Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lipca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Stryczyńska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 lipca 2021 r.

sprawy A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawnych

na skutek apelacji A. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 marca 2020 r. sygn. akt XIII U 1841/19

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od A. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 240,00 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Ewa Stryczyńska

Sygn. akt III AUa 874/20

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzją z 16 maja 2019r., odmówił wydania interpretacji indywidualnej w sprawie z wniosku A. B. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą (...) z 28 kwietnia 2019r., dotyczącego możliwości zatrudnienia przez przedsiębiorcę własnego małżonka na podstawie umowy zlecenia i tym samym zakwalifikowania go jako zleceniobiorcę, a nie osobę współpracującą. Decyzję tę organ wydał na podstawie art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2018 r.; poz.646 ze zm.), w związku z art. 83 d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r., poz.300 ze zm.),

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał między innymi, że stwierdzenie obowiązku świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne ma charakter pochodny względem zakwalifikowania danej osoby jako zleceniobiorcy lub osoby współpracującej. Innymi słowy, ustalenie statusu takiej osoby nie wymaga interpretacji przepisów, z których bezpośrednio wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne. Kwestia ustalenia z jakiego tytułu podlegać będzie ubezpieczeniom społecznym małżonek wnioskodawczyni w przypadku zawarcia z wnioskodawczynią umowy zlecenia, stanowi zagadnienie wstępne względem obowiązku opłacania składek na powyższe ubezpieczenia, winna być rozstrzygnięta w toku postępowania przeprowadzonego według zasad ogólnych regulowanych przepisami ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2018 r., poz. 2096 ze zm.). To w tym postępowaniu do kompetencji Zakładu należy przeprowadzenie czynności dowodowych mających na celu stwierdzenie bądź wykluczenie istnienia przesłanek pozwalających na uznanie, że konkretna osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, jak również współpracuje z nią (bądź nie) przy prowadzeniu tej działalności, czy też osobę taką ewentualnie należy uznać za pracownika lub zleceniobiorcę. Dopiero po przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania możliwa będzie odpowiedź na pytanie jakim ubezpieczeniom podlegać będzie osoba, z którą będzie zawarta ewentualna umowa zlecenia. W ramach postępowania zmierzającego do wydania interpretacji indywidualnej w trybie art. 34 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców Zakład nie może prowadzić jakichkolwiek czynności dowodowych, czy też postępowania wyjaśniającego, a w konsekwencji wypowiedzieć się w przedmiocie potwierdzenia statusu danej osoby jako współpracującej lub jako zleceniobiorcy. Czynności dowodowe stanowią natomiast immanentną cechę postępowania administracyjnego prowadzonego przez Zakład na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego i to ten tryb uznać należy za właściwy do oceny stanowiska przedsiębiorcy zaprezentowanego we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej.

Od powyższej decyzji odwołanie wniosła A. B. zarzucając organowi rentowemu naruszenie art. 34 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców wraz z art. 83d ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. 2009 r., poz. 300 ze zm.) oraz art. 10 ust. 1 i ust 5 ustawy z 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2015 poz. 584 ze poz. zm.), jak również Kodeksu Postępowania Administracyjnego przez popełnione błędy w nazwisku. Nadto odwołująca się zwróciła uwagę na niezgodność stanowiska organu ZUS ze zgromadzonym przed nim materiałem dowodowym polegającym na:

1. wykazaniu prawnym różnicy między umową zlecenie regulowaną przez przepisy ustawy z 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) odmiennej w swej charakterystyce prawnej od umowy o pracę przewidzianej dla osoby współpracującej regulowanej art. 8 ust. 11 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych,

2. przedstawieniu wytycznych Centrali ZUS wydanych przez Departament Ubezpieczeń i Składek Centrali ZUS z 11 maja 2013r., do których Dyrektor Oddziału G. powinien się dostosować (tak jak to uczynił Dyrektor równorzędnego Oddziału (...)),

3. przedstawieniu szczegółowej charakterystyki i opisu czynności wykonywanych w ramach umowy zlecenia przez męża, ukazując jednocześnie znajomość przepisów Kodeksu Cywilnego.

Mając na względzie powyższe odwołująca się wniosła o zmianę decyzji i uznanie za prawidłowe jej stanowiska zawartego we wniosku z 28 kwietnia 2019r. w sprawie zasadności zatrudnienia przez odwołującą się jej męża na podstawie umowy zlecenia.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, jak również o zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego ustalonego według norm przepisanych.

Wyrokiem z 9 marca 2020r. Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, oddalił odwołanie, oraz zasądził od A. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że A. B. prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą pod firmą (...) w zakresie tłumaczeń językowych oraz obsługi szkoleń językowych.

W dniu 1 grudnia 2018r. odwołująca się zatrudniła męża R. B. na podstawie umowy zlecenia. Z tytułu zawartej umowy odwołująca się zgłosiła męża do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych na podstawie art. 6 ust. 1 pkt ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. R. B. wykonuje czynności uzupełniające, które dotychczas wykonywał uprzedni pracownik, który był zatrudniony na podstawie umowy zlecenia. Do czynności wykonywanych przez męża odwołującej się należy wprowadzanie danych do internetowego programu księgowego, sprawdzanie KPiR oraz wysyłanie korespondencji firmowej, sporadyczne przesyłanie ofert handlowych i wyszukiwanie potencjalnych klientów w ogólnie dostępnych bazach danych. Prace te wykonywane są bez nadzoru i w sposób samodzielny. Z tytułu ich wykonywania mąż odwołującej się otrzymuje wynagrodzenie miesięczne w stałej kwocie brutto. Aktualnie odwołująca się nie zatrudnia innych pracowników ani zleceniobiorców.

R. B. jest emerytem mundurowym, zamieszkuje zarówno pod adresem zameldowania, jak również pod adresem, pod którym zarejestrowana jest działalność gospodarcza odwołującej się. Małżonkowie prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, nie mają zawartej umowy o rozdzielności majątkowej. W dniu 28 kwietnia 2019r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w G. wpłynął wniosek A. B. o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie tego, czy może ona zatrudnić męża jako zleceniobiorcę i opłacać składki do ZUS od ustalonego w umowie zlecenia wynagrodzenia, czy też męża odwołującej się należy uznać za osobę współpracującą w działalności gospodarczej.

W konsekwencji decyzją nr (...) z 16 maja 2019r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., na podstawie art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy z 6 marca 2018r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2018 r.; poz.646 ze zm.), w związku z art. 83 d ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r., poz.300 ze zm.), odmówił wydania interpretacji indywidualnej w sprawie z wniosku A. B. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą (...) z 28 kwietnia 2019r., dotyczącego możliwości zatrudnienia przez przedsiębiorcę własnego małżonka na umowę zlecenia i tym samym zakwalifikowania go jako zleceniobiorcę, a nie osobę współpracującą.

Dodatkowo postanowieniem Nr (...) z 24 czerwca 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. sprostował oczywistą omyłkę pisarską w decyzji Nr (...) z 16 maja 2019r., znak (...) wydanej w sprawie z wniosku A. B. prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...) o wydanie interpretacji indywidualnej w trybie art. 34 ustawy Prawo przedsiębiorców w ten sposób, że w sentencji decyzji oraz jej uzasadnieniu na pierwszej stronie decyzji zastąpił słowa „Pani (...)" słowami „Pani (...)"

Sąd Okręgowy wskazał, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz w aktach rentowych. W ocenie Sądu pierwszej instancji treść dokumentów nie budziła wątpliwości, nie były one także kwestionowane przez żadną ze stron.

Biorąc pod uwagę przedstawione wyżej ustalenia, Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie A. B. nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, że w myśl art. 34 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2018r.; poz. 646 ze zm.) przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna). Wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych (art. 34 ust. 2 ustawy).

Natomiast w myśl art. 83d ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019r., poz. 300 ze zm.) Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 34 ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Sąd pierwszej instancji przypomniał, że odwołująca się występując z wnioskiem o dokonanie indywidualnej interpretacji domagała się od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy może ona zatrudnić męża jako zleceniobiorcę i opłacać składki do ZUS od ustalonego w umowie zlecenie wynagrodzenia, czy też męża odwołującej się należy uznać za osobę współpracującą w działalności gospodarczej. Wątpliwości wnioskodawczyni dotyczyły zatem w istocie ustalenia statusu małżonka – R. B.. Jak słusznie wskazał bowiem organ rentowy odwołująca się domagała się w pierwszej kolejności ustalenia czy może ona zatrudnić męża na umowę zlecenia, a w przypadku zawarcia takiej umowy, czy nie zostanie on potraktowany dla celów obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne jako osoba współpracująca, w konsekwencji zaś wątpliwości wnioskodawczyni dotyczyły tego czy powinna zgłosić męża do ubezpieczeń społecznych jako zleceniobiorcę i czy z tego tytułu powinna opłacać składki na ubezpieczenia społeczne.

Odwołująca się na poparcie swojego stanowiska, powołała się na interpretację wydaną przez Departament Ubezpieczeń i Składek Centrali ZUS z (...), z treści którego wynikało, że umowa zlecenie zawarta z członkiem rodziny umożliwia uniknięcie potraktowania męża/żony jako osoby współpracującej, a tym samym daje możliwość opłacania składek na takich samych zasadach jak w przypadku każdej innej umowy zlecenie.

Nadto odwołująca się powołała się na pismo nr (...) z 27 grudnia 2018 r. wystosowane przez Kierownik Referatu, Inspektoratu (...) I Oddziału ZUS w W., Pani J. P., na zapytanie odwołującej z 6 grudnia 2018 r. W piśmie tym podniesiono bowiem między innymi, że małżonek odwołującej się – R. B. będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca, jeżeli będzie faktycznie wykonywał umowę zlecenia w zakresie określonym w § 1 umowy. Nadto odwołująca się podniosła, że w piśmie tym wskazano, że tylko indywidualna interpretacja chroni odwołującą się przed ewentualnymi niekorzystnymi dla niej decyzjami osób kontrolujących z ZUS.

Mając na uwadze realia niniejszej sprawy Sąd Okręgowy uznał, że zarzuty zgłoszone przez odwołującą się nie mogły zostać uwzględnione, zaś jej motywacją do złożenia wniosku o wydanie interpretacji było w istocie uniemożliwienie działania kontrolerowi ZUS, w przypadku podjęcia przez niego ustaleń odmiennych od tych przedstawionych w stanie faktycznym wniosku, tj. w konsekwencji doprowadzenie do uzyskania przez A. B. w przyszłości decyzji w zakresie podlegania ubezpieczeniom zatrudnionego przez nią małżonka, która byłaby ostatecznie decyzją dla niej korzystną. Z treści wniosku wynika bowiem, że odwołująca się dążyła do wykazania, jakoby R. B. nie był osobą współpracującą z nią.

Po pierwsze, w załączonym do odwołania piśmie ZUS I Oddziału w W. Inspektoratu (...) z dnia 27 grudnia 2018 r., ww. organ rentowy wskazał, że A. B. jako płatnik ma możliwość zwrócenia się do właściwego Zakładu o wydanie interpretacji w sprawie zatrudnienia męża w charakterze zleceniobiorcy, przy czym wyjaśnił jednocześnie, że interpretacje takie wydawane są w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Jednocześnie, nie bez znaczenia pozostawało to, że organ w stanowisku tym zwrócił uwagę na warunek konieczny do określenia podlegania R. B. ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca, w postaci rzeczywistego wykonywania tej umowy zgodnie z jej zapisami. W żadnym zaś zakresie w ww. stanowisku nie odniesiono się do tego, że za pośrednictwem wniosku o interpretację można domagać się od organu poczynienia określonych ustaleń faktycznych w zakresie statusu zatrudnionego pracownika.

Nie ulega wprawdzie wątpliwości, na co zwrócił uwagę sam organ rentowy, że wytyczne Centrali ZUS (Departamentu UiS) z 11 maja 2013r., czy pismo Kierownika Referatu Inspektoratu (...) I Oddziału ZUS w W., mają charakter poniekąd wiążący, jednakże podkreślić trzeba, że postępowanie z wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej nie ma charakteru postępowania administracyjnego prowadzonego na zasadach ogólnych – są to dwa odrębne tryby postępowania. Jak słusznie wskazał ZUS, w trybie przewidzianym art. 34 ust. l ustawy Prawo przedsiębiorców ZUS nie prowadzi postępowania wyjaśniającego i nie może badać czy okoliczności przedstawione przez stronę są zgodne z prawdą.

Co już jednak zostało wyżej wskazane, odwołująca się domagała się właśnie poczynienia przez organ rentowy ustaleń w zakresie tego, czy umowa zlecenia zawarta pomiędzy odwołującą się a jej małżonkiem R. B. ma charakter rzeczywisty, tym samym treść wniosku zawierała w sobie w istocie zobowiązanie organu rentowego do dokonania dodatkowych ustaleń w zakresie stosunku prawnego pomiędzy odwołującą się a jej małżonkiem z tytułu zatrudnienia. Tak sformułowany wniosek nie mógł być uwzględniony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W tym względzie organ rentowy powołał się między innymi na wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 29 kwietnie 2016r., który zapadł sprawie o sygn. VII U 1675/15 dotyczącej wniosku o wydanie pisemnej interpretacji w podobnej sprawie dotyczącej kwalifikacji prawnej statusu danej osoby jako pracownika lub też jako osoby współpracującej przy prowadzeniu działalności gospodarczej, przy czym wyrok ten wydany został w czasie obowiązywania ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (co nie miało istotnego znaczenia bowiem treść przepisów w zakresie wydania indywidualnej interpretacji pozostała jednakowa). Jak wskazał ZUS, ww. sąd oddalił w tamtejszej sprawie odwołanie wnioskodawcy wskazując między innymi, że zasadniczą kwestią na gruncie zaistniałego stanu faktycznego jest pochylenie się nad wykładnią ówcześnie obowiązującego art. 10 ust 1 i ust 5 ustawy z 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej.

W przytoczonym wyżej wyroku sąd podzielił stanowisko organu rentowego w zakresie, w którym stwierdzeniu obowiązku świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne przyznał charakter następczy względem ustalenia statusu podmiotu świadczącego pracę (jako pracownika lub osoby współpracującej). Zdaniem Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie organ rentowy trafnie wskazał, że kwestia budząca wątpliwości wnioskodawców mogła zostać właściwie rozeznana wyłącznie w toku postępowania przeprowadzonego w myśl zasad ogólnych k.p.a. W konsekwencji Sąd nie podzielił oceny wnioskodawców w przedmiocie braku konieczności przeprowadzenia w okolicznościach niniejszej sprawy postępowania wyjaśniającego pozwalającego na podjęcie czynności dowodowych.

Nadto Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie stwierdził, że wobec jednoznacznego brzmienia art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest kompetentny do wydania interpretacji dotyczącej potwierdzenia zasadności i prawidłowości stanowiska zaprezentowanego przez wnioskodawców. Rozstrzygnięcie w tej materii wymaga wszakże podjęcia czynności nie mieszczących się w katalogu uprawnień organu rentowego wyraźnie określonego przez treść art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a także nieobjętych trybem narzuconym przez art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W istocie dokonanie interpretacji, o której traktował wniosek strony odwołującej, nie stanowiłoby interpretacji konkretnego przepisu prawa, a wymagałoby dokonania analizy stanu faktycznego w warunkach nieposiadania przez organ rentowy wszelkiego niezbędnego materiału dowodowego.

W ocenie Sądu Okręgowego zachodzą podstawy do podzielenia wyżej wskazanych twierdzeń, poczynionych w wyżej omówionej sprawie (sygn. VII U 1675/15). W tym względzie Sąd Okręgowy odniósł się do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w postanowieniu z 18 kwietnia 2011r. (sygn. III UK 117/10), zgodnie z którym zakres i przedmiot sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa konstytuuje treść wniosku wszczynającego postępowanie, a rolą organu prowadzącego to postępowanie jest ocena stanowiska strony w spornej kwestii, nie zaś przedstawianie poglądów i wykładni przepisów odnoszących się do różnych sytuacji faktycznych. Istotą postępowania toczącego się z wniosku o wydanie interpretacji jest bowiem uzyskanie przez stronę wyjaśnienia treści przepisów prawa i ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sytuacji wskazanej we wniosku. Oznacza to, że interpretacja spełnia kumulatywnie dwa cele. Po pierwsze, służy informowaniu uczestników ubezpieczeń społecznych o sposobie wykładni konkretnych przepisów. Po drugie, interpretacja chroni obywateli przed możliwością zmiany poglądu przez organ państwowej jednostki organizacyjnej (administracji publicznej). Dodatkowo, jak wynika z cytowanych uprzednio przepisów, przedmiotem interpretacji może być zaistniały stan faktyczny – opisany we wniosku o interpretację oraz stan faktyczny mogący wystąpić w przyszłości. Względy funkcjonalne przemawiają zatem za przyjęciem, że organ rentowy stosując przepis może odmówić dokonania interpretacji, gdy sam wnioskujący nie ma wątpliwości co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Podkreślić zaś należy, że organ wydający decyzję nie może ingerować w stan faktyczny opisany we wniosku, podważać go, uzupełniać czy zmieniać w oparciu o inne źródła lub wiedzę znaną mu z urzędu (postanowienie SN z 18 kwietnia 2011r., sygn. III UK 117/10, Legalis).

Zdaniem Sądu Okręgowego, powyższe wywody dają podstawę do uznania, że uwzględnienie przez organ rentowy wniosku odwołującej się o interpretację sprowadzałoby się do analizy wskazanej w nim sytuacji faktycznej w oparciu o zebrany materiał dowodowy, co stanowiłoby w istocie wykroczenie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych poza swój zakres kompetencji wyraźnie określony w art.83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wobec faktu, że przepisy prawa, z których wynikałby dla wnioskodawczyni obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w związku z zatrudnieniem męża, nie budzą wątpliwości wnioskodawczyni, mając na uwadze wyżej wskazane okoliczności, brak było podstaw do dokonania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych interpretacji na podstawie sformułowanego przez odwołującą się wniosku.

Sąd Okręgowy w całej rozciągłości podzielił twierdzenia pozwanego organu rentowego, zawarte w zaskarżonej decyzji i w odpowiedzi na odwołanie. Przedmiotem postępowania wszczętego w trybie przewidzianym w art. 34 ustawy – Prawo przedsiębiorców o wydanie pisemnej interpretacji przepisów, nie jest ustalanie stanu faktycznego, ani dokonanie kwalifikacji prawnej opisanego we wniosku stanu faktycznego tj. kwalifikacji umowy, a jedynie wykładnia treści przepisów prawa, z których bezpośrednio wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne w odniesieniu do indywidualnej sytuacji przedstawionej przez przedsiębiorcę we wniosku. Ani organ rentowy, ani Sąd nie są kompetentni do oceny i interpretacji stosunków prawnych zaistniałych pomiędzy odwołującą się prowadzącą działalność gospodarczą, a zatrudnionym przez nią małżonkiem R. B.. Wybór i interpretacja mającego ich łączyć stosunku prawnego należy do stron zawierających umowę, nie zaś do Sądu, czy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dopiero wskazanie we wniosku o interpretację, że zlecenie zawarte pomiędzy odwołującą się a jej małżonkiem ma charakter rzeczywisty, mogłoby stanowić pole do ewentualnej wykładni przez organ rentowy przepisów prawa, które faktycznie mogłyby budzić wątpliwości odwołującej się w zakresie odprowadzania składek. Zapytanie poczynione przez odwołującą się w istocie dążyło do uzyskania oceny prawnej zdarzeń przez nią podniesionych (przy realiach ewentualnej pozorności umowy zlecenia) i udzielenia odpowiedzi na pytanie, jak wskazane we wniosku okoliczności faktyczne wpłyną na status zatrudnionego małżonka, zważywszy, że odwołująca się miała świadomość, że konkretne stanowisko organu zawarte w interpretacji indywidualnej byłoby w przyszłości wiążące przy wydawaniu przez ZUS ewentualnych dalszych decyzji w przedmiocie m. in. podlegania ubezpieczeniom, czy podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia. Taki sposób sformułowania wniosku, jaki został dokonany przez odwołującą się w istocie może rodzić podejrzenia o próbę dążenia do obejścia przepisów o podleganiu ubezpieczeniom społecznym, zważywszy że wynika z niego, że odwołująca się miała na celu uzyskanie informacji od organu rentowego, o jak najkorzystniejszym dla niej rozwiązaniu w przypadku zatrudnienia małżonka (doprowadzeniu do sytuacji braku możliwości uznania przez ZUS, że małżonek odwołującej jest osobą współpracującą) i uniknięciu negatywnych konsekwencji w sytuacji braku rzeczywistego charakteru zlecenia.

Nadto, skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów Kodeksu Postępowania Administracyjnego przez popełnione przez organ rentowy błędy w jej nazwisku. Organ rentowy w treści zaskarżonej decyzji – w sentencji i w uzasadnieniu – odnosząc się do osoby odwołującej się posługiwał się bowiem błędnie nazwiskiem (...), zamiast prawidłowo (...). Zarzut ten jednak, w ocenie Sądu Okręgowego nie wpływa w żadnym zakresie na nieprawidłowość zaskarżonej decyzji, zważywszy, że błędne oznaczenie nazwiska stanowiło wyłącznie oczywistą omyłkę pisarską. W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy zaznaczył, że decyzja nr (...) zaadresowana została na prawidłowe nazwisko odwołującej się, nie ma zatem wątpliwości, że skierowana została do prawidłowej osoby. Nadto, w postanowieniu Nr (...) z 24 czerwca 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. dokonał sprostowania oczywistej omyłki pisarskiej w postaci błędnie wskazanego nazwiska odwołującej się, zawartej w sentencji i uzasadnieniu decyzji Nr (...) z 16 maja 2019r.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołania od zaskarżonej decyzji ZUS z 16 maja 2019r. uznając, że organ ten zasadnie odmówił wydania interpretacji w sprawie tak sformułowanego wniosku odwołującej się A. B.. W konkluzji, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt 1. sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Jako, że organ rentowy wygrał niniejszą sprawę w całości należało zasądzić od odwołującej się na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. poniesione przez organ koszty procesu, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 180 zł, a więc w kwocie ustalonej na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – Dz. U. z 2018, poz. 265.

Od powyższego wyroku apelację wniosła odwołująca się, zaskarżając go w całości i zarzuciła Sądowi Okręgowemu:

a) naruszenie prawa materialnego - art. 34 ust. 1 i ust, 5 ustawy z 6 marca 2018r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2018 r. poz. 646 ze zm.) w zw. z art. 83d ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019r. poz. 300 ze zm.) rzez odmowę poddania analizie wszystkich regulacji prawnych mających wpływ na zakres podlegania ubezpieczeniom społecznym i w konsekwencji odmowę wydania interpretacji. Zaskarżone orzeczenie uznaje - podobnie jak poprzedzająca je decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - że w ramach interpretacji nie jest możliwa ocena wszystkich konsekwencji opisanego stanu faktycznego, tj. nie jest możliwe stwierdzenie, czy można zatrudnić członka najbliższej rodziny jako osobę współpracującą lub jako zleceniobiorcę, jeżeli w ocenie organu rentowego jest to niezbędne do wydania interpretacji;

b) naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 328 § 2 k.p.c. - przez nierozpoznanie istoty sprawy i pominięcie w uzasadnieniu argumentów wynikających z orzecznictwa sądów powszechnych, wytycznych Departamentu Ubezpieczeń i składek z 11 maja 2013r. oraz przytaczanych w odwołaniu Decyzji Oddziału ZUS w G. i L..

Wobec powyższego, odwołująca się wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie odwołania - uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji ZUS oraz nakazanie organowi rentowemu wydania interpretacji w trybie art. 34 ustawy Prawo Przedsiębiorców w związku z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych potwierdzającego prawidłowość stanowiska przedstawionego w złożonym wniosku oraz zasądzenie kosztów postępowania sądowego w obu instancjach, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie, oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego wraz z odsetkami zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia dotyczące stanu faktycznego poczynione przez Sąd pierwszej instancji i przyjmuje je, czyniąc podstawą własnego rozstrzygnięcia. Zbędne jest ich ponowne przedstawianie, ponieważ orzekając na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych ustaleń, lecz wystarczy stwierdzenie, że przyjmuje je za własne (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 lipca 2015 r., sygn. I CSK 654/14).

W pierwszej kolejności wskazać należy, że niezasadny okazał się zarzut naruszenia przepisów postępowania tj. art. 328 § 2 k.p.c. Warto podkreślić, że w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 4 lipca 2019r. o zmianie kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019r. poz. 1469), od 7 listopada 2019r. przepis ten otrzymał nowe brzmienie, i obecnie nie zawiera już wymogów, jakie powinno spełniać uzasadnienie wyroku, lecz reguluje kwestię obliczania terminu na wniesienie wniosku o uzasadnienie wyroku w przypadku doręczania go z urzędu. Odpowiednikiem poprzedniego przepisu art. 328 § 2 k.p.c. jest teraz przepis art. 327 ¹ § 1 k.p.c., i to on, biorąc pod uwagę treść zarzutu, powinien stanowić przedmiot zarzutu apelacyjnego, z uwagi na datę wydania zaskarżonego rozstrzygnięcia. Niemniej jednak Sąd Apelacyjny miał na uwadze, że rozważania dotyczące stosowania i ewentualnego naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed 7 listopada 2019r. pozostają w większości aktualne również w odniesieniu do regulacji zawartej obecnie w art. 327 ¹ § 1 k.p.c. Uznając zatem, że skarżącej chodziło w istocie o naruszenie drugiego z wymienionych wyżej przepisów, Sąd Apelacyjny wskazuje, że zarzut ten jest nieuzasadniony. Powszechnie w orzecznictwie przyjmuje się, że zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. (obecnie art. 327 ¹ § 1 k.p.c.) może być usprawiedliwiony tylko w wyjątkowych okolicznościach, tj. jedynie wtedy, gdy treść uzasadnienia orzeczenia Sądu pierwszej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego, jak również braku wskazania podstawy prawnej oraz motywów, którymi kierował się sąd. Powyższe jest związane z tym, że sposób sporządzenia uzasadnienia orzeczenia z natury rzeczy nie ma wpływu na wynik sprawy jako, że uzasadnienie wyraża jedynie motywy wcześniej podjętego rozstrzygnięcia. (por. m.in. stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 7 stycznia 2010r., w sprawie o sygn. II UK 148/09 publ. w LEX nr 577847). Opisana sytuacja w realiach niniejszej sprawy nie ma jednak miejsca. Pisemne motywy zaskarżonego wyroku przedłożone przez Sąd Okręgowy spełniają funkcję przypisaną przez ustawę uzasadnieniu orzeczenia, umożliwiając odtworzenie rozumowania sądu orzekającego, które znalazło wyraz w sentencji zapadłego orzeczenia, tak w zakresie ustaleń faktycznych, jak i argumentacji prawnej, które stanęły u podstaw rozstrzygnięcia. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku posiada wszystkie niezbędne wymagane ustawą elementy konstrukcyjne, co umożliwia dokonanie kontroli instancyjnej orzeczenia Sądu pierwszej instancji.

Na uwzględnienie nie zasługiwał również zarzut naruszenia przepisu prawa materialnego, tj. art. art. 34 ust. 1 i ust, 5 ustawy i dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021r. poz. 162 ze zm.) w związku z 83d ustawy z dnia 3 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.). Istota sporu sprowadzała się do oceny, czy odwołująca się składając wniosek o wydanie interpretacji w trybie art. 34 ustawy Prawo przedsiębiorców, spełniła wszystkie warunki wymienione w tym przepisie, co uzasadniałoby uwzględnienie jej wniosku.

Wydanie interpretacji przez organ rentowy odbywa się bowiem według ściśle określonych zasad i dotyczy konkretnych, opisanych we właściwy sposób sytuacji faktycznych i kwestii zastosowania wobec nich określonych przepisów prawa. Jak wynika z treści art. 34 ust. 1 Prawa przedsiębiorców interpretacja dotyczyć ma zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. W niniejszej sprawie skarżąca domagała się udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy w sytuacji zatrudnienia jej małżonka na podstawie umowy zlecenia, byłby on przez ZUS traktowany jako osoba podlegająca obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenie, czy też jako osoba współpracująca z przedsiębiorcą (wnioskodawczynią, która prowadzi pozarolniczą działalność). Należało przyznać rację Sądowi Okręgowemu, że dopiero wskazanie we wniosku o interpretację, że zlecenie zawarte pomiędzy odwołującą się a jej małżonkiem ma charakter rzeczywisty i jest realizowane w określonych warunkach, mogłoby stanowić pole do ewentualnej wykładni przez organ rentowy przepisów prawa, które faktycznie mogłyby budzić wątpliwości odwołującej się w zakresie obowiązku odprowadzania składek, a ściślej jego tytułu. Słusznie wskazał organ rentowy w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, że ocena, czy małżonek odwołującej się jest osobą współpracującą (art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej) czy też „zwykłym” zleceniobiorcą (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej) ma charakter wstępny względem ustalenia tytułu obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym. Innymi słowy, kwestia kwalifikacji, w jakim charakterze małżonek wnioskodawczyni wykonuje swoje obowiązki i co za tym idzie, z jakiego tytułu winien on podlegać ubezpieczeniom społecznym, leży w sferze ustaleń faktycznych, które musiałyby zostać dokonane w zwykłym postępowaniu dotyczącym stwierdzenia podlegania bądź braku podlegania ubezpieczeniom społecznym. Sąd pierwszej instancji prawidłowo wskazał, że wybór i interpretacja stosunku prawnego mającego powstać między stronami należy do nich, nie zaś do Sądu, czy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Nadto, organ rentowy trafnie zauważył w odpowiedzi na apelację, że przepisy prawa, z których wynikałby dla wnioskodawczyni obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w związku z zatrudnieniem męża, nie budziły wątpliwości wnioskodawczyni - brak jest zatem podstaw do wydania interpretacji.

Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić w konkluzji należy, że co do zasady interpretacja przepisów prawa ubezpieczeń społecznych polega na prawnej kwalifikacji określonych zdarzeń wywołujących skutek w prawie ubezpieczeń społecznych. Jeśli więc organ rentowy ma się wypowiedzieć, co do tego czy w określonych okolicznościach faktycznych powstaje tytuł wywołujący obowiązek podlegania ubezpieczeniem społecznym, a także co do zasad obliczania składek czy podstawy ich wymiaru, zobowiązany jest dokonując interpretacji poddać ocenie prawnej wszystkie te stosunki i zdarzenia prawne, które prowadzą do zastosowania określonego przepisu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W tym celu musi dysponować pełną wiedzą co do okoliczności faktycznych mających wywołać określone skutki prawne.

Jak podnosi się w orzecznictwie przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie, sam zaś wniosek może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. Wzajemna relacja art. 83d ustawy systemowej i art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (obecnie art. 34 ustawy z 2018 r. Prawo przedsiębiorców) polega na doprecyzowaniu przez ustawodawcę w art. 83d ustawy zwrotu użytego w art. 10 ust. 1 ustawy: zakres i sposób zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Chodzi mianowicie o interpretację tych wszystkich przepisów prawa, z których wynika obowiązek opłacania przez płatnika składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz ich wysokość (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 lipca 2018r., sygn. III AUa 1525/16).

Biorąc pod uwagę przedstawione wyżej okoliczności apelację należało oddalić jako bezzasadną, o czym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności strony za wynik procesu, zasądzając od odwołującej się jako strony przegrywającej spór, kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej, wynikającą z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 265).

Ewa Stryczyńska