Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA – Marzena Konsek – Bitkowska

Sędzia SA – Robert Obrębski (spr.)

Sędzia SO del. – Adrianna Szewczyk - Kubat

Protokolant – st. sekr. sąd. Aneta Zembrzuska

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2014 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa B. K.

przeciwko (...) W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. akt II C 1033/10

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) W. na rzecz B. K. kwotę 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IA Ca 1598/13

UZASADNIENIE

Pozwem z 15 lutego 2010 r. B. K. wniósł o zasądzenie od (...) W. kwoty 76735 zł z ustawowymi odsetkami od daty wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez stronę pozwaną, od 24 kwietnia 1999 r. do 22 sierpnia 2008 r., z działek nr (...), położonych w W. u zbiegu ulic (...), które stanowiły w tym okresie własność powoda, zostały jednak przejęte, w późniejszym okresie, na własność Skarbu Państwa z przeznaczeniem pod budowę nowego węzła komunikacyjnego.

Strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa, twierdziła bowiem, że nie zostało w tej sprawie wykazane, by działki wskazane w pozwie pozostawały w posiadaniu Zarząd Dróg Miejskich (...) W. w podanym okresie, podnosiła ponadto, że pozew został wniesiony po upływie rocznego terminu przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem z art. 229 k.c.

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 35969,07 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 lutego 2010 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części, zniósł koszty zastępstwa procesowego pomiędzy stronami i nakazał poprać od każdej ze strona na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty 4734,42 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowym. Na podstawie dowodów z dokumentów złożonych przez strony i opinii biegłego rzeczoznawcy A. F., Sąd Okręgowy ustalił, że w połowie stycznia 1992 r. powód nabył działki położone u zbiegu ulic (...) w W., w tym działkę nr (...), stanowiącej część działki nr (...), jak też działkę nr (...), która była częścią działki nr (...), większość nabytego gruntu wykorzystywał na potrzeby komisu samochodowego, który osobiście powadził we wskazanym rejonie, część działki nr (...) powierzchni 109 m ^{( 2)}, jak ustalił Sąd Okręgowy, pozostawała natomiast w posiadaniu (...) Zarządu Dróg Miejskich od daty podpisania porozumienia z Wojewodą, do którego doszło w 1995 r. Sąd Okręgowy ustalił także, że decyzją Wojewody (...) z dnia 8 lutego 2006 r., potwierdzone zostało nabycie działki nr (...) z mocy prawa przez stronę pozwaną na podstawie art. 73 ustawy z dnia 13 października 1998 r. przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, jak też że w dniu 28 lutego 2006 r., taka sama decyzja została wydana w odniesieniu do działki nr (...), wskazał jednak w dalszej kolejności, że decyzjami z dnia 17 grudnia 2007 r., wydanymi na wniosek powoda, w którym zakwestionowana została okoliczność pozostawania części działki nr (...) i całej działki nr (...) w posiadaniu (...) Zarządu Dróg Miejskich, Minister Infrastruktury stwierdził nieważność wskazanych decyzji, potwierdził bowiem zasadność tych zarzutów. Ostatecznie, jak ustalił Sąd Okręgowy, własność obu wskazanych działek przeszła na rzecz Skarbu Państwa na podstawie decyzji Wojewody (...) z dnia 6 maja 2008 r., wydanej na podstawie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, która tylko częściowo została zmieniona decyzją Ministra Infrastruktury z dnia 22 sierpnia 2008 r., w dacie wydania której stała się ostateczna, jak ustalił Sąd Okręgowy, pierwsza z wymienionych decyzji. W ostatniej kolejności Sąd Okręgowy ustalił, że mimo podpisania, z udziałem powoda, protokołu przejęcie działek, których dotyczyły wskazane decyzje, w tym obu działek powołanych w pozwie, B. K. nie przejmował od strony pozwanej posiadania działek, które do podanej daty były własnością powoda, wskazał także, że pismem z dnia 24 kwietnia 2009 r., które nie dało żadnych rezultatów, powód wzywał stronę pozwaną do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez Zarząd Dróg Miejskich w obu tych działek w okresie wskazanym w żądaniu pozwu. Sąd Okręgowy ustalił ponadto, w oparciu o opinię powołanego biegłego, że za okres dziesięciu lat poprzedzających datę złożenia pozwu wniesionego tej sprawie, wynagrodzenie za korzystanie przez pozwaną z części działki nr (...) o powierzchni 109 m ^{( 2)}, niezajętej po komis prowadzony przez powoda, wynosiło 35969,07 zł.

Oceniając znaczenie ustalonych okoliczności, Sąd Okręgowy dopatrzył się podstaw do uwzględnienia powództwa w części obejmującej podaną kwotę, nie podzielając bowiem zarzutów strony pozwanej, przyjął, że przez wskazany okres strona pozwana korzystała z podanej części działki nr (...) bez tytułu prawnego, a przy tym w złej wierze, uznał także, że wskazany grunt nie został nigdy zwrócony powodowi. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące podobnych stanów faktycznych, Sąd Okręgowy uznał, że art. 229 k.c. nie miał zastosowania do okoliczności tej sprawy, na podstawie art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c. zasądził więc od strony pozwanej na rzecz powoda należność obliczoną przez biegłego oraz skapitalizowane odsetki za okres od 25 kwietnia 2009 r., czyli od dnia wezwania strony pozwanej do zapłaty zasadnej części należności głównej, do dnia wniesienia pozwu, w łącznej kwocie 35969,07 zł, jak również odsetki ustawowe od tej kwoty od daty wniesienia pozwu do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie, obejmującym pozostają część działki nr (...) oraz całą działkę nr (...) i odsetki za okres poprzedzający pismo powoda z dnia 24 kwietnia 2009 r., Sąd Okręgowy oddalił powództwo i wskazał, że powód nie wykazał, aby strona pozwana wykonywała posiadanie tych działek w podanym okresie w sytuacji, gdy obie decyzje nadzorczej Ministra Infrastruktury z dnia 17 grudnia 2007 r. były korzystne dla powoda właśnie dlatego, że wskazane nieruchomości były wykorzystywane przez powoda do prowadzenia komisu, nie znajdowały się tym samym w posiadaniu strony pozwanej. O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., strony w równym stopniu utrzymały się bowiem ze swoimi stanowiskami, jak też zgodnie z art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła tylko strona pozwana. Zaskarżające ten wyroku w części uwzględniającej powództwo oraz orzekającej o kosztach procesu, (...) W. zarzuciło Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c. przez niewłaściwą wykładnię tych przepisów i bezpodstawne przyjęcie, że powód może domagać się zasądzenia od strony pozwanej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części działki nr (...) o powierzchni 109 m ² oraz że przed złożeniem pozwu nie upłynął roczny termin przedawnienia tego roszczenia z art. 229 k.c. Apelacja została ponadto oparta na zarzucie przekroczenia przez Sąd Okręgowy zasady swobodnej oceny dowodów z art. 233 k.p.c. przez nieuzasadnione przyjęcie, że wskazana działka znajdowała się w posiadaniu Zarządu Dróg Miejskich i że nie została zwrócona powodowi w sytuacji, gdy protokołem zdawczo – odbiorczym z dnia 13 lutego 2009 r., sam powód poświadczył okoliczność jej przekazania na rzecz Skarbu Państwa. Ostatni zarzut apelacji dotyczył naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 328 § 2 k.p.c. przez zaniechanie wskazania przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przyczyn pominięcia dowodów przedstawionych przez stronę pozwaną oraz odmówienia wiarygodności tym powodom. Na podstawie podanych zarzutów strona pozwana wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w części objętej apelacją oraz obciążenie powoda całością kosztów postępowania, ewentualnie o jego uchylenie oraz przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania w tej części oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację powód wnosił o jej oddalenie w całości oraz obciążenie strony pozwanej poniesionymi kosztami postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Ustania Sądu Okręgowego były prawidłowe, zostały poczynione na podstawie dowodów z dokumentów, przy ocenie których nie zostały naruszone zasady ich oceny określone w art. 233 k.p.c., nie zostały skutecznie podważone w apelacji, w całości stanowiły więc podstawę rozstrzygnięcia o zasadności apelacji, której zarzuty nie były trafne, oparte zostały na drugoplanowych dokumentach, które nie przełamały mocy dowodowej dokumentów urzędowych wykazujących, że część działki nr (...) o powierzchni 109 m ^{( 2)} znajdowała się w posiadaniu (...) Zarządu Dróg Miejskich w W. w okresie dziesięciu lat poprzedzających wytoczenie powództwa wniesionego w tej sprawie, nie zostało natomiast wykazane, aby strona pozwana dysponowała tytułem prawnym do tej nieruchomości, decyzją nadzorczą Minister Infrastruktury z dnia 17 grudnia 2007 r. została bowiem stwierdzona nieważność decyzji Wojewody (...) z dnia 8 lutego 2006 r., wynikające z niej skutki zostały więc zniesione ex tunc, czyli w sposób uzasadniający przyjęcie, że na podstawie powołanego przepisu własność tej nieruchomości nie przeszła z mocy prawa na rzecz strony pozwanej. Przyczyną wyeliminowania wskazanej decyzji z obrotu nie było to, że powód władał całą działką nr (...), lecz tylko jej częścią wykorzystywaną do prowadzenia komisu, za którą powództwo nie zostało uwzględnione, powód nie wykazał bowiem okoliczności posiadania tej działki przez stronę pozwaną. Zarówno jednak z nieważnej decyzji z dnia 8 lutego 2006 r., a przede wszystkim z uzasadniania powołanej decyzji nadzorczej wynika, że pozostała częścią wskazanej działki, o powierzchni 109 m ^{( 2)}, pozostawała w posiadaniu (...) Zarządu Dróg Miejskich. Podstawowa przesłanka zasadności żądania o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwaną ze wskazanej części nieruchomości przez okres dziesięciu lat przed wniesieniem pozwu, została więc wykazana dokumentami urzędowymi, zakres kompetencji organów, od których pochodziły wymienione decyzje, obejmował natomiast określenie podmiotu władającego podaną częścią działki powoda, został zresztą zrealizowany po przeprowadzeniu postępowanie dowodowego, nawet więc dokumenty, na które powoływała się strona pozwana przed Sądem Okręgowym oraz w uzasadnieniu apelacji, nie mogły przełamać mocy dowodowej wskazanych decyzji, oddawały bowiem wyłącznie stan odnotowany z ich treści, nie zostały natomiast sporządzone po przeprowadzeniu postępowania co do wskazanej okoliczności przez właściwy organ. Zostało więc w tej sprawie wykazane, że pozwana władała wskazaną częścią działki powoda nr (...) w podanym okresie i w złej wierze, chociaż nie miała tytułu prawnego, usprawiedliwiającego jej posiadanie. Sąd Okręgowy nie odniósł się wprawdzie do wszystkich dokumentów, na które strona pozwana się powoływała, także w apelacji, nieznaczny stopień naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. nie miała jednak wpływu na ostateczny wynik sprawy, nie uzasadniał także uchylenia zaskarżonego wyroku do ponownego rozpoznania, w orzecznictwie zostało bowiem przyjęte, że zarzut naruszenia powołanego przepisu, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, tylko wówczas uzasadnia takie orzeczenie, gdy uniemożliwia przeprowadzenie instancyjnej kontroli wyroku objętego apelacją (por. wyrok z dnia 6 lipca 2011 r., I CSK 67/11, wyrok z dnia 3 lutego 2012 r., IUK 290/11 oraz wyrok z dnia 14 lutego 2012, II PK 139/11, tak też wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 8 marca 2012 r., IA Ca 141/12 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 sierpnia 2012 r., IIIA Ua 384/12).

Zasadności apelacji nie wykazał zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 229 k.c., polegający na pominięciu zastosowania tego przepisu na gruncie okoliczności rozpoznawanej sprawy, które obejmowały także podpisanie przez powoda protokołu dotyczącego przekazania Skarbowi Państwa działek objętych skutkami wydania przez Wojewodę (...) decyzji z dnia 6 maja 2008 r. Sąd Okręgowy trafnie powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2007 r., na tle analogicznego stanu faktycznego zostało w nim bowiem przyjęte, że ,, Artykuł 229 k.c. nie ma zastosowania do roszczenia byłego właściciela nieruchomości zajętej przez Skarb Państwa pod drogę publiczną o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, dochodzonego po nabyciu przez dotychczasowego posiadacza własności tej nieruchomości na podstawie art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną ^,,. Podzielając pogląd Sądu Najwyższego, na potrzeby rozpoznawanej sprawy należy tylko wskazać, że jest on aktualny także na gruncie powołanej ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, jak również że jego zastosowania w tej sprawie nie wyłączało podpisanie przez powoda protokołu powołanego w apelacji, zwłaszcza że dotyczył on przede wszystkim innych działek, które faktycznie pozostawały we władaniu powoda, były bowiem wykorzystywane do prowadzenia komisu samochodowego. Nie można wprawdzie zaprzeczyć, że na podstawie powołanego dokumentu, można byłoby wyprowadzić domniemanie posiadania przez B. K. także części działki nr (...) o powierzchni 109 m ², jego wartość dowodowa została jednak w tym zakresie obalona decyzjami wydanymi we wcześniejszym okresie, w tym decyzją nadzorczą Ministra Infrastruktury z dnia 17 grudnia 2007 r., jej uzasadnienie przemawiało bowiem na korzyść powoda, nie zostało natomiast wykazane, aby przed podpisaniem wskazanego protokołu, strona pozwana przekazała powodowi posiadanie wskazanej działki, czyli by doszło do jej zwrócenia ze skutkami wynikającymi z art. 229 k.c. Zasadnie Sąd Okręgowy ustalił więc w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że w sytuacji, w której mimo podpisania protokołu powołanego w apelacji, wskazana część działki nr (...) została faktycznie przejęta przez Skarb Państwa od (...) Zarządu Dróg Miejskich, nie doszło do rozpoczęcia biegu rocznego terminu przedawnienia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez stronę pozwaną z działki powoda w okresie poprzedzającym wydanie decyzji, w wykonaniu której ten protokół został podpisany, także przez powoda. Roszczenie dochodzone w tej sprawie przedawniało się więc z upływem ogólnego terminu dziesięciu lat, który został zachowany przez powoda, nie ulega bowiem żadnych wątpliwości, że pozew został złożony przed jego upływem. Zasadnie zarzut przedawnienia tego roszczenia został więc uwzględniony wyłącznie za okres przenoszący wskazany termin dziesięciu lat, które poprzedzały datę wniesienia pozwu. W zakresie, w jakim termin ten nie został przekroczony, wykazane zostały natomiast pozostałe przesłanki wskazanego roszczenia, powództwo zasługiwało na uwzględnienie w zaskarżonej części, odmienne stanowisko strony pozwanej nie było natomiast trafne.

W apelacji nie został wprawdzie podniesiony zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c. przez zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z cudzej nieruchomości gruntowej na korzyść osoby, która w dacie wytoczenia powództwa i w okresie toczenia się sprawy nie była jej właścicielem, Sąd Apelacyjny z urzędu badał jednak zaskarżony wyrok pod tym kątem, chodziło bowiem o poprawność zastosowania przez Sąd Okręgowy wskazanych przepisów, którą należało poddać kontroli instancyjnej nawet z urzędu. Właściwe zastosowanie prawa materialnego w każdej sprawie należy do podstawowych obowiązków sądów obu instancji i nie wykracza poza granice apelacji, jak zasadnie przyjął Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07. Odnosząc się do poruszonej kwestii prawnej, na potrzeby rozpoznawanej sprawy należy wskazać, że jakkolwiek w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zwłaszcza przy ocenie tożsamych roszczeń w relacji pomiędzy byłym właścicielem a posiadaczem nieruchomości, na korzyść którego upłynął termin zasiedzenia, spotkać można stanowisko wyłączające zasadność takich roszczeń ze względu na pierwotny charakter nabycia własności przez zasiedzenie, które zostało zaprezentowane zwłaszcza w uchwale z dnia 15 kwietnia 2011 r., III CZP 7/11 i zostało oparte na poglądzie zakładającym, że takich roszczeń może dochodzić wyłącznie osoba legitymowana materialnie, czyli właściciel rzeczy uprawniony do wytoczenia powództwa windykacyjnego, jak przyjął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 kwietnia 2002 r., III CZP 21/02, jednakże nawet w uzasadnieniu pierwszej z powołanych uchwał nie został ten pogląd odniesiony do byłych właścicieli, którzy utracili własność z mocy prawa albo na podstawie decyzji administracyjnych za stosowanym odszkodowaniem, w licznych bowiem orzeczeniach Sąd Najwyższy opowiadał się bowiem za tym, że osoby, które utraciły własność swoich nieruchomości na rzez Skarbu Państwa albo jednostek samorządowych na podstawie art. 73 powołanej ustawy z dnia13 października 1998 r., są uprawnione, niezależnie od otrzymania odszkodowania, do dochodzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z utraconych działek przez nowych ich właścicieli w okresie poprzedzającym wejście w życie tego przepisu. Wskazane stanowisko Sąd Najwyższy przyjął w wyroku z dnia 8 lipca 2004 r., IV CK 920/03 i w wyroku z dnia 26 listopada 2004 r., V CK 252/04, przede wszystkim natomiast opowiedział się za nim w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 26 maja 2006 r., III CZP 19/06 i dotąd od niego nie odstąpił. Jakkolwiek zagadnienie należy do dyskusyjnych, na potrzeby rozpoznawanej sprawy należy poprzestać na stwierdzeniu, że przedstawiony pogląd jest tym bardziej aktualny do sytuacji nabycia przez Skarb Państwa własności działki powoda na podstawie decyzji, wydanej na podstawie powołanej ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r., którą zostały ukształtowane obecne stosunki własnościowe w zakresie działek objętych skutkami wydania tej decyzji, zwłaszcza w sytuacji, gdy przed jej wydaniem, posiadania nie było wykonywane przez Skarb Państwa, lecz (...) W.. Odwołanie się do aktualnego stanowiska Sądu Najwyższego, uzasadniało więc przyjęcie, że utrata przez powoda własności tej części działki nr (...), która pozostawała we władaniu strony pozwanej, przed wniesieniem pozwu opartego na art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c., nie mogła stanowić przeszkody do uwzględnienia powództwa we wskazanej części, powód dochodził bowiem wynagrodzenia przewidzianego powołanymi przepisami za okres, w którym pozostawał właścicielem tej działki. Z podanych powodów apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Oddalenie apelacji uzasadniało uwzględnienie wniosku powoda o obciążenie strony pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego, stosownie do art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i § 13 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie i ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Uwzględniona została stawka minimalna w kwocie 1800 zł, stosownie do wartości przedmiotu zaskarżenia, podanej w apelacji.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów i art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.