Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 514/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

III

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 września 2022r.,

sygn. akt XVIII Ko 135/21

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☒oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ pełnomocnik wnioskodawcy

☒ pełnomocnik reprezentanta Skarbu Państwa - Komendanta Stołecznego Policji

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒na korzyść – pełnomocnik wnioskodawcy

☒na niekorzyść – pełnomocnik SP -Komendanta Stołecznego Policji i oskarżyciel publiczny

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

Zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

Sąd Odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.

Apelacja pełnomocnika wnioskodawcy:

Obraza przepisów postępowania, a mianowicie art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. w zw. z art. 552 § 4 k.p.k. poprzez uznanie, że kwota 4 tysięcy złotych zamiast 10 tysięcy złotych zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie stanowi kwotę odpowiednią do rozmiaru krzywdy Wnioskodawcy i w pełni rekompensuje jemu negatywne przeżycia psychiczne, podczas gdy kwotą należycie uwzględniającą rozmiar krzywdy, co również wynika z przeprowadzonych dowodów w sprawie, jest kwota 10 000 zł.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

2.

Błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na wynik sprawy, a mianowicie uznanie, ze kwota 10 tysięcy złotych zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie, jest kwotą nadmiernie wygórowaną do zrekompensowania doznanych krzywd, a wystarczająca jest kwota 4 tysięcy złotych, podczas gdy całokształt sprawy uzasadnia zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie 10 tysięcy złotych.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

3.

Apelacja pełnomocnika reprezentanta Skarbu Państwa – Komendanta Stołecznej Policji :

Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, mający wpływ na treść orzeczenia tytułem zadośćuczynienia z tytułu niewątpliwie niesłusznego zatrzymania kwota 4.000 zł jest odpowiednia, podczas gdy prawidłowa – to jest znajdująca oparcie w art. 7 k.p.k. – ocena zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie winna prowadzić do oddalenia wniosku.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

4.

Apelacja Prokuratora:

Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść przez niezasadne uznanie, iż kwota 4000 zł za okres 23 i pół godziny pozbawienia wolności zasądzona tytułem zadośćuczynienia za zatrzymanie jest odpowiednia do okoliczności i długości zatrzymania oraz doznanych cierpień i następstw pozbawienia wolności, podczas gdy prawidłowa analiza materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że sąd meriti ustalił nadmierną wysokość rekompensaty pieniężnej.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Wskazane powyżej zarzuty sformułowane przez skarżących sprowadzają się do kwestionowania wysokości zasądzonego zadośćuczynienia, dlatego zostaną omówione łącznie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie budzi wątpliwości, że w świetle prawidłowo dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych, poczynionych w oparciu o całokształt wiarygodnego materiału dowodowego, N. M. został niewątpliwie niesłusznie zatrzymany w okresie od dnia 24 października 2020 r. godz. 14.10 do dnia 25 października 2020r. godz. 13.40. Odnotować w tym miejscu należy, że w sprawie sygn. akt II Kp 2923/20 Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie uznał, że powyższe zatrzymanie N. M. było niezasadne i nieprawidłowe. Posiadanie przez niego dowodu osobistego i okazanie go funkcjonariuszom policji (na co wskazują zapisy w dokumentacji) wykluczało obawę ucieczki, ukrycia się, zatarcia śladów, czy konieczność trybu przyspieszonego. N. M. nie dopuścił się żadnych zachowań, które wskazywałyby na wypełnienie przez niego czynności wykonawczych przestępstwa z art. 254§1 k.k.

Niewątpliwie niesłuszne, w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k., jest takie zatrzymanie, które nastąpiło z obrazą przepisów dotyczących zatrzymania oraz w sytuacji, gdy zatrzymany doznał dolegliwości, których nie powinien ponieść w świetle całokształtu poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych, a także w szczególności prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli zapadło w dacie rozstrzygania wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie. (por. uchwała SN z 23.05.2006 r., I KZP 5/06, OSNKW 2006/6, poz. 55). Odpowiedzialność Skarbu Państwa opiera się przy tym na zasadzie ryzyka ( por. m.in.: Grajewski, Paprzycki, Steinborn, Kodeks, t. 2, 2015, komentarz do art. 552; Grzegorczyk, Kodeks, 2008, s. 1171; Z. Gostyński, R.A. Stefański [w:] Stefański, Zabłocki, Kodeks, t. 3, 2004, s. 757 i n.; Hofmański, Sadzik, Zgryzek, Kodeks, t. 3, 2012, s. 483; A. Ludwiczek, Niewątpliwa niesłuszność..., s. 56 i n.; S. Stachowiak, Odszkodowanie za niesłuszne..., s. 63 i n.; J. Sobczak, Odszkodowanie za niesłuszne..., s. 43 i n.; L.K. Paprzycki, Przesłanki orzekania..., s. 44 i n.; powoływana już uchwała z 23.05.2006 r., I KZP 5/06; uchwała SN z 15.09.1999 r., I KZP 27/99, OSNKW 1999/11–12, poz. 72). Stwierdzenie zatem nieprawidłowości zatrzymania, w ustalonych przez Sąd I instancji okolicznościach – musi skutkować uznaniem, że zatrzymanie było niewątpliwie niesłuszne. Nie decyduje bowiem świadomość organu, który błędnie przyjmował istnienie podstaw do zatrzymania, bo nie zmienia to faktu, że zatrzymany doznał dolegliwości, których nie powinien ponieść w świetle całokształtu poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych. Przyjęcie odmiennej interpretacji, tj. ograniczenie uznania zatrzymania za oczywiście niesłuszne jedynie do zatrzymań dokonanych z naruszeniem prawa skutkowałoby uznaniem, że odpowiedzialność Skarbu Państwa oparta jest na zasadzie winy, co nie ma miejsca (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 maja 2021 r., sygn. akt II AKa 373/20).

Pełnomocnik reprezentanta Skarbu Państwa oraz Prokurator nie podważali co do zasady ustaleń faktycznych poczynionych przed Sądem I instancji, ograniczając się do kwestionowania nieprawidłowego – w ich ocenie – oszacowania wysokości zadośćuczynienia. Jednakże analiza akt sprawy, w tym pisemnych motywów rozstrzygnięcia, prowadzi do przekonania, że Sąd I instancji wziął pod uwagę wszystkie okoliczności zatrzymania, a kwota przyznanego zadośćuczynienia z pewnością nie jest zawyżona. Prawidłowo zwrócono bowiem uwagę na:

- dotychczasową niekaralność (co więcej – brak styczności z organami śledczymi w ogóle) wnioskodawcy,

- zatrzymanie w miejscu publicznym, w obecności wielu innych osób, bez wskazania przyczyny zatrzymania,

- nadzwyczaj długi (blisko 24-cio godzinny) czas zatrzymania, nieuzasadniony wykonywaniem znacznej ilości czynności procesowych czy niemożnością przesłuchania wnioskodawcy niezwłocznie (w rezultacie przez większość czasu wnioskodawca oczekiwał na kolejną czynność z jego udziałem);

- dolegliwości związane z pozostawaniem zakutym w kajdanki, a także brakiem stosowania zwyczajowo przyjętych form grzecznościowych przez funkcjonariuszy Policji w trakcie wykonywania czynności służbowych z udziałem Wnioskodawcy;

- brak zapewnienia Wnioskodawcy jedzenia i wody pitnej w trakcie zatrzymania, tj. od. godz. 14:00 do godz. 6:00 dnia następnego, również po zwróceniu się z prośbą o otrzymanie posiłku i napoju (nie z kranu);

- brak możliwości niezwłocznego nawiązania kontaktu z adwokatem, czy z rodziną w celu poinformowania o zaistniałej sytuacji;

- utrzymywanie Wnioskodawcy w zapewnieniu, że po dokonaniu czynności spisania protokołu zatrzymania zostanie on wypuszczony do domu, w sytuacji w której rzeczywistości został on zatrzymany do dnia następnego;

- obawę o to, jak długo potrwa zatrzymanie, a w późniejszym okresie również obawa o ponowne zatrzymanie przez funkcjonariuszy Policji.

Powyższe wskazuje, iż bezzasadne są argumenty o nadmiernej wysokości zadośćuczynienia w stosunku do krzywdy, na co wskazuje Prokurator, jak i pełnomocnik reprezentanta Skarbu Państwa. Nie można się w szczególności zgodzić z twierdzeniami Prokuratora wskazującymi, że odpowiednią do rozmiaru krzywdy odniesionej przez wnioskodawcę i ją rekompensującą będzie kwota 500 złotych, czy też wniosek sformułowany przez pełnomocnika reprezentanta Skarbu Państwa o oddalenie wniosku o zadośćuczynienie.

Takie propozycje są wręcz rażącym przykładem dokonania niewłaściwej oceny wszystkich okoliczności mających wpływ na wysokość zadośćuczynienia za szkodę o charakterze niemajątkowym. Ignorują one zarówno kryteria o charakterze ogólnym, wypracowane w orzecznictwie na gruncie art. 445§1 k.c., uwzględniane przy ustalaniu kwoty odpowiedniej rekompensaty za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie, jak i te o charakterze indywidualnym, wynikające z konkretnych okoliczności zatrzymania N. M.. Zgromadzenie „Marsz o Wolność” według komunikatu organizatorów nadawanego w trakcie jego trwania miało charakter pokojowy i Policja nie miała podstaw do interwencji, N. M. z chwilą podania przez megafony policyjne informacji, że zbiegowisko jest nielegalne chciał opuścić zgromadzenie, co skutecznie zostało mu uniemożliwione przez funkcjonariuszy policji, którzy otoczyli uczestników kordonem i przekierowywali z miejsca na miejsce. Mimo wylegitymowania i braku obiektywnych podstaw do zatrzymania – okres izolacji wnioskodawcy trwał prawie całą dobę w warunkach nierespektujących praw osoby zatrzymanej. Nie sposób w takiej sytuacji skutecznie wywodzić, że w ustalonych okolicznościach, zachowania funkcjonariuszy państwa wobec wnioskodawcy, które odbiegały znacząco od standardów obowiązujących w państwie demokratycznym – nie były dla osoby zatrzymanej uciążliwe i upokarzające.

Faktem notoryjnie znanym jest, iż osoby niesłusznie zatrzymane odczuwają głęboki stres, bezradność i poniżenie oraz wstyd, które niejednokrotnie przekładają się na długotrwałą zmianę zachowania i dotychczasowego stylu życia. Pomijanie tych konsekwencji u N. M. mimo, iż nie odczuwał on wprost dolegliwości czysto somatycznych, byłoby niehumanitarne i sprzeczne z doświadczeniem życiowym.

Podkreślanie „braku doniosłości okoliczności indywidualnych” w niniejszej sprawie (Prokurator) oraz oderwanie zasądzonej kwoty zadośćuczynienia od „zobiektywizowanych zmiennych zapośredniczonych z życia społecznego” i doświadczenia życiowego warunkujących jej ustalenie (pełnomocnik reprezentanta Skarbu Państwa), wobec faktu niewątpliwej niesłuszności zatrzymania Wnioskodawcy N. M., nie może przyczynić się do zmniejszenia zasądzonego świadczenia.

Nie odmawiając skarżącym prawa do własnej oceny znaczenia okoliczności branych pod uwagę przy orzekaniu o zadośćuczynieniu, zaznaczyć należy, że dopóki nie wykażą oni wadliwości skarżonego rozstrzygnięcia, także w sferze motywacyjnej, to ich zapatrywania na kwestię wysokości oczekiwanego przez wnioskodawcę zadośćuczynienia nie stanowią argumentu pozwalającego na skuteczne podważenie stanowiska Sądu meriti. Ponadto zarzut niewłaściwego ustalenia kwoty zadośćuczynienia może być skuteczny tylko wtedy, gdy zaskarżone orzeczenie w sposób oczywisty narusza zasady ustalania tego zadośćuczynienia, a więc gdy uwzględniono niewłaściwe lub nie uwzględniono właściwych elementów mających istotne znaczenie dla określenia wysokości kwoty zadośćuczynienia /tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8.01.2020r., sygn. IV KK 169/19, LEX 3126271/. Całokształt powyższych rozważań, w powiązaniu z pozostałymi, niekwestionowanymi przez skarżących ustaleniami poczynionymi przez Sąd Okręgowy, prowadzi do wniosku, że w zaskarżonym wyroku nie doszło do zawyżenia kwoty zadośćuczynienia należnego wnioskodawcy z tytułu niewątpliwie niesłusznego zatrzymania. Wobec niedopatrzenia się w tym zakresie uchybień zarzuty obu omawianych apelacji uznać należy za bezzasadne.

Z drugiej strony na częściową uwagę zasługują argumenty pełnomocnika wnioskodawcy, przytoczone we wniesionym środku odwoławczym, a dotyczące okoliczności choć dostrzeżonych przez Sąd I instancji, niemniej nienależycie przekładających się na ustalenie rozmiaru krzywdy i wysokości kwoty krzywdę niniejszą rekompensującą, tj. dolegliwości związanych z faktem zatrzymania, pominięciem wielu praw przysługujących zatrzymanemu, zakuciem w kajdanki, co dla N. M. było ogromnym i trudnym do wyobrażenia przeżyciem. Pamiętać bowiem należy, iż była to pierwsza styczność Wnioskodawcy z organami ścigania, a stres odczuwany w trakcie wykonywanych z nim czynności służbowych uniemożliwił mu skuteczne dochodzenie własnych praw jako osoby zatrzymanej. Silnie zaakcentować także należy, że wnioskodawca nie brał czynnego udziału w manifestacji i nie było uzasadnionego przypuszczenia popełnienia przez niego czynu zabronionego z art. 254§1 k.k. sam stał się ofiarą napaści policyjnej – co niewątpliwie potęgowało poczucie krzywdy, zwłaszcza w sytuacji, gdy nie podejmował on żadnych innych działań jak przysłuchiwanie się treści wygłaszanych przez organizatorów zgromadzenia, którego był wyłącznie biernym uczestnikiem.

W ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw do podważania odczuć wnioskodawcy w tej części. Równocześnie okoliczność ta powinna mieć przełożenie na wysokość zadośćuczynienia, co przyczyniło się do zwiększenia jego kwoty na etapie postępowania odwoławczego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, dopiero taka kwota rekompensuje w wyważony sposób wszystkie okoliczności zatrzymania. Suma 6.000 złotych ma charakter kompensacyjny, przedstawia wartość ekonomicznie odczuwalną, jest adekwatna i słuszna, uwzględnia także okoliczności postępowania i sytuację osobistą wnioskodawcy.

Częściowo zatem przyznać należy rację pełnomocnikowi wnioskodawcy, że prawidłowe uwzględnienie okoliczności zatrzymania N. M. do zasądzenia kwoty wyższej niż 4.000 zł. W ocenie Sądu Apelacyjnego uwzględniając kryteria o charakterze ogólnym, wypracowane w orzecznictwie na gruncie art. 445§1 k.c., uwzględniane przy ustalaniu kwoty odpowiedniej rekompensaty za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie oraz o charakterze indywidualnym, wynikające z konkretnych okoliczności zatrzymania N. M. odpowiednią z tytułu zadośćuczynienia jest kwota 6.000 zł, natomiast wnioskowana kwota 10.000 zł byłaby nadmierna i miałaby charakter wygórowany.

Lp.

Zarzut

5)

Apelacja pełnomocnika wnioskodawcy:

Obraza przepisów postępowania, tzn. art. 554 § 4 k.p.k., poprzez uznanie, że zasadne jest zasądzenie wydatków Wnioskodawcy z tytułu ustanowienia pełnomocnika w sprawie w wysokości jedynie 800 zł, podczas gdy wynagrodzenie pełnomocnika wyniosło 1230 złotych brutto, co wynika z przedłożonej faktury VAT.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji niezasadnie obniżył kwotę zasądzoną na rzecz wnioskodawcy N. M. tytułem zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika, oddalając wniosek w pozostałym zakresie. W sytuacji, w której choćby częściowo uwzględniono wniosek oparty o art. 552 k.p.k., to przysługuje zwrot uzasadnionych i wyłożonych wydatków związanych z ustanowieniem w sprawie jednego pełnomocnika, bowiem wydatki te należą do kosztów wolnych w rozumieniu art. 554 § 2 k.p.k., a więc obciążających Skarb Państwa ( por. Wyrok SA w Warszawie z 10.09.2014 r., II AKa 237/14, LEX nr 1509112.).

Kwota wykazana przez ustanowionego pełnomocnika z wyboru nie jest kwotą zawyżoną, szczególnie w stosunku do wykonywanych przez niego czynności w postępowaniu przez Sądem I instancji. Tym samym nie można podzielić argumentacji Sądu meriti wskazującej na niewielki stopień zawiłości sprawy a także konieczności wyznaczenia dodatkowego terminu rozprawy jedynie z uwagi na brak możliwości odtworzenia płyty z nagraniami dostarczonej przez wnioskodawcę, stanowiących podstawę obniżenia tej kwoty.

Wnioski

Wnioski zawarte w apelacji pełnomocnika wnioskodawcy:

1)  zmianę wyroku w pkt. 1 poprzez uwzględnienie wniosku o zadośćuczynienie w całości i zasadzenie na rzecz Wnioskodawcy dodatkowej kwoty zadośćuczynienia w wysokości 6 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, co podwyższy łączna sumę zadośćuczynienia do łącznej kwoty 10 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami do dnia uprawomocnienia się wyroku zasądzającego zadośćuczynienia do dnia zapłaty;

2)  zasądzenie na rzecz Wnioskodawcy kwoty 1230 zł tytułem zwrotu uzasadnionych wydatków związanych z uzasadnieniem pełnomocnika w sprawie przez Sądem I instancji;

3)  zasądzenie na rzecz Wnioskodawcy kosztów postępowania odwoławczego w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Wnioski zawarte w apelacji Prokuratora:

Zmiana zaskarżonego wyroku poprzez zmniejszenie kwoty zasądzonej z tytułu zadośćuczynienia do wnioskowanej przez prokuratora kwoty 500 zł.

Wniosek zawarty w apelacji reprezentanta Skarbu Państwa – Komendanta Stołecznego Policji:

o oddalenie żądania

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zarzuty pełnomocnika wnioskodawcy okazały się częściowo zasadne w części dotyczącej zasądzonej kwoty tytułem zadośćuczynienia i skutkowały zasądzeniem dalszej kwoty 2.000 (dwa tysiące) zł na rzecz N. M. oraz niezasadne w zakresie kwoty dalszych 4.000 (czterech tysięcy).

Ponadto zarzut pełnomocnika wnioskodawcy dotyczący zasądzenia wydatków Wnioskodawcy z tytułu ustanowienia pełnomocnika w sprawie w wysokości jedynie 800 zł, a zatem niższej niż w przedstawionej w Fakturze VAT okazał się zasadny i w pełni zasługujący na aprobatę, co skutkowało zmianą wyroku również w tym zakresie.

Wobec braku zasadności zarzutów pełnomocnika reprezentanta Skarbu Państwa i Prokuratora w zakresie wysokości zadośćuczynienia – brak podstaw do uwzględnienia zgłoszonych przez nich wniosków.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zasądzenie kwoty zadośćuczynienia od Skarbu Państwa ze wskazaniem w wyroku jednostki Skarbu Państwa ( statio fisci), od której zasądzono zadośćuczynienie, tj. Komendanta Stołecznego Policji jest błędne.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Zgodnie z treścią art. 34 Kodeksu cywilnego Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych. Materialnoprawna konstrukcja zakładająca jednolitość Skarbu Państwa wywiera również w sferze przepisów procesowych ten skutek, że stroną jest zawsze Skarb Państwa (art. 67 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego). Skoro zatem działanie organów państwowych doprowadziło do wyrządzenia szkody, to pokrzywdzony niesłusznym stosowaniem środków przymusu staje się na płaszczyźnie cywilnoprawnej wierzycielem występującym ze swoim roszczeniem właśnie przeciwko Skarbowi Państwa, a nie jednostki, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie – co wynika wprost z normy art. 552§4 k.p.k. stanowiącej, że wnioskodawca może ubiegać się o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia od Skarbu Państwa, który jest stroną postępowania (art. 554§2a k.p.k.). Właściwe oznaczenie zgodnie z art. 554§2b k.p.k. państwowej jednostki organizacyjnej ma na celu jedynie zapewnienie Skarbowi Państwa należytej reprezentacji i skutecznej obrony – bowiem jest oczywiste, że organ tej jednostki, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, posiada najpełniejszą wiedzę o okolicznościach istotnych dla ustalenia zasadności roszczenia i ewentualnie jego wysokości. (por. wyrok SA w Katowicach z 20.10.2016 r., I ACa 381/16, LEX nr 2174769). W rezultacie powstaje obowiązek zawiadomienia o terminie rozprawy obok prokuratora także organ uprawniony do reprezentowania Skarbu Państwa (art. 554 § 3 k.p.k.) – co nie oznacza możliwości dokonania wykładni rozszerzającej i uznania, że z racji tego, że organem reprezentującym Skarb Państwa w niniejszej sprawie jest organ, który dokonał zatrzymania, tj. Komendant Stołeczny Policji - będzie on automatycznie podmiotem zobowiązanym do wypłaty zasądzonego roszczenia. Ustawodawca nie precyzuje również, że prawnie umocowany do dokonywania czynności procesowych „organ reprezentujący Skarb Państwa” jest odpowiedzialny za zapłatę roszczenia. W sprawach o odszkodowanie lub zadośćuczynienie za niesłuszne zatrzymanie zasądzone na podstawie przepisów rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego podlega wypłaceniu z sum budżetowych Skarbu Państwa za pośrednictwem Sądu I instancji jako zobowiązanego do wykonania prawomocnego wyroku. Dysponentem tych środków jest Ministerstwo Sprawiedliwości, z którego budżetu, a nie z budżetu MSWiA, są one przekazywane na wypłaty.

Na poparcie stanowiska odnośnie celu regulacji (tj. sprecyzowania jedynie jaki organ reprezentuje Skarb Państwa, co nie jest równoznaczne ze wskazaniem zobowiązanego do zapłaty) godzi się przywołać również uzasadnienie do projektu ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postepowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1964), którą wprowadzono obecne brzmienie art. 554 k.p.k. i w zakresie wprowadzenia §2 tego przepisu, że „projektowane regulacje mają na celu wzmocnienie ochrony interesów majątkowych Skarbu Państwa w tym postępowaniu i jednoznaczne wskazanie, który z organów Państwa odpowiada za ochronę w danym postępowaniu (tak: Druk sejmowy nr 3251 z dnia 21 lutego 2019 r., VIII Kadencja).

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

utrzymano w mocy zaskarżony wyrok w pozostałej części.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

po dokonaniu zmian omówionych w punkcie 5.2 - orzeczenie Sądu I instancji prawidłowe.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

0.0.1zmieniono zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

0.0.2- z pkt I. wyroku wyeliminowano zapis „Komendanta Stołecznego Policji”, a nadto ponad zasądzoną kwotę 4.000 (cztery tysiące) złotych tytułem zadośćuczynienia – zasądza od Skarbu Państwa na rzecz N. M. dalszą kwotę 2.000 (dwa tysiące) złotych tytułem zadośćuczynienia, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku;

0.0.3 – w miejsce zasądzonej w punkcie III. Wyroku od Skarbu Państwa – Komendanta Stołecznego Policji kwoty 800 (osiemset) zł zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy N. M. kwotę 1230 zł tytułem zwrotu poniesionych w postępowaniu przez sądem I instancji kosztów ustanowionego w sprawie pełnomocnika.

Zwięźle o powodach zmiany

W odniesieniu do dokonanych zmian w zakresie wyeliminowania z zaskarżonego wyroku wskazania Komendanta Stołecznego Policji – przyczyna omówionej zmiany została wskazana w pkt 4 uzasadnienia

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

Nie dotyczy

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Nie dotyczy

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Brak innych rozstrzygnięć

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

IV

Zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy N. M. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) zł tytułem zwrotu kosztów występowania w sprawie ustanowionego pełnomocnika w postępowaniu przed Sądem II instancji - na zasadzie art. 554 § 4 k.p.k.

7.  PODPIS

Ewa Leszczyńska-Furtak Dorota Tyrała Ewa Gregajtys

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

I

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 września 2022r.,

sygn. akt XVIII Ko 135/21

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

Zmiana

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

II

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik reprezentanta

Skarbu Państwa

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 września 2022r.,

sygn. akt XVIII Ko 135/21

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

Zmiana

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

III

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 września 2022r.,

sygn. akt XVIII Ko 135/21

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

Zmiana