Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 listopada 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Stryczyńska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 listopada 2024 r.
w W.

sprawy W. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział
w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XXI Wydział Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 marca 2024 r. sygn. akt XXI U 36/23

oddala apelację.

Ewa Stryczyńska

Sygn. akt III AUa 1394/24

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. decyzją z 14 listopada 2022 r., nr (...), ponownie ustalił W. B. od 1 listopada 2022 r., tj. od najbliższego terminu płatności świadczenia, rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, której wysokość ustalił na kwotę 1.053,18 zł. Decyzję tę organ rentowy wydał na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej jako „ustawa emerytalna”) wobec wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS o trwałej częściowej niezdolności do pracy. Renta przysługuje na stałe.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła W. B. wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do renty w pełnej wysokości z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 1 listopada 2022 r. Zarzuciła organowi rentowemu nieprawidłowe zastosowanie § 4 ust. 3 w zw. z § 10 ust. 3 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z 14 kwietnia 2004 r. w sprawie orzekania niezdolności do pracy przez błędną ocenę dokumentacji medycznej i uznanie jej za wystarczającą do orzeczenia o niezdolności do pracy bez bezpośredniego badania. Ponadto odwołująca się zarzuciła niezgodność stanowiska organu rentowego ze zgromadzonym materiałem dowodowym polegającym na uznaniu trwałej częściowej niezdolności do pracy na podstawie dokumentacji medycznej, która nie wskazuje na poprawę stanu zdrowia w stosunku do okresu, gdy orzeczono wobec niej całkowitą niezdolność do pracy. Odwołująca się w uzasadnieniu odwołania podniosła, że jej stan zdrowia nie pozwala na podjęcie jakiejkolwiek pracy w celu zapewnienia sobie środków do życia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wskazując, że zaskarżona decyzja została wydana na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, zaś odwołanie nie wnosi żadnych nowych okoliczności dotyczących stanu zdrowia odwołującej się, mogących mieć wpływ na zmianę zaskarżonej decyzji. Podstawa decyzji było orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z 6 września 2022 r. uznające, że odwołująca się jest trwale częściowo, a nie całkowicie niezdolna do pracy.

Wyrokiem z 25 marca 2024 r., sygn. akt XXI U 36/23, Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał W. B. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 1 sierpnia 2022 r., czasowo na okres do 12 lipca 2025 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że W. B. (ur. (...)) pobierała rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy do 31 lipca 2022 r.

13 czerwca 2022 r. wystąpiła z wnioskiem o ponowne ustalenie prawa do renty na dalszy okres.

Orzeczeniem z 14 lipca 2022 r. lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że W. B. jest trwale częściowo niezdolna do pracy. W uzasadnieniu wskazano, że orzeczenie zostało wydane po dokonaniu analizy przedstawionej dokumentacji medycznej, w tym dokumentacji z przebiegu leczenia, zaświadczeń o stanie zdrowia wystawionych przez lekarzy leczących 13 maja 2022 r. i 19 maja 2022 r.

Przy dokonywaniu ustaleń orzeczniczych uwzględniono, że odwołująca się ma 50 lat, ukończyła szkołę handlową. Leczona psychiatrycznie od wielu lat – ostatnio w 2021 r. Od wypisu względna stabilizacja stanu psychicznego, zaburzenia o nasileniu umiarkowanym, leczona z powodu cukrzycy t. II, NT, po operacji zaćmy, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. Stopień naruszenia sprawności organizmu wynikający z zaburzeń psychicznych i obciążeń somatycznych powoduje nadal niezdolność do pracy – obecnie częściową – trwale. Naruszenie jest umiarkowane, ma charakter przewlekły. Nie rokuje dalszej poprawy. Uwzględniono stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy możliwość wykonywania dotychczasowej pracy, możliwość podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, poziom wykształcenia, wiek, predyspozycje psychofizyczne, sprawność psychofizyczną organizmu w zakresie zdolności do zaspakajania podstawowych potrzeb życiowych, konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

Orzeczeniem z 6 września 2022 r. Komisja Lekarska orzekła, że W. B. jest trwale częściowo niezdolna do pracy. W uzasadnieniu orzeczenia Komisja Lekarska wskazała, że orzeczenie zostało wydane po dokonaniu analizy przedstawionej dokumentacji medycznej, w tym dokumentacji z przebiegu leczenia, zaświadczeń o stanie zdrowia wystawionych przez lekarzy leczących 13 maja 2022 r. oraz 19 maja 2022 r. Przy dokonywaniu ustaleń orzeczniczych uwzględniono stopień naruszenia sprawności organizmu, poziom wykształcenia, wiek, predyspozycje psychofizyczne.

Z opinii sądowo-psychiatrycznej z 15 listopada 2023 r. wynika, że W. B. od 29 roku życia choruje na zaburzenia psychotyczne, początkowo rozpoznawano zaburzenia urojeniowe, następnie schizofrenię. Doświadczała występowania objawów psychotycznych w postaci objawów charakterystycznych dla procesu schizofrenicznego, urojenia o charakterze prześladowczym, ksobnym, poczucie wpływu na myśli i myślenie, halucynacji słuchowych imperatywnych. U W. B. rozpoznano chorobę psychiczną pod postacią schizofrenii paranoidalnej. W okresie od daty ustania ważności orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy, tj. od 1 sierpnia 2022 r. nie obserwuje się istotnej poprawy jej stanu psychicznego. Jej stan psychiczny uzasadniał między innymi wielomiesięczną hospitalizację w Oddziale Dziennym(...). W stabilnym nasileniu występują u odwołującej się objawy psychotyczne, związane z zaburzeniami treści myślenia, natomiast w zakresie nastroju, napędu - nasilenie objawów negatywnych procesu schizofrenicznego. Na przestrzeni ostatniego roku obserwuje się pogorszenie, obecnie jest w trakcie zmiany kuracji. W. B. jest całkowicie niezdolna do pracy od 1 sierpnia 2022 r. Niezdolność ta ma charakter czasowy na okres 2 lat od daty badania, to jest od 12 lipca 2023 r. Zdaniem biegłego sądowego nie można bowiem wykluczyć, że stan psychiczny W. B. ulegnie poprawie i w przyszłości będzie ona w stanie wykonywać niektóre prace dostosowane do występujących u niej zaburzeń. Okres 2 lat jest okresem wystarczającym na przeprowadzenie ewentualnych zmian kuracji oraz zastosowanie różnych form rehabilitacji psychiatrycznej, nawet biorąc pod uwagę obecne terminy oczekiwania w ramach dostępności świadczeń NFZ (opinia sądowo-psychiatryczna k. 35-40 akt sprawy).

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dokumentów zebranych w aktach rentowych oraz aktach sprawy, w tym dokumentacji medycznej. Sąd Okręgowy postanowieniem z 6 lutego 2023 r. dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu psychiatrii celem ustalenia czy odwołująca się jest osobą niezdolną do pracy, czy ewentualna niezdolność do pracy jest całkowita, czy częściowa, czy ewentualna niezdolność do pracy jest trwała, czy okresowa oraz daty powstania ewentualnej niezdolności do pracy. W oparciu o przedłożoną opinię biegłego sądowego specjalistę w dziedzinie psychiatrii Sąd Okręgowy ustalił, że odwołująca się jest całkowicie niezdolna do pracy, niezdolność tę należy datować od 1 sierpnia 2022 r. Niezdolność ta ma charakter czasowy na okres 2 lat od daty badania przez biegłego, tj. od 12 lipca 2023 r. Sąd ocenił opinię biegłego sądowego jako jasną, rzetelną i miarodajną. Biegły sporządził opinię po przeprowadzeniu badania odwołującej się oraz analizie przedłożonej dokumentacji medycznej.

Postanowieniem z 20 stycznia 2024 r. Sąd Okręgowy na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. pominął wniosek dowodowy organu rentowego o powołanie innego biegłego psychiatry lub uzupełnienie opinii uznając, że przedłożona opinia jest dostatecznie jasna i stanowcza. Samo zaś niezadowolenie strony nie jest podstawą do dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego lub uzupełnienie opinii.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał odwołanie za zasadne.

Sąd przypomniał, że w zaskarżonej decyzji organ rentowy przyznał odwołującej się rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy – na stałe. Odwołująca się w odwołaniu wykazała, że jej stan zdrowia nie uległ poprawie w stosunku do okresu, gdy orzeczono wobec niej całkowitą niezdolność do pracy i wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do renty w pełnej wysokości z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 1 listopada 2022 r.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalenie czy odwołująca się jest osobą niezdolną do pracy zarobkowej, a jeśli tak to czy całkowicie, czy też częściowo, czy jest to niezdolność trwała, czy okresowa, a jeżeli tak to na jak długi okres.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

4) nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Zgodnie z art. 59 § 1 ustawy emerytalnej, osobie, która spełniła warunki określone w art. 57, przysługuje: 1) renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała; 2) renta okresowa - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa. Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, a także możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

W myśl art. 12 ust. 1 ustawy emerytalnej niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Zgodnie z art. 12 ust. 3 tej ustawy częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy” należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, a więc jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. niepublikowany wyrok Sądu Najwyższego z 21 grudnia 2004 r., sygn. akt I UK 28/04). W orzecznictwie przyjmuje się również, że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak prawa do tego świadczenia (por. wyroki z 20 sierpnia 2003 r., sygn. akt II UK 11/03 oraz z 5 lipca 2005 r., sygn. akt I UK 222/04, niepublikowane),

Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy o emeryturach i rentach przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 675/98, OSNAPiUS 2000 nr 16, poz. 624). O niezdolności do pracy nie decyduje więc niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.

Dla oceny zdolności do pracy konieczne jest ustalenie stanu zdrowia i jego wpływu na zdolność wykonywania pracy zarobkowej. Poczynienie takich ustaleń wymaga wiadomości specjalnych, wobec czego w postępowaniu sądowym niezbędne jest przeprowadzenie na tę okoliczność dowodu z opinii biegłych sądowych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 27 października 2005 r., sygn. akt I UK 356/04, Legalis). Z uwagi na to, Sąd Okręgowy oparł swoje ustalenia w tym zakresie na opinii biegłego sądowego z zakresy psychiatrii, który rozpoznał u W. B. chorobę psychiczną pod postacią schizofrenii paranoidalnej. Sąd pierwszej instancji przyjął za biegłym, że w okresie od daty ustania ważności orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy, tj. od 1 sierpnia 2022 r. u odwołującej się nie obserwuje się istotnej poprawy stanu psychicznego. Jej stan psychiczny uzasadniał między innymi wielomiesięczną hospitalizację w Oddziale Dziennym (...). W stabilnym nasileniu występują u odwołującej się objawy psychotyczne, związane z zaburzeniami treści myślenia, natomiast w zakresie nastroju, napędu - nasilenie objawów negatywnych procesu schizofrenicznego. Na przestrzeni ostatniego roku obserwuje się pogorszenie, obecnie jest w trakcie zmiany kuracji. W. B. jest całkowicie niezdolna do pracy od 1 sierpnia 2022 r. Niezdolność ta ma charakter czasowy na okres 2 lat od daty badania, to jest od 12 lipca 2023 r. Nie można bowiem wykluczyć, że stan psychiczny W. B. ulegnie poprawie i w przyszłości będzie ona w stanie wykonywać niektóre prace dostosowane do występujących u niej zaburzeń. Okres 2 lat jest okresem wystarczającym na przeprowadzenie ewentualnych zmian kuracji oraz zastosowanie różnych form rehabilitacji psychiatrycznej, nawet biorąc pod uwagę obecne terminy oczekiwania w ramach dostępności świadczeń NFZ.

Kierując się przedstawioną argumentacją Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał W. B. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 1 sierpnia 2022 r., czasowo na okres do 12 lipca 2025 r.

Od powyższego wyroku apelację wywiódł organ rentowy. Apelujący zaskarżył wyrok w części, w jakiej Sąd Okręgowy przyznał odwołującej się prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres od 1 sierpnia 2022 r. do 11 lipca 2023 r., oraz zarzucił Sądowi Okręgowemu:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zgromadzonego materiału dowodowego i uznanie za dostatecznie jasną, rzetelną, miarodajną i stanowczą opinię wydaną przez biegłego sądowego psychiatrę w odniesieniu do poczynionych ustaleń, że odwołująca się jest osobą całkowicie niezdolną do pracy od 12 lipca 2023 r., w sytuacji gdy wnioski zawarte w opinii są ze sobą sprzeczne, albowiem biegły sądowy jednocześnie wskazał, że jest to niezdolność o charakterze czasowym na okres dwóch lat od daty badania, tj. od 12 lipca 2023 r.;

- art. 235 ² § 1 pkt 5 w związku art. 286 k.p.c. przez pominięcie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego sądowego psychiatry lub dowodu z opinii innego biegłego sądowego psychiatry jako dowodu zmierzającego jedynie do przedłużenia postępowania, w sytuacji gdy był to dowód zgłoszony celem wykazania daty początkowej całkowitej niezdolności do pracy odwołującej się, a skutkiem tego błąd w ustaleniach faktycznego polegający na przyjęciu, że naruszenie sprawności jej organizmu powoduje całkowitą niezdolność do pracy od 1 sierpnia 2022 r., pomimo jednoczesnego wskazania przez biegłego sądowego, że początek całkowitej niezdolności przypada na dzień wykonania badania, tj. 12 lipca 2023 r.;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego przez ich błędne zastosowanie, tj. art. 57 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 59 § 1 pkt 2 w związku z art. 12 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i przyznanie odwołującej się prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres od 1 sierpnia 2022 r. do 11 lipca 2023 r.

Stawiając takie zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez przyznanie odwołującej się prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od daty badania u biegłego, tj. od 12 lipca 2023 r. oraz o zasądzenie od odwołującej się na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji. Jednocześnie apelujący ponownie zgodnie z art. 380 k.p.c. wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego sądowego psychiatry lub dowodu z opinii innego biegłego sądowego psychiatry celem ustalenia daty początkowej całkowitej niezdolności do pracy odwołującej się.

W odpowiedzi na apelację odwołująca się wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów postępowania przed sądem II instancji według norm przepisanych z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Ponadto odwołująca się wniosła o pominięcie wniosku organu rentowego o ponowne rozpatrzenie wniosku dowodowego złożonego w trybie art. 380 k.c.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu podlega oddaleniu jako bezzasadna.

Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji, bowiem zaskarżony wyrok odpowiada prawu. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o zebrany w sprawie i oceniony bez naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów materiał dowodowy, wyciągnął z nich logiczne i właściwe pod względem prawnym wnioski, a następnie w adekwatny do poczynionych ustaleń sposób zastosował obowiązujące przepisy prawa materialnego. Sąd Apelacyjny przyjmuje te ustalenia za własne, a nadto podziela wywody prawne przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, co czyni zbędnym ich ponowne szczegółowe przytaczanie.

Przypomnieć należy, że spór w niniejszej sprawie dotyczył prawa ubezpieczonej W. B. do renty z tytułu niezdolności do pracy, a zatem świadczenia przewidzianego w art. 57 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm., zwanej „ustawa emerytalną”). Istota sporu koncentrowała się natomiast na kwestii oceny stanu zdrowia ubezpieczonej, a mianowicie czy jest ona niezdolna do pracy (częściowo lub całkowicie). Dlatego punkty ciężkości w sprawie rozłożyły się na dokonaniu wykładni art. 12 i 13 ustawy emerytalnej oraz poczynieniu ustaleń faktycznych dotyczących oceny stanu zdrowia ubezpieczonej w kontekście jej zdolności do wykonywania pracy zgodnej z kwalifikacjami.

Stosownie do brzmienia z art. 12 ust. 1 ustawy emerytalnej, niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Z kolei według art. 12 ust. 2 ww. ustawy całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Natomiast po myśli art. 12 ust. 3 ww. ustawy częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

W myśl art. 13 ustawy emerytalnej przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się przede wszystkim stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, a także możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Zgodnie z ugruntowanymi poglądami judykatury ocena niezdolności do pracy z medycznego punktu widzenia wymaga wiadomości specjalnych. Powinnością sądu rozpoznającego sprawę na skutek odwołania od decyzji odmawiającej przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jest dopuszczenie dowodu z opinii biegłych, na podstawie których możliwy jest do ustalenia stan niezdolności do pracy osoby wnioskującej o przyznanie świadczenia rentowego. W tym zakresie sąd nie może poprzestać na własnych kompetencjach, wiedzy, czy przekonaniu (por. wyroki Sądu Najwyższego z: 14 marca 2007 r., sygn. akt III UK 130/06, OSNP 2008/7-8/113; z 8 maja 2008 r., sygn. akt I UK 356/07, OSNP 2009/17-18/238; z 14 maja 2009 r., sygn. akt II UK 211/08, LEX nr 509035).

Art. 278 § 1 k.p.c. stanowi, że w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych Sąd może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia opinii.

Nie budzi wątpliwości, że w sprawie, której przedmiotem jest prawo do renty, warunkująca powstanie tego prawa ocena niezdolności do pracy - w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych musi znaleźć oparcie w dowodzie z opinii biegłych posiadających odpowiednią wiedzę medyczną adekwatną do rodzaju schorzeń ubezpieczonego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 12 kwietnia 2000 r., sygn. akt II UKN 498/99, OSNP 2001/19/597; z 7 lipca 2005 r., sygn. akt II UK 277/04, OSNP 2006/5-6/97). Opinia biegłych dostarcza sądowi wiedzy specjalistycznej koniecznej do dokonania oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie rentowe, w tym rodzaju występujących schorzeń, stopnia ich zaawansowania i nasilenia, związanych z nimi dolegliwości, stanowiących łącznie o zdolności do wykonywania zatrudnienia lub jej braku. Sąd nie może - wbrew opinii biegłych - opierać ustaleń w tym zakresie ani na własnym przekonaniu ani na przekonaniu strony (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 2007 r., sygn. akt III UK 130/06, OSNP 2008/7-8/113).

Opinia biegłego sądowego, jak każdy dowód, podlega ocenie Sądu w ramach zasady swobodnej oceny dowód wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Przepis ten narzuca sądowi obowiązek stosowania takiego rozumowania przy analizie materiału dowodowego, który jest zgodny z wymogami wyznaczonymi przepisami prawa procesowego, doświadczeniem życiowym oraz regułami logicznego myślenia. Sądy są obowiązane rozważyć materiał dowodowy w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny jako całość, dokonując wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, a także odnosząc je do pozostałego materiału dowodowego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 685/98,OSNP 2000/17/655). Z uwagi na naturę dowodu z opinii biegłego, kryteria jego oceny podlegają pewnej modyfikacji. Swoistość tej oceny polega na tym, że nie chodzi tu o kwestię wiarygodności, jak przy dowodzie z zeznań świadków i stron, lecz o pozytywne lub negatywne uznanie wartości rozumowania zawartego w opinii i uzasadnienie, dlaczego pogląd biegłego trafił lub nie do przekonania sądu. Ocena ta jest dokonywana na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Sąd może więc oceniać opinię biegłego pod względem fachowości, rzetelności czy logiczności, pomijając przy tym oczywiste pomyłki. Nie może jednak nie podzielać merytorycznych poglądów biegłego czy zamiast nich wprowadzać własne stwierdzenia. Sąd nie może oprzeć oceny opinii wyłącznie na podstawie konkluzji opinii, lecz powinien sprawdzić poprawność poszczególnych elementów składających się na trafność jej wniosków końcowych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 3 listopada 1976 r., sygn. akt IV CR 481/76, OSNC 1977/5-6/102; z 12 listopada 1970 r., sygn. akt I PR 350/69, LEX nr 14094; z 19 grudnia 1990 r., sygn. akt I PR 148/90, LEX nr 5319; z 7 listopada 2000 r., sygn. akt I CKN 1170/98, OSNC 2001/4/64).

Można zatem stwierdzić, że dowód z opinii biegłego sądowego podlega ocenie pod kątem wymienionych wyżej kryteriów fachowości i rzetelności jej sporządzenia, logiki i spójności formułowanych wniosków oraz ich uzasadnienia. W kontekście opinii odnoszącej się do oceny stanu zdrowia należy przez to rozumieć odpowiednie odniesienie się przez biegłego do udostępnionego mu materiału dowodowego (najczęściej dokumentacji medycznej) oraz okoliczności mogących mieć znaczenie dla prawidłowej i pełnej oceny stanu zdrowia z perspektywy stanowiącej istotę sporu, jak również wskazania jakie okoliczności zdaniem biegłego prowadzą do formułowania takich a nie innych wniosków w przedmiocie dokonanej przez niego oceny okoliczności zdrowotnych badanego.

Rozpoznając sprawę Sąd Apelacyjny zważył, że apelujący organ rentowy - w świetle przytoczonej wyżej wykładni - nie wykazał uchybień po stronie Sądu Okręgowego w zakresie dokonanej przez ten Sąd oceny sporządzonej w sprawie opinii biegłego sądowego dr n med. specjalistę psychiatrię P. G., w szczególności w zakresie kwestionowanej przez apelującego daty początkowej przyznanego ubezpieczonej prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Jak bowiem wskazał biegły sądowy w opinii sądowo-psychiatrycznej z 15 listopada 2023 r., w okresie od daty ustania ważności orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy [orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z 12 lipca 2017 r. stwierdzono, że W. B. (poprzednio K.) jest całkowicie niezdolna do pracy do 31 lipca 2022 r. - przypis Sądu Apelacyjnego), to jest od 1 sierpnia 2022 r. u opiniowanej nie obserwuje się istotnej poprawy stanu zdrowia psychicznego. Jej stan psychiczny uzasadniał między innymi wielomiesięczny pobyt szpitalny w warunkach oddziału dziennego. W oparciu o całokształt zebranego materiału dowodowego, zdaniem biegłego sądowego W. B. jest osobą całkowicie niezdolną do pracy od 1 sierpnia 2022 r., gdyż nie zaistniała żadna istotna dla ustalenia tej daty okoliczność, która stanowiłaby podstawę do przerwania ciągłości w korzystaniu ze świadczenia rentowego.

W ocenie Sądu Apelującego polemika z wywodami biegłego sądowego w zakresie określenia daty początkowej niezdolności do pracy ubezpieczonej zaprezentowana przez apelującego okazała się nietrafna chociażby z tego względu, że W. B. jest osobą niezdolną do pracy do kilkunastu już lat. Zaskarżona decyzja jest kontynuacją przyznawanego ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Jak wynika z materiału dowodowego stan zdrowia psychicznego ubezpieczonej, od daty upływu okresu ostatnio orzeczonej wobec niej niezdolności do pracy, czyli do 31 lipca 2022 r. nie uległ poprawie.

Wbrew twierdzeniu apelującego sporządzona w sprawie opinia biegłego sądowego lekarza psychiatry nie jest wewnętrznie sprzeczna. Zauważyć należy, że biegły sądowy wskazał datę początkową niezdolności do pracy ubezpieczonej (od 1 sierpnia 2022 r.), jednocześnie mając na uwadze, że nie można wykluczyć tego, że stan psychiczny ubezpieczonej ulegnie w przyszłości poprawie. Dlatego według biegłego niezdolność do pracy ubezpieczonej ma charakter czasowy, tj. obejmuje 2 lata od daty badania, a mianowicie od 12 lipca 2023 r.

Zatem Sąd Okręgowy trafnie określił datę początkową należnego ubezpieczonej świadczenia rentowego z tytułu częściowej niezdolności do pracy, czyli od 1 sierpnia 2022 r., gdyż właściwie zinterpretował wnioski sformułowane przez biegłego.

Wobec powyższego podniesiony przez apelującego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. okazał się chybiony.

Także zarzut naruszenia art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. nie znajdował uzasadnienia. Sąd Apelacyjny zauważa, że obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych lub opinii instytutu istnieje jedynie wtedy, gdy zachodzi taka potrzeba, a więc wtedy, gdy przeprowadzona już opinia zawiera istotne luki, jest niekompletna, bo nie odpowiadająca na postawione przez sąd tezy dowodowe, jest niejasna, czyli nienależycie uzasadniona lub nieweryfikowalna, to jest, gdy przedstawiona ekspertyza nie pozwala organowi orzekającemu zweryfikować zawartego w niej rozumowania, co do trafności wniosków końcowych. W przypadku gdy sąd uzyskuje opinię, która jest spójna, logiczna i w całości odpowiada na zakreślony przez sąd problem, to nie jest on zobowiązany do powoływania innego biegłego, czy zespołu biegłych w sytuacji, gdy strona nie jest przekonana do jej treści albo gdy jej treść nie jest korzystna dla jednej ze stron. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu, formułuje wnioski logicznie wypływające z analizy dokumentacji medycznej, kompetentnie uzasadnione w świetle wiedzy medycznej biegłego. W omawianym przypadku profesjonalny poziom opinii biegłego psychiatry, sporządzonej na użytek niniejszego postępowania, pozostaje w zgodzie z oczekiwaniami sądu i potrzebą procesu. Podkreślenia także wymaga, że Sąd nie jest związany wnioskiem strony o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z treści czy wniosków dotychczas złożonej opinii (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 4 sierpnia 1999 r., sygn. akt I PKN 20/99, OSNP 2000/22/807; z 23 czerwca 2017 r., sygn. akt I CSK 627/16, LEX nr 2333045). W przeciwnym razie sąd byłby zmuszony do dopuszczania kolejnych opinii aż do osiągnięcia satysfakcji strony wnioskującej o kolejne opinie, polegającej na uznaniu za słuszne jej stanowiska procesowego. Taka praktyka byłaby jednak niedopuszczalna.

W świetle powyższego należy stwierdzić, że skoro Sąd pierwszej instancji uznał, że sporządzona przez biegłego sądowego z zakresu psychiatrii dr n med. P. G. opinia z 15 listopada 2023 r. w zakresie postawionych tez dowodowych zawartych w postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie z 6 lutego 2023 r. nie budziła wątpliwości, była spójna i wyczerpująca w zakresie materii wymagającej wiadomości specjalnych, a miał ku temu uzasadnione podstawy, to brak było podstaw do dopuszczenia i przeprowadzenia kolejnego dowodu z opinii sporządzonej przez innego biegłego psychiatrę bądź uzupełnienie opinii.

Podnoszone przez apelującego zastrzeżenia do opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii, stanowiące przy tym podstawę do formułowania wniosku o powołanie innego biegłego, Sąd odwoławczy odczytał wyłącznie, jako niezadowolenie strony z treści opinii będącej podstawą wydanego w sprawie przez Sąd Okręgowy trafnego rozstrzygnięcia, które nie jest po myśli pozwanego organu. Mając to na uwadze Sąd Apelacyjny, postanowieniem z 13 listopada 2024 r., wydanym na posiedzeniu niejawnym, oddalił zawarty w apelacji wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego sądowego psychiatry lub z opinii innego biegłego sądowego psychiatry w celu ustalenia daty początkowej całkowitej niezdolności do pracy ubezpieczonej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy nie naruszył także przepisów prawa materialnego, tj. art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z art. 59 § 1 pkt 2 ustawy emerytalnej w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy emerytalnej. Podnieść należy, że w efekcie przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego, uwzględniającego między innymi opinię biegłego sądowego lekarza specjalisty psychiatry nie budzi wątpliwości, że ubezpieczona jest osobą całkowicie niezdolną do pracy od 1 sierpnia 2022 r. W tej sytuacji Sąd Okręgowy trafnie oparł swoje rozstrzygnięcie na podstawie ww. przepisów.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Apelacyjny, uznając zarzuty apelacji za chybione, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł o jej oddaleniu.

Sąd Apelacyjny rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym. Żadna ze stron nie złożyła wiążącego wniosku o przeprowadzenie rozprawy, stosownie do art. 374 k.p.c., a jednocześnie Sąd uznał, że w sprawie nie ujawniły się żadne okoliczności, które przemawiałyby za koniecznością rozpoznania sprawy na rozprawie.

Ewa Stryczyńska