Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 25/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 25 listopada 2020r., w sprawie XVIII Ko 25/20.

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny – pełnomocnik Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu – tj. art. 445 § 1 w zw. z art. 445 § 2 k.c. w zb. z art. 8 ust. 1 ustawy lutowej poprzez błędne przyjęcie, że kwota zadośćuczynienia w wysokości 270.000,00 zł. jest kwotą odpowiednią w przypadku krzywd doznanych przez wnioskodawcę w związku ze stosowaniem tymczasowego aresztowania i uznaniu tej kwoty jako adekwatnej do doznanych krzywd, a także cierpień fizycznych i moralnych.

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia – art. 554 § 2b w zw. z art. 3 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego polegająca na nieprawidłowym uznaniu, że reprezentantem Skarbu Państwa w postępowaniu prowadzonym pod sygn. XVIII Ko 25/20 jest Prezes Sądu Okręgowego w Warszawie, podczas gdy w niniejszej sprawie zasądzenie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nastąpiło w zakresie Sądu Wojewódzkiego w Warszawie, IV Wydział Karny z dnia 22 kwietnia 1986r., sygn. akt IV K 230/85 i kolejnych wydanych po nim orzeczeń, tj. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1986r., sygn. akt IV Ko 32/86 oraz wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1991r., sygn. akt II KRN 80/91, a zatem ostatnie orzeczenie kończące postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności karnej nie zapadło w Sądzie Okręgowym w Warszawie, co skutkowało błędnym zawiadomieniem Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie o wszczęciu niniejszego postępowania oraz brakiem zwolnienia Prezesa Sądu Okręgowego od udziału w niniejszym postępowaniu.

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Zarzut obrazy art. 554 § 2b w zw. z art. 3 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego

tj. art. 445 § 1 w zw. z art. 445 § 2 k.c. w zb. z art. 8 ust. 1 ustawy lutowej - niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Pełnomocnik R. M. złożył wniosek o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia w dniu 18 marca 2020r. Tak więc prawa do występowania w charakterze strony przez Skarb Państwa reguluje art. 554 § 2b k.p.k. w brzmieniu obowiązującym od dnia 5.10.2019r.

Zgodnie z art. 554 § 2b pkt 1 k.p.k. organem reprezentującym Skarb Państwa jest prezes sądu, w którym wydano ostatnie orzeczenie kończące postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności karnej (…).

Chronologia faktów nakazuje uznać za nietrafny zarzut pełnomocnika Sądu Okręgowego w zakresie tego, że Skarb Państwa winien reprezentować I Prezes Sądu Najwyższego, a nie Prezes Sadu Okręgowego w Warszawie.

Sąd Wojewódzki w Warszawie, wyrokiem z dnia 22 kwietnia 1986r., sygn. akt IV K 230/85 skazał R. M. za czyn z art. 282a § 1 k.k. i inne na karę 4 lat pozbawienia wolności. Na poczet kary zaliczył okres tymczasowego aresztowania.

Postanowieniem z dnia 12 września 1986r., w sprawie o sygn. akt V KO 32/86 Sąd Najwyższy, na podst. art. 4 ustawy z dnia 17 lipca 1986r. o szczególnym postępowaniu wobec sprawców niektórych przestępstw (Dz. U. Nr 26, poz. 126) umorzył postępowanie między innymi wobec R.L. M. i uchylił tymczasowe aresztowanie. Następnie na skutek rewizji nadzwyczajnej wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Warszawie, sygn. IV K 230/85 i od postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1986r., sygn. V KO 32/86 Sąd Najwyższy uniewinnił R. L. M. od popełnienia przypisanego mu wyrokiem z dnia 22 kwietnia 1986r. czynu.

Posiłkując się komentarzem do kodeksu postępowania karnego pod red. K. D., w którym komentarz do art. 554 k.p.k. zamieścił J. M. stwierdzić należy, że Prezes Sądu I instancji będzie reprezentował Skarb Państwa w procesie odszkodowawczym wówczas, gdy uprawnienie osoby do odszkodowania (skazanego, tymczasowo aresztowanego) będzie wynikało li tylko z orzeczenia tego sądu. Będzie tak zatem, gdy np. na skutek wniesionej kasacji lub wznowienia postępowania już na etapie tych nadzwyczajnych środków zaskarżenia zapadnie orzeczenie o uniewinnieniu oskarżonego lub umorzeniu postępowania karnego, gdy wyrok wydany w drugiej instancji nie dawał skazanemu prawa do odszkodowania.

Do rozpoznania rewizji wywiedzionych przed Sądem Najwyższym od wyroku Sądu Wojewódzkiego nie doszło. Na wniosek Prokuratora Generalnego, na podst. art. 4 Ustawy z dnia 17 lipca 1986r. o szczególnym postępowaniu wobec sprawców niektórych przestępstw, Sąd Najwyższy umorzył postępowanie wskazując w uzasadnieniu postanowienia, że wystarczający dla osiągnięcia celu ustawy jest pobyt wnioskodawcy w warunkach tymczasowego aresztowania. Zastosowanie ustawy o amnestii nakazującej zwolnienie osób skazanych i aresztowanych za przestępstwa i wykroczenia przeciwko państwu i porządkowi publicznemu nie mogłoby prowadzić do zasądzenia zadośćuczynienia.

Do wydania kolejnego orzeczenia uniewinniającego R. L. M. doszło wskutek wniesienia nadzwyczajnego środka zaskarżenia jakim była rewizja nadzwyczajna Ministra Sprawiedliwości. Nie ulega zatem wątpliwości, że roszczenie odszkodowawcze związane jest nierozerwalnie z wyrokiem Sądu Wojewódzkiego, którego następcą prawnym jest Sąd Okręgowy w Warszawie. W związku z powyższym prawidłowa była reprezentacja Skarbu Państwa przez Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie.

W zakresie zadośćuczynienia Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

R. M. w ramach tymczasowego aresztowania został pozbawiony wolności przez okres jednego roku, sześciu miesięcy i czterech dni. Wnioskodawca był założycielem (...), która w programie politycznym odwoływała się do tradycji II RP, była za likwidacją (...) oraz uniezależnieniem od ZSRR.

Prawidłowo Sąd I instancji uznał, że w przypadku wnioskodawcy zastosowanie miały art. 11 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Z uwagi na fakt, że roszczenia dochodzone w postępowaniu z ustawy lutowej są roszczeniami szczególnymi, Rzeczpospolita Polska ma obowiązek prawny i moralny w odpowiedni sposób materialnie zrekompensować osobom represjonowanym krzywdy wyrządzone przez system totalitarny.

Zgodzić się należy z Sądem Okręgowym, że zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może stanowić zapłaty symbolicznej, lecz musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Z drugiej strony przyjmuje się, że wysokość ta nie może być nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy, ale musi być odpowiednia. Ponieważ nie istnieją weryfikowalne kryteria w ustalaniu kwoty zadośćuczynienia, koniecznym jest indywidualne rozważenie w każdej sprawie, na ile okoliczności uzasadniają przyznanie takiej, a nie innej sumy zadośćuczynienia.

W przedmiotowej sprawie trafnie Sąd I instancji wskazał, że na kwotę zadośćuczynienia miała wpływ długotrwałość pozbawienia wolności (ponad półtora roku), które związane było z osłabieniem więzi rodzinnych wnioskodawcy z powodu ograniczenia kontaktu. Nie bez znaczenia były też złe warunki bytowe powodujące niedożywienie wnioskodawcy, wyziębienie, niedostępność odzieży stosownej do pory roku. Z pozbawieniem wolności związane były też inne niedogodności takie jak zakaz siadania w ciągu dnia, prymitywne warunki higieniczne. Wnioskodawca został skazany za działalność niepodległościową, której to represji z perspektywy czasu nie powinien był ponieść. Doznał zatem krzywdy wymagającej stosownej rekompensaty. Jej wysokość chociażby w przeliczeniu miesięcznym nie odbiega od innych tego typu spraw, a wskazać też należy, że działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego stanowi wartość bezcenną.

Wniosek

Wniosek o zasądzenie „odpowiedniej” tj. niższej kwoty zadośćuczynienia, jak też uznanie, że Prezes Sądu Okręgowego w Warszawie nie jest stroną-niezasadny.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zarzuty odwoławcze nie były zasadne, więc i na uwzględnienie nie zasługiwały również wnioski. Autor apelacji przedstawił adekwatne orzecznictwo dotyczące kryteriów przyznawania zadośćuczynienia. Nie uargumentował jednak swego poglądu, że w realiach tej sprawy zasądzona kwota nie jest odpowiednia, a stanowi źródło wzbogacenia. Ponadto nie wskazał jaka jego zdaniem wysokość zadośćuczynienia byłaby odpowiednia.

Na uwzględnienie nie zasługiwał też wniosek o stwierdzenie, że Prezes Sądu Okręgowego nie jest stroną postępowania. Sąd Najwyższy nie poddawał orzeczenia, będącego przyczyną zasądzonego zadośćuczynienia, zwykłej kontroli instancyjnej, a jedynie rozpoznał nadzwyczajny środek zaskarżenia – rewizję nadzwyczajną. Logicznym jest, że Skarb Państwa winien reprezentować w tym przypadku Prezes Sądu I instancji, jako przedstawiciel organu, który wydał błędne orzeczenie. On też mógłby zawrzeć ugodę, czy uznać roszczenie.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2022r. Sąd Apelacyjny w Warszawie, w sprawie II AKa 25/21 utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie, w sprawie XVIII Ko 25/20 z dnia 25 listopada 2020r. w zaskarżonej części.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Powody wskazano w rubryce nr 3.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Kosztami postępowania na podst. art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego obciążono Skarb Państwa.

7.  PODPIS

Ewa Jethon Anna Zdziarska Anna Nowakowska

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 25 listopada 2020r., sygn. akt XVIII Ko 25/20.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do innego rozstrzygnięcia albo ustalenia co do wysokości zadośćuczynienia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana