Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 listopada 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący : Sędzia SA Ewa Stryczyńska

Protokolant: sekretarz sądowy Julia Dębska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 listopada 2024 r. w W.

sprawy A. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

z udziałem M. K. (1)

o wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

na skutek apelacji A. L.

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 lutego 2023 r. sygn. akt VII U 636/21

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 978/23

UZASADNIENIE

A. L. 28 stycznia 2021 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z 14 grudnia 2020 r., nr (...), zaskarżając ją w części stwierdzającej, że podstawy wymiaru składek odwołującej się podlegającej ubezpieczeniom społecznym jako pracownika M. K. (1) wynoszą w kwietniu, maju i czerwcu 2020 r. po 2.600 zł.

W uzasadnieniu odwołania A. M. wskazała, że organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję dokonał szeregu błędnych ustaleń w zakresie oceny materiału dowodowego, czym naruszył art. 13 k.p. błędnie przyjmując, że wynagrodzenie między odwołującą się, a jej pracodawcą w okresie od kwietnia do czerwca 2020r. miało charakter niegodziwy, podczas gdy wynagrodzenie ustalone zostało zgodnie z zasadną ekwiwalentności, doświadczenia zawodowego odwołującej się, jej kompetencji, zakresem wykonywanych obowiązków na rzecz pracodawcy, wartościami rynkowymi za wykonywanie czynności w ramach zawodu specjalista ds. reklamy. Zdaniem odwołującej się zgromadzony w sprawie materiał dowodowy został oceniony wybiórczo, a za faktem wydania zaskarżonej decyzji przemawia jedynie wysoka kwota wynagrodzenia. Okoliczność ta sama w sobie nie może stanowić podstawy do uznania, że wysokość wynagrodzenia ustalono jedynie pod kątem przyszłego zwolnienia lekarskiego odwołującej się. W konkluzji odwołująca się wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i stwierdzenie, że wysokość jej wynagrodzenia w okresie od kwietnia do czerwca 2020 r. jest zgodna z wynagrodzeniem określonym w umowie o pracę oraz zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów postępowania. Z ostrożności procesowej, w przypadku nieuwzględnienia wniosku o zmianę decyzji i ustalenie podstawy wymiaru składek zgodnie z wysokością ustaloną w umowie, odwołująca się wniosła o ustalenie, że podstawa wymiaru składek w spornym okresie wynosi przynajmniej

4.000 zł brutto.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska, odnosząc się do zarzutów odwołania, mając na uwadze treść uzasadnienia decyzji, organ rentowy wskazał, że w jego ocenie wykazał w sposób prawidłowy, zgodnie z zasadami logiki i prawidłowego rozumowania, że wynagrodzenie ustalone za miesiące kwiecień - czerwiec 2020 r. przez odwołującą się i płatnika składek było nieadekwatne do wykonywanych zadań oraz sytuacji ekonomicznej płatnika składek. Organ rentowy wskazał, że dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego kierował się ugruntowaną w orzecznictwie zasadą, że przepis art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowiący, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód pracownika, winien być uzupełniony stwierdzeniem, że podstawę wymiaru składek dla pracownika stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Natomiast ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza - co ma istotne znaczenie przy rozstrzyganiu przedstawionego zagadnienia - rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji. Przyznanie jedynie rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę, może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne, a podstawą jest naruszenie zasad współżycia społecznego, polegające na świadomym osiąganiu korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 28 marca 2018 r., sygn. akt III AUa 760/16). Organ rentowy wskazał, że ustalenie podstawy wymiaru składek za okres od kwietnia od czerwca 2020 r. na kwotę 2.600 zł, tj. minimalnego wynagrodzenia za pracę w kontekście zebranego w sprawie materiału dowodowego znajduje w ocenie organu rentowego pełne uzasadnienie. Organ rentowy podtrzymał w całości swoje stanowisko wyrażone w uzasadnieniu decyzji wskazujące, że stanowisko to, w kontekście całości okoliczności sprawy uzasadnia wniosek o oddalenie odwołania,

Wyrokiem z 15 lutego 2023 r., sygn. akt VII U 636/21, Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

A. L. z wykształcenia jest technikiem chemikiem. Od 14 listopada 2014 r. prowadziła własną działalność gospodarczą pod firmą (...), którą zawiesiła 28 marca 2018 r. ze względu na wysokie koszty jej utrzymania. Była to agencja reklamowa, którą prowadziła pracując z domu. Współpracowała z firmami, robiła projekty graficzne, gadżety reklamowe, koszulki. Następnie, wykonywała te same projekty w ramach umowy o dzieło oraz umowy zlecenia.

M. K. (1) od 1 września 2014 r. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) M. K. (1), a obecnie pod nazwą (...) M. K. (1). Przeważający przedmiot działalności to pozaszkolne formy edukacji sportowej oraz zajęć sportowych i rekreacyjnych (85.51 .Z.).

W 2018 r. odwołująca się szukając dodatkowej pracy, znalazła na (...) ogłoszenie M. K. (1) o poszukiwaniu pracownika do drobnych prac biurowych. A. L. w okresie od 16 lipca 2018 r. do 31 marca 2020 r. była zatrudniona w (...) M. K. (1) na czas nieokreślony w wymiarze 1/8 etatu na stanowisku pracownik biurowy - reklama, marketing, rozliczenia, za wynagrodzenie w kwocie 300 zł netto. Pracę wykonywała zdalnie. W dniu 16 lipca 2018 r. strony podpisały aneks do umowy o pracę zawartej 16 lipca 2018 r., w której wynagrodzenie 300 zł netto, zastąpiły kwotą 300 zł brutto, zaś pozostałe postanowienia umowy nie uległy zmianie. W lipcu 2018 r. brała udział w szkoleniu z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników biurowych zorganizowanego w formie samokształcenia kierowanego przez (...). Do jej obowiązków należało przygotowywanie list uczestników i podział pracy instruktorów (...), stacjonarna obsługa klienta na pływali - wydawanie imiennych karnetów, podział dzieci na grupki szkoleniowe, przydział instruktorów do grup szkoleniowych, SMS-owa obsługa klienta zapisywania nieobecności kursantów i umawianie terminów na odpracowanie nieobecności, pomoc właścicielowi w codziennej organizacji pracy (...) (...) (dowód: umowa o pracę z 16 lipca 2018 r., akta organu rentowego, aneks z 16 lipca 2018 r., akta organu rentowego, zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy z 17 lipca 2018 r., akta organu rentowego, zakres obowiązków do umowy o pracę z 16 lipca 2018 r.). A. L. 18 lipca 2018 r. otrzymała orzeczenie lekarskie stwierdzające, że wobec braku przeciwskazań zdrowotnych jest zdolna do pracy na stanowisku pracownika biurowego (orzeczenie lekarskie z 18 lipca 2018 r. — akta organu rentowego).

W 2018 r. M. K. (1) stworzył i wykupił domenę (...). Do płatnika składek dzwonili i pisali klienci na adres e-mail, gdzie wysyłał im wyceny. W 2019 r. M. K. (1) otworzył sklep stacjonarny (...) z artykułami „party” przy ul. (...) w W.. Na początku marca 2020 r. ze względu na epidemię COVID-19 zostały zamknięte baseny, jak również przedszkola i szkoły, czyli branża z której głównie płatnik składek utrzymywał się. A. L. podczas rozmowy z M. K. (1) zaproponowała, żeby oferować klientom balony z dostawą. Pomysłem odwołującej się było również to, aby klientom firmy ułatwić zamawianie balonów i stąd zrodził się pomysł sklepu internetowego, który powstał pod domeną (...), ale po ukośniku (/) sklep. Podczas przygotowywania kompozycji balonowych w sklepie stacjonarnym płatnik składek i ubezpieczona tworzyli bazę i odwołująca się wykonywała zdjęcia. Strony postanowiły, że odwołująca się weźmie czynny udział w branży balonowej na pełny etat i zajmie się tworzeniem kompozycji, robieniem zdjęć, opisywaniem tych bukietów, żeby przygotować je do umieszczenia w sklepie internetowym (zeznania M. K. (1) - k. 215-220 a.s., zeznania A. L. -

k. 246-252 a.s.).

W dniu 30 marca 2020 r. strony podpisały aneks do umowy z 16 lipca 2018 r., w którym ustaliły, że od 1 kwietnia 2020 r. A. L. obejmie stanowisko menedżera do spraw rozwoju w wymiarze pełnego etatu, za wynagrodzeniem w kwocie 7.000 zł brutto, zaś miejscem wykonywania pracy będzie pracownia w lokalu handlowo/usługowym ul. (...). Pozostałe warunki umowy o pracę nie uległy zmianie.

Strony ustaliły, że do zakresu obowiązków odwołującej się należeć będzie obsługa dwóch niezależnie działających marek należących do pracodawcy: (...) i (...). W zakresie (...) - projektowanie dekoracji, obsługa sklepu online — tworzenie ofert bukietów balonowych i dekoracji, obsługa zamówień w sklepie internetowym (...), tworzenie balonowych kompozycji w pracowni balonowej w W., spotkania z klientem firmowym, prezentacja, oferta, realizacja, spotkania z klientem detalicznym, prezentacja, oferta, realizacja, spotkania z klientem detalicznym, prezentacja, oferta, realizacja, pozyskiwanie nowych klientów, tworzenie grafiki reklamowej (plakaty, ulotki, banery internetowe), obsługa profili społecznościowych (...) i (...), obsługa kampanii reklamowej w sieci reklam (...). W zakresie (...) - stacjonarna obsługa klientów na pływalni, raz na trzy miesiące wydawanie imiennych karnetów, nadzór na odpowiednim podziałem dzieci na grupki szkoleniowe, SMS-owa obsługa klienta - zapisywanie nieobecności kursantów i umawianie terminów na odpracowanie nieobecności, pomoc właścicielowi w codziennej organizacji pracy (...) (...), tworzenie graficznych ofert zajęć dodatkowych dla placówek oświatowych, pozyskiwanie nowych klientów, tworzenie grafiki reklamowej (plakaty, ulotki, banery internetowe), obsługa kampanii reklamowej w sieci reklam (...) (aneks do umowy o pracę z 30 marca 2020 r. i zakres obowiązków - akta organu rentowego).

W okresie wakacyjnym w 2020 r. powstał sklep internetowy (...), który stworzyła firma (...) z W. (k. 225-231). Odwołująca się miała szablon, podstronę gdzie dodawała i edytowała opisy do kompozycji balonowych i wstawiała zdjęcia. Pomysłem odwołującej się było również, aby zrobić podstronę, gdzie klient mógł wysłać zapytanie o cenę i możliwość realizacji. Odwołująca się prowadziła korespondencję e-mailową z klientami oraz obsługiwała klientów w sklepie stacjonarnym (zeznania A. L. — k. 246-252 a.s.).

Firma (...) M. K. (1) w 2019 r. osiągnęła zysk w wysokości

18.375,42 zł, zaś w 2020 r. poniosła stratę w wysokości 123.637,81 zł (podatkowa księga przychodów i rozchodów z 2019 r. i 2020 r. — k. 47-50 a.s.).

Płatnik składek kolejno w dniach: 1 kwietnia 2020 r., 7 maja 2020 r. oraz 3 czerwca 2020 r. złożył wnioski o świadczenie postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom COVID-19 dla osób prowadzących działalność gospodarczą.

Płatnik składek 1 kwietnia 2020 r. złożył również wniosek o zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za marzec, kwiecień i maj 2020 r., oświadczając, że dochody z działalności zmniejszyły się o ponad 50%.

Od 1 lipca 2020 r. odwołująca się była niezdolna do pracy w związku z ciążą. 23 grudnia 2020 r. A. L. urodziła dziecko, którego ojcem jest M. K. (1) (odpis skrócony aktu urodzenia — k. 61 a.s.). Nie wróciła do pracy, ponieważ zaszła w kolejną ciąże i w marcu 2022 r. urodziła drugie dziecko (zeznania A. L. — k. 250 a.s.).

W zastępstwie za odwołującą się pracował płatnik składek, a od 1 kwietnia 2021

r. została zatrudniona A. F. na podstawie umowy o pracę za wynagrodzeniem minimalnym, tj. 2.800 zł brutto.

W związku z wystąpieniem przez A. L. z roszczeniem o zasiłek chorobowy organ rentowy 29 września 2020 r. wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie ustalenia prawidłowości podstawy wymiaru składek i czasu pracy ustalonego od 1 kwietnia 2020 r. A. L. zatrudnionej na podstawie umowy o pracę od 16 lipca 2018 r. Po jego zakończeniu, 14 grudnia 2020 r. została wydana decyzja nr (...), w której na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1,3, art. 18 ust. 1,2,9,10, art. 20 ust 1 ustawy z 13 października 1998r . o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r., poz. 300, ze zm.), art, 58 § 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r., poz. 1320) oraz art. 105 § 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 256) organ rentowy umorzył jako bezprzedmiotowe postępowanie w sprawie ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym A. L. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od 16 lipca 2018 r. przez płatnika M. K. (1) oraz stwierdził, że podstawy wymiaru składek A. L. podlegającej ubezpieczeniom społecznym jako pracownika u M. K. (1) wynoszą za kwiecień 2020 r. 2.600 zł, za maj 2020 r. - 2.600 zł, za czerwiec 2020 r. 2.600 zł.

A. L. złożyła odwołania od wskazanej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania, obejmującego dowody z dokumentów prywatnych przedłożonych przez strony postępowania, w tym z akt osobowych odwołującej się A. L. i dokumentów dołączonych do akt organu rentowego oraz na podstawie zeznań świadków: K. S., T. D., M. K. (2), E. M., J. S., G. L. oraz K. B. (1)

Sąd pierwszej instancji dał wiarę powołanym dokumentom. Zostały one ocenione jako wiarygodne, tym bardziej, że nie były kwestionowane przez strony, a zatem nie było podstaw do ich nieuwzględnienia.

Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom świadków K. S., T. D., M. K. (2), E. M., J. S., G. L., K. B. (2), w zakresie jakim zeznali oni na okoliczność zaangażowania odwołującej się w wykonywanie obowiązków pracowniczych w okresie od kwietnia do czerwca 2020 r. oraz rodzaju czynności przez nią wykonywanych.

Sąd ocenił jako wiarygodne zeznania odwołującej się A. L. i zainteresowanego M. K. (1) w zakresie ustalonego stanu faktycznego.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie A. L. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z 14 grudnia 2020 r., nr (...), podlegało oddaleniu.

W zaskarżonej decyzji organ rentowy nie kwestionował faktu wykonywania przez A. L. pracy na podstawie umowy o pracę na rzecz płatnika składek, a jedynie wysokość wynagrodzenia ustalonego przez strony na kwotę 7.000 zł brutto miesięcznie od 1 kwietnia 2020 r., obniżając je do wysokości wynagrodzenia minimalnego.

Organ rentowy dokonując wskazanego zabiegu skorzystał z prawa kontrolowania wysokości wynagrodzenia w zakresie zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego. Przedmiotem takiej kontroli może być prawidłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia i płacenia składek. Zakład ma przy tym prawo badać zarówno tytuł zawarcia umowy, jak i ważność jej poszczególnych postanowień. Nie jest ograniczony do kwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia we wskazanej kwocie, lecz może też ustalić stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach. Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z 27 kwietnia 2005

r., sygn. akt II UZP 2/05, w której stwierdził, że w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być bowiem ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń. Wynika to z tego, że nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ¹ k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia albowiem alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 20 września 2012 r., sygn. akt III AUa 420/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 16 października 2013 r., sygn. akt III AUa 294/13). W związku z powyższym ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne z mocy art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego. W konsekwencji nieważnością mogą być dotknięte jedynie uzgodnienia stron umowy dotyczące wynagrodzenia za pracę, przy zachowaniu ważności pozostałych postanowień umownych, ponieważ zgodnie z art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, że bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (wyroki Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r., sygn. akt II UK 16/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 191; z 9 sierpnia 2005 r., sygn. akt III UK 89/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 192; z 6 lutego 2006 r., sygn. akt III UK 156/05, Lex nr 272549 oraz z 5 czerwca 2009 r., sygn. akt I UK 19/09, LEX nr 515697).

W przedmiotowej sprawie, gdzie tylko wynagrodzenie ustalone w umowie o pracę zostało zakwestionowane przez organ rentowy, rolą Sądu była ocena postanowień umownych dokonywana z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego. Godziwość wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych musi być bowiem interpretowana przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych (tak m.in. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 14 listopada 2014 r., sygn. akt III AUa 172/14, LEX nr 1621153).

Dokonując wskazanej oceny Sąd Okręgowy miał na uwadze, że w świetle art. 22 k.p. umowa o pracę stanowi dwustronną czynność prawną, w ramach której pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, pracownik zaś do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i

pod jego kierownictwem. Umowa o pracę dochodzi do skutku, gdy strony złożą zgodne oświadczenie co do jej istotnych postanowień. Nie budzi więc wątpliwości, według Sądu pierwszej instancji, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień. Jednocześnie wolność kontraktowa jest możliwa do realizacji w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Co do zasady strony mają pełną swobodę w zakresie kształtowania treści łączącego je stosunku zobowiązaniowego, a więc również i swobodę w określeniu wynagrodzenia przysługującego pracownikowi za wykonaną pracę, jednakże należy mieć na względzie, że swoboda ta, w myśl art. 353 ¹ k.c., nie ma wymiaru absolutnego i podlega pewnym ograniczeniom, bowiem ani treść, ani cel stosunku prawnego nie mogą sprzeciwiać się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego. Autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2005 r., sygn. akt II UZP 2/05).

Jednym z przejawów realizowania się stosunku pracy na tle interesu publicznego jest obowiązkowe uczestnictwo pracownika w systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej są pracownikami. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a (art. 8 ust. 1 ustawy). Osoby te na podstawie art. 11 i art. 12 ust. 1 ww. ustawy podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu. Podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy jest ściśle związane z obowiązkiem uiszczania składek. Ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oparte jest na zasadzie wyrażonej w art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tymi przepisami, podstawą składki jest przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została ustalona z góry, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.).

Wysokość składek, a w efekcie wysokość świadczenia w przypadku spełnienia wymogów koniecznych do jego uzyskania, jest więc zależna od uzyskiwanego przez pracownika wynagrodzenia. Oznacza to, że zasada godziwości wynagrodzenia wyrażona w art. 13 k.p. nabiera nowego aksjologicznego znaczenia; wynagrodzenie powinno być zatem godziwe, a więc właściwe, uczciwe, ekwiwalentne do zakresu obowiązków pracownika oraz intensywności jego pracy. W kontekście powyższego wynagrodzenie winno być faktycznie adekwatne do charakteru pracy w tym sensie, że nie powinno być ustalane ponad dopuszczalną i zarazem sprawiedliwą granicę, nie powinno więc rażąco przewyższać wkładu pracy pracownika. Ograniczenie to wynika z alimentacyjnego charakteru świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zasady solidaryzmu, a jego brak doprowadziłby do możliwości pobierania świadczeń w wysokości większej niż realnie powinna przysługiwać. To z kolei, zdaniem Sądu Okręgowego, wbrew twierdzeniom odwołującej się, prowadzi do wskazywanego już wniosku, zgodnie z którym Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało ono wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa. Kompetencja organu rentowego w tym zakresie wynika wprost z art. 41 ust. 12 i 13 w zw. z art. 83 ust, 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i została wielokrotnie potwierdzona w ugruntowanym orzecznictwie (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2005 r., sygn. akt II UZP 2/05; wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 r., sygn. akt III UK 89/05). Ustawodawca świadomy potencjalnych nadużyć przewidział w art. 86 ust. 2 u.s.u.s. kompetencje organu rentowego do badania zarówno tytułu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień oraz zakwestionowania tych postanowień umowy o pracę w zakresie wynagrodzenia, które pozostają w kolizji z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 7 marca 2013 r., sygn. akt III AUa 1515/12).

Jednocześnie Sąd wskazał, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustalenia wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę jest nieważna w części ustalającej wynagrodzenie wygórowane, nieusprawiedliwione rzeczywistymi warunkami świadczenia pracy, jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005 r., sygn. akt II UK 43/05; z 12 lutego 2009 r., sygn. akt III UK 70/08). Wynika to po części z tego, że zgodnie z art. 78 k.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014 r., sygn. akt I UK 302/13). Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 26 listopada 1996 r., U 6/96; wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1999 r., sygn. akt I PKN 456/99). Stąd też ustalenie wynagrodzenia powinno nastąpić nie w oderwaniu od zakresu obowiązków, lecz w powiązaniu z tym faktem. Wynagrodzenie powinno być adekwatne do rodzaju, charakteru oraz intensywności pracy wykonywanej przez pracownika, jego kompetencji, jak również kondycji finansowej pracodawcy. Okoliczności te mają decydujące znaczenie przy ocenie ustalonego wynagrodzenia, również w rozpatrywanej sprawie.

Kierując się powyższymi wytycznymi Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe i dokonał analizy zgromadzonego materiału dowodowego, a jej skutkiem była ocena, że wynagrodzenie A. L. z tytułu zatrudnienia w (...) M. K. (1) ustalone w aneksie z 30 marca 2020 r. do umowy o pracę z 16 lipca 2018 r. jest rażąco zawyżone. Odwołująca się ani płatnik składek nie wskazali w toku procesu argumentów bądź okoliczności przemawiających za tym, aby specyfika łączącego je stosunku pracy uzasadniała przyznanie wynagrodzenia w kwocie 7.000 zł brutto miesięcznie od 1 kwietnia 2020 r. Tym bardziej, że sytuacja finansowa firmy M. K. (1) w tym okresie nie była dobra, bowiem w 2019 r. osiągnął zysk na poziomie 18.375 zł, zaś w 2020 r. poniósł stratę w wysokości 123.637,81 zł. Ponadto wskazać należy, że od 20 marca 2020 r., w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, obowiązywał w Polsce stan epidemii. Wprowadzono szereg ograniczeń dotyczących określonego sposobu przemieszczania się, obrotu i używania określonych przedmiotów, funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy, a także wprowadzających zakazy organizowania zgromadzeń (rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, Dz. U. z 2020 r., poz. 491). Był to stan niepewności co do dalszego rozwoju sytuacji epidemiologicznej w kraju i ograniczeń z tym związanych, wobec czego, nieuzasadnioną decyzją było zatrudnienie pracownika z wysokim wynagrodzeniem do projektowania dekoracji balonowych, podczas gdy nie było wiadomo czy będzie w ogóle na nie zapotrzebowanie. Sąd Okręgowy zauważył również, że w dniach: 1 kwietnia 2020 r., 7 maja 2020 r., oraz 3 czerwca 2020 r. płatnik złożył wnioski o świadczenia postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom COVID-19 dla osób prowadzących działalność gospodarczą. W dniu 1 kwietnia 2020 r. płatnik złożył również wniosek o zwolnienie z obowiązku opłacania składek za marzec, kwiecień i maj 2020 r., deklarując, że dochody z działalności zmniejszyły się o ponad 50 %.

M. K. (1) podnosił, że mimo tego, że miał stratę z tytułu prowadzenia działalności to było go stać na zatrudnienie odwołującej się, bowiem posiadał oszczędności związane z długoletnim prowadzeniem działalności gospodarczej. Zdaniem Sądu pierwszej instancji nieuzasadnione wydaje się utrzymywanie działalności z własnych oszczędności w sytuacji, gdy celem prowadzenia działalności gospodarczej powinno być uzyskiwanie dochodu, rozumianego jako nadwyżka przychodów nad nakładami (kosztami) tej działalności.

Na stanowisku menadżera do spraw rozwoju odpowiadających stanowisku zajmowanemu przez A. L. wynagrodzenie w kwocie 7.000 zł brutto miesięcznie należy uznać, zdaniem Sądu Okręgowego, za zawyżone. Odwołująca się nie zaprezentowała dowodów, które miały świadczyć o rzeczywiście wykonywanych przez nią obowiązkach, których zakres i liczba, bądź stopień skomplikowania i odpowiedzialności odpowiadałby wysokości ustalonego przez strony stosunku pracy, wynagrodzenia. W ocenie Sądu pierwszej instancji zaoferowane przez odwołującą się dowody nie były wystarczające, aby uznać, że jej zakres obowiązków był adekwatny do wysokości ustalonego wynagrodzenia. W praktyce odwołująca się wykonywała zdjęcia kompozycji, obrabiała je graficznie, sporządzała opisy do kompozycji balonowych. Ponadto zajmowała się obsługą klientów w sklepie stacjonarnym oraz prowadziła korespondencję e-mailową z klientami (na marginesie żadna korespondencja nie została przedstawiona w trakcie postępowania), prowadziła fanpage (...), dodawała zdjęcia, kampanie reklamowe, dodała reklamy płatne na (...). Kiedy zaczęła się pandemia, nie było zamówień firmowych, lecz odpowiadała na zapytania od firm, przygotowywała oferty. Sąd Okręgowy uznał, że prace te nie charakteryzują się wysokim stopniem skomplikowania oraz znacznym czasem potrzebnym do ich wykonania. Odwołująca się nie przedstawiła żadnych efektów swojej pracy, które można by uznać za wymagające specjalnych umiejętności, wiedzy czy doświadczenia, co odpowiadałoby ustalonemu wynagrodzeniu na tak wysokim poziomie. Tym bardziej, że w zastępstwie za nią w czasie jej nieobecności pracował najpierw płatnik składek, a od 1 kwietnia 2021 r. została zatrudniona A. F. na podstawie umowy o pracę za wynagrodzeniem minimalnym 2.800 zł brutto. Po powstaniu niezdolności do pracy odwołującej się płatnik składek początkowo nie zatrudnił innej osoby na jej miejsce, co również potwierdza wniosek, że wykonywane przez nią obowiązki nie posiadały takiego waloru istotności dla funkcjonowania firmy, aby uznać za uzasadnione ustalenie wynagrodzenia w wysokości ponad 2-krotnie przewyższającego wynagrodzenie minimalne. Posiadanie wysokich kwalifikacji czy doświadczenia, na które powołują się strony, nie uzasadnia przyznania odwołującej się wysokiego wynagrodzenia, bowiem nie znajduje to oparcia w rzeczywistym zakresie obowiązków. Decydującym w tym kontekście kryterium jest zakres powierzonych obowiązków i intensywność nakładu pracy związana z ich realizacją.

Reasumując, zdaniem Sądu Okręgowego, wskazane okoliczności nie dały podstaw do uznania, że ustalona w aneksie z 30 marca 2020 r. do umowy o pracę z 16 lipca 2018 r. wysokość wynagrodzenia A. L., była adekwatna do realnego nakładu pracy. Dlatego Sąd pierwszej instancji podzielił stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie stwierdzenia, że podpisanie aneksu do umowy o pracę i zwiększenie wynagrodzenia do kwoty 7.000 zł od 1 kwietnia 2020 r. miało prowadzić jedynie do uzyskania wyższych świadczeń pieniężnych z systemu ubezpieczeń społecznych. Sąd Okręgowy uznał, że organ rentowy zasadnie stwierdził również, że wynagrodzenie A. L. powinno odpowiadać wysokości wynagrodzenia minimalnego ustalonego na dany rok.

Wobec powyższych ustaleń Sąd Okręgowy ocenił, że zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest zgodna z prawem, co z kolei prowadziło do oddalenia odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Od powyższego wyroku apelację złożyła odwołująca się A. L., zaskarżając wyrok w całości, zarzuciła Sądowi Okręgowemu:

l) naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. przez dokonanie szeregu błędnych ustaleń faktycznych nie pokrywających się z zebranym materiałem dowodowym, a mianowicie:

a)  błędne przyjęcie, że w zastępstwie za A. L. od 1 kwietnia 2021 r. została zatrudniona A. F. na podstawie umowy o pracę za wynagrodzeniem 2.800 zł brutto, podczas gdy z materiału dowodowego (zeznania odwołującej się, zeznania płatnika) wprost wnika, że zakres obowiązków obu Pań był znacznie odmienny, zatem nie można wysunąć wniosku o zatrudnieniu

„na miejsce”, czy „w zastępstwie”;

b)  błędne przyjęcie Sądu, że „Odwołująca się ani płatnik składek nie wskazali w toku procesu argumentów bądź okoliczności przemawiających za tym, aby specyfika łączącego je stosunku pracy uzasadniała przyznanie wynagrodzenia w kwocie 7.000zł brutto miesięcznie od 1 kwietnia 2020 r. ", co nie wynika z materiału dowodowego zebranego w sprawie”, podczas gdy zeznania zarówno płatnika składek, jak i odwołującej się szeroko i szczegółowo opisują te kwestie;

c)  Sąd przyjmując twierdzenie: „Sytuacja finansowa firmy M. K. (1) w tym okresie nie była dobra, bowiem w 2019 r. osiągnął zysk na poziomie 18.375 zł, zaś w 2020 r. poniósł stratę w wysokości 123.637,81 zł, nieracjonalnym było zatrudnienie odwołującej się za umówione wynagrodzenie” błędnie wywnioskował, że tego rodzaju wyniki finansowe firmy uniemożliwiały poczynienie inwestycji ze środków prywatnych celem poszukiwania innych źródeł dochodu finny i szukanie rozwiązań na przetrwanie pandemii;

d)  Sąd błędnie uznał, że „nieuzasadnioną decyzją było zatrudnienie pracownika z wysokim wynagrodzeniem do projektowania dekoracji balonowych, podczas gdy nie było wiadomo czy będzie w ogóle na nie zapotrzebowanie” argumentując to „Stanem niepewności co do dalszego rozwoju sytuacji epidemiologicznej w kraju i ograniczeń z tym związanych”, podczas gdy, jak pokazał upływ czasu i rozwój firmy, decyzja płatnika była trafna, uzasadniona i warta podjęcia ryzyka;

e)  Sąd wskazując, że „ nieuzasadnione wydaje się utrzymywanie działalności z własnych oszczędności w sytuacji, gdy celem prowadzenia działalności gospodarczej powinno być uzyskiwanie dochodu, rozumianego jako nadwyżka przychodów nad nakładami (kosztami) tej działalności”, pozostaje w oderwaniu od praktycznego, dynamicznego, zmiennego sposobu i wymiaru prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej;

f)  Sąd błędnie i w sposób nieuzasadniony przyjął, że „prace te nie charakteryzują się wysokim stopniem skomplikowania oraz znacznym czasem potrzebnym do ich wykonania”, podczas gdy zeznania odwołującej się i płatnika opisują zgoła odmienne okoliczności;

g)  Sąd błędnie uznał, że „odwołująca się nie przedstawiła żadnych efektów swojej pracy, które można by uznać za wymagające specjalnych umiejętności, wiedzy czy doświadczenia, co odpowiadałoby ustalonemu wynagrodzeniu na tak wysokim poziomie ", podczas gdy z zeznań odwołującej się wprost to wynika;

h)  Sąd uznając, że skoro po „powstaniu niezdolności do pracy ubezpieczonej płatnik składek początkowo nie zatrudnił innej osoby na jej miejsce, to potwierdza wniosek, że wykonywane przez nią obowiązki nie posiadały takiego waloru istotności dla funkcjonowania firmy, aby uznać za uzasadnione ustalenie wynagrodzenia w wysokości ponad 2-krotnie przewyższającego wynagrodzenie minimalne ", co jest twierdzeniem nie mającym odzwierciedlenia w zebranym materiale dowodowym;

i)  Sąd pominął zeznania płatnika w zakresie opisu powstania sklepu z balonami itp., co wprost świadczy o tym, że działania odwołującej się nie stanowiły fikcji, a jedynie kontynuację wcześniej zaplanowanego przedsięwzięcia;

j)  Sąd całkowicie pominął zeznania świadków uzasadniające twierdzenia odwołującej się, nie uzasadniając przyznania lub odmowy ich wiarygodności;

2)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 13 k.p. przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji przyjęcie, że wynagrodzenie odwołującej się jest niegodziwe, podczas gdy zostało ustalone adekwatnie do zakresu i sposobu wykonywania obowiązków, poświęconego czasu, kwalifikacji, doświadczenia zawodowego; odpowiedzialności i dyspozycyjności;

3)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 78 k.p. przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji przyjęcie, że wynagrodzenie odwołującej się nie zostało ustalone zgodnie z rodzajem wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także nie odpowiadało ilości i jakości świadczonej pracy.

Stawiając takie zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania w całości oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej się kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu.

Postępowanie apelacyjne jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, zachowuje jednak charakter postępowania rozpoznawczego. Zgodnie z utrwaloną judykaturą, sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji, nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego. (uchwała Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55).

Zgodnie z art. 382 k.p.c. Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny poddał ocenie zebrany przed Sądem Okręgowym materiał dowodowy, uzupełniony w postępowaniu apelacyjnym o odpis umowy o pracę zawartej z A. F. i zakres jej obowiązków, jak również wyciąg z księgi przychodów i rozchodów płatnika za luty 2023 r.

Odnośnie pierwszego z wyżej wskazanych dowodów Sąd Apelacyjny zauważa, że 1 kwietnia 2021 r. pomiędzy firmą (...) M. K. (1) a A. F. została zawarta umowa o pracę na czas określony od 10 kwietnia 2021 r. do 31 grudnia 2022 r. Powierzono jej stanowisko kierownika zmiany w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem w kwocie 2.800 zł brutto, Do jej obowiązków należało odbieranie połączeń telefonu balonowego, wydruki dostaw i odbiorów; kompletowanie zamówień ze sklepu online; codzienne sprawdzanie stanów magazynowych wszystkich produktów; zapisywanie braków towarowych; sprzedaż stacjonarna w lokalu, obsługa klienta; doradztwo i pomoc w wyborze kompozycji balonowych; odtwarzanie balonowych bukietów na zwór tych widocznych w sklepie internetowym; codzienne czynności porządkowe, czy wpisywanie zamówień do kalendarza (...).

Przypomnieć należy, że A. L. na mocy aneksu z 30 marca 2020 r. do umowy o pracę z 16 lipca 2018 r. zawartego pomiędzy stronami objęła stanowisko menadżera do spraw rozwoju w wymiarze pełnego etatu za wynagrodzeniem ustalonym na kwotę 7.000 zł brutto. Zgodnie z zakresem obowiązków dotyczącym awansu i aneksu do umowy o pracę zawartej 16 lipca 2018r. zmienionej od 1 kwietnia 2020 r. na mocy aneksu z 30 marca 2020 r., A. L. miała zajmować się obsługą dwóch niezależnie działających marek należących do pracodawcy, czyli do firmy(...) M. K. (1), tj. (...) oraz (...).

Zakres je obowiązków na rzecz (...) obejmował: projektowanie dekoracji; obsługę sklepu online — tworzenie ofert bukietów balonowych i dekoracji; obsługę zamówień w sklepie internetowym (...); tworzenie balonowych kompozycji w pracowni balonowej w W.; spotkania z klientem firmowym i detalicznym, prezentację, ofertę, realizację; pozyskiwanie nowych klientów; tworzenie grafiki reklamowej (plakaty, ulotki, banery internetowe); obsługę profili społecznościowych (...) i (...), jak też obsługę kampanii reklamowej w sieci reklam (...).

Z kolei w ramach obsługi (...) do zakresu obowiązków odwołującej się należała: stacjonarna i sms-owa obsługa klienta pływalni; pomoc właścicielowi w codziennej organizacji (...) (...); tworzenie graficznych ofert zajęć dodatkowych dla placówek oświatowych; pozyskiwanie nowych klientów; tworzenie grafiki reklamowej (plakaty, ulotki, banery internetowe), czy obsługa kampanii reklamowej w sieci reklam (...).

W świetle powyższych dowodów nie polega na prawdzie twierdzenie apelującego, że A. F. nie została zatrudniona przez płatnika M. K. (1) w zastępstwie odwołującej się. Wskazać bowiem należy, że A. F. i A. L. w firmie (...) M. K. (1)zajmowały podobne stanowiska, choć zostały one odmiennie określone, odpowiednio kierownika zmiany i menadżera do spraw rozwoju. Natomiast zakresy ich zadań i obowiązków zostały wprawdzie odmiennie nazwane, jednak koncentrowały się wokół tych samych spraw. Należy mieć bowiem na uwadze, że firma płatnika należała do kategorii bardzo małych firm, w których nie ma wyraźnego wyodrębnienia wykonywanych czynności i zadań. W czasie nieobecności odwołującej się M. K. (1) jedynie wraz z A. F. wykonywali wszystkie czynności składające się na funkcjonowanie działalności gospodarczej. Niezależnie od powyższego należy zwrócić uwagę na kwalifikacje każdej z ww. pracownic. A. L. jest z wykształcenia technikiem chemikiem, natomiast A. F. ma wykształcenie wyższe. Nie zostało także wyjaśnione przez odwołującą się ani zainteresowanego, co znaczyć miało powierzone A. F. stanowisko kierownika zmiany bez podległego zespołu osób i przy normalnym wymiarze czasu pracy.

Załączony do apelacji dowód w postaci podatkowej księgi przychodów i rozchodów za luty 2023 r., został przez Sąd Apelacyjny zaliczony w poczet materiału dowodowego, jednak jego znaczenie dla poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych jest niewielkie, skoro ocenie należy poddać inny, znacznie wcześniejszy okres zawierania z odwołującą się aneksu do umowy o pracę w marcu 2020 r., kiedy to nastąpił wybuch pandemii i taka działalność, jaką prowadził płatnik musiała zostać znacząco ograniczona. Poczynione w sprawie ustalenia potwierdziły istotny spadek kondycji gospodarczej płatnika w tym czasie poparty kilkukrotnym wystąpieniem do ZUS (w kwietniu, maju i czerwcu 2020 r.) z wnioskiem o finansowe wsparcie przez przyznanie świadczenia postojowego ze względu na znaczący spadek przychodu z tytułu działalności gospodarczej. Mając to na uwadze należy stwierdzić, że dowód potwierdzający zmianę tej sytuacji po prawie dwóch latach od zawarcia aneksu do umowy o pracę nie jest przydatny, albowiem obrazuje wpływy i wydatki za miesiąc i rok, który nie obejmuje spornego okresu.

Poza "Żej wymienionym uzupełnieniem materiału dowodowego Sąd Apelacyjny podziela w całości zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji i uznaje je za własne, przez co zbędne jest ich ponowne przytaczanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 1998 r., sygn. akt I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Zarzuty apelującego koncentrowały się przede wszystkim na wskazywaniu uchybień w zakresie ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd pierwszej instancji i oceny dowodów oraz wniosków sformułowanych na ich podstawie.

Głównym zarzutem apelacji był zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Przepis ten wyraża zasadę swobodnej oceny dowodów, polegającą na rozumowaniu w oparciu o wymogi wyznaczone przepisami prawa procesowego, doświadczeniem życiowym oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 685/98, OSNP 2000/17/655, LEX nr 41437). Przeciwieństwem swobodnej oceny dowodów jest dowolna ich ocena, tj. taka, która nie znajduje oparcia w materiale dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy lub jest nielogiczna albo też sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 19 czerwca 2001 r., sygn. akt II UKN 423/00, LEX nr 74900). By skutecznie postawić zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należy wykazać, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. To bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Jeżeli więc z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2000 r., sygn. akt I CKN 1169/99, OSNC 2000/7-8/139, LEX nr 40107).

Z rozważań Sądu pierwszej instancji wynika, że Sąd ten zastosował prawidłowe i logiczne kryteria oceny zeznań przesłuchanych świadków (K. S., T. D., M. K. (2), E. M., J. S., G. L., K. B. (2)), jak też zeznań odwołującej się A. L. i zainteresowanego M. K. (1) oraz dokumentów prywatnych przedłożonych przez strony postępowania, w tym akt osobowych odwołującej się A. L. i dokumentów dołączonych do akt organu rentowego.

W swych ustaleniach i wnioskach, Sąd Okręgowy nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów. Nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego wyroku. W pisemnych motywach wyroku Sąd pierwszej instancji przekonująco, obszernie i szczegółowo uzasadnił swoje stanowisko zajęte w przedmiocie oceny poszczególnych dowodów osobowych, zaś Sąd Apelacyjny, po wszechstronnej analizie materiału dowodowego, uznał dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę, za trafną. Apelująca nie sprostała zaś wymogom skutecznego podniesienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Ten zarzut w istocie zmierzał do wyprowadzenia - na podstawie zgromadzonych dowodów przeciwnego, od przyjętego przez Sąd Okręgowy, korzystnego dla odwołującej się A. L., stanu faktycznego. W apelacji przytoczono fragmenty zeznań odwołującej się oraz płatnika składek na wykazanie szeregu błędów, jakie według apelującej miał popełnić Sąd pierwszej instancji dokonując ustaleń faktycznych w sprawie oraz polemizując z argumentacją zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, co okazało się nieskuteczne. Zaznaczyć zatem należy, że Sąd pierwszej instancji oceniając zeznania świadków i stron odnosił się do obiektywnych i konkretnych kryteriów odwołujących się przede wszystkim do danych wynikających z dokumentów oraz szczegółowo przedstawił swój tok rozumowania, uwzględniając przy ocenie dowodów sytuację finansową firmy prowadzonej przez płatnika składek - (...) M. K. (1), obiektywne okoliczności zewnętrzne, kwestie temporalne, stopień skomplikowania prac powierzonych odwołującej się po awansie dokonanym na mocy aneksu z 30 marca 2020 r. do umowy o pracę z 16 lipca 2018 r., interes w rozstrzygnięciu sprawy na korzyść odwołującej się A. L., zaś dokonana ocena nie pozostaje w sprzeczności z zasadami logiki i doświadczenia życiowego.

Mając na uwadze regulację wynikającą z art. 233 S 1 k.p.c. Sąd odwoławczy nie znalazł zatem podstaw do podważenia dokonanej przez Sąd pierwszej instancji oceny dowodów, wobec czego zarzuty wywiedzionego środka odwoławczego w tym zakresie nie mogły odnieść zamierzonego przez skarżącego skutku, zaś argumentacja przytoczona na ich poparcie nie mogła prowadzić do wzruszenia ustaleń i wniosków Sądu pierwszej instancji.

Sąd pierwszej instancji po dokonaniu ustaleń faktycznych w zakresie istoty sporu i z uwzględnieniem prezentowanych w judykaturze poglądów, zasadnie stwierdził, że brak było uzasadnionych podstaw do przyjęcia, że ustalona w aneksie z 30 marca 2020 r. do umowy o pracę z 16 lipca 2018 r. wysokość wynagrodzenia dla A. L. była adekwatna do realnego nakładu pracy i znajdowała uzasadnienie w istotnej zmianie charakteru dotychczas wykonywanej pracy.

Jak wynika z prawidłowo ustalonego przez Sąd Okręgowy materiału dowodowego M. K. (1) od 1 września 2014 r, prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) M. K. (1), a obecnie pod nazwą (...) M. K. (1). Przeważający przedmiot działalności to pozaszkolne formy edukacji sportowej oraz zajęć sportowych i rekreacyjnych (85.51 .Z.).

A. L., z wykształcenia technik chemik, od 14 listopada 2014 r. prowadziła własną działalność gospodarczą pod firmą (...), którą zawiesiła 28 marca 2018 r. ze względu na wysokie koszty jej utrzymania. Była to agencja reklamowa, którą prowadziła pracując z domu.

Współpracowała z firmami, robiła projekty graficzne, gadżety reklamowe, koszulki. Następnie, wykonywała te same projekty w ramach umowy o dzieło oraz umowy zlecenia.

W 2018 r. odwołująca się A. L. szukając dodatkowej pracy, znalazła na (...) ogłoszenie M. K. (1) o poszukiwaniu pracownika do drobnych prac biurowych. A. L. w okresie od 16 lipca 2018 r. do 31 marca 2020 r. była zatrudniona w (...) M. K. (1) na czas nieokreślony w wymiarze 1/8 etatu na stanowisku pracownik biurowy — reklama, marketing, rozliczenia, za wynagrodzeniem w kwocie 300 zł brutto.

W 2018 r. M. K. (1) stworzył i wykupił domenę (...). Do płatnika składek dzwonili i pisali klienci na adres e-mail, gdzie wysyłał im wyceny. W 2019 r. M. K. (1) otworzył sklep stacjonarny (...) z artykułami „party” przy ul. (...) w W..

Na początku marca 2020 r., z uwagi na panującą w kraju epidemię COVID-19 zostały zamknięte baseny, jak również przedszkola i szkoły, czyli branża z której głównie płatnik składek utrzymywał się. Wówczas A. L. zaproponowała pracodawcy, aby oferować klientom balony z dostawą. Wskutek tego zrodził się pomysł sklepu internetowego, który powstał pod domeną (...).

W dniu 30 marca 2020 r. strony podpisały aneks do umowy z 16 lipca 2018 r., w którym ustaliły, że od 1 kwietnia 2020 r. A. L. obejmie stanowisko menedżera do spraw rozwoju w wymiarze pełnego etatu, za wynagrodzeniem w kwocie 7.000 zł brutto, zaś miejscem wykonywania pracy będzie pracownia w lokalu handlowo/usługowym ul. (...). Pozostałe warunki umowy o pracę nie uległy zmianie. Strony ustaliły, że do zakresu obowiązków odwołującej się należeć będzie obsługa dwóch niezależnie działających marek należących do pracodawcy: (...) i (...) W zakresie (...)- projektowanie dekoracji, obsługa sklepu online — tworzenie ofert bukietów balonowych i dekoracji, obsługa zamówień w sklepie internetowym (...), tworzenie balonowych kompozycji w pracowni balonowej w W., spotkania z klientem firmowym, prezentacja, oferta, realizacja, spotkania z klientem detalicznym, prezentacja, oferta, realizacja, spotkania z klientem detalicznym, prezentacja, oferta, realizacja, pozyskiwanie nowych klientów, tworzenie grafiki reklamowej (plakaty, ulotki, banery internetowe), obsługa profili społecznościowych (...) i (...), obsługa kampanii reklamowej w sieci reklam (...). W zakresie (...) stacjonarna obsługa klientów na pływalni, raz na trzy miesiące wydawanie imiennych karnetów, nadzór na odpowiednim podziałem dzieci na grupki szkoleniowe, SMS-owa obsługa klienta — zapisywanie nieobecności kursantów i umawianie terminów na odpracowanie nieobecności, pomoc właścicielowi w codziennej organizacji pracy (...) (...), tworzenie graficznych ofert zajęć dodatkowych dla placówek oświatowych, pozyskiwanie nowych klientów, tworzenie grafiki reklamowej (plakaty, ulotki, banery internetowe), obsługa kampanii reklamowej w sieci reklam (...).

Z akt sprawy wynika, że firma(...) M. K. (1) w roku 2019 osiągnęła zysk w wysokości 18.375,42 zł, zaś w 2020 r. poniosła stratę w wysokości 123.637,81 zł.

Jak wskazano już wyżej, z materiału dowodowego wynika, że M. K. (1) 1 kwietnia 2020 r., 7 maja 2020 r. oraz 3 czerwca 2020 r. złożył wnioski o świadczenie postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom COVID- 19 dla osób prowadzących działalność gospodarczą. W oparciu o decyzję w sprawie umowy subwencji z 30 kwietnia 2020 r. płatnik składek otrzymał subwencję z (...), która była udzielana jako pomoc dla firm z uwagi na walkę z pandemią. Ubiegając się o świadczenie postojowe za marzec 2020 r. płatnik oświadczył, że dochody z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej zmniejszyły się o ponad 50% w stosunku do miesiąca poprzedniego. Jego sytuacja materialna nie uległa poprawnie zgodnie z oświadczeniem z 7 maja 2020 r. oraz 3 czerwca 2020 r. Ponadto płatnik złożył wniosek o czasowe zwolnienie go z obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i uzyskał takie zwolnienie za marzec, kwiecień i maj 2020 r.

Od 1 lipca 2020 r. odwołująca się była niezdolna do pracy w związku z ciążą.

W świetle powyższego zdaniem Sądu Apelacyjnego w sprawie brak jest dostatecznych podstaw do tego, by uznać, że płatnik składek był w stanie wypłacać wynagrodzenie odwołującej się w wysokości 7.000 zł ustalone na mocy aneksu z 30 marca 2020 r. do umowy o pracę 16 lipca 2018 r. Za przyjęciem takiego stanowiska przemawia po pierwsze to, że od marca 2020 r., kiedy to wystąpił stan epidemii koronawirusa i zaczęło dochodzić do zamrożenia gospodarki, obroty firmy płatnika składek spadły znacząco, bo aż 0 50% w porównaniu do lutego 2020 r. Spadek ten utrzymywał się przez kolejne miesiące działalności firmy w czasie pandemii prowadząc do powstania istotnej finansowej straty w 2020 r.

Sąd odwoławczy nie neguje, że po zakończeniu okresu epidemii, nastąpił rozwój firmy płatnika składek, ale zaznaczyć trzeba, że nastąpiło to w okresie znoszenia ograniczeń związanych ze stanem epidemii spowodowanej wirusem COVID-19. W spornym okresie, tj. od kwietnia do czerwca 2020 r. kondycja finansowa M. K. (1) była natomiast niewątpliwie bardzo słaba, co nie uzasadniało tak znaczącego, nie znajdującego pokrycia finansowego w zdolności ekonomicznej płatnika, podwyższenia wynagrodzenia odwołującej się. Poza tym, istotnym czynnikiem dla całokształtu oceny ówczesnej sytuacji jest fakt, że płatnik składek w marcu, kwietniu i maju 2020 r. był zwolniony z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Ponadto otrzymał świadczenie postojowe na miesiące: marzec, kwiecień i maj 2020 r., co potwierdza przestój w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

Należy również podkreślić, że w toku postępowania nie wykazano, aby obowiązki odwołującej się, która po awansie zajęła stanowisko menadżera do spraw rozwoju w firmie (...) odbiegały znacząco od obowiązków nałożonych na nowo zatrudnionego, w miejsce A. L., pracownika A. F., która objęła stanowisko kierownika zmiany. Obie pracownice zajmowały stanowisko kierownicze, a mimo to ich wynagrodzenia znacząco się różniły (7.000 zł dla odwołującej się, a dla A. F. 2.800 zł — wynagrodzenie minimalne w dacie zawierania umowy o pracę).

Prawidłowo ocenione przez Sąd Okręgowy zeznania świadków K. S., T. D., M. K. (2), E. M., J. S., G. L., K. B. (2) potwierdzają faktyczne wykonywanie przez odwołującą się czynności u płatnika składek. Jednak, jak trafnie przyjął Sąd pierwszej instancji nie wykonywała ona skomplikowanych czynności, które wymagałyby specjalnych umiejętności, za które należałoby się wynagrodzenie na poziomie 7.000 zł. Taka wysokość wynagrodzenia była zatem nieadekwatna do rodzaju zatrudnienia odwołującej się (w rozumieniu art. 13 k.p. i art. 78 k.p.), ale przede wszystkim nie znajdowała uzasadnienia w realiach funkcjonowania gospodarczego płatnika, oceniając je obiektywnie, co zostało naświetlone wyżej.

Wskazać zatem należy, że A. L., wbrew zawartym w apelacji twierdzeniom, nie wykonywała obowiązków, które uzasadniałyby ustalenie jej wynagrodzenia na poziomie 7.000 zł od kwietnia 2020 r. W ocenie Sądu Apelacyjnego podstawa wymiaru składek A. L. na ubezpieczenie społeczne, jako pracownika u M. K. (1) za miesiące od kwietnia do czerwca 2020 r. została zatem zasadnie ustalona zaskarżoną decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 14 grudnia 2020 r. na poziomie 2.600 złotych, co zaakceptował Sąd pierwszej instancji wydając słuszne rozstrzygnięcie w sprawie. Wysokość wynagrodzenia odwołującej się została ustalona przy uwzględnieniu możliwych do wykonania przez nią na tym etapie zatrudnienia obowiązków, jej wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, jak też przy uwzględnieniu odpowiadających ustalonym w sprawie uwarunkowaniom ekonomicznym płatnika. Wyższe wynagrodzenie, nie ma uzasadnienia ani w zakresie zadań pracownika ani w zasadach ekonomiki, zgodnie z którymi przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą w celu osiągnięcia zysku, kierując się sytuacją rynkową. Utrwalone orzecznictwo sądowe przyjmuje, że organ rentowy jest uprawniony do zakwestionowania wynagrodzenia za pracę ubezpieczonych, stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeśli miałoby prowadzić do nadużyć w zakresie korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 19 maja 2009 r., sygn. akt 111 UK 7/09, LEX nr 509047 i z 4 sierpnia 2005 r., sygn. akt 16/05, OSNP 2006/11-12/191). Podniesione w tym zakresie zarzuty dotyczące naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 13 k.p. oraz art. 78 § 1 k.p. uznać należy za nieuzasadnione.

W tej sytuacji trafnie Sąd Okręgowy uznał, że ustalenie wynagrodzenia A. L. na poziomie 7.000 zł jest czynnością sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, a tym samym nieważną w myśl art. 58 § 2 k.c. Ustalając takie wynagrodzenie strony naruszyły zasadę ekwiwalentności, ustalania wynagrodzenia adekwatnego do powierzonej pracy, zasadę uczciwości wobec innych uczestników obrotu prawnego, w tym w szczególności tworzących Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, z którego następnie miały być wypłacane zawyżone zasiłki chorobowe i świadczenia z tytułu macierzyństwa. Podkreślić w tym miejscu również trzeba, że ojcem dziecka A. L. jest płatnik składek, co nie pozostaje bez wpływu na fakt, że określone 30 marca 2020 r. aneksem do umowy o pracę z 16 lipca 2018 r. wynagrodzenie za pracę, nie miało pełnić funkcji ekwiwalentu za wykonywane przez pracownika czynności, a jedynie miało służyć ustaleniu zawyżonej podstawy wyliczenia świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Wkład do systemu ubezpieczeń społecznych w postaci składek za okres, w jakim ubezpieczona faktycznie pracowała, w stosunku do przyszłego okresu pobierania świadczeń jest rażąco nieproporcjonalny. Sąd Apelacyjny nie kwestionuje, że ubezpieczenie ma na celu zapewnienie świadczeń w sytuacji wystąpienia określonego ryzyka i nie zawsze otrzymane przez ubezpieczonego świadczenia mają pokrycie w uiszczanych do systemu składkach, jednak nie należy akceptować działań niemających uzasadnienia w obiektywnych okolicznościach, stwarzających pozory mające na celu wyłącznie uzyskanie wypłaty wyższych świadczeń, a taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie w odniesieniu do ustalenia wynagrodzenia przekraczającego kwotę wynagrodzenia godziwego, za jaką w przytoczonych wyżej okolicznościach należało uznać kwotę określoną zaskarżoną decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 14 grudnia 2020 r. Dodać należy, że samo opłacenie składki w określonej wysokości nie tworzy automatycznie po stronie pracownika ani prawa podmiotowego do otrzymania zasiłku chorobowego (albo macierzyńskiego) w określonej wysokości, ani nawet maksymalnie ukształtowanej ekspektatywy.

Mając powyższe na uwadze podniesione w apelacji zarzuty naruszenia prawa procesowego oraz prawa materialnego okazały się chybione.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny - na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację odwołującej się, o czym orzekł w sentencji wyroku.

Ewa Stryczyńska