozumieniu przepisu art. 381 k.p.c., bowiem strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji, oddalając apelację jako bezzasadną, na podstawie przepisu art. 385 k.p.c.

Konsekwencją rozstrzygnięcia jest orzeczenie o kosztach postępowania i ustalenie zasady przyznania kosztów na rzecz wygrywających powodów (stosownie do udziałów powodów w nieruchomości) od pozwanego. Sąd Apelacyjny pozostawił koszty do rozliczenia referendarzowi sądowemu w Sądzie Okręgowym w Warszawie.

Anna Strączyńska