Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

II AKa 18/21 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Warszawie z 2021-12-16

Sygn. akt II AKa 18/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA Anna Zdziarska (spr.)

Sędziowie SA - Dorota Tyrała

SA – Ewa Gregajtys

Protokolant: st. sekr. sąd. – Marzena Brzozowska

przy udziale prokuratora Szymona Liszewskiego i oskarżyciela posiłkowego R. T. (1)

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2021 r.

sprawy:

M. S., urodz. (...) w N. (N.), córki M. i S. z domu R.

oskarżonej o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonej i prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 16 października 2020 r., sygn. akt VIII K 46/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok wobec oskarżonej M. S. w ten sposób, że w ramach przypisanego jej czynu uznaje za winną tego, że:

w dniu 29 czerwca 2016r. w W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłowała doprowadzić Z. W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w postaci mieszkania położonego przy ulicy (...) o wartości 203.000,00 (dwustu trzech) tysięcy złotych za pomocą wyzyskania jej niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, wynikającego z głębokiego zespołu otępiennego i wysokiego stopnia sugestywności nakłaniając ją do złożenia w dniu 29 czerwca 2016r. przed notariuszem oświadczenia w formie aktu notarialnego o nr (...), chcąc uniemożliwić jej realizację rzeczywistej woli w zakresie przeznaczenia spadku, lecz zamierzonego celu nie osiągnęła z uwagi na postawę osób trzecich

- tj. czynu z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i na tej podstawie skazuje oskarżoną, a na podst. art. 14 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. wymierza jej karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności, zaś na podst. art. 33 § 1, 2 i 3 k.k. 300 (trzysta) stawek dziennych grzywny w kwocie po 10 (dziesięć) złotych każda,

2. na podst. art. 69 § 1 i 2 k.k., art. 70 § 1 k.k., art. 72 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesza na okres 2 (dwóch) lat tytułem próby, zobowiązując oskarżoną do informowania sądu o przebiegu okresu próby,

3. zasądza od oskarżonej na rzecz oskarżyciela posiłkowego R. T. (1) 2880 (dwa tysiące dwieście osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej mu przed Sądem I i II instancji;

2.  zasądza od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe za obie instancje, w tym 780 (siedemset osiemdziesiąt) złotych tytułem opłaty.

UZASADNIENIE

UZASADNIENIE

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 18/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

3

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 16 października 2020 r.,
sygn. akt VIII K 46/19

Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońcy

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

A.. Ł. C. i adw. A. Z.

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

Prokurator

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒ co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia

albo ustalenia

karneglub innego rozstrzygnięcia

albo ustalenia

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2.  Podniesione zarzuty

A.. Ł. C.

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonej, tj. art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie sprowadzające się do uznania, że oskarżona M. S. swoim zachowaniem wyczerpała znamiona przestępstwa opisanego w art. 286 § 1 k.k. i skazanie oskarżonej, pomimo, iż w wyniku powołania do dziedziczenia M. S. przez Z. W. nie doszło do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez Z. W..

Adw. A. W. - Z.

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonej – tj. art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 296 § 1 k.k. polegająca na:

1. art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. polegającą na nieprawidłowym ich zastosowaniu i skazaniu oskarżonej na podstawie w/w przepisów, podczas gdy sąd ustalił istnienie przesłanek przemawiających za nieważnością testamentu, a nieważność testamentu powoduje, iż nie wywołuje on żadnych skutków prawnych, czyli nie dochodzi do rozporządzenia mieniem, wobec czego nie doszło do spełnienia wszystkich znamion przestępstwa oszustwa;

2. art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. polegającą na nieprawidłowym ich zastosowaniu i skazaniu oskarżonej na podstawie w/w przepisów, podczas gdy jak prawidłowo ustalił sąd pierwszej instancji, Z. W. do dnia swojej śmierci pozostawała właścicielką przedmiotowego mieszkania, a R. T. (1) nigdy właścicielem tego mieszkania nie był, nie doszło zatem w analizowanym stanie faktycznym do niekorzystnego rozporządzenia mieniem ani z majątku testatorki, ani tym bardziej z majątku R. T. (1), a co za tym idzie nie spełnione zostały wszystkie znamiona przestępstwa oszustwa.

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania jeżeli mogła mieć wpływ na treść orzeczenia tj.:

1. art. 7 k.p.k. polegającą na dowolnej, wybiórczej i sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego ocenie dowodów w postaci opinii biegłych z dnia 17.08.2018, 28.05.2018 i 1.08.2019 prowadzącej do błędnego uznania, że wnioski biegłych co do braku świadomości testatorki w chwili sporządzania testamentu są prawidłowe i niebudzące wątpliwości, podczas gdy opinie sporządzone przez biegłych zostały oparte w zasadzie wyłącznie na podstawie dwóch zapisów z historii choroby testatorki sugerujących możliwe rozpoznanie zespołu otępiennego przy pominięciu pozostałej dokumentacji medycznej, przede wszystkim zapisu w Karcie Zlecenia W. Zespołu (...) z dnia 25 czerwca 2016 roku (4 dni przed sporządzeniem testamentu), z którego wprost wynika, że Z. W. pozostawała w logicznym kontakcie z ratownikami medycznymi, bez cech uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, a także pomijały depozycje przesłuchiwanych w sprawach świadków, w zakresie w jakim zeznawali oni, że Z. W. przynajmniej do końca lipca 2016 roku zachowywała się w sposób racjonalny i był z nią logiczny kontakt, zaś biegli przeprowadzający bezpośrednie badanie z Z. W. mieli z nią kontakt dopiero po jej hospitalizacji z sierpnia 2016 roku, kiedy to jej stan psychofizyczny uległ diametralnemu pogorszeniu;

2. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. polegającą na dowolnej i wybiórczej ocenie dowodu w postaci dokumentacji medycznej Z. W., pominięciu istotnych w sprawie dokumentów i zapisów oraz oparciu się jedynie na niektórych dokumentach błędnie ustalając, iż u Z. W. stwierdzono zespół otępienny, który spowodował, iż w czasie sporządzania testamentu nie była w stanie świadomie podjąć decyzji i sporządzić testamentu, podczas gdy w dokumentacji medycznej Z. W. znajdują się dwa zapisy z 2014 roku wskazujące jedynie na podejrzenie u Z. W. zespołu otępiennego (zapisy z 17 września oraz 17 listopada 2014 roku), zaś - co istotne - w późniejszej dokumentacji aż do jej hospitalizacji w sierpniu 2016 roku (kiedy jej stan uległ diametralnej zmianie) nie ma żadnego zapisu wskazującego na utrudniony kontakt z testatorką, czy jakiekolwiek zaburzenia lub otępienie, a znajduje się zapis sporządzony przez zespół ratownictwa medycznego dokonujący interwencji u Z. W. na 4 dni przed sporządzeniem przez nią testamentu (25 czerwca 2016 roku), w którym ratownicy wyraźnie wskazywali na logiczny kontakt z testatorką, a nie ma żadnych podstaw by zapis taki z jakiejkolwiek przyczyny kwestionować, co w połączeniu z zeznaniami świadków, którzy w tym czasie mieli kontakt z testatorką i wskazywali na logiczny z nią kontakt powinno prowadzić do uznania, że Z. W. w sposób w pełni świadomy sporządziła testament dnia 29 czerwca 2016 roku;

3. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. polegającą na dowolnej, wybiórczej i sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego ocenie dowodów prowadzące do błędnego uznania, że Z. W. w chwili sporządzania testamentu nie była świadoma, podczas gdy z zeznań świadków notariusz I. K. i asystentki notariusz M. Z. będących przy podpisywaniu aktu notarialnego i zobowiązanych zawodowo do zwracania szczególnej uwagi na stan świadomości testatorki wynika, iż z Z. W. był normalny rzeczowy kontakt, Z. W. w wyraźny sposób zakomunikowała wolę sporządzenia testamentu na rzecz M. S., a ponadto świadek I. K. wskazała, iż gdyby miała jakiekolwiek wątpliwości co do stanu świadomości Z. W. to odmówiłaby sporządzenia testamentu;

4. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. polegającą na błędnym ustaleniu przez sąd, iż R. T. (1) opiekował się Z. W., dbał o nią i ją odwiedzał, podczas gdy jak wynika z pominiętych przez sąd zeznań świadka H. B. w 2014 roku mieszkanie Z. W. było brudne, w złym stanie, a Z. W. skarżyła się świadkowi na samotność, żaliła się, że nikt się nią nie opiekuje, i jej nie odwiedza, co powinno prowadzić do uznania, iż mogą istnieć powody, dla których Z. W. dokonała zmiany testamentu i do całości spadku powołać zamiast R. T. (1) opiekunkę M. S.;

5. art. 410 k.p.k. polegającą na dowolnym, nie znajdującym odzwierciedlenia w dowodach, ustaleniu, iż M. S. podjęła jakiekolwiek działania mające na celu nakłonienie Z. W. do sporządzenia na jej rzecz testamentu;

6. art. 410 k.p.k. polegającą na pominięciu fragmentu zeznań świadka A. A., (której zeznania sąd uznał za wiarygodne) w którym świadek wskazał, że w kwietniu 2016 roku, czerwcu 2016 roku (miesiąc sporządzenia testamentu) i 12 lipca 2016 roku (tuż po sporządzeniu testamentu) widział się z Z. W., rozmawiał z nią i nie miał żadnych zastrzeżeń co do jej stanu świadomości, co w konsekwencji spowodowało błąd w ustaleniach faktycznych i błędne ustalenie przez sąd, iż Z. W. w chwili sporządzania testamentu nie była świadoma, a oskarżona wyzyskała niezdolność Z. W. do należytego pojmowania przedsiębranego działania nakłoniła ją do złożenia w dniu 29 czerwca 2016 roku przed notariuszem I. K. w formie aktu notarialnego oświadczenia o powołaniu do całego spadku jej osoby.

7. art. 410 k.p.k. polegającą na pominięciu fragmentu zeznań świadka F. P., (którego zeznania sąd uznał za wiarygodne) w którym świadek wskazał, że miał kontakt z Z. W. do lipca 2016 roku i Z. W. do końca znajdowała się w dobrym stanie psychicznym i był z nią logiczny kontakt, co w konsekwencji spowodowało błąd w ustaleniach faktycznych i błędne ustalenie przez sąd, iż Z. W. w chwili sporządzania testamentu nie była świadoma, a oskarżona wyzyskała niezdolność Z. W. do należytego pojmowania przedsiębranego działania nakłoniła ją do złożenia w dniu 29 czerwca 2016 roku przed notariuszem I. K. w formie aktu notarialnego oświadczenia o powołaniu do całego spadku jej osoby.

Prokurator

☒ obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku, tj. art. 72 § 1 k.k. poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie nałożenia na oskarżoną M. S. jakiegokolwiek obowiązku w związku z zastosowaniem warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, pomimo tego, że w stanie prawnym obowiązującym od dnia 01 lipca 2015 roku w/w przepis ma charakter obligatoryjny w przypadku braku orzeczenia środka karnego i Sąd nie mógł odstąpić od nałożenia w/w obowiązku.

☒ obraza przepisów postępowania tj. art. 627 k.p.k. poprzez brak zasądzenia zwrotu wydatków na rzecz oskarżyciela posiłkowego R. T. (1), które zostały przez niego poniesione i od których Sąd nie mógł zwolnić oskarżonej w trybie art. 624 § 1 kpk, które to uchybienie miało istotny wpływ na treść wyroku.

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu.

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu.

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzuty

Zarzut obrazy prawa materialnego – art. 286 § 1 k.k. i procesowego art. 7 i 410 k.p.k. podniesiony przez obrońców – niezasadny.

Zarzut obrazy art. 72 § 1 pkt 1 k.k. podniesiony przez prokuratora zasadny.

☒ niezasadny

☒ zasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutów za zasadne lub niezasadne.

Sąd Apelacyjny za niezasadne uznał zarzuty obrońcy M. S. – adw. A. Z. – obrazy prawa procesowego tj. art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. w odniesieniu do oceny materiału dowodowego dotyczącego stanu psychicznego Z. W. w dniu sporządzenia aktu notarialnego.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy, oceniony zgodnie z dyspozycją art. 7 k.p.k. nie uzasadnia twierdzenia skarżącej, że do końca lipca 2016r. testatorka znajdowała się w dobrym stanie psychofizycznym, a do nagłego pogorszenia jej stanu zdrowia doszło w dniu 2 sierpnia 2016r., co spowodowało konieczność jej hospitalizacji. Do wniosku zaprezentowanego w apelacji skarżąca doszła w wyniku wybiórczej oceny dowodów, wskutek zdezawuowania opinii biegłych, czy zapisów historii choroby. Trafność zapisu w karcie zlecenia zespołu ratownictwa medycznego z dnia 25 czerwca 2016r., że pacjentka pozostawała w logicznym kontakcie podważają wcześniejsze zapisy z 2014r. w historii choroby. Już wówczas rozpoznano u niej zespół otępienny. Nie trzeba posiadać wiadomości specjalnych w dziedzinie medycyny, by wiedzieć że jest to proces nie tylko nieodwracalny, postępujący. Ratownicy medyczni mieli jednorazowy kontakt z Z. W., a ich zadaniem było zakwalifikowanie chorej do leczenia szpitalnego, skoro uznali, że opieka stacjonarna nie byłaby wystarczającą. Za dowolne uznać należało stwierdzenie autorki apelacji, że nasilenie zespołu otępiennego u Z. W. było niskie i typowe dla osób w podeszłym wieku. Wprawdzie notariusz I. K. i aplikant M. Z. zeznały, że w czasie sporządzania testamentu testatorka pozostawała w logicznym, rzeczowym kontakcie, tym niemniej słusznie świadkom tym Sąd I instancji odmówił waloru wiarygodności, bowiem ich relacje pozostawały w sprzeczności z opiniami biegłych, a ponadto w ich prawnokarnym interesie nie leżało przedstawienie faktycznej sytuacji. W odniesieniu do zeznań przywołanych w apelacji świadków– A. A. i F. P. stwierdzić należy, że ich zeznania koncentrowały się głównie na innej problematyce niż stan świadomości Z. W..

Wskazać też wypada, że skarżąca pominęła osobowy materiał dowodowy jak chociażby z zeznań R. T. (1), który podał że Z. W. podczas wizyt przestała go rozpoznawać, a w kilka dni po sporządzeniu testamentu nie był w stanie nawiązać z nią logicznego kontaktu, na jego widok reagowała agresywnie nazywając go bandytą i złodziejem. Zeznania świadka korespondują z relacjami interweniujących policjantów–M. B. i R. T. (2). Doświadczenie życiowe przemawia za tym, że nie jest możliwe, aby stan zdrowia pokrzywdzonej w przeciągu kilku dni uległ aż tak diametralnej zmianie. Z kolei ignorancją byłoby pominięcie trzech opinii biegłych psychologów i psychiatrów, których wnioski były zbieżne.

M. G. w opinii z dnia 17.08.2016r. wskazała, że Z. W. była w czasie badania niezorientowana w miejscu i czasie, nie potrafiła podać wieku, miejsca zamieszkania, a na temat aktu notarialnego podawała sprzeczne informacje. Jej zdolność zapamiętywania postrzeżeń była upośledzona w znacznym stopniu. Biegła wyraziła przypuszczenie, że ze względu na głębokość otępienia syndromy występowały także w czerwcu 2016r.

Biegłe B. M. – psychiatra i A. K. – psycholog na podstawie akt sprawy, dokumentacji medycznej i wcześniejszej opinii stwierdziły występowanie u Z. W. w dniach 29 i 30 czerwca 2016r. głębokiego stanu otępiennego i wysokiego stopnia sugestywności. Zdaniem biegłych nie była świadoma charakteru i znaczenia podejmowanych przez siebie czynności prawnych. Do takich samych wniosków doszli biegli opiniujący w sprawie cywilnej – R. W. i P. B. i najwyraźniej wytknięta w apelacji omyłka biegłych co do daty badania nie miała wpływu na treść opinii, skoro była tożsama z opinią złożoną do tej sprawy, gdzie biegłe nie popełniły żadnej pomyłki.

Biegłe dysponowały obszernym materiałem dowodowym, w tym dokumentacją medyczną, zaś obrońca oskarżonej nie wykazała, że opinia jest niejasna, bądź niepełna.

Możliwe, że jest tak jak uważa obrońca, że testament jako akt oświadczenia woli jest aktem psychologicznie nieskomplikowanym, lecz pogląd ten jest nieprzystosowany do realiów sprawy, gdzie u testatorki stwierdzono nie tylko głęboki stan otępienny, ale i wysoką sugestywność.

Tę cechy wykorzystała oskarżona, odcinając pokrzywdzoną od otoczenia, osób jej bliskich, w tym R. T. (1).

Nie można zgodzić się ze skarżącą, że Z. W. z wdzięczności za dobrą opiekę postanowiła zmienić swą wolę i po śmierci mieszkaniem obdarować M. S.. Nic nie przemawia za tym, że R. T. (1) nie opiekował się Z. W.. Odwiedzał ją, zatrudniał profesjonalnych opiekunów i to od ich zaangażowania zależało utrzymanie czystości w mieszkaniu. Gdyby jednak porządek w mieszkaniu przyjąć za powód zmiany decyzji pokrzywdzonej, to zwrócić należy uwagę na treść notatki z dnia 12. 08. 2016, gdzie odnotowano, że w mieszkaniu panował bałagan, zaś opiekę sprawowała w tym czasie M. S..

Powyższe okoliczności wskazują jednoznacznie na to, że Z. W. nie w sposób samodzielny i świadomy, a pod wpływem oskarżonej zmieniła testament i do całego spadku powołała M. S., choć nie odwołała poprzedniego testamentu z dnia 02.02.2005r. sporządzonego na rzecz R. T. (1), kiedy to jej zdolność do należytego pojmowania przedsiębranego działania była zachowana. Logicznym jest, że rzeczywistą wolą pokrzywdzonej było powołanie do spadku R. T. (1), bowiem z nim i jego rodziną przez lata była związana, a nadto otrzymała od niego pieniądze na wykupienie przedmiotowego mieszkania. W żadnej też mierze nie można też przypisać mu rażącej niewdzięczności.

Co do zarzutu obrazy prawa materialnego – art. 286 § 1 k.k. podniesionego w apelacjach obu obrońców oskarżonej Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Sąd w tym składzie podziela pogląd skarżących, że testament jako czynność prawna mortis causa mógł wywołać skutki prawne dopiero w chwili śmierci testatorki. Sąd II instancji nie zgadza się jednak z adw. Ł. C., że nie zachodziło nawet potencjalne zagrożenie uszczuplenia majątku rozrządzającej, a zdaniem adw. A. Z. dlatego, że jako nieważny testament w ogóle żadnych skutków prawnych nie wywoływał.

W ocenie przedmiotowego zdarzenia nie bez znaczenia jest fakt, że choć na skutek sporządzonego testamentu oskarżona właścicielką mieszkania mogła się stać dopiero po śmierci Z. W., lub w ogóle z powodu jego nieważności, to od dnia 30.06.2016r. dysponowała notarialnym pełnomocnictwem do zarządu całym majątkiem ruchomym i nieruchomym, w tym mieszkaniem przy ul. (...) (k. 17 -18). Na mocy tego upoważnienia oskarżona usiłowała sprzedać mieszkanie już za życia pokrzywdzonej o czym zeznał K. C.. Z. W. leżała wówczas na łóżku i nie reagowała na jakąkolwiek próbę kontaktu, nie odpowiedziała na przywitanie. To oraz zachowanie oskarżonej, która sprzedaż uzależniała od zapłaty gotówką spowodowało zawiadomienie przez świadka opieki społecznej, a w konsekwencji udaremnienie sprzedaży mieszkania należącego do Z. W.. Działanie oskarżonej w sposób bezpośredni zmierzało do sprzedaży mieszkania, będącego przedmiotem spadku i jednocześnie uniemożliwienia realizacji rzeczywistej woli testatorki by mieszkanie będące mieniem w rozumieniu art. 286 § 1 k.k. przypadło po jej śmierci R. T. (1) (po unieważnieniu testamentu).

Za zasadną Sąd odwoławczy uznał apelację prokuratora. Zgodnie z brzmieniem art. 72 § 1 pkt 1 k.k., obowiązującego od dnia 01.07.2015r. orzeczenie jednego z obowiązków było obligatoryjne. Z uwagi na to, że podczas rozprawy odwoławczej pełnomocnik wniósł o zasądzenie zwrotu wydatków na rzecz oskarżyciela posiłkowego z tytułu ustanowienia pełnomocnika – Sad uwzględnił apelacje także i w tym zakresie.

Wnioski

Zasadny wniosek prokuratora o zmianę wyroku i orzeczenie obligatoryjnego obowiązku z art. 72 § 1 pkt 1 k.k. oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Niezasadny wniosek obrońców o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonej od popełnienia zarzuconego czynu

☒ zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny lub niezasadny.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy ukształtował swe przekonanie na podstawie wszystkich dowodów mających znaczenie dla prawidłowego wyrokowania (art. 410 k.p.k.), ocenił je swobodnie, z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego (art. 7 k.p.k.). Nie można było w związku z tym uwzględnić wniosków obrońców o zmianę wyroku i uniewinnienie oskarżonej od popełnienia zarzuconego jej czynu.

Powody uwzględnienia apelacji prokuratora wskazano w rubryce nr 3.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Wskazać wszystkie okoliczności, które sąd uwzględnił z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia
i podniesionych zarzutów (art. 439 k.p.k., art. 440 k.p.k.).

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2021r., w sprawie II AKa 18/21 Sąd Apelacyjny w pkt:

3.  zmienił zaskarżony wyrok wobec oskarżonej M. S. w ten sposób, że w ramach przypisanego jej czynu uznał za winną tego, że:

w dniu 29 czerwca 2016r. w W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłowała doprowadzić Z. W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w postaci mieszkania położonego przy ulicy (...) o wartości 203.000,00 (dwustu trzech) tysięcy złotych za pomocą wyzyskania jej niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, wynikającego z głębokiego zespołu otępiennego i wysokiego stopnia sugestywności nakłaniając ją do złożenia w dniu 29 czerwca 2016r. przed notariuszem oświadczenia w formie aktu notarialnego o nr (...), chcąc uniemożliwić jej realizację rzeczywistej woli w zakresie przeznaczenia spadku, lecz zamierzonego celu nie osiągnęła z uwagi na postawę osób trzecich

- tj. czynu z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i na tej podstawie skazał oskarżoną, a na podst. art. 14 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. wymierzył jej karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności, zaś na podst. art. 33 § 1, 2 i 3 k.k. 300 (trzysta) stawek dziennych grzywny w kwocie po 10 (dziesięć) złotych każda,

2. na podst. art. 69 § 1 i 2 k.k., art. 70 § 1 k.k., art. 72 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 2 (dwóch) lat tytułem próby, zobowiązując oskarżoną do informowania sądu o przebiegu okresu próby.

Zwięźle o powodach zmiany.

Sąd Okręgowy trafnie wskazał, że czynność sprawcza oszustwa polega na doprowadzeniu do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Sporządzenie testamentu ma charakter czynności rozporządzającej mieniem podobnie jak darowizna, czy sprzedaż z tym że na wypadek śmierci. Ocena rozporządzenia jako niekorzystnego winna być powiązana także z innymi niż finansowe czynnikami warunkującymi podjęcie decyzji o rozporządzeniu. W przypadku oszustwa nie chodzi wyłącznie o ochronę przed uszczupleniem majątku. Równie istotna jest w tej perspektywie ochrona innych obiektywnie uzasadnionych oczekiwań jakie dysponent wiąże z czynnościami dokonywanymi w stosunku do własnego mienia.

Ustalenie niekorzystności powinno polegać na zbadaniu czy całokształt okoliczności faktycznych zaistniałych na skutek rozporządzenia jest co najmniej równoważny względem takich możliwych przewidywań i oczekiwań jakie obiektywny wzorzec osobowy znający cechy i sytuację konkretnego pokrzywdzonego uznałby za uzasadnione w związku z konkretnie dokonanym rozporządzeniem.

Tak jak wskazano wcześniej (rubryka 3), gdyby oskarżona nie wyzyskała niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania przez Z. W., nie doszłoby w ogóle do powołania do spadku M. S., zaś zgodnie z pierwotną wolą zostałby spadkobiercą R. T. (1). Oskarżona nie zamierzała oczekiwać na śmierć testatorki tylko dążyła do zawładnięcia jej mieszkaniem i pozbawienia własności za jej życia, a zamiar przestępczego działania choć powzięła w dacie czynu, to uzewnętrzniła w momencie podjęcia próby sprzedaży mieszkania, na podstawie pełnomocnictwa, które pozyskała dzień po sporządzeniu testamentu, a zatem z zbieżnej dacie. Oskarżona w bezpośredni sposób zmierzała do realizacji znamion oszustwa polegającego na pozbawieniu pokrzywdzonej przedmiotu spadku, stanowiącego realną wartość majątkową, a tym samym realizacji jej ostatniej woli wyrażonej w akcie notarialnym z dnia 20.01.2005r. Do przestępstwa nie doszło z uwagi na postawę potencjalnego nabywcy mieszkania i w konsekwencji powiadomienia organów ścigania.

Sąd odwoławczy orzeka w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Jednocześnie był uprawniony dokonania zmiany opisu czynu i kwalifikacji prawnej na podst. art. 455 k.p.k. nie wychodząc poza granice oskarżenia. Usiłowanie stanowi formę stadialną tego samego przestępstwa, które zaskarżonym wyrokiem przypisano oskarżonej. Zaznaczyć należy, że pomimo braku uprzedzenia na rozprawie odwoławczej o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej, nie doszło do naruszenia prawa do obrony, bowiem z istoty rzeczy usiłowanie charakteryzuje się mniejszym stopniem winy niż dokonanie. Nie miało to jednak wpływu na wymiar kary pozbawienia wolności, bowiem jej podstawę stanowił art. 294 § 1 k.k. Sąd II instancji, pomimo, że oskarżona działała w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, lecz jej nie osiągnęła, orzekł niższą liczbę stawek dziennych grzywny, pozostawiając ich wysokość na najniższym poziomie. Było to uzasadnione faktem, że oskarżona osiąga przeciętne dochody, a została zobowiązana do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, a ponadto została obciążona kosztami sądowymi.

Sąd odwoławczy wziął pod uwagę fakt, że oskarżona wcześniej nie była karana sądownie i przestrzegała porządku prawnego, a te okoliczności z kolei przemawiały za tym, że zastosowanie warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności będzie wystarczające dla osiągnięcia celów kary i zapobiegnie powrotowi oskarżonej do przestępstwa.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia.

4.

Konieczność warunkowego umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i warunkowego umorzenia ze wskazaniem podstawy prawnej warunkowego umorzenia postępowania.

5.

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia z wyroku

Lp.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

6.  Koszty Procesu

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

3 i 4

Na podst. art. 626 § 1 k.p.k., art.627 k.p.k., art. 634 k.p.k. sad orzekł o kosztach procesu, zaś o opłacie na podst. art. 2 pkt 3 i art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych (dz. U. z 1983r., Nr 49, poz. 223 z późn. zmianami. Kwota zwrotu oskarżycielowi posiłkowemu zwrotu kosztów ustanowienia pełnomocnika została orzeczona na podst. § 11 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Oskarżona posiada stałe źródło dochodu i będzie w stanie uiścić powyższe koszty postępowania.

7.  PODPIS

Anna Zdziarska Dorota Tyrała Ewa Gregajtys

1.3 Granice zaskarżenia

Wpisać kolejny numer załącznika 1

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca adw. Ł. C.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Sąd Okręgowy w Warszawie

1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2 Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

1.3 Granice zaskarżenia

Wpisać kolejny numer załącznika 2

Podmiot wnoszący apelację

Drugi obrońca adwokat A. Z.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Sąd Okręgowy w Warszawie

1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2 Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

1.3 Granice zaskarżenia

Wpisać kolejny numer załącznika 3

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Sąd Okręgowy w Warszawie

1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2 Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Renata Sieradzan
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację:  Anna Zdziarska,  Dorota Tyrała ,  Ewa Gregajtys
Data wytworzenia informacji: