Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SA Maria Gleixner-Dyk

Sędziowie: SA Magdalena Kostro-Wesołowska

SO del. Ewa Stryczyńska (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Marta Brzezińska

po rozpoznaniu w dniu 16 października 2014 r. w Warszawie

sprawy R. D.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z (...) w W.

o wynagrodzenie

na skutek apelacji (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z (...) w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XXI Wydział Pracy

z dnia 24 kwietnia 2013 r. Sygn. akt XXI P 187/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten tylko sposób, że zasądza od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z (...) w W. na rzecz R. D. kwotę 129 464,71 (sto dwadzieścia dziewięć tysięcy czterysta sześćdziesiąt cztery 71/100) złote, oddalając powództwo w zakresie kwoty 15 613,65 (piętnaście tysięcy sześćset trzynaście 65/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami;

II.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten sposób, że zasądza od (...) Bank (...)) Spółki Akcyjnej z (...) w W. na rzecz R. D. kwotę 6 456,00 (sześć tysięcy czterysta pięćdziesiąt sześć) złotych tytułem częściowego zwrotu opłaty sądowej od pozwu oraz kwotę 2 418,00 (dwa tysiące czterysta osiemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

III.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

IV.  oddala wniosek (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z (...) w W. o zwrot wyegzekwowanego przez R. D. w części obejmującej kwotę 28 727,98 (dwadzieścia osiem tysięcy siedemset dwadzieścia siedem 98/100) złotych świadczenia;

V.  zasądza od R. D. na rzecz (...) Bank (Polska) Spółki Akcyjnej z (...) w W. kwotę 798,00 (siedemset dziewięćdziesiąt osiem) złotych tytułem częściowego zwrotu opłaty sądowej od apelacji;

VI.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...)) Spółki Akcyjnej z (...) w W. na rzecz R. D. kwotę 2 403,00 (dwa tysiące czterysta trzy) złote tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt III APa 33/13

UZASADNIENIE

Pozwem z 19 lipca 2011r. wniesionym przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. powódka R. D. wystąpiła o zasądzenie kwoty 145.078,36 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem części przyznanej nagrody za 2008 i 2009r. przypadającej do wypłaty w czerwcu 2011r. oraz z tytułu niewypłaconej nagrody przyznanej za rok 2010 wraz z zasądzeniem kosztów postępowania. W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że otrzymała od pozwanego pismo, w którym pracodawca przyznał jej nagrodę za 2009r. przy czym wypłata nagrody miała nastąpić w 3 transzach. W dniu 25 czerwca 2010r. wypłacono pierwszą transzę. Powódka podkreśliła, że oświadczenie pracodawcy o przyznaniu jej nagrody stworzyło po jej stronie prawo do wypłaty nagrody i nie może zostać cofnięte jednostronnym oświadczeniem spółki gdyż stanowiłoby to przejaw dyskryminacji pracownika.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości, wskazując, że powódce przyznano nagrody w ramach Programu (...) Nagród, które to nagrody są przyznawane za ogólne wyniki pracy i nie są uzależnione od realizacji konkretnych zadań. Za rok 2008 powódka uzyskała warunkowe prawo do nagrody, która miała być przydzielona powódce w trzech transzach (transza 1-18 czerwca 2010r. w kwocie 15.158,88 zł; transza 2-18 czerwca 2011r. w kwocie 15.613,65; transza 3 - 18 czerwca 2012r. w kwocie 16.082,88 zł). Pozwany podniósł, że zgodnie z zasadami Programu (...)Nagród 2009 warunkiem nabycia uprawnienia do każdej transzy było pozostawanie przez powódkę w zatrudnieniu do dnia jej przydzielenia chyba, że rozwiązanie umowy odbyło się w wyjątkowych okolicznościach wskazanych w Programie Nagród (...) 2009 i miało charakter tzw. „good leaver”.

Zdaniem pozwanego powódka spełniła warunki nabycia prawa do pierwszej transzy i w związku z tym kwota 15.158,88 zł została jej wypłacona po dniu nabycia uprawnienia tj. 18 czerwca 2010r. Rozwiązanie przez powódkę z własnej inicjatywy umowy o pracę przed datą przydzielenia drugiej i trzeciej transzy z dniem 30 kwietnia 2011r. spowodowało, że powódka nie spełniła warunków Programu (...) Nagród i nie nabyła uprawnienia do wypłaty dalszych transz.

Podobnie powódka uzyskała warunkowe prawo do nagrody za 2009r. płatnej również w trzech transzach, do których nabycie uprawnień uzależnione było od spełnienia warunków Programu (...) Nagród 2010 (1 transza - 18 czerwca 2010r. w kwocie 58183,83 zł; 2 transza - 18 czerwca 2011 r. - (...) akcji (...); 3 transza - 18 czerwiec 2012r. - (...) akcji (...)).

Pozwana Spółka stwierdziła, że powódka z własnej inicjatywy rozwiązała umowę o pracę przed wypłatą drugiej transzy, a warunkiem wypłaty części nagrody było niepodejmowanie prowadzenia działalności konkurencyjnej. Pracodawca wskazał, że powódka podjęła pracę w podmiocie konkurencyjnym, co sama oświadczyła w dokumencie „self-certyfication form”, przez co nie spełniła warunków otrzymania kolejnej transzy nagrody.

Spółka wskazała nadto, że powódka uzyskała także warunkowe prawo do nagrody za 2010r. Zastosowanie miały te same warunki co do nagrody za 2009r. (transza - 7 marca 2010r.: obligacje; 367 akcji i 777,13 zł; w dniu 7 marca 2012r.; 367 akcji i 825,62 zł (obligacji) w dniu 7 marca 2013r.; 366 akcji i 877,75 zł (obligacji) w dniu 7 marca 2014r.) w tym przypadku warunkiem wypłaty części nagrody było niepodejmowanie działalności konkurencyjnej.

Zdaniem spółki żadna ze wskazanych transzy nie była należna powódce, gdyż przed datami nabycia do nich uprawnień powódka rozwiązała umowę z własnej inicjatywy i podjęła działalność konkurencyjną.

Wyrokiem z 24 kwietnia 2013r. Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy zasądził od pozwanego (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki R. D. kwotę 145.078,36 zł z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym od: kwoty 15.613,65 zł z tytułu niewypłaconej części przyznanej nagrody za 2008 rok od dnia 16 czerwca 2011r. do dnia zapłaty; kwoty 29.091,91 zł z tytułu niewypłaconej części przyznanej nagrody za 2009 rok od dnia 1 lipca 2011r. do dnia zapłaty; kwoty 100.372,80 zł z tytułu niewypłaconej nagrody za 2010 rok od dnia 19 lipca 2011r. do dnia zapłaty oraz zasądził od pozwanego (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki kwotę 2717,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji oraz kwotę 7254,00 zł tytułem zwrotu opłaty sądowej. Wyrokowi w punkcie 1 Sąd nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 28727,98 zł.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego były następujące ustalenia faktyczne:

Powódka początkowo została zatrudniona u poprzednika strony pozwanej (...) Bank (Polska) S.A. z siedzibą w W. od 1 maja 2008r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony na stanowisku Starszego R. B., Kierownika Zespołu w Pionie (...) z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 21.000,00 zł miesięcznie (okoliczność niesporna). W dniu 21 grudnia 2009r. strony podpisały aneks do dotychczas obowiązującej umowy o pracę wskazując, że aktualnie pracodawcą powódki jest (...) Bank(...) S.A. z siedzibą w W. oraz, że umowa o pracę została zmieniona w ten sposób, że wszystkie dotychczasowe postanowienia zostały wykreślone i zastąpione postanowieniami zawartymi w załączniku nr 1 do aneksu. Aneks wszedł w życie 1 stycznia 2010r.

W punkcie 7 zmienionej umowy o pracę strony ustaliły, że spółka może wedle swego uznania wypłacać pracownikowi nagrody w wysokości, okresach i na zasadach dowolnie określonych przez Spółkę w jakimkolwiek czasie. Wypłata nagrody mogła nastąpić w gotówce, akcjach lub w innej formie, mogła zostać odsunięta w czasie w całości lub w części zaś wysokość nagrody mogła ulec obniżeniu w wypadkach i na warunkach określonych przez Spółkę.

Strony ponadto ustaliły, że wykonanie przez Spółkę uprawnienia do wypłaty nagrody w danym roku finansowym nie jest wiążące dla Spółki i nie stanowi podstawy do uznania, ze będzie ona wypłacać nagrody w kolejnych latach finansowych. Zgodnie z umową jeśli w dniu lub przed dniem planowanej wypłaty nagrody ustał stosunek pracy lub którakolwiek ze stron wypowiedziała umowę o pracę pracownik nie był uprawniony do otrzymania nagrody.

Pozwany (...) Bank (...) S.A. funkcjonując w ramach międzynarodowej Grupy (...) R. Bank of S., na początku 2010 r. otrzymał z centrali tego banku w L. Program Nagród (...) za 2009r. i 2010r.

Stosownie do postanowień tego programu za nagrodę odroczoną uznawano dowolną nagrodę za wyniki przyznaną w konsekwencji dorocznego przeglądu wynagrodzeń. Wypłata takiej nagrody mogła być odroczona na okres do trzech lat i wypłacona w sposób określony przez Komitet Wynagrodzeń (...) z siedzibą w L. zgodnie z regulaminem Programu Nagród (...)oraz lokalnymi uwarunkowaniami podatkowymi i prawnymi obowiązującymi w danym kraju.

Nagroda Odroczona, zgodnie z warunkami Programu Nagród(...) za 2010r., oznaczała warunkowe nabycie prawa do akcji banku (...), obligacji (...) lub odroczonej wypłaty w gotówce w zależności od przepisów obowiązujących w danym kraju przyznanych przez Komitet Wynagrodzeń (...). Pracownik uzyskiwał uprawnienie do pełnej kwoty nagrody według tych zasad w dniu określanym mianem daty nabycia uprawnień, który w przypadku powódki przypadał na 7 czerwca 2011r. Zgodnie ze wskazanym regulaminem nagroda odroczona mogła podlegać tzw. „wycofaniu”.

Oznaczało to, że międzynarodowa Grupa (...) R. Bank of S. z siedzibą w L. ustaliła, że może odebrać część nagrody pracownika w przypadku gdy obszar biznesowy, zespół lub sam pracownik wykonał w roku, którego dotyczy nagroda odroczona działania, które w późniejszym terminie doprowadziłyby do poniesienia przez grupę straty znacznie większej niż przewidywana lub obszar biznesowy, zespół lub sam pracownik powinien był w roku, którego dotyczy nagroda odroczona, podjąć racjonalnie oczekiwane działania w celu takiego zarządzania ryzykiem, które pozwoliłoby uniknąć straty.

Zgodnie z postanowieniami zawartymi w ogólnych zasadach wypłaty nagród odroczonych za 2009r. na podstawie uznania Komitetu Wynagrodzeń Rady (...) Grupa (...) mogła odebrać każdą część nagrody odroczonej, do której dana osoba nie nabyła jeszcze uprawnień. W myśl postanowień Regulaminu Programu Nagród (...) (...) za 2010r. pracownikom odchodzącym z Grupy miały być w dalszym ciągu wypłacane ich nagrody odroczone, zgodnie z określonym harmonogramem, z zastrzeżeniem zastosowania ewentualnego wycofania. W takich okolicznościach pracownicy mogli utracić swoje nagrody odroczone, tylko jeżeli podjęli pracę w podmiocie konkurencyjnym lub jeżeli naruszyli ograniczenia, np. dopuścili się pozyskiwania pracowników Grupy lub narazili na szwank reputację Grupy.

Zgodnie z ustaleniami dotyczącymi Nagród Odroczonych za 2011r. nagroda odroczona była przyznana, jeśli pracownik otrzymał nagrodę za wyniki przekraczającą 2000 (...), wypłaconą jako jedna lub więcej nagród odroczonych.

Pracownik mógł otrzymać nagrodę w formie obligacji lub w formie akcji. Według uznania Komitetu Wynagrodzeń, Grupa mogła odebrać każdą cześć nagrody odroczonej, do której pracownik nie nabył jeszcze uprawnień.

W programie Nagród (...) za 2008r. istniał warunek, że trzeba pozostawać w zatrudnieniu przez cały okres nagród odroczonych chyba, że pracownik otrzymał specjalny status. Za 2009 i 2010r. trzeba było pozostawać w zatrudnieniu i nie działać na szkodę spółki, albo w przypadku zmiany zatrudnienia nie przejść do podmiotu konkurencyjnego. Regulamin nagród odroczonych Grupy (...) R. Bank of S. z siedzibą w L. wprowadzono w pozwanej spółce do wiadomości pracowników w sposób w niej przyjęty poprzez ogłoszenie w sieci Intranet, w informacjach mailowych, pochodzących od dyrektora kadr Grupy (...) R. Bank of S. z siedzibą w L. poprzez umieszczenie i udostępnienie dokumentu w dziale kadr pozwanej spółki. Zarząd pozwanej spółki nie podjął żadnej formalnej uchwały o wprowadzeniu powyższego regulaminu do stosowania u pracodawcy.

Nagrody miały charakter uznaniowy. W maju 2009r. powódka otrzymała od Grupy (...) R. Bank of S. pismo dotyczące Programu (...) Nagród (...) R. Bank of S., zgodnie z którym Grupa (...) potwierdziła przyznanie powódce(...) Nagrody za 2008r., a pismo zostało podpisane przez dyrektora H. R. Grupy (...) z siedzibą w L. N. R.. Pismo wręczył powódce bezpośredni przełożony - L. G. (1) członek zarządu pozwanej spółki, informując, że oznacza to przyznanie powódce nagrody przez pracodawcę. Zgodnie z pismem odroczona nagroda uprawniała powódkę do nabycia obligacji (...) w trzech transzach.

Z powyższego pisma wynikało, że w sytuacji ustania stosunku pracy w pozwanej spółce wszystkie niewypłacone transze przepadną i powódka nie otrzyma z tego tytułu żadnego ekwiwalentu. W przypadku gdyby powódka rozstała się z firmą z powodów określanych mianem „dobry odchodzący pracownik” jakakolwiek niezapłacona transza miała być przydzielona zgodnie z ustalonym terminem i mogła być przedmiotem zwrotu.

W dniu 5 marca 2010r. powódka otrzymała pisemną informację, że została jej przyznana nagroda uznaniowa za wyniki pracy w 2009r. w wysokości 116.367,65 zł. W piśmie wyjaśniono, że niewypłacona część odroczonej nagrody może ulec zmniejszeniu. Pismo zostało podpisane przez członka Zarządu pozwanej spółki (...).

W dniu 11 marca 2011r. powódka otrzymała pismo przyznające jej nagrodę uznaniową za wkład pracy w 2010r. w wysokości 136.872 zł. Pismo w tej sprawie zostało podpisane także przez członka Zarządu - L. G. (1) oraz ówczesnego dyrektora Departamentu (...) A. D. (1).

W dniu 30 marca 2011r. powódka wypowiedziała umowę o pracę z zachowaniem jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia, który upłynął 30 kwietnia 2011r.

Wobec wypowiedzenia umowy o pracę kadry pozwanego zwróciły się do powódki o sporządzenie oświadczenia w postaci dokumentu „self - certification form”, który powódka wypełniła w dniu 19 maja 2011r.

W dniu 28 czerwca 2011r. pełnomocnik powódki wezwał pozwaną spółkę do zapłaty na rzecz powódki łącznie kwoty 145.078,36 zł, składającej się z kwot - 15.613,65 zł brutto z tytułu niewypłaconej części przyznanej premii za 2008r. przypadającej do wypłaty w czerwcu 2011r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia płatności do dnia zapłaty oraz 100.372,80 zł brutto z tytułu niewypłaconej premii przyznanej za 2010r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wymaganej płatności do dnia zapłaty.

Powódka wskazała, że przyznane nagrody były wyrazem uznania za wyniki pracy powódki w 2008, 2009 i 2010r., przy czym każdorazowo spełniła warunki przydzielenia jej tychże uprawnień. Wskazała ponadto, że przepracowała okres za jaki uzyskała nagrody.

Powyższych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy dokonał na podstawie zeznań świadków: P. Ł. (1), A. D. (1), J. K. (1), L. G. (1) oraz zeznań powódki, wskazując, że zeznania te są wewnętrznie spójne i logiczne, korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, a zwłaszcza znajdują potwierdzenie w dokumentach złożonych do akt sprawy.

Sąd wskazał, że w niniejszej sprawie istotę sporu stanowiła ocena prawna zaistniałego stanu faktycznego ustalonego na podstawie zeznań świadków oraz powódki w świetle postanowień regulaminu Programu Nagród(...) wprowadzonych przez Grupę (...) R. Bank of S. wobec pisemnych oświadczeń woli pracodawcy (...) Bank (...) S.A. skierowanych do powódki a dotyczących przyznania nagród odroczonych za lata 2008, 2009 i 2010r.

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy uznał, że powództwo R. D. jest zasadne. Zebrany w sprawie materiał dowodowy, w ocenie Sądu Okręgowego, dostatecznie wskazuje, że stan faktyczny przedmiotowej sprawy był zasadniczo niesporny pomiędzy stronami, które wywodziły jedynie odmienne skutki prawne z ustalonych faktów.

Sąd Okręgowy uznał przede wszystkim, że pracodawca wprowadził regulaminy Programów Nagród (...) za 2008, 2009, 2010r. i wskazał, że jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego a w szczególności zeznań świadków L. G. (1) i A. Z. pozwanej (...) Bank (...)) S.A. pomimo tego, że nie podjął żadnej formalnej uchwały w kwestii akceptacji i przyjęcia do stosowania regulaminu grupy (...) R. Bank of S. z siedzibą w L. o określonej treści, to jednak podał go do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u pracodawcy stosownie do treści art. 77 ^{( 2)} § 6 k.p., co wynika jednoznacznie z zeznań świadków.

Sąd Okręgowy oceniając prawo powódki do niewypłaconych części nagród wziął pod uwagę, że zgodnie z treścią art. 78 § 1 k.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Sąd podniósł, że zgodnie z dyspozycją art. 80 k.p. wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa tak stanowią. Powiązanie prawa do wynagrodzenia z faktycznym wykonywaniem pracy wskazuje, że nie samo pozostawanie w stosunku pracy lecz faktyczne wykonywanie pracy jest tytułem prawnym do obliczenia i wypłaty wynagrodzenia.

Wynagrodzenie oblicza się nie na podstawie hipotetycznych cech pracy ustalonej przy nawiązywaniu stosunku pracy, lecz na podstawie oceny faktycznie wykonywanej pracy, przez co należy rozumieć sumienne i staranne świadczenie pracy w okresie rozliczeniowym, zgodnie z poleceniami pracodawcy.

Przez wykonaną pracę należy także rozumieć czynności spełnione przez pracownika w okresie poprzedzającym wypłatę wynagrodzenia. Z tego względu nie jest możliwe pominięcie byłego pracownika przy przyznawaniu świadczenia będącego składnikiem wynagrodzenia za pracę w okresie w którym był on zatrudniony. Przywołując to stanowisko Sąd Okręgowy powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z 23 października 1996r., wydany w sprawie o sygn. I PRN 94/96 (OSNP 1997, nr 8, poz. 131). Podzielając powyższy pogląd w całości Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd Najwyższy wskazał także, że pominięcie byłego pracownika przy przyznawaniu świadczenia będącego składnikiem wynagrodzenia za pracę w okresie, w którym był on zatrudniony narusza zasady wynagrodzenia za pracę wykonaną (art. 80 k.p.), wynagrodzenia według ilości i jakości pracy (art. 78 k.p.) i równego traktowania pracowników (art. 112 k.p.). W uzasadnieniu powołanego wyżej wyroku Sąd Najwyższy wskazał, że w uchwale pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 30 października 1985r. (sygn. III PZP 33/85; OSNCP 1986r. z. 5 poz. 64) Sąd Najwyższy stwierdził, że postanowienie regulaminu podziału premii z zysku w przedsiębiorstwie państwowym (art. 10 ustawy z 26 lutego 1982r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych - Dz.U. z 1984r., Nr16, poz.74 ze zm.), wyłączające za konkretny okres rozliczeniowy prawo pracownika do premii w razie rozwiązania umowy o pracę po upływie tego okresu, jest nieważne, bez względu na to kiedy regulamin został uchwalony. W uzasadnieniu tej uchwały (dotyczącej przedsiębiorstw) Sąd Najwyższy nie podzielił poglądu, że samodzielność przedsiębiorstw w ustalaniu zasad wynagradzania pracowników stosownie do potrzeb i środków tworzonego z zysku do podziału funduszu załogi, ma świadczyć o pozbawieniu premii z zysku charakteru wynagrodzenia za pracę.

Samodzielności w ustalaniu zasad wynagradzania pracowników nie może cechować dowolność, a samodzielność musi mieścić się w granicach obowiązujących przepisów i nie może naruszać zasad wynikających z art. 13 k.p.

Sąd Okręgowy powołał się także na uchwałę Sądu Najwyższego z 30 lipca 1986r. (sygn. III PZP 47/86; OSNCP 1987r. z. 5-6 poz. 82), z której wynikało, że postanowienie regulaminu podziału premii z zysku w spółdzielczych jednostkach organizacyjnych, wyłączające prawo pracownika do premii za konkretny okres rozliczeniowy w razie rozwiązania umowy o pracę po upływie tego okresu jest nieważne, a w wyroku z 18 września 1986r. (sygn. I PRN 71/86; OSNCP 1978r. 7 z. 12 poz. 208), że wykładnia zawarta w uchwale pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 30 października 1985r. (sygn. III PZP 33/85), ma odpowiednie zastosowanie do regulaminu podziału premii obciążającej koszty działalności zakładu pracy i objętej zakładowym systemem wynagradzania (por. uzasadnienie uchwały z 20 lipca 1986r., sygn. III PZP 71/86, OSNCP 1987r., z. 12, poz. 197).

Omawiane zasady zostały przedstawione także w uchwale Sądu Najwyższego 27 lipca 1989r. (sygn. III PZP 33/89; OSNC 1990 z. 7-8 poz. 94), w której stwierdzono, że akt prawny podwyższający z mocą wsteczną stawki osobistego zaszeregowania pracowników ma za okres do wydania aktu prawnego zastosowanie również do pracownika, który w dacie wydania aktu prawnego nie był już pracownikiem. Analogiczny pogląd wyrażony w aspekcie realizacji zasady równego traktowania pracowników (zakaz dyskryminacji) wynika z wyroku Sądu Najwyższego z 13 listopada 1990r. (sygn. I PR 352/90; OSP 1992 z.3 poz. 55), według którego pracownikowi w okresie wypowiedzenia przysługują te same uprawnienia - łącznie z uprawnieniem do wynagrodzenia w określonej wysokości - co innym pracownikom zakładu pracy.

Podobnie w przypadku wstecznego wprowadzenia niektórych składników wynagrodzenia lub ich podwyższenia prawo do wynagrodzenia ustalonego według nowych zasad przysługuje pracownikowi zatrudnionemu w czasie obowiązywania regulacji, choćby przepis płacowy został wydany po rozwiązaniu z nim stosunku pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 lipca 1998r., sygn. III PZP 33/89; OSNCP 1990, nr. 7-8, poz. 94.). Także w razie podziału premii z odłożonego zysku wypłaconego w rocznych okresach rozliczeniowych pracownik, który wykonywał w tym czasie pracę nie może być pozbawiony udziału w takim wynagrodzeniu (wyrok Sądu Najwyższego z 7 stycznia 1997r., sygn. I PKN 53/96, OSNP 1997, nr 13, poz. 233).

Przedstawiając powyższe przykłady orzeczeń Sąd Okręgowy uznał, że liczne orzecznictwo w omawianej materii jest jednolite i utrwalone, co pozwala na stwierdzenie, że w postępowaniu sądowym należy badać podstawy pozbawienie pracownika wypłaty części przyznanej nagrody w kontekście ważności postanowień umownych.

Sąd Okręgowy uznał, że postanowienia regulaminu Programu Nagród (...) za rok 2008, 2009 oraz 2010r. wobec „prawa wycofania” oraz odmowy wypłaty kolejnych transz nagrody powódce z uwagi na rozwiązanie przez nią umowy o pracę oraz podjęcie zatrudnienia w podmiocie konkurencyjnym, są prawnie bezskuteczne w odniesieniu do przyznanego już prawa powódki do nagrody i nie mogą stanowić podstawy odmowy wypłaty dalszych transz nagród dochodzonych pozwem. Sąd Okręgowy uznał za nieważne postanowienia regulaminu wyłączające prawo powódki do niewypłaconych części nagród i stwierdził, że w jego ocenie powódce skutecznie przyznano prawo do nagród poprzez złożenie jej pisemnego oświadczenia woli pracodawcy dotyczącego wszystkich trzech nagród rocznych za konkretny okres rozliczeniowy, który przepracowała w całości.

W ocenie Sądu oświadczenia woli pozwanej spółki wręczone w maju 2009r. co do przyznania powódce (...) Nagrody za 2008r., w dniu 5 marca 2010r. co do przyznania jej nagrody uznaniowej za wyniki pracy w 2009r. w wysokości 116.367,65 zł. oraz z 11 marca 2011r. za wkład pracy w 2010r. w wysokości 136.872 zł skutecznie i w całej wysokości spowodował nabycie przez powódkę prawa do tych nagród w całości. Wręczone powódce i podpisane pisma przez uprawnione do reprezentacji pracodawcy osoby stanowiły skuteczne i rodzące skutki prawne oświadczenia woli. Przyznane nagrody miały być wypłacone w transzach, które nie podlegały innym ograniczeniom a zwłaszcza tym wymienionym w regulaminie Nagród (...)

Sąd podniósł, ze wskazany regulamin nie został stworzony jako akt wewnątrzzakładowy pozwanej spółki, nie został włączony uchwałą Zarządu spółki jako regulamin wynagradzania spółki - co było bezsporne - a przede wszystkim pochodził od innego podmiotu gospodarczego a mianowicie międzynarodowej grupy (...) R. Bank of S. z siedzibą w L., która nie była pracodawcą powódki w rozumieniu art. 31 k.p. Nadto również nie wykazano w toku procesu, aby ten podmiot posiadał jakiekolwiek pełnomocnictwo do składania oświadczeń woli w imieniu pozwanego pracodawcy.

Zdaniem Sądu za powyższym wnioskiem przemawia również wykładnia językowa wszystkich trzech oświadczeń woli złożonych przez pozwanego R. D., albowiem wynika z nich jasno i jednoznacznie, że pracodawca przyznał powódce nagrody w całości, w pełnych wskazanych każdorazowo kwotach za wkład jej pracy w danych latach, odraczając jedynie terminy płatności. Tak złożone oświadczenie woli należy, zdaniem Sądu, interpretować zgodnie z jego treścią, która dotarła do powódki jako pracownika w przeciwieństwie do regulaminu Nagród (...), który stoi z nim w sprzeczności. Znajomość powyższego regulaminu przez pracowników w tym i powódkę nie może stanowić o jego skuteczności i ważności w indywidualnych stosunkach pracy wobec decyzji pracodawcy przyznającej świadczenie. Sąd stwierdził, że postanowienia regulaminu pozwalające odmówić wypłaty powódce kolejnej raty należy co do zasady uznać za niezgodne z powszechnie obowiązującymi zasadami prawa pracy, jako naruszające zasadę wynagradzania za pracę wykonaną (art. 80 k.p.) oraz zasadę równego traktowania pracowników (art. 11 ^{( 2 )}k.p.).

Sąd wskazał przy tym na potwierdzające powyższe wnioski zeznania ówczesnego członka Zarządu pozwanej spółki (...), który potwierdził, że nagrody otrzymywane przez pracowników, w tym powódkę, były przyznane za wyniki pracy, jakie pracownicy Departamentu osiągali w pracy. Pomimo tego, że świadek był członkiem zarządu, ale jak stwierdził zarząd nie miał wpływu na to, czy mogą przyznać nagrody swoim pracownikom, ze względu na fakt, że pozwany Bank jest częścią globalnej organizacji i to (...) L. był twórcą Programu Nagród (...).

Odnosząc się ponadto do stanowiska strony pozwanej wywodzącego skutki prawne z oświadczenia powódki zawartego w dokumencie self - certyfication form o podjęciu zatrudnienia w podmiocie konkurencyjnym Sąd stwierdził, że nie ma ono znaczenia dla oceny prawa powódki do nagrody i nie stanowi uzasadnionej podstawy odmowy wypłaty premii stosownie do postanowień regulaminu Programu Nagród (...)Powódka nie zawarła z pracodawcą żadnej umowy o zakazie konkurencji, a działania pozwanej w istocie sprowadzały się do pominięcia wprowadzenia do indywidualnego stosunku pracy pomiędzy stronami zakazu konkurencji po zakończeniu zatrudnienia oraz wzajemnych zobowiązań pracodawcy w razie niepodjęcia takiego zatrudnienia przez pracownika. Tego rodzaju działania Sąd określił jako dyskryminujące jeśli zważy się dodatkowo, że tego rodzaju zobowiązanie w umowie dwustronnie zobowiązującej wiąże się z wzajemnymi zobowiązaniami obu stron, a zwłaszcza z obowiązkiem wypłacenia pracownikowi nie podejmującemu konkurencyjnego zatrudnienia stosownej rekompensaty w postaci odszkodowania.

Sąd podniósł, że w rozpoznawanej sprawie pozwany Bank nie dopełnił powyższego, a nadto dokonując samodzielnie oceny, że przyszły pracodawca powódki jest konkurencyjny pozbawił dodatkowo pracownika pozostałych transz nagród za okresy pracy powódki, co do których nie było żadnych zastrzeżeń do jej pracy i wykonywania obowiązków.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy zasądził od (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz R. D. kwotę dochodzoną pozwem wraz z ustawowymi odsetkami od każdej z kwot od daty wymagalności - na podstawie art. 481 k.c. Sąd stwierdzi, że co do kwoty 15.613, 65 zł termin wymagalności został wskazany w decyzji przyznającej nagrodę na dzień 16 czerwca 2011r.; co do kwoty 29.091.91 zł wypłata miała nastąpić w czerwcu 2011r., a więc płatność powinna nastąpić do 30 czerwca 2011r. Pozostawanie dłużnika w zwłoce w tym wypadku należy uznać od 1 lipca 2011r. Co do nagrody za 2010r. za wyniki pracy Sąd uznał, że pracodawca pozostawał w zwłoce w jej wypłaceniu po upływie 7 dni od doręczenia mu wezwania do zapłaty.

W zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Okręgowy wskazał, że przyjmując podstawową zasadę, dotyczącą kosztów procesu czyli zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania, kosztami postępowania w sprawie obciążył stronę pozwaną w całości. Koszty zastępstwa prawnego powódki Sąd określił na podstawie § 6 pkt 6 i § 11 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.). Stosownie do art. 477 ² § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy nadał wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 28.727,98 zł.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając wyrok w całości, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu w I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych; ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu. A w każdym przypadku o wydanie orzeczenia restytucyjnego i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kwoty 28.727,98 zł.

Apelujący zarzucił naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 §1 k.p.c., poprzez dowolną ocenę dowodów i zaniechanie wszechstronnego przeanalizowania materiału dowodowego skutkujące nieuwzględnieniem przez Sąd zeznań świadków w odniesieniu do treści oświadczeń woli pozwanego zawartych w pismach skierowanych do powódki oraz zasad działania Programów Nagród(...) za lata 2009, 2010 i 2011, pełnej treści listów do powódki i treści Programów, z których wynikało, że prawo do niewypłaconych części nagród powódka będzie mogła nabyć w przyszłości, gdyż jest ono warunkowe. Skarżący zarzucił także pominięcie okoliczności, że Programy były ustalane już po zakończeniu roku kalendarzowego, za które przyznawano nagrody a w konsekwencji, że nagrody nie były „składnikiem wynagrodzenia za pracę powódki” w okresie, za który je przyznano, co miało istotny wpływ na wynik procesu. Ponadto apelujący zarzucił naruszenie prawa materialnego tj. art. 65 k.c. w związku z art. 300 k.p., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie skutkujące dokonaniem wykładni oświadczenia woli pozwanej z listów z maja 2009r., z 5 marca 2010r., 11 marca 2011r. z pominięciem ich literalnego brzmienia, w sposób odmienny niż tego wymagały okoliczności, w których oświadczenia te zostały złożone, niezgodnie z zasadami współżycia społecznego, ustalonymi zwyczajami oraz zamiarem i celem pozwanej, a mianowicie poprzez przyjęcie, że oświadczeniami tymi pozwana przyznała powódce bezwarunkowe prawo do wszystkich części nagród za 2008, za 2009 i za 2010 r. z pominięciem warunków zastrzeżonych w Programach. Pozwany zarzucił także naruszenie prawa materialnego tj. postanowień Programów Nagród (...)za lata 2009, 2010 i 2011 (w tym Ogólnych Z. Wypłaty Nagród (...) za 2009 (P. 2010) oraz (...) R. Bank of S. (Ustalenia dotyczące Nagród (...) za 2011r.), poprzez ich niewłaściwe zastosowanie skutkujące dokonaniem wykładni Programów z pominięciem ich literalnego brzmienia, ich pełnej treści i celu ich ustalenia poprzez przyjęcie, że Regulaminy nie dotyczyły indywidualnego prawa powódki do nabycia części nagród.

Naruszenie prawa materialnego, w ocenie skarżącego dotyczy także art. 78 §1 k.p., 80 § l ^{( l)} kp w związku z postanowieniami Programów Nagród (...)za lata 2009, 2010 i 2011 (w tym Ogólnych Z. Wypłaty Nagród (...)za 2009 (P. 2010) oraz (...) R. Bank of S. (Ustalenia dotyczące Nagród (...) za 2011r.) w związku z art. 9 k.p., poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że postanowienia Programów jako pomijające powódkę przy przyznawaniu jej wynagrodzenia za okres, w którym pracowała, były nielegalne i nie obowiązują a powódka miała prawo do nagrody, bo był to składnik jej wynagrodzenia w okresie, za który nagrody przyznawano. Zarzut naruszenia prawa materialnego objął także art. 101 ^{( 2)} kp, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nadanie warunkom Programów z 2010 i 2011 r. cech umowy o zakazie konkurencji, wymagających między innymi wypłaty powódce dodatkowego odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji.

W uzasadnieniu apelacji pozwany podniósł, że Sąd słusznie przyjął, że zasady Programów zostały skutecznie ogłoszone, a więc były wiążące dla stron stosunku pracy, a mimo to uznał, że nagrody zostały przyznane całkowicie niezależnie od Programów. Sąd uznał ponadto, że warunki przyznania nagród (premii), zgodnie z którymi odejście z pracy z własnej woli (bez statusu „good leavera" - Program ustalony w 2009r.) lub podjęcie pracy u konkurencji po rozwiązaniu umowy o pracę (Programy ustalone w 2010r. i 2011r.) powodowało nienabycie prawa do nagrody, były nielegalne, bo naruszały prawo powódki do nabytego wynagrodzenia, gdyż nagrody były składnikiem wynagrodzenia powódki w okresie, za który je przyznano.

Sąd w ocenie skarżącego popełnił trzy błędy. Po pierwsze uznał, że mimo istnienia Programów nagroda została przyznana niezależnie od nich, choć dokumentacja dotycząca nagród powoływała się na Programy. Po drugie, zrobił tak mimo, że Programy uznał za wiążące. Po trzecie, zanalizował je źle, gdyż uznał, że nagrodę nabywa się od razu, a następnie jest ona tylko odbierana, podczas gdy powódka wykonując pracę w danym roku (2008, 2009 i 2010) nie mogła jej nabyć, nie mogła nawet oczekiwać, że dostanie jakąkolwiek nagrodę, a części nagród (premii) nie można było nabyć do czasu spełnienia ostatniego z warunków rozłożonych na lata.

W ocenie apelującego dokonana przez Sąd ocena materiału dowodowego jest wadliwa i narusza art. 233 §1 k.p.c. W konsekwencji stan faktyczny ustalony przez Sąd pierwszej instancji i przedstawiony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jest, w ocenie skarżącego, błędny. Sąd pominął nie tylko zeznania świadków, ale także pełną treść dokumentów, które uznał w całości za wiarygodne. Wynika z nich, że „przyznana” powódce nagroda była przyznana warunkowo, co potwierdzili świadkowie. Apelujący powołując się na treść zeznań świadków A. D., J. K., L. G., P. Ł. podniósł, że stwierdzili oni, że prawo do nagrody było warunkowe. Warunkowość wynikała z samych Programów, do których odwoływały się listy do powódki (por. „Nagroda (...) /.../ oznacza warunkowe prawo do uzyskania Akcji (...), Obligacji (...) (długu) lub odroczonej wypłaty w gotówce" w sekcji „Czym jest N. Odroczona lub „/.../ będziesz mógł/ mogła wystąpić o pożyczkę, na poczet dowolnej części twojej N. Odroczonej, do której pierwsze uprawnienie nabędziesz w czerwcu 2010r.” oraz „/.../ gdy przysługuje ci pierwsze nabycie uprawień do twojej Nagrody(...)w czerwcu 2010r." w sekcji „Czy mogę wystąpić o podwyżki na poczet tegorocznej Nagrody(...) Ogólnych Z. Wypłaty Nagród (...) za 2009r.”.

Warunkowość wynikała, zdaniem skarżącego, także z dokumentów dotyczących Programu: „Pani /.../ podstawowa nagroda odroczona zostanie wypłacona zgodnie z regulaminem Planu Wypłat (...)”' (list z (...).; także certyfikat nagrody 2009 w pozwie oraz list z maja 2009r.); nagroda „zostanie wypłacona w ramach Planu (...) Nagród” (list z (...) „nagroda uznaniowa zostanie wypłacona zgodnie z ustaleniami dotyczącymi odroczenia nagród” (list „your pay” na rok 2011).

Wszystkie ww. okoliczności zostały, w ocenie pozwanego, przez Sąd pominięte przy ustaleniu treści oświadczeń kierowanych do powódki, co Sąd uzasadnił tym, że z listów wynikało, że nagroda została przyznana. Skarżący nie zgodził się z tą tezą wskazując, że Sąd zauważył, że w określonych datach powódka miała ,,nabyć uprawnienie”, co oznacza, że Sąd odróżniał datę złożenia oświadczenia - listu - powódce od daty „nabycia uprawnienia” do nagrody.

Sąd pominął też, zdaniem pozwanego, fakt, że Programy były ustalane po zakończeniu danego roku kalendarzowego, za który przyznawano nagrody, co oznacza, że powódka nie mogła oczekiwać, że po zakończeniu danego roku otrzyma nagrodę, a jeśli tak to według jakich zasad i w jakiej kwocie.

Sąd, w ocenie apelującego bezpodstawnie uznał, że nagrody przyznawane powódce były składnikiem jej wynagrodzenia w okresie, za który je przyznano i wynikały z konkretnej pracy powódki dokonanej w danym roku. Apelujący powołał się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 27 kwietnia 2006r. (w sprawie I ACa 1303/05), w którym stwierdzono że „skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez Sąd art. 233 §1 k.p.c. wymaga wykazania, że uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów”. Ocena materiału dowodowego w niniejszej sprawie nie spełnia, zdaniem skarżącego, tych wymogów, gdyż ustalenia Sądu są na tle zebranych dowodów nielogiczne. W Spółce istniały Programy dotyczące nagród, wszystkie dokumenty dotyczące nagród się do nich odnoszą, a Sąd uznał, że nagroda została przyznana niezależnie od nich. Pominął też deklarację powódki, że nagroda była uznaniowa i nie zależała od oceny jej pracy.

Co do naruszenia art. 65 k.c. w związku z art. 300 k.p. apelujący podniósł, że Sąd Okręgowy nie miał żadnych podstaw do interpretacji pism skierowanych do powódki przez pracodawcę wyłącznie przez pryzmat ich części, stanowiących o „przyznanej nagrodzie”. Dokonał jej z pominięciem pozostałej części pism, odwołujących się do Programów, a także z pominięciem ich warunków.

Sąd pominął też fakt skutecznego złożenia przez pozwaną oświadczeń co do ogłoszenia Programów jako wewnątrzzakładowych źródeł prawa tj. z mocą analogiczną do regulaminu wynagradzania.

Do 19 maja 2011r. powódka nie zgłaszała pracodawcy, że uważa warunek odejścia „good leaver” i warunek niepodejmowania zatrudnienia w podmiocie konkurencyjnym za sprzeczny z prawem, a Sąd pominął brak lojalności powódki. Zamiar i cel pozwanej, która złożyła oświadczenia także zostały pominięte przez Sąd. L. G., mimo dokonania własnej oceny Programów zeznał, że nagroda była i miała być warunkowa (por. uchwała SN z 29 czerwca 1995r., sygn. III CZP 66/95, wyrok SN z 8 maja 2000r., sygn. V CKN 38/00).

Co do zarzutu naruszenia art. 78 § 1 k.p., art. 80 k.p. oraz art.11 k.p. w związku z art. 9 k.p. skarżący stwierdził, że Programy przyznawały powódce warunkowe prawo do nabycia nagrody. Nabycie uprawnień do poszczególnych części następowało o ile spełnione były warunki co do kontynuacji zatrudnienia i braku pracy dla podmiotu konkurencyjnego po rozwiązaniu umowy. Złożenie wypowiedzenia przez powódkę oraz podjęcie pracy u konkurenta przed nabyciem uprawnień do kolejnej transzy, powodowało brak nabycia uprawnienia do wypłaty transzy nagrody. Zdaniem pozwanego wykładnia postanowień Programów zakładająca, że przewidywały one bezwarunkowe przyznanie uprawnień do wszystkich części nagrody uznaniowej, byłaby sprzeczna z zasadami wykładni prawa (Programy są źródłem prawa w rozumieniu art. 9 kp, więc należy do nich stosować metody wykładni przepisów prawa - por. wyrok SN z 9 lipca 2009 r., sygn. II PK 232/08). Nie było też żadnych kryteriów nabycia nagród przed ich warunkowym przyznaniem, gdyż przyznanie było całkowicie uznaniowe, co wynika z zeznań świadków. Same warunki nabycia prawa do poszczególnych części nagrody zostały opracowane już po zakończeniu roku, za który nagroda miała być przyznana. Nie może być więc mowy o „zabraniu” czegokolwiek powódce w takim sensie, że powódka nabyła prawo.

Skarżący powołał się na uchwałę Sadu Najwyższego o sygn. III PZP 33/85, w której zaakceptowano, że brak wypłaty premii z powodu rozwiązania umowy o pracę w trakcie okresu premiowego jest legalny, co stwierdził Sąd Najwyższy także w uchwale z 4 kwietnia 1985r. (sygn. III PZP 41/84) przytaczając argumenty uzasadniające dopuszczalność przesłanki wyłączającej prawo pracownika do premii z zysku za konkretny okres rozliczeniowy, za który premia przysługuje, pod warunkiem, że w tym okresie rozliczeniowym doszło do rozwiązania stosunku pracy.

Co do naruszenia art. 101 k.p. apelujący podniósł, że w zakresie nagród za 2009 i 2010 r. warunki nabycia do nich uprawnienia nie tworzyły między stronami żadnej umowy o zakazie konkurencji. Powódce nikt nie zabraniał zatrudnienia w podmiocie konkurencyjnym lub prowadzenia jakiejkolwiek działalności konkurencyjnej. Jedyną, konsekwencją, był brak nabycia uprawnienia do danej transzy nagrody. Skarżący wskazał, że w praktyce prawa pracy akceptowane jest poniesienie negatywnych konsekwencji przez pracownika, który nie przepracował ustalonego okresu (por. umowy dotyczące kosztów szkolenia lub innych szczególnych świadczeń, np. dotyczących mieszkań: wyrok SN z 4 czerwca 1986r., II CR 92/86; uchwała SN z 22 października 1987r., III CZP 55/87; wyrok SN z 28 lipca 1999r., IPKN 180/99).

Apelujący sformułował także roszczenie restytucyjne wskazując, że rygorem natychmiastowej wykonalności objęta została kwota 28.727,98 zł, którą pozwany wypłacił powódce i obecnie domaga się jej zwrotu.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie w całości, wskazując, że wyrok Sądu pierwszej instancji jest prawidłowy, a zarzuty pozwanego dotyczące naruszenia przez Sąd prawa procesowego i materialnego są nieuzasadnione. Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. powódka podniosła, że jest on nieprecyzyjny, a nadto całkowicie chybiony. Sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, jak również prawidłowo dokonał oceny dowodów. Całkowicie bezzasadne, zdaniem powódki, pozostają twierdzenia pozwanego, jakoby Sąd dokonał dowolnej oceny dowodów i zaniechał wszechstronnego przeanalizowania materiału dowodowego mającego, zgodnie z twierdzeniami apelacji, skutkować błędnym ustaleniem, że powódce przyznano bezwarunkowe prawo do nagrody uznaniowej z pominięciem warunków ustalonych w Programie. Twierdzenia takie są oderwane, w ocenie powódki, od ustaleń zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Powódka podniosła, że nie jest prawdziwym twierdzenie jakoby Sąd pierwszej instancji uznał, że oświadczenie woli pozwanego dotyczyło bezwarunkowego przyznania nagrody, gdyż Sad właśnie taki stan faktyczny ustalił, jednakże z uwagi na dyskryminacyjny charakter warunku, tę część łączącego strony stosunku prawnego uznał za nieobowiązującą gdyż sprzeczną z obowiązującymi przepisami. W ocenie powódki, Sąd dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego i w sposób właściwy zastosował przepisy prawa materialnego. Powódka zauważyła, że ustalenia faktyczne pokrywają się całkowicie z tymi sugerowanymi przez pozwanego w apelacji, wobec czego nie może być mowy o zasadności podnoszonych zarzutów.

Powódka podniosła, że uznanie przez Sąd części postanowień Programu za nieobowiązujące z uwagi na ich niezgodność z przepisami polskiego prawa pracy nie może być mylone z kwestią ustaleń faktycznych. Stan faktyczny nie był w zasadzie sporny między stronami. Z analogicznych powodów za całkowicie bezzasadne powódka uznała zarzuty naruszenia prawa materialnego tj. art. 65 k.c. w związku z art. 300 k.p. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, mające w ocenie pozwanego skutkować dokonaniem błędnej wykładni oświadczenia woli pozwanego oraz naruszenia prawa materialnego w postaci postanowień Programu w związku z art. 9 k.p. poprzez niewłaściwe zastosowanie mające skutkować błędną wykładnią postanowień Programu. Zdaniem Powódki także te zarzuty są tyle chybione, co nieadekwatne do treści i podstawy rozstrzygnięcia w sprawie.

Poprzez sformułowanie powyższych zarzutów, pozwany, zdaniem powódki, ponowił twierdzenie jakoby wynikiem ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd była okoliczność, że pozwany przyznał powódce nagrodę bezwarunkową, do której nie znajdują zastosowania postanowienia Programu. Stanowisko takie nie znajduje potwierdzenia w treści uzasadnienia wyroku. Wszystkie bowiem okoliczności, które wskazuje pozwany, zostały stwierdzone w toku postępowania dowodowego.

Odnosząc się do zarzutu apelacji, w którym pozwany wskazał na przepisy art. 78 § 1 k.p., 80 k.p. w związku z odpowiednimi postanowieniami Programu i w zw. z art.9 k.p. powódka wskazała, że zarzut ten stoi w całkowitej sprzeczności wobec zarzutów wymienionych w punktach 1-3 apelacji, gdyż zakłada on, że Sąd pierwszej instancji ustalił okoliczność faktyczną jaką było zastrzeżenie warunkowości nagrody, podczas gdy w/w zarzuty apelacji oparte są na twierdzeniu odwrotnym tj., że warunkowości takiej niesłusznie nie ustalono.

Zdaniem powódki Sąd pierwszej instancji słusznie zauważył, że nagroda stanowi element wynagrodzenia za pracę i winno stosować się do niej odpowiednie przepisy dotyczące wynagrodzenia. Zatem również kwestie związane z przyznawaniem nagród, w tym same warunki jej przyznania podlegają badaniu pod kątem ewentualnego dyskryminacyjnego ich charakteru. Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2011r. (w sprawie o sygn. II PK 169/10), zgodnie z którym „nagroda (art. 105 k.p.) jest wynagrodzeniem w rozumieniu art. 183a k.p., co oznacza, że także do nagrody jako świadczenia przyznawanego pracownikowi na podstawie uznania pracodawcy mają zastosowanie reguły jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub pracę o jednakowej wartości (art. 183c§ 1 k.p.)”.

Za chybiony powódka uznała także przytoczony przez pozwanego zarzut naruszenia art. 101 ² k.p., gdyż Sąd Okręgowy prawidłowo zauważył, że ograniczenie działalności konkurencyjnej pracownika po ustaniu stosunku pracy nastąpić może wyłącznie w ramach wyznaczonych przez art. 101 ² k.p. Wbrew twierdzeniom apelacji, nie jest zasadnym stanowisko, że Sąd uznał, że strony łączyła umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, skoro Sąd wskazał, że wobec niedopełnienia wymogów określonych w kodeksie pracy nie sposób wywodzić aby strony ustanowiły w tym zakresie jakiekolwiek ograniczenie.

W konkluzji powódka podniosła, że nagroda przyznana została powódce za wyniki pracy w spornych latach, wobec czego chybione pozostają argumenty pozwanego w zakresie dopuszczalności uzależnienia wypłaty nagrody od pozostawania w zatrudnieniu. Całkowicie odmiennych stanów faktycznych dotyczą przytoczone w tym zakresie przez pozwanego orzeczenia, gdyż przedmiotem niniejszej sprawy nie jest świadczenie dodatkowe ze stosunku pracy, lecz element wynagrodzenia za pracę. Strony nie mogły uzależnić nabycia prawa do nagrody od pozostawania w stosunku pracy, gdyż prawo to zostało nabyte jeszcze przed jego rozwiązaniem umowy, odroczeniu zaś uległa sama wypłata poszczególnych transz nagrody.

W toku postępowania apelacyjnego strony pozostały przy swoich stanowiskach procesowych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się zasadna jedynie w nieznacznej części.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny kierował się uprawnieniem wynikającym z art. 382 k.p.c., będąc sądem merytorycznie rozpoznającym sprawę, opierał się na materiale dowodowym uzyskanym w toku postępowania sądowego, dostrzegając konieczność jego uzupełnienia na etapie postępowania odwoławczego jedynie w zakresie potrzeby załączenia do akt sprawy pełnej treści Programu Nagród (...) obowiązującego u pozwanego w latach 2008, 2009, 2010 oraz przedstawienia przez pozwanego szczegółowego i precyzyjnego wyliczenia kwot nagród przyznanych powódce za poszczególne lata na podstawie tego Programu. Sąd Apelacyjny przeprowadził wnikliwą analizę motywów, jakimi kierował się Sąd pierwszej instancji wydając zaskarżone rozstrzygnięcie, ocenił prawidłowość przeprowadzonego postępowania dowodowego, trafność subsumcji stanu faktycznego do zastosowanych przepisów prawa, jak również prawidłowość przedstawionych rozważań, zarówno w sferze poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych, oceny zebranych w sprawie dowodów, zastosowanych przepisów prawa, jak też ich wykładni. Sąd Apelacyjny analizując zarzuty przedstawione przez pozwanego w apelacji w zakresie dotyczącym rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1 b, c, uznał ich bezzasadność, skutkującą oddaleniem apelacji, zaś uznał apelację za trafną jedynie w części odnoszącej się do punktu 1 a zaskarżonego wyroku. Ustalenia stanowiące podstawę rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji, jako prawidłowe i wszechstronne, choć niepełne, Sąd Apelacyjny przyjmuje jako podstawę także własnego rozstrzygnięcia. Dokonana przez Sąd Okręgowy ocena zebranych w sprawie dowodów nie budzi wątpliwości co do jej prawidłowości w zakresie obdarzenia mianem wiarygodności środków dowodowych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, wymaga jedynie uzupełnienia w zakresie koniecznym do pełnego naświetlenia istoty sporu. Nie we wszystkich bowiem istotnych dla przedmiotu sporu aspektach wnioski wyprowadzone przez Sąd Okręgowy z zebranych w sprawie dowodów i ich interpretacja, okazała się trafna.

Uwzględniając zawarte w apelacji zarzuty o charakterze procesowym wskazać należy, że w zasadniczym zakresie Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zaś w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów, wynikające z art. 233 k.p.c., nie popełnił też co do zasady istotnych błędów w rozumowaniu w zakresie ustalonych faktów i wyprowadzonych z nich wniosków. Wskazać należy, że wykazanie przez stronę, że Sąd naruszył art.233 k.p.c. może być zastąpione odmienną interpretacją dowodów zebranych w sprawie, chyba że strona jednocześnie wykaże, że ocena dowodów przyjęta przez Sąd za podstawę rozstrzygnięcia przekracza granice swobodnej oceny dowodów (por. wyrok SN z dnia 10 kwietnia 2000r., V CKN 17/00, OSNC 2000/10/189, Biul. SN 2000/6/13, Wokanda 2000/7/10). Oznacza to, że postawienie zarzutu naruszenia tego przepisu nie może polegać na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego przyjętego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów, która jest odmienna. Skarżący może wykazywać, posługując się argumentami jurydycznymi, że Sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy (por. m.in. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99, OSNC 2000/7-8/139, Biul. SN 2000/5/11 oraz wyroku Sądu Najwyższego z 7 stycznia 2005 r., IV CK 387/04, Lex nr 1771263).

Zarzut naruszenia art.233 k.p.c. apelujący uzasadnił dowolną oceną zebranych w sprawie dowodów i zaniechaniem ich wszechstronnej analizy, co dotyczy w szczególności zeznań świadków w odniesieniu do treści oświadczeń woli pracodawcy powódki zawartych w pismach kierowanych do powódki, a dotyczących przyznanych powódce nagród za sporne lata, interpretacji treści tychże pism, jak również treści Programów, z których nie wynikało aby powódka nabyła uprawnienie do wypłaty nagród w dacie wręczenia jej listów, lecz wynikało, że prawo to może dopiero nabyć, jako że jest ono warunkowe. Biorąc pod uwagę tak sformułowane zarzuty wskazać zatem należy, że w istocie chodzi nie o samą treść dowodów zgromadzonych w sprawie, dla ustalenia której fundamentalne znaczenie mają przede wszystkim pisemne dokumenty tj. treść pism kierowanych przez pracodawcę do powódki, dotyczących nagród za poszczególne lata oraz postanowienia Programu Nagród (...) w latach 2008, 2009, 2010, lecz chodzi o ich interpretację i sformułowane na tej podstawie przez Sąd Okręgowy wnioski, z którymi nie godzi się skarżący.

Na wstępie podkreślenia wymaga, że nagroda, której zasądzenia domaga się powódka, wymaga odrębnej analizy w odniesieniu do każdego z w/w lat, z uwagi na różną treść oświadczeń kierowanych przez pracodawcę na piśmie do powódki, jak również nietożsamość postanowień zawartych w Programie Nagród (...)

Biorąc pod uwagę świadczenie przyznane powódce w ramach Programu Nagród (...)za 2008r. Grupy R. Bank of S., podkreślenia wymaga, że w piśmie adresowanym do powódki (zindywidualizowany charakter pisma nie budzi wątpliwości co do określenia adresata w osobie powódki – k. 24 a.s.) pozwany wyraźnie określił, że w sytuacji, w której powódka „zdecyduje się rozstać z firmą przed przyznaniem części lub całości odroczonej nagrody, wszystkie niewypłacone transze przepadną i (powódka) nie otrzyma z tego tytułu żadnego ekwiwalentu. W przypadku jednak gdy (powódka) rozstanie się z firmą z powodów określanych mianem „dobry odchodzący pracownik” (…), jakakolwiek niewypłacona transza będzie przydzielona zgodnie z ustalonym terminem i będzie mogła być przedmiotem zwrotu”. W cytowanym piśmie (nie oznaczonym co do daty) wskazano, że aktualne informacje o Programie Nagród (...) znajdują się na stronie internetowej Grupy, wskazano także w jakim trybie i w jakim zakresie powódka może uzyskać dodatkowe szczegółowe informacje na temat nagrody. W załączniku do w/w pisma, w którym wskazano kwoty przydzielone powódce wraz ze wskazaniem konkretnych dat stwierdzono także, że prawo do udziału w Programie Nagród (...) nie stanowi zmiany umowy o pracę ani nie jest jej częścią oraz, że w wyniku rozwiązania umowy o pracę nie będzie powódce przysługiwać prawo do odszkodowania za utracone prawa, korzyści lub spodziewane korzyści w związku z Programem. Pozwany oświadczył ponadto, że nie gwarantuje prowadzenia Programu w kolejnych latach ani w przypadku jego prowadzenia, objęcia powódki Programem. Grupa (...) zastrzegła sobie także prawo do zmiany, zawieszenia, anulowania całości lub części Programu, zgodnie z jego zasadami.

Dokonana przez Sąd Okręgowy ocena zasadności tej części roszczenia powódki jest nietrafna, zwłaszcza wobec uznania przez ten Sąd, że warunkiem wypłaty świadczenia było przepracowanie wskazanego okresu (pozostawanie w stosunku pracy w określonej dacie, co wynika z postanowień Programu i treści pisma skierowanego do powódki). Problem prawny nie polega w tej kwestii na ocenie charakteru świadczenia, ale na rozstrzygnięciu, czy warunek jego nabycia został ustanowiony zgodnie z prawem. Nie budzi wątpliwości, że powódka nie spełniła warunku nabycia prawa do części świadczenia (2 transzy), gdyż nie pozostawała w stosunku pracy w ustalonej przez pracodawcę dacie (wcześniej doszło do rozwiązania umowy o pracę na skutek wypowiedzenia przez powódkę). W sytuacji, w której powyższe odnosiłoby się do warunku ustanowionego co do premii uzależnionej od wykonania konkretnych zadań, jego zastrzeżenie byłoby niezgodne z art. 80 zdanie pierwsze k.p. (por. wyrok z dnia 7 stycznia 1997r., sygn. I PKN 53/96, OSNAPiUS 1997 nr 13, poz. 233 i orzeczenia wskazane w jego uzasadnieniu). Premii jako powiązanej z wykonaniem przez pracownika konkretnych zadań nie można pozbawić w drodze wprowadzenia stosownych postanowień w umowie o pracę czy regulaminie premiowania, gdyż takie świadczenie należy traktować jako część wynagrodzenia za pracę (art. 9 § 2 i art. 18 § 2 k.p.). Nie można jednak uznać, że reguła ta znajduje zastosowanie do świadczenia, które niewątpliwie nie było premią, lecz nagrodą. Poszczególne transze przyznanej powódce za 2008r. nagrody nie były powiązane z wykonaniem zadań pracowniczych, lecz były szczególnym świadczeniem uzależnionym od przepracowania wskazanego okresu. W tym znaczeniu poszczególne części nagrody, nie stanowiły wynagrodzenia za wykonanie zadań pracowniczych i zastosowanie art. 80 zdanie pierwsze k.p. nie może prowadzić do oceny, że ustanowienie warunku nabycia do nich prawa w postaci przepracowania ustalonego okresu, było niezgodne z prawem pracy. Powódka wyraziła pogląd, że warunek nabycia prawa do poszczególnych części nagrody był niezgodny z zasadami prawa pracy. Należy jednakże podkreślić, że powódka dobrowolnie przystąpiła do systemu nagród, godząc się na określone w nim warunki nabycia prawa do części (transzy) nagrody. W istocie w ten sposób doszło do umownego ukształtowania treści stosunku pracy.

Umowy, w których pracownik zobowiązuje się do przepracowania ustalonego okresu, a w razie niespełnienia tego warunku ponosi negatywne tego konsekwencje, od dawna występują w praktyce na co zwraca szczególną uwagę w bogatym swym dorobku orzeczniczym Sąd Najwyższy. Są to umowy dotyczące kosztów szkolenia lub innych szczególnych świadczeń pracodawców, np. dotyczących mieszkań, nie odnoszące się zatem bezpośredni do stanu faktycznego ustalonego w niniejszej sprawie, jednakże mające zastosowanie odpowiednie. Orzecznictwo Sądu Najwyższego, co do możliwości zawierania takich umów i ich zgodności z prawem, jest utrwalone. W szczególności w wyroku z dnia 4 czerwca 1986r., II CR 92/86 (OSNCP 1987 nr 9, poz. 141) Sąd Najwyższy uznał, że nie pozostaje w sprzeczności z zasadą wolności pracy, rozumianą jako swoboda wyboru miejsca pracy, umowa, na mocy której pracownik otrzymujący mieszkanie spółdzielcze będące w dyspozycji zakładu pracy zobowiązuje się do przepracowania w tym zakładzie określonego w umowie okresu lub do zwrotu oznaczonej w umowie kwoty, odpowiadającej całości lub części udzielonej przez zakład pomocy finansowej w celu uzyskania tego mieszkania, w razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy przed upływem tego okresu z inicjatywy pracownika lub z przyczyn leżących po jego stronie. Podobnie w uchwale z 22 października 1987r., III CZP 55/87 (OSNCP 1989 nr 6, poz. 90; PiP 1991 nr 3, s. 108 z glosą T. Zielińskiego) Sąd Najwyższy przyjął, że nie jest sprzeczna z przepisami prawa ani z zasadami współżycia społecznego umowa zawarta między przedsiębiorstwem budowlanym a pracownikiem tego przedsiębiorstwa będącym członkiem spółdzielni mieszkaniowej, na podstawie której przedsiębiorstwo - stosownie do porozumienia ze spółdzielnią mieszkaniową - zapewnia pracownikowi przydział poza kolejnością mieszkania spółdzielczego, a pracownik zobowiązuje się przepracować w przedsiębiorstwie przez oznaczony okres, w razie zaś rozwiązania (wygaśnięcia) stosunku pracy, z przyczyn leżących po jego stronie, zapłacić przedsiębiorstwu, jeżeli nie pozostawi mieszkania do dyspozycji pracodawcy, określoną kwotę pieniężną, odpowiadającą wielokrotnej otrzymywanego wynagrodzenia za pracę (co do kosztów szkolenia - patrz: uzasadnienie wyroku z dnia 28 lipca 1999 r., I PKN 180/99, OSNAPiUS 2000 nr 21, poz. 789). Nie jest więc sprzeczny z zasadą wolności pracy oraz z zasadami współżycia społecznego system premiowania, do którego pracownik przystąpił dobrowolnie, uzależniający od przepracowania ustalonego okresu nabycie prawa do premii niezwiązanej z wykonaniem konkretnych zadań pracowniczych (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2005r., sygn. I PK 272/04, OSNP 2006/5-6/80).

Uwzględniając powyższe Sąd Apelacyjny uznał, że rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 1 zaskarżonego wyroku, jako wadliwe, podlega zmianie wyłącznie w zakresie podpunktu 1 a tj. w zakresie niewypłaconej powódce drugiej transzy nagrody za 2008r. poprzez oddalenie powództwa w tej części. Apelacja pozwanego zatem w tym zakresie okazała się trafna, skutkując zmianą punktu 1 wyroku.

W pozostałym zakresie apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Analizując podniesione przez apelującego zarzuty co do zasądzonych na rzecz powódki kwot tytułem nagród za 2009r. i 2010r. godzi się przytoczyć stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z 23 maja 2014r., wydanym w sprawie o sygn.akt II PK 273/13, w którym stwierdzono, że Kodeks pracy nie precyzuje, czy przyznana nagroda powinna być wypłacona przy najbliższym wynagrodzeniu. Nie ma więc przeszkód, aby wypłata była odroczona w czasie. Wypłacenie nagrody nie może być jednak uzależnione od nieprzejścia do konkurencyjnej firmy. W tym celu powinna być zawarta stosowna umowa o zakazie konkurencji (LEX nr 1461235, Gazeta Prawna 2014/100/11).

Jest rzeczą oczywistą, że rozstrzygnięcie zawarte w wymienionym wyroku Sądu Najwyższego nie ma charakteru wiążącego w sprawie niniejszej, na co powoływał się przed Sądem Apelacyjnym, mając rację, pełnomocnik pozwanego. Uwzględniając jednak okoliczność, że przedmiotem sporu w sprawie rozstrzygniętej przez Sąd Najwyższy jest spór o zbliżonym rodzajowo oraz co do okoliczności faktycznych, charakterze, należy wskazać, że pominięcie wyrażonego przez Sąd Najwyższy poglądu, nie może mieć miejsca. Podkreślenia ponadto wymaga, że wprawdzie wydawane przez Sąd Najwyższy orzeczenia w zwykłe (wydawane przez Sąd Najwyższy wyroki na skutek rozpoznania skarg kasacyjnych) mają charakter wiążący jedynie w sprawie bezpośrednio ich dotyczącej (por. ustawa z 23 listopada 2002r. o Sądzie Najwyższym; Dz.U. z 2013r. poz.499 ze zm.), to jednak zgodnie z art. 183 ust.1 Konstytucji RP Sąd Najwyższy sprawuje ogólny nadzór nad działalnością sądów powszechnych w zakresie orzekania, zaś mocą swego autorytetu kształtuje kierunki wykładni obowiązującego prawa i w tym znaczeniu wywiera wpływ na orzeczenia sądów powszechnych.

Podstawę faktyczną wydania przez Sąd Najwyższy rozstrzygnięcia w w/w sprawie o sygn.akt II PK 273/13 stanowił stan faktyczny o charakterze zbliżonym do rozpoznawanego w przedmiotowej sprawie, gdyż był to spór zainicjowany przyznaniem przez pracodawcę (pozwanego w sprawie niniejszej) pracownikowi (powódce) nagrody pieniężnej w trzech transzach (rozdzielonych rocznymi terminami) oraz zastrzeżenie warunku wypłaty poszczególnych transz nagrody od niepodjęcia zatrudnienia w podmiocie konkurencyjnym. Po uzyskaniu przez pracodawcę informacji, że powódka po wypłacie pierwszej części nagrody zatrudniła się w konkurencyjnym banku pracodawca odmówił wypłaty drugiej i trzeciej transzy nagrody.

W motywach wskazanego wyroku Sąd Najwyższy powołał się na art. 105 k.p., zgodnie z którym pracownikom, którzy przez wzorowe wypełnianie swoich obowiązków, przejawianie inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajności oraz jakości przyczyniają się szczególnie do wykonywania zadań zakładu, mogą być przyznawane nagrody i wyróżnienia.

Nagroda jest pieniężnym lub rzeczowym świadczeniem przyznawanym pracownikowi przez pracodawcę według swego uznania. Zwrócić należy uwagę, że nagroda pieniężna nie została ujęta w dziale trzecim Kodeksu pracy: "Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia", ale w dziale czwartym: "Obowiązki pracodawcy i pracownika". Umiejscowienie przepisów o nagrodzie w Kodeksie pracy nakazuje traktować ją jako szczególne uprawnienie pracodawcy wyróżnienia niektórych pracowników, poza uzgodnionym w umowie o pracę i roszczeniowym wynagrodzeniem za pracę. Wykładnia systemowa nie pozwala więc na stosowanie do nagrody przepisów dotyczących ochrony wynagrodzenia za pracę (art. 84 k.p. i następne). Kodeks pracy nie zawiera również przepisu, który nakazywałby expressis verbis stosować do nagrody przepisy dotyczące wynagrodzenia za pracę. W związku z tym brakuje np. podstawy do uznania, że każda nagroda pieniężna powinna być wypłacona w najbliższym terminie wypłaty wynagrodzenia za pracę (art. 86 § 1 k.p.). Również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 lipca 2000r. (sygn. I PKN 17/00; OSNAPiUS 2002, Nr 3, poz. 77) uznał, że tzw. premia uznaniowa, która nie ma charakteru roszczeniowego, nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia urlopowego.

Sąd Najwyższy podkreślił, ze pracodawca może wyznaczyć nawet odległy termin wypłaty nagrody. Nie jest ona uzależniona od przepracowania określonego czasu, a o jej wysokości decyduje pracodawca na podstawie subiektywnej oceny, korygowanej potrzebą zapewnienia transparentnego i akceptowanego przez pracowników działania (art. 112 k.p.), co jednakże nie oznacza, że nagrodę powinni otrzymać wszyscy pracownicy lub w jednakowej wysokości. Stosownie do art. 105 k.p. powinni ją otrzymać tylko ci pracownicy, którzy wzorowo wypełniają swoje obowiązki, przejawiają inicjatywę w pracy i przyczyniają się szczególnie do wykonywania zadań zakładu. Powyższe oznacza, że nagroda nie ma charakteru egalitarnego. W tym aspekcie należy uznać za bezzasadne twierdzenia powódki, wyrażone w toku procesu przed Sadem Okręgowym, zawarte także w odpowiedzi na apelację, że zachowanie pozwanego prowadzi do faktycznej dyskryminacji powódki, bo nie ta kwestia stanowi podstawę zasadności roszczenia.

Istotną w przedmiotowej sprawie jest ocena treści, roli i znaczenia oświadczenia woli pracodawcy w kwestii przyznania powódce nagrody. W tym zakresie zastosowanie ma art. 60 k.c. oraz art. 65 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. Dokonując wykładni art. 105 k.p. należy także wziąć pod uwagę, że zamieszczenie w treści czynności prawnej zastrzeżenia terminu sprawia, że do czasu nadejścia zastrzeżonego terminu stronie uprawnionej przysługuje tymczasowe prawo podmiotowe (ekspektatywa). Przesłanką nabycia prawa do nagrody jest akt przyznania jej pracownikowi, czyli złożenie jednostronnego oświadczenia woli przez pracodawcę, w którym określa się postać nagrody oraz jej wysokość. Pracownik nabywa prawo do nagrody dopiero po złożeniu oświadczenia przez pracodawcę, co potwierdził Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 6 czerwca 2000 r. (wydanym w sprawie I PKN 705/99; OSNP 2001, Nr 24, poz. 713), jednak z wyroku tego, wbrew twierdzeniu pozwanego, nie wynika, aby oświadczenie takie nie podlegało kontroli sądowej. Nie można wykluczyć, aby pracodawca stosownie do art. 84 § 1 k.c. w razie błędu, co do treści czynności prawnej mógł uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli w różnych sytuacjach takich zachowań pracownika, które stanowią sprzeniewierzenie się zasadom lojalności pracowniczej. Jeżeli pracownik kwestionuje takie uchylenie się od skutków prawnych, wówczas możliwe jest rozstrzygnięcie przez sąd, czy było ono uzasadnione.

Zdaniem Sądu Najwyższego nie naruszało przepisów prawa pracy przyznanie prawa do nagrody i jej wypłata w określonych przez pracodawcę transzach. Uznaniowy charakter nagrody implikuje dowolność w określeniu dat wypłaty nagrody - w racjonalnym związku czasowym z datą jej przyznania. Ponieważ powódka w dniu 5 marca 2010 r. otrzymała e-maila od członka zarządu pozwanego Banku odpowiedzialnego za Departament Bankowości Korporacyjnej, w którym potwierdzono otrzymanie przez nią nagrody odroczonej za 2009r., celowe jest, jak uznał Sąd Najwyższy, spojrzenie na tę sprawę w kontekście korporacyjnym i europejskim. Pod wpływem globalizacji we wszystkich krajach europejskich zachodzą zmiany dotyczące polityki wynagrodzeń, co w szczególności dotyczy sektora bankowego. Macierzysty Bank pozwanej (...) Bank of S., korzystał z pomocy państwa po wykazaniu straty kilku miliardów (...), a mimo to wypłacił następnie pracownikom bonusy w wysokości kilkuset milionów(...)W reakcji na takie działania Parlament Europejski i Rada uchwaliły dyrektywę 2010/76/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie zmiany dyrektyw 2006/48/WE oraz 2006/49/WE w zakresie wymogów kapitałowych dotyczących portfela handlowego i sekurytyzacji oraz przeglądu nadzorczego polityki wynagrodzeń. W dyrektywie wskazano, że nierozważne podejmowanie nadmiernego ryzyka w sektorze bankowym doprowadziło do bankructwa wielu instytucji finansowych i do problemów systemowych w państwach członkowskich oraz na całym świecie. Jednym z czynników, które się do tego przyczyniły, była nieodpowiednia struktura wynagrodzeń w niektórych instytucjach finansowych. Polityka wynagrodzeń, która zachęca do podejmowania ryzyka wykraczającego poza ogólny poziom ryzyka tolerowany przez instytucję, może osłabić prawidłowe i skuteczne zarządzanie ryzykiem. W związku z tym prawidłowe praktyki w zakresie wynagrodzeń dotyczące kierownictwa wyższego szczebla i osób podejmujących decyzje dotyczące ryzyka, nabrały szczególnego znaczenia. Ponadto w punkcie 22 preambuły dyrektywy uznano, że w celu zagwarantowania ich pełnej skuteczności postanowienia dotyczące wynagrodzeń zawarte w dyrektywie powinno się stosować w odniesieniu do wynagrodzeń należnych na mocy umów zawartych przed rzeczywistym terminem ich wdrożenia w każdym z państw członkowskich i przyznawanych lub wypłacanych po tym terminie. Ponadto w celu zabezpieczenia celów i uniknięcia obchodzenia przepisów w okresie poprzedzającym ich wdrożenie, konieczne jest stosowanie takich przepisów w odniesieniu do przyznanych wynagrodzeń, które jeszcze nie zostały wypłacone, przed upływem terminu ich rzeczywistego wdrożenia w każdym z państw członkowskich, za usługi świadczone w 2010r. Aby zapobiec podejmowaniu nadmiernego ryzyka finansowego w celu osiągnięcia krótkoterminowych zysków - dyrektywa wprowadziła m.in. minimalny okres odroczenia wynagrodzenia zmiennego (np. premii) dla ww. pracowników banków na okres od trzech do pięciu lat. Przewidziano też możliwość nie wypłacenia uzgodnionych wcześniej zmiennych składników wynagrodzenia; punkt q załącznika nr 1 do dyrektywy stanowi m.in., iż łączne wynagrodzenie zmienne jest generalnie znacznie zmniejszane w sytuacji, gdy instytucja kredytowa uzyskuje słabsze lub ujemne wyniki finansowe, z uwzględnieniem zarówno obecnych premii, jak i zmniejszenia wypłat kwot zarobionych wcześniej, między innymi poprzez obniżenie wynagrodzenia lub odebranie wcześniej wypłaconej premii.

Od 1 stycznia 2012r. weszła w życie uchwała Komisji Nadzoru Finansowego 258/2011 z dnia 4 października 2011r., która ze znacznym opóźnieniem implementowała dyrektywę 2010/76/UE Parlamentu Europejskiego (tzw. CRD III). Zasady te weszły w życie już po terminie zakończenia pracy powódki u pozwanego, jednak przed terminem wypłaty wszystkich części nagrody, dlatego powinny być wzięte pod uwagę przy ocenie działań pozwanego. Potwierdzają w sposób pośredni tezę, że zgodne z prawem unijnym było przyznanie powódce nagrody w trzech transzach, przedzielonych rocznymi okresami.

Należy zaaprobować pogląd zawarty w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2014 r. w sprawie I PK 169/13 (niepublikowany), że zgodnie z art. 300 k.p. w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Przepisy Kodeksu pracy nie zawierają regulacji dotyczącej zastrzeżenia warunku w rozumieniu art. 89-94 k.c. Oznacza to, że w stosunkach między pracownikiem i pracodawcą nie jest wykluczone - co do zasady - zastrzeżenie warunku. W ocenie Sądu Najwyższego (wyrażonej w cytowanej sprawie) właściwości jednostronnej czynności prawnej pracodawcy, jaką stanowi wypowiedzenie pracownikowi stosunku pracy, wykluczają uzależnienie powstania jej skutków od zdarzenia przyszłego i niepewnego. Ze względu na ochronną funkcję prawa pracy i obostrzenia przewidziane przepisami regulującymi przesłanki (podstawy), formę i tryb dokonywania wypowiedzenia wykluczone jest stawianie pracownika w sytuacji, w której nie byłby pewien, czy wypowiedzenie zostało skutecznie dokonane, czy i kiedy rozpoczął bieg termin wypowiedzenia, czy możliwe i konieczne jest złożenie odwołania do sądu od dokonanego wypowiedzenia.

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy uznał, że odmowa wypłaty kolejnych transzy nagrody z uwagi na podjęcie zatrudnienia w podmiocie konkurencyjnym, są bezskuteczne (jak również nieważne) w odniesieniu do przyznanego już prawa powódki do nagrody i nie mogą stanowić podstawy odmowy wypłaty kolejnej transzy nagrody.

Stosownie do art. 29 § 1 k.p. umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności: rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia. W tym kontekście należy wskazać, że zgodnie z umową o pracę powódka była zatrudniona, jako starszy relationship banker w pionie klientów korporacyjnych za wynagrodzeniem 20.000 zł miesięcznie. Zgodnie z punktem 7 umowy Spółka mogła wedle własnego uznania wypłacać nagrody pieniężne w wysokości, okresach i na zasadach dowolnie określonych przez Spółkę . Wypłata nagrody, zgodnie z punktem 7.2. umowy mogła nastąpić w gotówce, akcjach lub w innej formie, mogła być odsunięta w czasie w całości lub w części, zaś wysokość nagrody mogła ulec obniżeniu w przypadkach i na warunkach określonych przez Spółkę działającą w dobrej wierze, natomiast pkt 7.4 umowy o pracę powódki stanowił, że pracownik nie będzie uprawniony do otrzymania nagrody, jeśli w dniu lub przed dniem planowanej wypłaty nagrody, ustał stosunek pracy pomiędzy pracownikiem a spółką lub którakolwiek ze stron wypowiedziała umowę o pracę.

Uzależnienie przyznania i wypłaty nagrody od faktu pozostawania w stosunku pracy w dniu jej wypłaty nie naruszało prawa pracy. W odróżnieniu bowiem od premii, przyznawanej po spełnieniu warunków ujętych w regulaminie wynagradzania (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 1986r., sygn. III PZP 47/86), nagroda nie stanowi wynagrodzenia za pracę, będącego ekwiwalentem za pracę wykonaną w określonym czasie. Również w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1983r., III PZP 25/83 (OSNC 1983, Nr 12, poz. 192) zajęto stanowisko, że można skutecznie zastrzec w regulaminie wynagradzania, że premia będzie należeć się tylko temu pracownikowi, który nie wypowie w danym okresie umowy o pracę. Dotyczy to szczególnie tzw. funduszu motywacyjnego, u podstaw którego leży stworzenie zachęt do związania pracowników z zakładem pracy w celu poprawy jego wyników produkcyjnych.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku wydanego 29 czerwca 2005r. (w sprawie o sygn. I PK 272/04) wyraził pogląd, że nie jest sprzeczny z zasadą wolności pracy oraz z zasadami współżycia społecznego system premiowania, do którego pracownik przystąpił dobrowolnie, uzależniający od przepracowania ustalonego okresu nabycie prawa do premii niezwiązanej z wykonaniem konkretnych zadań pracowniczych. Sprawa ta dotyczyła części świadczenia - podwojonej premii odłożonej i podwojonej premii wpisowej. Pracownik nie spełnił warunku nabycia prawa do tych części świadczenia, gdyż nie pozostawał w stosunku pracy w ustalonych datach. Sąd Najwyższy stwierdził, że zastosowanie art. 80 zdanie pierwsze k.p. nie może prowadzić do oceny, że ustanowienie warunku nabycia do nich prawa w postaci przepracowania ustalonego okresu, było niezgodne z prawem pracy. Pracownik dobrowolnie przystąpił do systemu premiowania i zgodził się na określone w nim warunki nabycia prawa do tych części premii. W istocie w ten sposób doszło do umownego ukształtowania treści stosunku pracy. Umowy, w których pracownik zobowiązuje się do przepracowania ustalonego okresu, a w razie niespełnienia tego warunku ponosi negatywne tego konsekwencje, od dawna występują w praktyce. Wyżej przytoczono przykłady orzeczeń dotyczących takich umów.

Uwzględniając ukształtowaną linię orzecznictwa Sądu Najwyższego należy przyjąć, że nie jest sprzeczny z zasadą wolności pracy oraz z zasadami współżycia społecznego, regulamin nagradzania oraz umowa o pracę, którą zaaprobował pracownik, uzależniający od przepracowania ustalonego okresu nabycie prawa do nagrody, niezwiązanej z wykonaniem konkretnych zadań pracowniczych. Dążenie do stabilizacji zatrudnienia i utrzymania w zatrudnieniu najbardziej utalentowanych pracowników nie narusza zasad prawa pracy.

Niezależnie jednak od powyższego należy uznać, że otrzymane przez powódkę od pracodawcy pisma, zawierające oświadczenia woli pracodawcy w przedmiocie przyznania nagród powódce za 2009r. (pismo z 5 marca 2010r. - k.28 a.s.) i za 2010r. (pismo bez daty k.30 a.s.) oraz postanowienia regulaminu Programu Nagród (...) za 2009 oraz za 2010r., były jednak bardziej korzystne dla powódki (art. 9 § 2 i 3 k.p.) i z tego względu oraz jako lex specialis powinny znaleźć zastosowane w niniejszej sprawie.

Rozdział regulaminu nagród:, "Jakie będą konsekwencje mojego odejścia z pracy?" miał następującą treść: "W myśl postanowień Regulaminu Programu Nagród (...) za 2010r., pracownikom odchodzącym z Grupy będą w dalszym ciągu wypłacane ich Nagrody (...) zgodnie z określonym powyżej harmonogramem, z zastrzeżeniem zastosowania ewentualnego wycofania. W takich okolicznościach pracownicy utracą swoje Nagrody (...)tylko jeżeli podejmą pracę w podmiocie konkurencyjnym lub jeżeli naruszą pewne ograniczenia, np. dopuszczą się pozyskiwania pracowników Grupy lub narażą na szwank reputację Grupy. Podejście to różni się dość znacznie od zasad stosowanych w Programie Nagród(...)w ubiegłym roku. W myśl tamtego programu pracownicy generalnie zachowywali uprawnienie do swoich Nagród (...), jeżeli opuszczali Grupę z konkretnych dobrych powodów odejścia z pracy. Do dobrych powodów odejścia z pracy zaliczane były: nadmierne zatrudnienie, emerytura, zły stan zdrowia, uszkodzenie ciała, niezdolność do pracy i zbycie przedsiębiorstwa".

W myśl przytoczonego Regulaminu powódka mogła być pozbawiona prawa do nagrody tylko w przypadku podjęcia pracy w podmiocie konkurencyjnym lub jeżeli dopuściłaby się pozyskiwania pracowników Grupy lub naraziła na szwank reputację Grupy. Postanowienia Regulaminu nagród w tej części mają zatem charakter niejednorodny, gdyż są realizowane po spełnieniu dodatkowych warunków, których dopuszczalność podlega odrębnej ocenie.

Odnosząc się do jednego z zasadniczych elementów stanowiących podstawę pozbawienia powódki prawa do niewypłaconych części nagród za 2009 i 2010r. należy wskazać, że zgodnie z art. 101 ¹ § 1 k.p. w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji).

Natomiast zgodnie z art. 101 ² § 3 k.p. odszkodowanie przewidziane w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. W tym kontekście przewidziane w decyzji pozwanego pracodawcy odroczone części nagrody nie można uznać za ekwiwalentne do wskazanego wyżej odszkodowania, co powinno być ocenione, jako jeden z argumentów, iż regulamin w tej części naruszał przepisy o zakazie konkurencji.

Nie podlega kwestii, że umowa o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia jest odrębną umową od umowy o pracę i innych podstaw nawiązania stosunku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2013 r., II PK 266/12, M.P.Pr. 2013, nr 9, s. 482-484).

Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy (art. 101 ² § 1 k.p.) jest umową wzajemną, której podstawową cechą jest zobowiązanie się obu stron w ten sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej (art. 487 § 2 k.c.). Odszkodowanie należne pracownikowi jest zatem świadczeniem wzajemnym pracodawcy, spełnianym pracownikowi, który z uwagi na obowiązujący go zakaz nie może prowadzić wobec tego pracodawcy działalności konkurencyjnej. Możliwe jest uzgodnienie warunku rozwiązującego i zastrzeżenie prawa odstąpienia od umowy, które nie są pojęciami tożsamymi i mają różne znaczenie prawne. Istotą warunku rozwiązującego jest uzależnienie ustania skutków czynności prawnej od zdarzenia przyszłego i niepewnego (art. 89 k.c.), zaś uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej warunkowane jest zastrzeżeniem w umowie takiego prawa w terminie oznaczonym, które w myśl art. 395 § 1 k.c. wykonuje się przez złożenie oświadczenia drugiej stronie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2013 r., II PK 153/12, LEX nr 1396408). W niniejszej sprawie pozwany nie skorzystał z uprawnienia do uregulowania kwestii zakazu konkurencji np. z zastrzeżeniem prawa odstąpienia od umowy.

Podkreślić należy, że zakaz konkurencji po rozwiązaniu stosunku pracy stanowi umowne ograniczenie wolności pracy. Kwestia prowadzenia takiej działalności konkurencyjnej powinna być uregulowana w odrębnej umowie. Postanowienia Regulaminu Nagród(...)w tej części naruszają wyżej wskazane przepisy. Wprowadzają one ograniczenia wolności zatrudnienia po rozwiązaniu stosunku pracy, co prowadzi do deformacji treści stosunku pracy i naruszenia semiimperatywnych norm Kodeksu pracy i jako zmierzające do obejścia prawa nie mogą być stosowane (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Ostatecznie zatem należy stwierdzić, że biorąc pod uwagę dyspozycję art. 18 § 1 i 2 k.p. należy w ustalonym w niniejszej sprawie stanie faktycznym przyjąć, że postanowienia Regulaminu Nagród (...), ograniczające prawo powódki do wypłaty przyznanej nagrody w omawianym zakresie, nie mogą być mniej korzystne dla powódki jako pracownika, niż przepisy prawa pracy, przez co są nieważne, a w ich miejsce stosuje się adekwatne przepisy prawa pracy. W tym znaczeniu rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 1 b i c zaskarżonego wyroku jest prawidłowe, zaś apelacja pozbawiona usprawiedliwionych podstaw.

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w nieznacznej części, zasądzając od (...) Bank na rzecz powódki w miejsce kwoty 145.078,36 zł (punkt 1 zaskarżonego wyroku), kwotę 129.464,71 zł, oddalając powództwo w zakresie kwoty 15.613,65 zł wraz z ustawowymi odsetkami. Wobec powyższej zmiany rozstrzygnięcia w zakresie należności głównej, stosownej proporcjonalnej korekty wymagało także rozstrzygnięcie odnoszące się do kosztów procesu w zakresie poniesionych przez strony opłat (przez powódkę opłaty od pozwu, a przez pozwanego opłaty od apelacji), jak również poniesionych przez strony kosztów zastępstwa prawnego.

O kosztach zastępstwa prawnego powódki w instancji odwoławczej Sąd Apelacyjny orzekł w punkcie VI wyroku na podstawie art.98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu oraz na podstawie z § 6 pkt 6, §11 ust.1 pkt 2 i §12 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013r. poz. 490 ze zm.).

Sędziowie: Przewodnicząca:

(...)

(...)