Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SA Magdalena Kostro-Wesołowska (spr.)

Sędziowie: SA Anna Kubasiak

SA Anna Michalik

Protokolant: st.sekr.sądowy Marta Brzezińska

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2017 r. w Warszawie

sprawy E. S. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o odsetki od nadpłaconych składek

na skutek apelacji E. S. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa- Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 marca 2016 r. sygn. akt VII U 643/15

I.  oddala apelację;

II.  odstępuje od obciążenia wnioskodawczyni E. S. (1) kosztami zastępstwa prawnego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. w postępowaniu apelacyjnym.

Anna Michalik Magdalena Kostro-Wesołowska Anna Kubasiak

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 marca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. odmówił E. S. (1) zwrotu odsetek od nadpłaconych składek za okres od 1 stycznia 1999 r. do 31 stycznia 2011r. W uzasadnieniu organ rentowy wyjaśnił, iż odsetki od zwrotu nienależnie opłaconych składek należało liczyć od daty prawomocnego wyroku przyznającego prawo do renty rodzinnej, tj. od dnia 5 stycznia 2012 r. do dnia 20 czerwca 2012 r. dla kwoty 41.962,86 zł oraz do dnia 19 września 2012 r. dla kwoty 4.447,98 zł.

E. S. (1) wywiodła odwołanie od wskazanej decyzji. W ocenie skarżącej prawo do odsetek wynika z tego, że jej zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy w powyższym okresie wynosiły 0 zł, a do nadpłaty składek doszło z wyłącznej winy organu rentowego (decyzja z 10 stycznia 2011 r. i wyroki Sądu Okręgowego oraz Sądu Apelacyjnego w przedmiocie zmiany daty początkowej przyznania prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu, wyrok Sądu Okręgowego z 16 lipca 2014 r.). Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 24 marca 2016 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga
w W. VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie E. S. (1) od decyzji z dnia 24 marca 2015 r.

Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych.

E. S. (1) w dniu 25 listopada 1998 r. złożyła do organu rentowego wniosek o ustalenie prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 13 października 1998 r. mężu i ojcu T. S. dla siebie oraz małoletniej córki - J. S..

Organ rentowy decyzją z dnia 4 stycznia 1999 r. przyznał rentę rodzinną córce od 1 listopada 1998 r., natomiast nie wydał żadnej decyzji w stosunku do odwołującej się.

W dniu 27 lipca 2010 r. E. S. (1) złożyła kolejny wniosek o prawo do renty rodzinnej. Decyzją z 10 stycznia 2011 r. organ rentowy przyznał wnioskodawczyni rentę rodzinną od 1 lipca 2007 r., to jest za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono ponowny wniosek o rentę rodzinną. Od decyzji tej wnioskodawczyni złożyła odwołanie inicjując postępowanie przed Sądem Okręgowym Warszawa - Praga w Warszawie, który wyrokiem z 31 maja 2011 r. w sprawie o sygnaturze VII U 280/11 zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego, przyznając E. S. (1) prawo do renty rodzinnej od 1 listopada 1998 r. Sąd ustalił również, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie należnego świadczenia. Wyrok ten uprawomocnił się z dniem 5 stycznia 2012 r. w związku z oddaleniem apelacji organu rentowego przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie III AUa 1377/11. W dniu 30 kwietnia 2012 r. organ rentowy wykonując wyrok z dnia 31 maja 2011 r. wydał decyzję o przeliczeniu renty, którą zmieniono liczbę osób uprawnionych do świadczenia od 1 listopada 1998 r. oraz wypłacił na rzecz odwołującej się należności za okres od 1 listopada 1998 r. do 30 czerwca 2007 r. z odsetkami za okres od 12 stycznia 1998 r. do 9 maja 2011 r. w kwocie łącznej 56.756,64 zł.

Sąd Okręgowy zważył dalej, że „w związku z powstałym zbiegiem prawa do ubezpieczenia społecznego wskutek uzyskania prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu, w dniu 8 czerwca 2012 r. organ rentowy dokonał rozliczenia wpłat należności składkowych odwołującej się i dokonał zwrotu nadpłaconych składek w 2 transzach”. Pierwsza w kwocie 17.931,77 zł z tytułu nadpłaty składek na ubezpieczenie społeczne oraz kwoty 3.782,02 zł z tytułu nadpłaty składek na Fundusz Pracy. Druga transza w kwocie 39.017,57 zł z tytułu nadpłaty składek na ubezpieczenie społeczne oraz w kwocie 2.945,29 zł z tytułu nadpłaty składek na Fundusz Pracy. Odwołująca się E. S. (1) wniosła o wypłatę odsetek z tytułu nadpłaconych składek społecznych i Funduszu Pracy za okres od 1 listopada 1998 r. do 31 stycznia 2011 r.

Decyzją z dnia 19 kwietnia 2013 r. organ rentowy odmówił E. S. (1) zwrotu odsetek. Wyrokiem z dnia 16 lipca 2014 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie (sygn. akt VII U 1418/13) zmienił tę decyzję (z 19 kwietnia 2013 r.) w ten sposób, iż stwierdził, że od zwróconych nadpłaconych składek należne są odsetki ustawowe.

W wykonaniu wyroku organ rentowy w dniu 24 listopada 2014 r. dokonał zwrotu odsetek od nienależnie opłaconych składek.

W dniu 1 grudnia 2014 r. do organu rentowego wpłynęło pismo odwołującej się zatytułowane „odwołanie w związku z dokonaniem w dniu 24 listopada 2014 r. zwrotu odsetek wnoszące o sprawdzenie prawidłowości dokonanego wyliczenia w oparciu o wyrok Sądu”. Jedno pismo wyjaśniające jest z 5 grudnia 2014 r., kolejne zostało wysłane do odwołującej się w dniu 31 grudnia 2014 r.

W dniu 14 stycznia 2015 r. do organu rentowego ponownie wpłynęło pismo, w którym skarżąca nie zgodziła się z interpretacją wyroku Sądu, zaprezentowaną przez organ rentowy. Odpowiedzi na to pismo Zakład udzielił w dniu 12 lutego 2015 r. W dniu 23 lutego 2015 r. do organu rentowego wpłynęło datowane na 18 lutego 2015 r. wezwanie do zapłaty odsetek od nienależnie pobranych składek za okres od 1 listopada 1998 r. do 31 stycznia 2011 r. w kwocie samodzielnie wyliczonej przez wnioskodawczynię bądź w razie odmowy wydanie decyzji w tym przedmiocie.

W dniu 24 marca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. wydał zaskarżoną decyzję, odmawiając E. S. (1) zwrotu odsetek od nadpłaconych składek za okres od 1 stycznia 1999 r. do 31 stycznia 2011 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał, iż kwota odsetek została naliczona i wypłacona prawidłowo, gdyż odsetki od zwrotu nienależnie opłaconych składek należało liczyć od daty prawomocnego wyroku, przyznającego prawo do renty rodzinnej, to jest od 5 stycznia 2012r. do 20 czerwca 2012 r. dla kwoty 41.962,86 zł oraz do19 października 2012 r. (powinno być września) dla kwoty 4.447,98 zł.

Sąd Okręgowy w toku postępowania przeprowadził dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości celem odniesienia się biegłego do prawidłowości wyliczeń odsetek dokonanych przez organ rentowy w świetle zebranych dokumentów. W oparciu o opinię biegłego Sąd uznał, iż brak jest podstaw do innej, niż przyjął to organ rentowy, formy naliczenia ewentualnych odsetek od zwróconych przez ten organ składek na ubezpieczenia społeczne i składek na Fundusz Pracy.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że biegły w sposób jednoznaczny (odnosząc się do argumentów wywodzonych przez odwołującą się) stwierdził, iż żądanie zwrotu odsetek za wyżej wymienione okresy od nienależnie pobranych składek w świetle podjętych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych działań jest żądaniem podwójnego naliczenia odsetek w stosunku do odsetek z tytułu opóźnionej wypłaty renty. Każdorazowe naliczenie świadczenia rentowego obejmowało odsetki od jego opóźnionej wypłaty, zatem zwrot odsetek, o które występuje odwołująca się, jest nieuzasadniony.

Sąd Okręgowy dokonując oceny zgromadzonego materiału dowodowego podzielił stanowisko biegłego, który odniósł się do wszystkich elementów oraz zastrzeżeń odwołującej się, wskazując swoją argumentację, która w ocenie Sądu Okręgowego była zasadna, przekonywująca i dawała podstawy do wydania w przedmiotowej sprawie rozstrzygnięcia.

Z tych też względów Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiodła E. S. (1), zaskarżając go w całości. Rozstrzygnięciu zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego oraz wniosła o jego zmianę w całości.

W ocenie skarżącej organ rentowy ponosi wyłączną i całkowitą odpowiedzialność za nieterminowe przyznanie należnego jej świadczenia po zmarłym mężu, powyższe zaś spowodowało również jej podwójną stratę materialną. Przez 13 lat bowiem nie tylko nie otrzymywała świadczenia, ale była zobligowana do opłacania składek ZUS w pełnym wymiarze.

Na mocy decyzji organu rentowego z 10 stycznia 2011 r. oraz decyzji z 30 kwietnia 2012 r., wydanej w wykonaniu wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 5 stycznia 2012 r., wypłacono jej wyrównanie równe 5% najniższego świadczenia rentowego i decyzje te „dały skarżącej tytuł do zwolnienia z obowiązku składkowego FUS i FP od listopada 1998 r.”. Wówczas skarżąca mogła sporządzić korekty deklaracji za okres od stycznia 1999 r. do 31 stycznia 2011 r. i wystąpić o zwrot nadpłaconych (nie z jej winy) składek w kwocie 71.702,77 zł. W kilku transzach zostały one zwrócone ale bez odsetek. Na skutek odwołania od decyzji organu rentowego z dnia 19 kwietnia 2013 r. odmawiającej odsetek Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 16 lipca 2014 r., VII U 1418/13, zmienił tę decyzję w ten sposób, „że od zwróconych nadpłaconych składek należne są ustawowe odsetki”. Organ rentowy „nie zastosował wykładni przedstawionej w powyższym wyroku”. Skarżąca podniosła, że odsetki dla niej zostały naliczone od daty uprawomocnienia się wyroku Sądu Apelacyjnego, tj. od 5 stycznia 2012 r., z czym ona się nie zgodziła i ponownie wystąpiła do Zakładu o zweryfikowanie naliczenia, a odmowną decyzję w tym przedmiocie odmawiającą zwrotu odsetek od nadpłaconych składek za okres od 01.01.1999 r. do 31.01.2011 r. zaskarżyła w niniejszym postępowaniu. Wartość przedmiotu zaskarżenia to wartość odsetek od składek, gdyby nie były opłacane.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja podlega oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego odpowiada obowiązującemu prawu, jakkolwiek Sąd ten w zasadzie nie podał, czym kierował się uznając objętą sporem decyzję za prawidłową odwołując się jedynie do tez i argumentacji biegłego sądowego z zakresu księgowości, co powoduje konieczność rozważenia podstawy prawnej zapadłego wyroku oraz wskazania przesłanek oddalenia apelacji. Doprecyzowania wymagały również ustalenia poczynione na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach rentowych, aktach sprawy niniejszej i sprawy dołączonej o sygn. VII U 1418/13 z odwołania od decyzji z dnia 19 kwietnia 2013 r.

I tak wyrokiem z 5 stycznia 2012 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 1377/11 Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 31 maja 2011 r., którym Sąd ten zmienił decyzję z 10 stycznia 2011 r. przyznającą skarżącej prawo do renty rodzinnej od 1 lipca 2007 r. w ten sposób, iż prawo do tej renty przyznał od 1 listopada 1998 r., stwierdzając jednocześnie odpowiedzialność organu rentowego za opóźnienie w wypłacie świadczeń. W tym miejscu trzeba zważyć, co nie jest wątpliwe, że odwołująca się w okresie od 1999 r. przynajmniej do roku 2013 prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą (oświadczenie złożone na rozprawie w dniu 22 listopada 2013 r. w sprawie o sygn. VII U 1418/13). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (aktualnie jednolity tekst: Dz. U z 2017 r. poz. 1778, dalej jako: ustawa systemowa) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Według art. 9 ust. 5 ustawy, osoby, o których mowa w art. 6, niewymienione w ust. 4, 4a i 4c, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ustępy 4, 4a i 4c nie obejmują odwołującej się jako prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której ustalono prawo do renty rodzinnej, a nie do renty z tytułu niezdolności do pracy. Jej sytuacja prawna w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym jest więc uregulowana w art. 9 ust. 5 ustawy.

W dniu 15 marca 2011 r. skarżąca złożyła do organu rentowego wniosek o zwrot nadpłaconych składek. Zwrotu składek za okres od 8/2007 do 7/2010 organ rentowy dokonał w dniu 14 kwietnia 2011 r. (okoliczność przyznana przez organ rentowy w piśmie procesowym z dnia 22 kwietnia 2014 r. w sprawie VII U 1418/13, z powołaniem się na art. 24 ust. 6c ustawy systemowej, także str. 2 opinii biegłego).

Na wniosek E. S. (1) z dnia 21 maja 2012 r. (złożony po wydaniu 30 kwietnia 2012 r. decyzji wykonującej wyrok Sądu Apelacyjnego z 5 stycznia 2012 r.) organ rentowy w dniu 8 czerwca 2012 r. rozliczył jej konto i w dniu 20 czerwca 2012 r. dokonał wypłaty nadpłaty składek za okres od 01/2002 do 02/2009 (k - 44 akt VII U 1418/13, str. 2 opinii biegłego sądowego z zakresu księgowości). Dokonano też zwrotu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od stycznia 2011 r. do czerwca 2012 r. w kwocie 4.447,98 zł, w dniu 19 września 2012 r., uprzednio w lipcu 2012 r. dokonano przeksięgowania składek (str. 3 opinii biegłego).

Na skutek wniosku odwołującej się z dnia 12 marca 2013 r., organ rentowy decyzją z dnia 19 kwietnia 2013 r. (nr (...)) odmówił jej dokonania zwrotu odsetek. Decyzja ta została zmieniona wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 16 lipca 2014 r., w sprawie o sygn. akt VII U 1418/13, w ten sposób, że „od zwróconych nadpłaconych składek należne są ustawowe odsetki”. Wyrok ten stał się prawomocny z dniem 2 września 2014 r.

W dniu 24 listopada 2014 r. dokonano zwrotu odsetek od należności głównych (zwróconych składek), a wyjaśnień w tym względzie organ rentowy udzielił w piśmie z dnia 5 grudnia 2014 r., skierowanym do skarżącej. Według organu rentowego wykonując wyrok z 16 lipca 2014 r., o sygn. akt VII U 1418/13, odsetki od zwrotu nienależnie opłaconych składek należało liczyć od daty prawomocnego wyroku przyznającego odwołującej się prawo do renty rodzinnej, tj. od 5 stycznia 2012 r. do dnia dokonania zwrotu. I tak w dniu 24 listopada 2014 r. dokonano zwrotu odsetek: - od kwoty 4.447,98 zł, wypłaconej 19 września 2012 r., w kwocie 450 zł (NIP (...), odsetki naliczone od 5 stycznia 2012 r. do 9 maja 2012r. w kwocie 214,97 zł oraz od 10 maja 2012 r. do 19 września 2012 r. w kwocie 235,01 zł, - od kwoty 39.017,57 zł, wypłaconej 20 czerwca 2012 r., w kwocie 2.537 zł (NIP (...)) odsetki naliczone od 5 stycznia 2012 r. do 9 maja 2012 r. w kwocie 1.885,67 zł oraz od 10 maja 2012 r. do 19 września 2012 r. w kwocie 235 zł, - od kwoty 2.945,29 zł, wypłaconej 20 czerwca 2012 r., w kwocie 191 zł (NIP (...)) odsetki naliczone od 5 stycznia 2012 r. do 9 maja 2012r. w kwocie 142,34 oraz od 10 maja 2012 r. do 20 czerwca 2012 r. w kwocie 49,14 zł.

Pismem z dnia 30 grudnia 2014 r. organ rentowy poinformował skarżącą, iż „fakt nienależnego opłacenia składek za okres od 1 listopada 1998 r. do 31 stycznia 2012 r. został stwierdzony dopiero w dacie wydania wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 stycznia 2012 r., (…) i z tej właśnie przyczyny 30 dniowy termin do zwrotu nienależnie opłaconych składek należy liczyć od tej daty (…)”.

W dniu 18 lutego 2015 r. (data pisma) odwołująca się wezwała organ rentowy do „wypłaty odsetek od nienależnie pobranych składek” za okres od
1 listopada 1998 r. do 31 stycznia 2011 r. Wobec powyższego organ rentowy wydał w dniu 24 marca 2015 r. decyzję, od której E. S. (1) wywiodła odwołanie, wszczynając postępowanie w sprawie o sygn. akt VII U 643/15.

Zważyć należy, że tak jak wyżej podniesiono, Sąd Okręgowy ograniczył się do zaaprobowania argumentacji i konkluzji opinii biegłego sądowego do spraw rachunkowości, nie przedstawiając własnych rozważań. Rzeczą biegłego mogło być sprawdzenie prawidłowości naliczenia odsetek przez organ rentowy, wypłaconych 24 listopada 2014 r., ale według zasad wskazanych przez Sąd, tymczasem według tezy dowodowej z postanowienia o dopuszczeniu dowodu biegły został zobowiązany do zweryfikowania rozliczenia odsetek wypłaconych na mocy prawomocnego wyroku z 16 lipca 2014 r. z odniesieniem się do wyliczenia organu rentowego oraz do roszczenia odwołującej się o wypłatę odsetek z tytułu nadpłaconych składek. Formułując taką tezę dowodową i dalej opierając rozstrzygnięcie na tezach opinii Sąd Okręgowy zaniechał dokonywania własnej oceny prawnej dochodzonego roszczenia, bazował na konkluzji biegłego sądowego i powielił argumenty opinii.

W pierwszym rzędzie, mając na względzie, że wykonując wyrok Sądu Okręgowego z 16 lipca 2014 r. od zwróconych jako nienależnie opłaconych składek wypłacono odsetki za okres od 5 stycznia 2012 r. do daty dokonania zwrotu, zważyć należy, że sentencja wykonywanego orzeczenia nie zawiera rozstrzygnięcia co do tego, za jaki okres uznano, że należne są ustawowe odsetki. W uzasadnieniu przedmiotowego wyroku w tej kwestii brak jest również jakichkolwiek wskazówek. Sąd Okręgowy, jak podniósł, uznał, że konieczność zwrotu nadpłaconych składek na rzecz E. S. spowodowany był zaniechaniem organu rentowego przy ustaleniu prawa do renty rodzinnej, gdy prawo to miało znaczenie dla ustalenia obowiązku ubezpieczenia społecznego, a co do odsetek od nadpłaconych składek zaistniały okoliczności wskazane w art. 85 ustawy systemowej, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność. Strony i sądy są związane prawomocnym orzeczeniem z dnia 16 lipca 2014 r., w wykonaniu którego wypłacono odsetki od zwróconych składek za okres od 5 stycznia 2012 r. do faktycznej ich wypłaty. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, podstawy prawnej żądania dalszej wypłaty odsetek nie może stanowić art. 85 ust. 1 ustawy systemowej w zw. z art. 118 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (aktualnie jednolity tekst: Dz. U. z 2017r. poz. 1383) - na co powołuje się skarżąca - bowiem zakres tych regulacji odnosi się przedmiotowo wyłącznie do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego. Składki natomiast nie są świadczeniami, a należnościami publicznoprawnymi i podlegają w tym zakresie regulacjom określonym w tych przepisach ustawy systemowej, które normują zasady ustalania, opłacania i rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne, w tym kwestię zwrotu składek nienależnie opłaconych - art. 24 ust. 6a i następne ustawy systemowej.

Sąd Apelacyjny zważył, że użyte w art. 24 ust. 6a–8e ustawy systemowej pojęcie „nienależnie opłaconej składki” nie zostało zdefiniowane w tym akcie prawnym. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 26 maja 2010 r., P 29/08, (OTK-A 2010, Nr 4, poz. 35) podniósł, że nie ulega wątpliwości, iż: „nienależnie opłacona składka” nie stanowi składki ustalonej w oparciu o zasady określone w art. 15-32 ustawy systemowej, czyli obowiązkowego świadczenia w ramach stosunku ubezpieczenia społecznego. W doktrynie przyjmuje się, że pojęcie to obejmuje zarówno przypadki, w których istniała podstawa prawna świadczenia składkowego, ale zostało ono spełnione w kwocie wyższej niż należna (nadpłata), jak też w przypadku opłacenia składki bez podstawy prawnej. W sprawie o nienależnie opłaconych składkach za okres poczynając od 1 lipca 2007 r. można mówić co najwyżej od daty uprawomocnienia się decyzji z dnia 10 stycznia 2011 r. o przyznaniu renty rodzinnej od 1 lipca 2007 r., zaś za okres przed 1 lipca 2007 r. co najwyżej od uprawomocnienia się wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 31 maja 2011 r., w sprawie o sygn. akt VII U 280/11, przyznającego rentę rodzinną od 1 listopada 1998 r., co nastąpiło w dniu 5 stycznia 2012 r., tj. w dniu wydania wyroku przez Sąd Apelacyjny oddalającego apelację organu rentowego. Powyższy wniosek wynika z tego, że w świetle art. 9 ust. 5 ustawy systemowej o obowiązkowym lub dobrowolnym charakterze ubezpieczenia osoby prowadzącej działalność gospodarczą nie decyduje spełnianie przez nią warunków do renty lub emerytury, lecz ustalenie prawa do jednego z tych świadczeń, co nastąpiło w terminach wyżej wskazanych.

Zgodnie z art. 24 ust. 6a nienależnie opłacone składki podlegają przez Zakład z urzędu zaliczeniu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik złoży wniosek o ich zwrot. Procedura zwrotu nienależnie opłaconych składek została uregulowana szczegółowo. Po pierwsze, Zakład ma obowiązek zawiadomić płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z ust. 6a mogą być zwrócone, chyba że nie przekraczają wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Stosownie do ust. 6c. płatnik składek (ubezpieczony) po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone może złożyć wniosek o ich zwrot. Nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku (art. 24 ust. 6d), a jeżeli nie zostaną zwrócone w tym terminie, podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, liczonym od dnia złożenia wniosku o zwrot przez płatnika (art. 24 ust. 6e).

Na gruncie niniejszej sprawy poza sporem było, iż odwołującej się zostały wypłacone odsetki od nienależnie opłaconych składek za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku Sądu Okręgowego o przyznaniu jej prawa do renty rodzinnej od 1 listopada 1998 r. do dnia dokonania zwrotu składek. Nie była kwestionowana wysokość wypłaconych odsetek. Skarżąca domagała się wypłaty odsetek za okres od 1 stycznia 1999 r. do 31 stycznia 2011 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, roszczenie skarżącej o wypłatę odsetek od zwróconych składek za okres od 1 stycznia 1999 r. do 31 stycznia 2011 r. nie znajduje podstawy prawnej w ustawie systemowej. Ustawodawca uzależnił bowiem wypłatę odsetek od nienależnie opłaconych składek od uchybienia 30 dniowemu terminowi przewidzianemu dla dokonania ich zwrotu, liczonemu od dnia wpływu wniosku. Wobec tego, że o opłaceniu składek bez podstawy prawnej można mówić po ustaleniu dla odwołującej się prawa do renty rodzinnej, to nie ma podstaw do oprocentowania kwot zwróconych składek za okres przed stwierdzeniem prawa do tego świadczenia, a odsetki za okres po ustaleniu prawa do renty zostały wypłacone.

Apelująca wywodzi, iż z winy organu rentowego (nieterminowego przyznania jej świadczenia rentowego) doznała szkody przez to, że była zobowiązana na bieżąco (co miesiąc) wydatkować środki pieniężne na składki na ubezpieczenia, pomimo istnienia ustawowych podstaw do dobrowolności takiego obowiązku, gdy ustalone zostanie prawo do renty rodzinnej. Roszczenia o naprawienie tak identyfikowanej szkody odwołująca się może dochodzić na drodze cywilnej, na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym, a nie w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych na podstawie uregulowań ustawy systemowej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w punkcie I sentencji.

Sąd Apelacyjny odstąpił od obciążania skarżącej kosztami zastępstwa prawnego na zasadzie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Odwołująca się składając apelację była przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia, szczególnie ze względu na rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w sprawie o sygn. akt VII U 1418/13, które to w sposób nieprecyzyjny określało zasadę wypłaty odsetek od nienależnie opłaconych składek.

Anna Kubasiak Magdalena Kostro-Wesołowska Anna Michalik