Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 kwietnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Roman Dziczek

Sędzia: Joanna Przanowska - Tomaszek

Sędzia (del.): Adam Jaworski (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2024 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Prezydenta (...)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 29 grudnia 2022 r., sygn. akt III C 675/22

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej RP kwotę 8100 zł (osiem tysięcy sto złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od uprawomocnienia się punktu drugiego niniejszego wyroku do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Adam Jaworski Roman Dziczek Joanna Przanowska - Tomaszek

Sygn. akt I ACa 3292/23

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 29 grudnia 2022 r. (sygn. akt III C 675/22) Sąd Okręgowy w Warszawie orzekł następująco:

1.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda Skarbu Państwa – Prezydenta (...) kwotę 1 539 284,31 zł (jeden milion pięćset trzydzieści dziewięć tysięcy dwieście osiemdziesiąt cztery złote trzydzieści jeden groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot:

a)  1 495 338,48 zł (jeden milion czterysta dziewięćdziesiąt pięć tysięcy trzysta trzydzieści osiem złotych czterdzieści osiem groszy) od dnia 19 lipca 2021 r. do dnia zapłaty,

b)  43 945,83 zł (czterdzieści trzy tysiące dziewięćset czterdzieści pięć złotych osiemdziesiąt trzy grosze) od dnia 01 kwietnia 2021 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej kwotę 10 800,00 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

3.  nakazuje pobrać od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 76 965 zł (siedemdziesiąt sześć tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt pięć złotych) tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu, od której ponoszenia powód był zwolniony.

Podstawą tego wyroku były następujące ustalenia faktyczne i ich prawna ocena. Decyzją (...) Urzędu Wojewódzkiego w W., (...) Zakłady (...) z siedzibą w W. przy ul. (...) nabyły prawo użytkowania gruntu zabudowanego stanowiącego własność Skarbu Państwa o powierzchni 23 337 m2 oznaczonego na mapie sytuacyjnej dla celów prawnych z dnia 29 kwietnia 1991 r. jako działka ewidencyjna (...) obrębu (...).

Pismem datowanym na dzień 21 listopada 2008 r. powód wypowiedział (...) sp. z o. o. (kolejnemu użytkownikowi wieczystemu) ze skutkiem na dzień 31 grudnia 2008 r. wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego ww. nieruchomości i ustalił z dniem 1 stycznia 2009 r. nową wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania nieruchomości na kwotę 350 423,28 zł.

Dnia 1 sierpnia 2013 r. (...) sp. z o.o. sprzedała pozwanej prawo użytkowania wieczystego działek nr. ewid. (...) oraz nr ewid.(...) z obrębu (...) o łącznym obszarze 3 061 m ^{( 2)}.

Pismem datowanym na dzień 14 lutego 2014 r. powód zawiadomił pozwaną, że opłata roczna tytułu użytkowania wieczystego wynosi 43 962,69 zł za rok 2014 i lata następne. Poinformował również pozwaną, że wysokość opłaty może ulec zmianie w związku z postępowaniem o ustalenie obowiązującej opłaty za użytkowanie wieczyste.

Wyrokiem z dnia 16 lipca 2021 r., w sprawie o sygn. akt VI ACa 698/18, Sąd Apelacyjny w Warszawie ustalił wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości położonej przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki o numerach (...) o (...), obręb (...), o łącznej powierzchnie 3061m ^{( 2)} na kwotę 230 880,00 zł począwszy od 2011 r.

Pismem datowanym na dzień 18 października 2021 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty.

Powyższy stan faktyczny nie był sporny między stronami.

W ocenie prawnej Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 238 k.c. wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną. Natomiast w myśl art. 71 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997 r. (Dz.U. Nr 115, poz. 741) za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste pobiera się pierwszą opłatę i opłaty roczne. Sąd I instancji podkreślił, że opłata roczna za wieczyste użytkowanie gruntu wiąże każdego kolejnego nabywcę tego prawa. Wobec tego na skutek sprzedaży prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki o numerach (...) o (...), obręb (...) po stronie pozwanej powstał obowiązek uiszczania opłat rocznych począwszy od 2014 r. W ocenie Sądu Okręgowego kluczowym aspektem jest ustalenie przez Sąd Apelacyjny w Warszawie wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania na kwotę 280 880,00 zł począwszy od 2011 r. i wpływ tego orzeczenia (które zapadło w sprawie z powództwa poprzednika prawnego pozwanego) na obecny stosunek prawny wynikający z oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste pomiędzy powodem i pozwanym w niniejszej sprawie.

Poza sporem był fakt zbycia nieruchomości, na której ustanowiono użytkowanie wieczyste, w toku procesu zainicjowanego przez (...) Sp. z o.o. na rzecz pozwanego. Zgodnie z art. 192 pkt 3 k.p.c., zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy; nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej.

Za niezasadny uznano również zarzut przedawnienia roszczenia, wskazując, że ustalona przez sąd opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego staje się wymagalna, w części przewyższającej opłatę dotychczasową po uprawomocnieniu się wyroku. W związku z tym opłaty uiszczane przez pozwaną w latach 2014 – 2020 stawały się wymagalne w każdym roku w dniu 1 kwietnia, natomiast kwota przewyższająca dotychczas uiszczaną opłatę stała się wymagalna dopiero z dniem uprawomocnienia się orzeczenia Sądu Apelacyjnego tj. z dniem 16 lipca 2021 r. i od tego momentu zaczyna biec termin przedawnienia.

W latach 2014 – 2020 pozwana uiszczała na rzecz powoda 43 962,69 zł tytułem opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, a zatem w zaniżonej wysokości. Różnica pomiędzy kwotą należną, a kwotą uiszczaną wynosi 186 917,31. Jednocześnie za rok 2021 u pozwanej powstała niedopłata w wysokości 43 945,84 zł. Za 2021 r. powodowi również należy się dopłata w wysokości 186 917,31 zł. Sąd przyjął rozliczenia poszczególnych kwot wskazanych przez powoda, gdyż nie miał podstaw do ich kwestionowania.

Wobec tego na rzecz powoda należało zasądzić łączną kwotę w wysokości 1 539 284,31 zł (8 x 186 917,31 zł + 43 945,84 zł)

O odsetkach Sąd I instancji orzekł zgodnie z żądaniem powoda na podstawie art. 481 § 1 k.c. Powód żądał odsetek od kwoty 1 495 338,48 zł od dnia 19 lipca 2021 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 43 945,84 zł od dnia 1 kwietnia 2021 r. do dnia zapłaty. Roszczenie powoda o zapłatę kwoty 1 495 338,48 zł stało się wymagalne już z dniem uprawomocnienia się wyroku Sądu Apelacyjnego, a zatem mógł on dochodzić odsetek od dnia 19 lipca 2021 r. Natomiast roszczenie o zapłatę kwoty 43 945,84 zł stało się wymagalne w dniu 31 marca 2021 r. i od dnia następnego pozwana znajduje się w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od tego wyroku złożyła strona pozwana, zaskarżając wyrok w całości. Strona pozwana zarzuciła naruszenie prawa materialnego – art. 78 „ustawy o gospodarce nieruchomościami” poprzez jego niezastosowanie i wadliwe ustalenie, jakoby wypowiedzenie wysokości opłaty względem poprzedniego użytkownika wieczystego odnosiło skutek względem nowego użytkownika wieczystego odnosiło skutek względem nowego użytkownika, a także naruszenie prawa procesowego – art. 192 pkt 3 k.p.c. przez jego błędne zastosowanie polegające na wadliwym ustaleniu, jakoby wyrok zapadły w toku postępowania między (...) sp. z o.o. a Skarbem Państwa odnosił skutek prawnokształtujący wobec pozwanego w niniejszej sprawie. Pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Postanowieniem z 8 sierpnia 2023 r. (sygn. akt I ACa 550/23) Sąd Apelacyjny w Warszawie odrzucił apelację pozwanego. Następnie, na skutek wniosku pozwanego, postanowieniem z 6 listopada 2023 r. Sąd Apelacyjny przywrócił pozwanemu termin do wniesienia apelacji.

W odpowiedzi na apelację Skarb Państwa – Prezydent (...), zastępowany przez Prokuratorię Generalną RP, wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów.

Sąd Apelacyjny uważa za konieczne wyjaśnić, że mimo wydania przez Ministra Sprawiedliwości decyzji o odwołaniu z delegacji sędziego – referenta do Sądu Apelacyjnego w Warszawie (co jest faktem powszechnie znanym), Sąd kontynuował rozpoznanie sprawy w dotychczasowym składzie na podstawie art. 47b § 4 u.s.p. Sędzia – referent nie został bowiem zwolniony z obowiązku zakończenia niniejszej sprawy. Ubocznie należy również wskazać, że postanowieniem tymczasowym TK z 22 maja 2024 r. (Ts 64/24) wstrzymano wykonanie decyzji Ministra Sprawiedliwości o odwołaniu sędziego – referenta z delegacji do MS.

Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i przyjął za podstawę swojego rozstrzygnięcia, uzupełniając je o ustalenie, że wniosek (...) sp. z o.o., zastępujący pozew o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej jest nieuzasadniona, został wniesiony 21 września 2010 r. (bezsporne, uzasadnienie wyroku w sprawie VI ACa 695/18 – k. 20v).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, o czym przekonują następujące argumenty.

Ustalony w sprawie stan faktyczny nie był przedmiotem sporu między stronami, a istota sprawy sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy wypowiedzenie wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, dokonane przez Skarb Państwa wobec poprzedniego właściciela nieruchomości, jest skuteczne względem pozwanego.

Zgodnie z art. 71 ust. 4 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2024 r. poz. 1145 ze zm.) opłaty roczne wnosi się przez cały okres użytkowania wieczystego, w terminie do dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok. Opłaty rocznej nie pobiera się za rok, w którym zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego. Właściwy organ, na wniosek użytkownika wieczystego złożony nie później niż 14 dni przed upływem terminu płatności, może ustalić inny termin zapłaty, nieprzekraczający danego roku kalendarzowego. Stosownie do art. 78 ust. 1 u.g.n. aktualizacji opłaty rocznej dokonuje właściwy organ, wypowiadając w formie pisemnej wysokość dotychczasowej opłaty w terminie do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego oraz przesyłając równocześnie ofertę przyjęcia nowej wysokości opłaty rocznej. W wypowiedzeniu należy wskazać sposób obliczenia nowej wysokości opłaty rocznej i pouczyć użytkownika wieczystego o sposobie zakwestionowania wypowiedzenia. Do wypowiedzenia dołącza się informację o wartości nieruchomości, o której mowa w art. 77 ust. 3, oraz o miejscu, w którym można zapoznać się z operatem szacunkowym. Do doręczenia wypowiedzenia stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Złożenie wniosku o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości, nie zwalnia z obowiązku wnoszenia opłat rocznych w dotychczasowej wysokości. Jak wyjaśniono w orzecznictwie, opłata roczna za wieczyste użytkowanie gruntu wiąże każdego kolejnego nabywcę tego prawa. „ obowiązek płacenia rocznej opłaty obciąża każdego użytkownika wieczystego bez względu na to, czy prawo wieczystego użytkowania nabył on bezpośrednio od Skarbu Państwa lub gminy, czy też od osoby, której prawo to już przysługiwało. Opłata roczna jest immanentnie związana z prawem użytkowania wieczystego i nabywca tego prawa w drodze kontraktu nie może się zasłaniać brakiem wiedzy zarówno co do istnienia samego obciążenia prawa opłata roczną, jak i jej wysokości” (tak uzasadnienie wyroku SN z 16 grudnia 1999 r., II CKN 639/98, podobnie wyrok SN z 15 lutego 2019 r., II CSK 145/18). Oznacza to, że wypowiedzenie wysokości opłaty rocznej, dokonane poprzedniemu użytkownikowi wieczystemu (...) sp. z o.o. (k. 18) jest wiążące dla pozwanego jako nabywcy prawa użytkownika wieczystego, co trafnie skonstatował Sąd Okręgowy. Nie było zatem potrzeby, aby powód składał pozwanemu wypowiedzenie opłaty rocznej.

Sąd Apelacyjny podziela przeważający w judykaturze pogląd, uznający orzeczenie sądu wydane na podstawie art. 80 u.g.n. za orzeczenie konstytutywne, gdyż to orzeczenie sądu kształtuje nową wysokość opłaty rocznej (zob. wyrok SA w Warszawie z 19 lutego 2019 r., I ACa 211/17, uzasadnienie uchwały SN z 7 lutego 2014 r., III CZP 11/13). Konsekwencją tego jest przyjęcie, że ustalona wyrokiem sądu opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego staje się, w części przewyższającej opłatę dotychczasową, wymagalna po uprawomocnieniu się wyroku (zob. uchwałę SN z 23 maja 2005 r., III CZP 37/05).

Bezsporne jest, że wyrokiem z 16 lipca 2021 r. (k. 20) Sąd Apelacyjny w Warszawie ustalił nową wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste nieruchomości w latach 2009-2010 oraz począwszy od 2011 r. Sprawa zakończona tym wyrokiem toczyła się z powództwa (...) sp. z o.o., a pozwany nie uczestniczył w niej w charakterze interwenienta ubocznego. Rozstrzygnięcie sprawy wymaga więc odpowiedzi na pytanie, czy prawomocny wyrok tutejszego Sądu z 16 lipca 2021 r. (sygn. akt VI ACa 695/18) jest wiążący dla pozwanego, jako nabywcy prawa użytkowania wieczystego. Zgodnie z art. 192 pkt 3 k.p.c. z chwilą doręczenia pozwu zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy; nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej. Pod pojęciem zbycia w rozumieniu art. 192 pkt 3 k.p.c. należy rozumieć wszelkie czynności prawne i zdarzenia, których skutkiem jest przejście własności, ograniczonego prawa rzeczowego lub prawa obligacyjnego, w tym także z mocy ustawy (D. Olczak – Dąbrowska w: T. Szanciło, KPC Komentarz. T.1, 2023, art. 192 Nb 5 oraz powołane tam orzecznictwo i literatura). Nie ulega wątpliwości, że przepis ten ma zastosowanie do zbycia prawa użytkowania wieczystego w toku sprawy o ustalenie wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste nieruchomości (zob. np. wyrok SA w Krakowie z 19 kwietnia 2023 r., I ACa 31/21, wyrok SO w Warszawie z 26 lutego 2017 r., V Ca 1130/16). Wbrew zarzutom apelacji nie ulega wątpliwości, że wyrok wydany z udziałem zbywcy zachowuje rozszerzoną prawomocność względem nabywcy. Jakkolwiek Sąd Okręgowy istotnie odwołał się na poparcie tego poglądu do orzeczenia wydanego w latach 60 XX wieku, to wspomniane orzeczenie zachowuje aktualność w obecnym stanie prawnym. Rozszerzona prawomocność wyroku wydanego z udziałem zbywcy należy wręcz do istoty instytucji prawnej uregulowanej w art. 192 pkt 3 k.p.c., której celem jest ochrona strony przeciwnej przed ujemnymi skutkami zbycia w toku procesu rzeczy lub prawa objętych sporem (zob. przykładowo uzasadnienie wyroku SN z 10 sierpnia 2022 r., II CSKP 576/22). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy, „jeśli postępowanie dotyczące rzeczy lub prawa zbytych po zawiśnięciu sporu zakończy się z udziałem zbywcy, to prawomocny wyrok będzie miał powagę rzeczy osądzonej w stosunku do niego, a to na podstawie art. 366 k.p.c., ale także w stosunku do nabywcy rzeczy lub prawa (podmiot objęty działaniem przytoczonej w roszczeniu procesowym normy prawnej). Źródłem tej rozszerzonej prawomocności wyroku wydanego w takim układzie podmiotowym jest art. 788 k.p.c.” (uzasadnienie postanowienia SN z 11 stycznia 2013 r., I CZ 184/12). Odnosząc te trafne spostrzeżenia do okoliczności sprawy należy stwierdzić, że wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 16 lipca 2021 r. (sygn. akt VI ACa 695/18) korzystał z prawomocności rozszerzonej wobec pozwanego, jako nabywcy prawa użytkowania wieczystego. Należy dodać, że pozwany nie był pozbawiony możności podejmowania czynności zmierzających do zakwestionowania wysokości opłaty, gdyż nic nie stało na przeszkodzie, aby zgłosił w sprawie VI ACa 695/18 interwencję uboczną po stronie powoda (poprzedniego użytkownika wieczystego).

Z tych wszystkich powodów Sąd Apelacyjny uznał oba zarzuty apelacyjne za nietrafne, podzielając w całej rozciągłości ocenę prawną Sądu I instancji. Apelujący nie zarzuca naruszenia prawa materialnego w aspekcie przedawnienia roszczenia, dlatego wystarczy stwierdzić, że zarzut ten został słusznie uznany przez Sąd Okregowy za bezzasadny. Jak już wspomniano, konstytutywny charakter wyroku ustalającego nową wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste przesądza, że roszczenie o zapłatę opłaty w nowej wysokości (przewyższającej dotychczasową) staje się wymagalne dopiero po uprawomocnieniu się tego wyroku. In concreto nastąpiło to 16 lipca 2021 r. (k. 21), dlatego 3-letni termin przedawnienia z pewnością nie upłynął.

Z tych wszystkich powodów Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu. Ich wysokość ustalono zgodnie z § 2 pkt 6 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radów prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 roku, poz. 265 ze zm.), zasądzając dodatkowo odsetki ustawowe za opóźnienie. Stosownie do art. 32 ust. 3 ustawy z 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2016 r. poz. 2261) koszty zasądzono na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej RP.

Adam Jaworski Roman Dziczek Joanna Przanowska – Tomaszek

ZARZĄDZENIE

Proszę:

Odpis wyroku z uzasadnieniem proszę doręczyć Prokuratorii Generalnej RP (urlop 15.08-14.09).

A.  Jaworski