Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 171/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 24.II.2023 r., sygn. VIII Ko 73/22

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

Ch 2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1)

2)

3)

4)

Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, a polegający na przyjęciu, iż wnioskodawczynie M. P. i D. L. powinny za doznaną krzywdę otrzymać zadośćuczynienie w kwocie po 120.000 zł oraz odszkodowanie w kwocie po 15.705 zł podczas gdy prawidłowa ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego, z uwzględnieniem przy jej dokonywaniu, tak zasad logiki, wskazań wiedzy oraz doświadczenia życiowego, jak też całokształtu ujawnionych w sprawie okoliczności nakazuje przyjąć, że wnioskodawczynie M. P. i D. L. powinny za doznaną krzywdę otrzymać zadośćuczynienie w kwocie nie wyższej, niż po 54.000 zł i nie powinny otrzymać żadnego odszkodowania, z racji niewykazania przez wnioskodawczynie wysokości szkody.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

1)  Apelacja Prokuratora jest co do zasady słuszna, w zakresie dotyczącym zadośćuczynienia. Bezzasadny okazał się zarzut w części odnoszącej się do odszkodowania. Na akceptację nie zasługuje wniosek apelacyjny w zakresie skali obniżenia kwoty zadośćuczynienia o przeszło 50% (ze 120.000 zł do 54.000 zł na osobę) jak też żądanie oddalenia wniosku w części dotyczącej odszkodowania.

2)  Odnośnie odszkodowania skarżący odwołał się, w sposób wyjątkowo lakoniczny, do jedynego argumentu jakim jest niewykazanie wysokości szkody przez wnioskodawczynie (str. 5 apelacji). Apelujący nie dostrzegł jednak tego, że realizacja uprawnień odszkodowawczych opisanych w art. 8 w/w ustawy z 23.II.1991 r. (tzw. ustawy lutowej) odbywa się z zachowaniem reguł określanych w przepisach prawa cywilnego. Cywilno – prawny charakter tych roszczeń, podobnie jak roszczeń określonych w rozdziale 58 kodeksu postępowania karnego, jest niewątpliwy. W art. 8 ust. 3 ustawy lutowej wyraźnie wskazano, iż w postępowaniu o odszkodowanie i zadośćuczynienie zastosowanie mają przepisy rozdziału 58 Kpk. Natomiast w znajdującym się w tym rozdziale przepisie art. 558 Kpk zastosowano odesłanie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego w zakresie nieuregulowanym w Kodeksie postępowania karnego. Zgodnie z art. 322 Kpc jeżeli ścisłe udowodnienie wysokości żądania nie jest możliwe, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, Sąd może zasądzić odpowiednią sumę według swojej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. W przedmiotowym postępowaniu Sąd meriti taką właśnie trafną ocenę przedstawił, wykazując na podstawie całokształtu okoliczności sprawy, iż ojciec wnioskodawczyni, przez okres w którym był aresztowany, nie mógł osiągać dochodów niższych niż ówczesna średnia krajowa, oraz że zasądzona z tego tytułu suma powinna być pomniejszona o 25% z tytułu kosztów, które musiałyby zostać poniesione na jego utrzymanie. W tym zatem zakresie zarzut błędnych ustaleń faktycznych uznać należy za chybiony, zaś wniosek apelacyjny o oddalenie żądania odszkodowania, w zakresie kwoty z pkt 2 wyroku nie mógł być uwzględniony.

3)  Natomiast co do zadośćuczynienia zarzut apelacyjny zasługuje na częściową aprobatę. Podzielić należy stanowisko skarżącego, że niewątpliwa krzywda jaką doznał ojciec wnioskodawczyń W. G. (1) została przez Sąd niewłaściwie oceniona oraz że, w związku z tym, zadośćuczynienie w kwocie po 120 000 zł na rzecz każdej z nich uznać trzeba za znacznie wygórowane i nieadekwatne do stopnia doznanej przez niego krzywdy.

Skarżący słusznie wskazał, iż określenie wysokości zadośćuczynienia musi się opierać jedynie na zobiektywizowanych kryteriach, zweryfikowanych w ramach postępowania dowodowego.

4)  Odszkodowania z tytułu zadośćuczynienia, o którym mowa w ust. 8 ustawy lutowej, mają charakter cywilno - prawny, zatem sposób ustalenia ich wysokości określany jest właściwymi normami prawa cywilnego materialnego. W art. 445 § 1 kc wskazano, iż sąd może przyznać poszkodowanemu w określonych przypadkach tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę odpowiednią sumę. Pojęcie sumy odpowiedniej dotyczącej zadośćuczynienia nie ma w tym wypadku charakteru ściśle określonego. Dlatego też w doktrynie i judykaturze opracowane zostały kryteria którymi należy się kierować przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie musi mieć charakter kompensacyjny. Nie może zatem mieć wartości symbolicznej lecz musi przedstawiać konkretną ekonomiczną wartość. Z drugiej strony nie może być to wartość nadmierna w stosunku do rozmiarów doznanej krzywdy. Powinna być to suma utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom życiowym społeczeństwa. Nie może ona prowadzić do nadmiernego wzbogacenia się (np. postanowienie SN z 22.I.2015 III KK 252/14 i przytoczone tam orzecznictwo).

5)  Sąd odwoławczy, podzielając w zasadniczej części stanowisko skarżącego, uznał, iż kwota zasądzona tytułem zadośćuczynienia w niniejszej sprawie nie spełnia powyższych kryteriów. Kwota zadośćuczynienia w łącznej wysokości 240.000 zł nie jest adekwatna do rozmiaru krzywd związanych z wydaniem wyroku z dnia 21.XII.1950 r. oraz pozbawianiem wolności W. G. (1) w okresie od maja 1950 do maja 1951. Nie ulega wątpliwości, że więźniowie polityczni w okresie stalinizmu doznawali niewyobrażalnych cierpień, przebywając w warunkach urągającym podstawowym prawom człowieka. Jest to wiedza powszechna. Oczywista jest też okoliczność, iż traumatyczne przeżycia młodego 20 letniego człowieka, związane z rocznym pobytem w zakładzie karnym, musiały wywołać negatywne skutki dla jego zdrowia psychicznego, rozwoju i warunków jego późniejszego życia. Z materiału dowodowego zebranego w sprawie nie wynika jednak by cierpienia i krzywdy jakich doznał W. G. (1) odbiegały w znacznym stopniu od poziomu cierpień innych osób przetrzymywanych w stalinowskich więzieniach. W pisemnych motywach zaskarżonego wyroku nie wykazano by akurat w odniesieniu do okresu uwięzienia W. G. (1) zaistniały jakieś szczególne, wyjątkowo uciążliwe okoliczności, uzasadniające zasądzenie tytułem zadośćuczynienia kwoty 240.000 zł. Nie mogą być uznane za takowe okoliczności chociażby fakt osadzenia w więzieniu, w którym wykonywano wyroki śmierci oraz uczestniczenie w procesie sądowym organizacji konspiracyjnej, bez wiedzy jaki będzie jego dalszy przebieg i z obawą przed najbardziej dotkliwymi karami.

6)  W ocenie Sądu Apelacyjnego, w spawie niniejszej - gdzie nie są znane rzeczywiste warunki w jakich był osadzony W. G. (nie można w tym zakresie stosować reguły z art. 5 § 2 kpk), w której nie ma ustaleń co do dodatkowych środków represji stosowanych wobec niego lub jego rodziny albo też co do wyjątkowo negatywnych skutków uwięzienia w zakresie stanu zdrowia pokrzywdzonego lub jego dalszej linii życiowej i poziomu egzystencji po wyjściu na wolność – uznać należy, że sumą odpowiednią w rozumieniu art. 445 § 1 kc, sumą proporcjonalną do krzywdy doznanej przez Pana W. G. a zatem sumę rozsądną nie prowadzącą do nadmiernego wzbogacenia się osób uprawnionych jest kwota zadośćuczynienia w wysokości łącznej 180.000 zł czyli po 90.000 zł na rzecz każdej z wnioskodawczyń.

7)  Suma wyższa byłaby kwotą nadmiernie wygórowaną, wchodzącą w sferę zarezerwowaną dla wyjątkowo ciężkich przypadków represji i pozbawienia wolności w stalinowskich więzieniach, połączonych nierzadko z torturami i wieloletnimi prześladowaniami (dotykającymi również członków rodzin osób osadzonych), a w skrajnych przypadkach prowadzących do śmierci osób pokrzywdzonych, bądź to jeszcze w trakcie uwięzienia bądź też na skutek utraty zdrowia wywołanej długotrwałym pobytem w aresztach śledczych. Natomiast suma niższa, proponowana w apelacji prokuratora (po 54.000 zł) nie byłaby w tym przypadku adekwatna do całokształtu krzywd doznanych przez osobę pokrzywdzoną i mogła by być uznana za kwotę mającą jedynie symboliczny, nieodczuwalny ekonomicznie, charakter.

8)  Dlatego też zarzut skarżącego i wniosek apelacyjny (o zasądzenie łącznie kwoty 108.000 zł) został uwzględniony jedynie częściowo. Sąd Apelacyjny zasądził kwoty po 90.000 zł na rzecz każdej z wnioskodawczyń wraz z ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty, oddalając żądanie zadośćuczynienia w zakresie przewyższającym powyższe kwoty. W pozostałej części, w tym co do odszkodowania, wyrok został utrzymany w mocy.

Wniosek

O zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawczyń M. P. i D. L. zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w kwocie 54.000 zł i oddalenie wniosku w części dotyczącej odszkodowania.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Powody omówione w pkt 3 Lp 2

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zaskarżony wyrok za wyjątkiem pkt 1 zmienionego w pkt 1 wyroku Sądu Apelacyjnego

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Powody omówione w pkt 3 Lp 2

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Pkt 1) zaskarżonego wyroku w zakresie określonym w pkt 1) wyroku Sądu Apelacyjnego

Zwięźle o powodach zmiany

Powody omówione w pkt 3 Lp 2

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3)

4)

zasądzenie kwot po 500 zł na rzecz wnioskodawczyni na podstawie - art. 616 § 1 pkt 2) kpk

obciążenie Skarbu Państwa kosztami procesu na podstawie art. 13 w/w ustawy z 23.II.1991 r.

7.  PODPIS

Małgorzata Janicz Rafał Kaniok Ewa Jethon

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

wyrok w całości

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana