Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Edyta Mroczek (spr.)

Sędziowie:SA Dorota Markiewicz

SO del. Bożena Miśkowiec

Protokolant:ref. staż. Julia Murawska

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2014 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa(...) W.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 3 czerwca 2013 r.

sygn. akt XXIV C 33/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w W. na rzecz (...) W. kwotę 2 700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów w postępowaniu apelacyjnym.

IA Ca 1344/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2013r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w W. na rzecz(...) W. kwotę 75 160, 53 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 kwietnia 2012r. do dnia zapłaty oraz obciążył pozwanego kosztami postępowania w sprawie.

Sąd Okręgowy wskazał, że na podstawie umowy użytkowania wieczystego zawartej w dniu 6 stycznia 1989 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) z siedzibą w W. stała się użytkownikiem wieczystym gruntu nieruchomości położonej w W. w rejonie ulic (...). (...) W dniu 2 grudnia 2005r. powód wypowiedział pozwanej dotychczasową wysokość opłaty rocznej proponując jednocześnie opłatę roczną w wysokości 110.150,30 zł od dnia 1 stycznia 2006 r. Opłata ta stała się wiążąca pomiędzy stronami stosunku użytkowania wieczystego począwszy od dnia 1 stycznia 2006 r. Następnie pismem z dnia 19 lipca 2012 r. powód poinformował pozwanego o zaległości w płatnościach opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości.

Sąd Okręgowy wskazał, że na podstawie art. 207§6 k.p.c., dopuścił dowód z odpisu księgi wieczystej urządzonej dla przedmiotowej nieruchomości oraz pisma z dnia 2 grudnia 2005r. zawierającego wypowiedzenie dotychczasowej opłaty rocznej, ponieważ potrzeba przedstawienia tych dowodów powstała dopiero po złożeniu przez pozwaną odpowiedzi na pozew i zaprzeczeniu oczywistym i znanym pozwanej faktom, tj. istnieniu między stronami stosunku użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości i wypowiedzeniu opłaty za użytkowanie wieczyste począwszy od 1 stycznia 2006r.

Jak wynika z treści aktu notarialnego z dnia 6 stycznia 1989 r. oraz księgi wieczystej urządzonej dla przedmiotowej nieruchomości, pozwany jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości położonej w W. w rejonie ulic (...). (...)Obowiązek zapłaty kwoty należnej z tytułu opłaty za wieczyste użytkowanie wynika z treści z art. 71 ust. 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 261 poz. 2603 ze zm.), zgodnie z którym opłaty roczne wnosi się przez cały okres użytkowania wieczystego w terminie do dnia 31 marca każdego roku z góry za dany rok, bez odrębnego wezwania. Dla przedmiotowej nieruchomości opłata roczna została ustalona w wyniku wypowiedzenia wysokości tej opłaty dokonanej pismem z dnia 2 grudnia 2005r.

W ocenie Sądu spełniona została, określona w art. 238 k.c. oraz art. 71 ust. 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, przesłanka warunkująca skuteczność żądania uiszczenia opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości w wysokości wskazanej w pozwie.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c.

Ponadto, zdaniem Sądu, pozwany nie wykazał przesłanek uzasadniających wniosek o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty na podstawnie art. 320 k.p.c. Przejściowe trudności finansowe Spółdzielni nie sposób uznać za szczególnie uzasadniony przypadek, o jakim mowa w powołanym przepisie. Termin płatności i wysokość opłat rocznych znane były pozwanej przez cały okres trwania łączącego strony stosunku użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości, powinna więc zabezpieczyć niezbędne środki na płatności związane ze swoją podstawową działalnością .

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Od powyższego rozstrzygnięcia apelację złożył pozwany, zaskarżając je w całości, zarzucając mu naruszenie:

I. przepisów prawa materialnego:

- art. 238 k.c. oraz art. 71 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami, a to poprzez uznanie, że pozwany jest zobowiązany do ponoszenia opłat rocznych względem powoda, pomimo że nie wynika to z materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy zgromadzonego zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 207 § 6 k.p.c.,

II. przepisów prawa procesowego:

- art. 207 § 6 k.p.c. oraz art. 6 § 2 k.p.c. w zw. z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a to w skutek niepominięcia przez Sąd I Instancji dowodu z odpisu z księgi wieczystej złożonego przez powoda przy piśmie z dnia 28 lutego 2013 roku, pomimo, iż dowód ten był spóźniony, a w dodatku spowodował zwłokę w rozpoznaniu sprawy, czym w konsekwencji Sąd I Instancji naruszył także prawo pozwanego do bezstronnego Sądu i odpowiadającego mu obowiązku przestrzegania zasady równego traktowania stron,

- z ostrożności procesowej art. 320 k.p.c., a to poprzez nie rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, pomimo iż pozwany wykazał, że zachodzą tego typu okoliczności, które uniemożliwiają pozwanemu spłacenie tego świadczenia jednorazowo i bez uszczerbku dla normalnego funkcjonowania pozwanego oraz osób zamieszkujących jego zasoby mieszkaniowe.

Wobec powyższego skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. I poprzez rozłożenie zasądzonego świadczenia na podstawie art. 320 k.p.c. na raty, oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, za obydwie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje. Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu I Instancji i przyjmuje je za własne. Na aprobatę zasługują również rozważania prawne tegoż sądu.

Apelacja zarzuca przede wszystkim oparcie ustaleń faktycznych Sądu I Instancji na spóźnionych dowodach. Jak wskazuje skarżący kluczowe znaczenie dla sprawy miał odpis z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości należącej do powoda, który nie został dołączony do pozwu, a dopiero w toku postępowania przy piśmie z dnia 28 lutego 2013r.

Odnosząc się do powyższego wskazać należy, że roszczenie powoda dotyczyło opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Na poparcie swojego żądania powód wraz z pozwem przedłożył dokumenty, z których wynikało, że (...) W. jest właścicielem nieruchomości położonej w W. przy ulicy (...). (...) zaś pozwana Spółdzielnia jest użytkownikiem wieczystym w/w nieruchomości jak również wysokość opłaty rocznej. Powyższe wynikało z treści aktu notarialnego z dnia 6 stycznia 1989r., decyzji z dnia 7 sierpnia 2003r. o nabyciu przez Dzielnicę Gminę W. M. z mocy prawa własności przedmiotowej nieruchomości w dniu 27 maja 1990r., oraz wypowiedzenia wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego tegoż gruntu, jak również z wezwań i zawiadomień kierowanych do pozwanej. W lakonicznej odpowiedzi na pozew pozwana Spółdzielnia wnosząc o oddalenie powództwa podniosła jedynie, że z materiału dowodowego nie wynika, aby była zobowiązana względem powoda do uiszczania opłaty rocznej.

Odpowiedź na pozew została złożona do akt na wezwanie Sądu informującym jednocześnie o wyznaczeniu terminu rozprawy. Strona pozwana przesłała powódce odpis odpowiedzi na pozew w dniu 7 lutego 2013r. – k.36. W reakcji na powyższe powód złożył pismo z dnia 28 lutego 2013r. zawierające dowody z dokumentów – tj. odpis zwykły księgi wieczystej KW (...) oraz potwierdzoną za zgodność z oryginałem kopię pisma z dnia 2 grudnia 2005r. zawierającą wypowiedzenie dotychczasowej opłaty rocznej. Pismo to wpłynęło do Sądu Okręgowego w dniu 8 marca 2013r., jednakże zostało podłożone do akt sprawy dopiero w dniu 12 marca 2013r., a więc po terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 11 marca 2013r. Z uwagi na okoliczność, że na rozprawie Sąd I Instancji powziął wiadomość o złożeniu w/w pisma wraz z dowodami z dokumentów, wobec jego braku w aktach sprawy, postanowił odroczyć rozprawę wyznaczając kolejny termin. Następnie po dopuszczaniu dowodów z dokumentów rozprawa w dniu 20 maja 2013r. została zamknięta i nastąpiła publikacja orzeczenia.

Oceniając powyższe czynności nie sposób uznać, że przeprowadzone przez Sąd I Instancji dowody były spóźnione oraz aby spowodowały zwłokę w rozpoznaniu sprawy. Zgodnie z treścią artykułu 207§ 2 k.p.c. przewodniczący może zarządzić wniesienie odpowiedzi na pozew w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż dwa tygodnie. Pozwany ma obowiązek podać w odpowiedzi na pozew - poza wymaganiami przewidzianymi w art. 126 - wszystkie twierdzenia skierowane przeciwko roszczeniu powoda, nakierowane na pogorszenie jego sytuacji procesowej oraz zawrzeć wniosek dowodowy na ich poparcie. Natomiast zgodnie z treścią art. 207 § 3 k.p.c. dalsze pisma przygotowawcze (inne niż odpowiedź na pozew) mogą być składane tylko wtedy, gdy zadecyduje o tym przewodniczący (przed pierwszym terminem wyznaczonym na rozprawę) lub (w toku sprawy) sąd, przy czym pismo przygotowawcze złożone z naruszeniem tej reguły, zgodnie z treścią § 7 w/w artykułu będzie podlegać zwrotowi. Jednakże ustawodawca przewidział wyjątek dla pisma, które zawiera wyłącznie wniosek dowodowy. Niewątpliwie pismo powoda z dnia 28 lutego 2013r. zawierało taki wniosek dowodowy, który wynikał z faktu zanegowania przez pozwanego istnienia pomiędzy stronami stosunku użytkowania wieczystego. Dopuszczenie dowodu z zawartych przy tym piśmie dokumentów nie spowodowało zwłoki z rozpoznaniu sprawy, która została zakończona na następnym terminie. Przyczyną odroczenia rozprawy w dniu 11 marca 2013r., wbrew twierdzeniom skarżącego, nie było zbyt późne złożenie pisma przez powoda, lecz jego niepodłożenie w terminie do akt sprawy, a więc z przyczyn leżących po stronie sądu, za co strona nie może ponosić konsekwencji.

Skarżący podnosi, że odpis księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości winien być przedłożony przez powoda od razu w pozwie, bowiem powstanie prawa użytkowania wieczystego wymaga konstytutywnego wpisu do księgi wieczystej, a bez tego wpisu takie prawo nie powstaje. Tym samym dowody przedstawione przez powoda przy pozwie nie pozwalały na stwierdzenie istnienia zobowiązania pozwanego, jak również nie pozwalały na określenie podstawy materialno – prawnej jego odpowiedzialności

Zgodnie z treścią art.238 k.c. obowiązek uiszczenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego obciąża użytkownika wieczystego. Nie budzi wątpliwości, że powstanie prawa użytkowania wieczystego jak i jego przeniesienie wymaga wpisu do księgi wieczystej (art. 27 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami - Dz. U. Nr 261/ 2004 r., poz. 2603 z późn. zm.). Wpis ma moc wsteczną od daty złożenia wniosku o wpis (art. 29 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - Dz. U. Nr 124/2002 r., poz. 1341 z późn. zm.). Zgodnie z art. 71 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami opłaty roczne wnosi się przez cały okres użytkowania wieczystego, w terminie do 31 marca każdego roku, z góry za dany rok. Zgodnie zaś z art. 78 tej ustawy aktualizacja opłaty następuje z dniem 1 stycznia roku następnego. Takie uregulowanie pozwala przyjąć, że obowiązek zapłaty każdej opłaty rocznej, już ustalonej czy też nowej, zaktualizowanej, powstaje co roku z dniem 1 stycznia.

Pozwany, jak wskazano wyżej, w bardzo lakonicznej odpowiedzi na pozew zanegował swój obowiązek uiszczania opłaty rocznej, co spotkało się z reakcją powoda w postaci złożenia dowodu z odpisu z księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości. W orzecznictwie dominuje stanowisko, że twierdzenia zgłaszane dopiero w toku postępowania, ale stanowiące rozwinięcie i sprecyzowanie twierdzeń przedstawionych w pozwie i będące adekwatną reakcją na sposób obrony strony pozwanej w zasadzie nie mogą być uznane za spóźnione. O potrzebie późniejszego zgłoszenia określonych twierdzeń decydują okoliczności konkretnej sprawy, a przepisy o prekluzji dowodowej nie mogą być stosowane kosztem możliwości merytorycznego rozpoznania sprawy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2008 r., III CSK 292/07, nie publ. i z dnia 10 lipca 2008 r., III CSK 65/08, "Izba Cywilna" 2009, nr 4, s. 51, wyrok z dnia 14 marca 2013r. I CSK 377/12, LEX nr 1318293). Niewątpliwie dołączone do pisma powoda z dnia 28 lutego 2013r. dokumenty wykazywały obowiązek zapłaty przez pozwanego na rzecz powoda opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Zasadnie zatem Sąd I Instancji uznał, że zgłoszenie tych dowodów bezpośrednio po uzyskaniu przez powoda odpowiedzi na pozew, nie mogło być uznane za spóźnione. Nie sposób jest bowiem przyjąć, że powód powinien przewidzieć, że pozwany będzie kwestionował istnienie wieloletniego stosunku użytkowania wieczystego nieruchomości i już na etapie pozwu przygotować w tym zakresie materiał dowodowy. Zwłaszcza, że jak wynikło z treści uzasadnienia pozwu część należności z tytułu opłaty rocznej została przez pozwanego uiszczona. Dopiero podniesienie tej okoliczności w odpowiedzi na pozew spowodowało potrzebę zgłoszenia stosownych wniosków dowodowych.

Niezasadny jest wobec tego zarzut naruszenia art. 6 §2 k.p.c. w zw. z art.32 ust. 1 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Jak przedstawiono wyżej strony niniejszego postępowania bez zbędnej zwłoki przedstawiły okoliczności faktyczne i dowody pozwalające na sprawne zakończenie sporu. Niewątpliwie art. 45 Konstytucji RP gwarantuje prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Realizacja tego prawa oznacza, że każdy ma prawo oczekiwać rozpoznania swojej sprawy w postępowaniu sądowym prowadzonym zgodnie z wyrażonymi wyżej standardami, w szczególności z respektowaniem prawa strony do przedstawienia swojego stanowiska, argumentów i dowodów wykazujących jego zasadność oraz do ich oceny przez sąd i wydania orzeczenia rozstrzygającego spór. Nie ulega wątpliwości, że wyżej wskazane standardy zostały zachowane. Nie sposób również zarzucić Sądowi I Instancji naruszenia zasad równego traktowania stron, które to strony miały w toku procesu możliwość wypowiedzenia się zarówno w formie pism procesowych jak i na rozprawie. W żaden sposób przeprowadzenie dowodu z dokumentu złożonego na odparcie argumentów zgłoszonych przez pozwanego w odpowiedzi na pozew, nie może być uznane za naruszenie w/w zasad.

Biorąc powyższe pod uwagę chybione są również zarzuty skarżącego dotyczące naruszenia przepisów prawa materialnego. Niewątpliwie pozwana spółdzielnia jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości położonej w W. w rejonie ulic (...).(...), za którą zobowiązana jest opłacać opłatę roczną. A zatem Sąd I Instancji dokonał prawidłowej subsumpcji ustalonego stanu faktycznego pod normę prawną wynikającą z art.238 k.c. i art. 71 ust.4 ustawy o gospodarce gruntami.

Niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 320 k.p.c. Podstawą zastosowania tego przepisu jest wyłącznie uznanie sądu, że zachodzą szczególnie uzasadnione wypadki, na przykład, że ze względu na stan majątkowy, rodzinny, czy zdrowotny spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwanego niezwłoczne lub jednorazowe byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody (M. Jędrzejewska (w:)"Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz.", t. 2, red. T. Ereciński, s. 24 i n.). Pozwana spółdzielnia nie podważyła wyników sędziowskiej oceny, która skutkowała przyjęciem, że nie można dopatrzeć się w sprawie wypadku szczególnego uzasadniającego zastosowanie art. 320 k.p.c. Jak zaś słusznie dostrzegł Sąd Okręgowy nie jest sytuacją wyjątkową, mającą w myśl art. 320 k.p.c. działać na korzyść dłużnika, fakt trudności finansowych spółdzielni, zwłaszcza, że zarówno termin jak i wysokość opłat rocznych znane były pozwanemu przez cały czas trwania stosunku użytkowania wieczystego. Ponadto instytucje zawarte w ustawie o gospodarce nieruchomościami przewidują możliwość dostosowania rozmiaru obciążeń użytkownika wieczystego z tytułu opłaty rocznej do sytuacji finansowej dłużnika, z czego pozwany nie skorzystał, nie zaskarżając nawet podwyższenia opłaty rocznej. Należy mieć ponadto na uwadze, że ochrona, jaką zapewnia pozwanemu dłużnikowi art. 320 k.p.c., nie może być stawiana ponad ochronę wierzyciela w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces.

Podkreślenia wymaga przy tym i to, że rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty jest racjonalne, gdy dłużnik wykaże, że dysponować będzie środkami umożliwiającymi wykonanie tak zmodyfikowanego obowiązku w sposób odczuwalny ekonomicznie przez wierzyciela. W niniejszej sprawie pozwany nie przedstawił w tym względzie żadnych twierdzeń faktycznych ani dowodów, co także przemawiało przeciwko zastosowaniu powyższej regulacji.

Biorąc powyższe pod uwagę apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 i art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. w zw. z §6 pkt 6, § 12 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.1349).