Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Agnieszka Ambroziak

Sędziowie: Sędzia SA Małgorzata Micorek-Wagner

Sędzia SA Ewa Stryczyńska (spr.)

Protokolant: Eryk Nersisyan

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 listopada 2020 r. w W.

sprawy W. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

o emeryturę

na skutek apelacji W. S.

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 3 października 2017 r. sygn. akt VII U 1983/16

oddala apelację.

Małgorzata Micorek-Wagner Agnieszka Ambroziak Ewa Stryczyńska

Sygn. akt III AUa 1598/17

UZASADNIENIA

Decyzją z 16 listopada 2016r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. , odmówił W. S. prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na to, że nie udowodnił on 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy wskazał, że W. S. na 1 stycznia 1999r. posiada okres ubezpieczenia wynoszący łącznie 20 lat, 8 miesięcy i 3 dni okresów składkowych oraz 5 lat okresów nieskładkowych. Jako staż pracy w szczególnym charakterze Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił zatrudnienia ubezpieczonego od 1 stycznia 1978r. do 1 stycznia 1979r., wskazując, że w tym czasie ubezpieczony co prawda wykonywał pracę dziennikarza, jednak nie był zatrudniony w wymiarze pełnego etatu. Z uwagi zatem na brak spełnienia przez odwołującego się warunku co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnym charakterze, organ rentowy odmówił mu prawa do świadczenia .

Odwołanie od powyższej decyzji złożył W. S. wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do dochodzonego świadczenia. Odwołujący się wskazał, że jest absolwentem Seminarium (...), który od 1970r. działał aktywnie w grupie twórczej(...) oraz (...). Podkreślił, że od 1 stycznia 1978r. był także dziennikarzem współpracującym w ramach studiów odbywanych na (...). W konsekwencji po skończeniu studiów został skierowany do (...), gdzie często równolegle wykonywał pracę na rzecz kilku redakcji, tj. (...), (...) i (...). Obowiązki na rzecz ww. pracodawców wykonywał stale i w wymiarze pełnego etatu, a w tym czasie był także objęty układem zbiorowym dziennikarzy, co potwierdzają załączone przez niego umowy o pracę. Z kolei od 1 kwietnia 1982r. był dziennikarzem akredytowanym przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych, zatrudnionym w stałym (...) biurze dziennika (...). Podkreślił, że praca w powyższej redakcji była wykonywana powyżej 8 godzin na dobę, albowiem z uwagi na 6-godzinną różnicę czasu, zaczynała się około godziny 10:00 rano, a kończyła około godziny 2:00 w nocy przez siedem dni w tygodniu. Ubezpieczony zaznaczył, że przez cały okres ww. zatrudnienia, czyli od 1 kwietnia 1982r. do 31 grudnia 1993r. był zatrudniony w wymiarze pełnego etatu, natomiast dane zawarte w dokumentach wskazujące, na to, że praca ta była świadczona w wymiarze ½ etatu za styczeń i luty 1983r. stanowią błąd w sprawozdawczości. W konkluzji odwołania W. S. zwrócił się o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie na jego rzecz prawa do dochodzonego świadczenia.

O odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. wniósł o jego oddalenie przedstawiając argumentację, którą posłużył się w zaskarżonej decyzji. Nadto dodał, że za okres zatrudnienia w redakcji (...) od 1 kwietnia 1982r. do 31 grudnia 1993r. wnioskodawca nie przedłożył świadectwa pracy, w którym byłoby potwierdzone stanowisko pracy, wskazujące na to, że w spornym okresie wykonywał pracę dziennikarską w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy zaznaczył, że odwołujący się nie jest członkiem OFE, legitymuje się ogólnym stażem pracy (na dzień 1 stycznia 1999r.) w wymiarze 25 lat, 8 miesięcy i 3 dni, a (...)ukończył 60 lat. Ubezpieczony nie spełnia natomiast warunku posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych, wobec czego brak jest podstaw do przyznania mu prawa do dochodzonego świadczenia .

Wyrokiem z 3 października 2017r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe orzeczenie Sądu Okręgowego zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych: W. S., urodzony w dniu (...), w dniu 2 sierpnia 2016r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W., wniosek o wcześniejszą emeryturę z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Do powyższego wniosku ubezpieczony załączył kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych wraz z dokumentacją potwierdzającą te okresy .

Organ rentowy po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego ustalił, że ubezpieczony nie spełnia warunku dotyczącego stażu pracy w szczególnych warunkach (tj.15 lat pracy w warunkach szczególnych), gdyż na dzień 1 stycznia 1999r. nie udowodnił wymaganego okresu takiej pracy. Z tych też względów organ rentowy na decyzją z 16 listopada 2016r., odmówił mu prawa do emerytury.

W. S. jest absolwentem Seminarium (...). W dniu 20 grudnia 1976r. ukończył studia wyższe na (...). W trakcie studiów, tj. w latach 70-tych, ubezpieczony udzielał się aktywnie w grupach twórczych (...) i (...). Po ukończeniu studiów, ubezpieczony został skierowany do pracy na rzecz (...), w ramach której pozostawał zatrudniony równolegle w kilku redakcjach. I tak w okresie od 1 marca 1977r. do 31 marca 1977r. oraz w okresie od 1 kwietnia 1978r. do 31 grudnia 1978r. ubezpieczony był zatrudniony w redakcji (...) w wymiarze ½ etatu, przy czym od 1 kwietnia 1977r. do 31 marca 1978r. świadczył również pracę na rzecz redakcji (...) w wymiarze 3/2 etatu. Następnie w okresie od 1 stycznia 1979r. do 31 marca 1982r. ubezpieczony wykonywał pracę na rzecz redakcji (...), przy czym w okresie od 1 stycznia 1979r. do 31 grudnia 1981r. swoje obowiązki realizował w wymiarze 5/4 etatu, w okresie od 1 stycznia 1982r. do 31 stycznia 1982r. w wymiarze ¾ etatu, natomiast w okresie od 1 lutego 1982r. do 31 marca 1982r. w wymiarze 5/4 etatu. Do obowiązków ubezpieczonego na stanowisku fotoreportera należało dostarczanie do redakcji co miesiąc zdjęć o określonej wartości według przyjętych przez redakcję stawek wyceny, zdjęć z odpowiednimi podpisami o tematyce zleconej lub wybranej z własnej inicjatywy i uzgodnionej z redakcją. Ubezpieczony był także odpowiedzialny za kompletną obróbkę w redakcyjnym laboratorium fotograficznym zdjęć wykonanych dla redakcji przez siebie oraz innych pracowników, a także utrzymywanie w należytym stanie sprzętu fotograficznego oraz wykonywanie innych poleceń kierownictwa redakcji związanych z powierzonym stanowiskiem. W. S. realizował także zadania związane z wyjazdami w teren oraz obsługą fotoreporterską i dziennikarską imprez i tematów zleconych przez redakcję. W okresie zatrudnienia od 1 marca 1977r. do 31 marca 1982r. ubezpieczony był objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy. W dniu 31 marca 1982r. W. S. rozwiązał stosunek pracy z (...) w W..

Od 1 kwietnia 1982r. W. S. pełnił funkcję dziennikarza akredytowanego przy (...) w W. w (...) biurze dziennika (...), w którym swoją pracę wykonywał także korespondent amerykański, kierownik biura A. B. (1), asystent korespondenta A. W. oraz tłumacz P. A.. W tym czasie do obowiązków ubezpieczonego należało przede wszystkim przygotowywanie materiałów prasowych związanych z bieżącymi wydarzeniami, jakie miały miejsce na terenie miasta N., a także relacjonowanie przebiegu tych wydarzeń za pomocą fotografii. Ubezpieczony był jedynym fotografem, który w okresie od 1 kwietnia 1982r. do 31 grudnia 1993r. wykonywał pracę na rzecz ww. redakcji. Z dokumentacji znajdującej się w posiadaniu ZUS wynika, że w ww. okresie czasu ubezpieczony pozostawał zatrudniony w redakcji (...) w wymiarze ½ etatu za styczeń i luty 1983r., otrzymując stałe kwoty wynagrodzenia. Po zakończeniu tego stosunku pracy, ubezpieczony otrzymał świadectwo pracy, jednak na skutek nieporozumień rodzinnych jakie miały miejsce pod koniec lat 90 tych, dokumentacja ta uległa zniszczeniu. W 1993r. ubezpieczony założył własną agencję fotograficzną w ramach prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej, którą prowadził do 2007r., a następnie wykonywał pracę na rzecz dwóch agencji fotograficznych na podstawie umów cywilnoprawnych.

Decyzją z 29 września 2016r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. ustalił kapitał początkowy W. S. na 1 stycznia 1999r. z zastosowaniem art. 174 ust.3b ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2017r., poz. 1383 ze zm.). Do ustalenia wartości kapitału początkowego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjął podstawę wymiaru w kwocie 1.794,46 zł, okresy składkowe i nieskładkowe w wymiarze 25 lat, 8 miesięcy i 3 dni, a także współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego w wysokości 81,48%. Kapitał początkowy ustalony na 1 stycznia 1999 r. wyniósł 163.797,48 zł. Decyzją z 10 sierpnia 2017r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu emeryturę od 25 lipca 2017r., tj. od osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego .

Sąd Okręgowy wskazał, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym również w aktach rentowych ubezpieczonego. Zdaniem Sądu pierwszej instancji powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy oparł się również częściowo na zeznaniach świadka P. M., mając na uwadze, że jego zeznania niewiele wniosły do sprawy, gdyż świadek nie potwierdził stanowczo, że ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę dziennikarza w redakcji (...). Świadek wskazał jedynie, że w trakcie wykonywania powierzonych obowiązków służbowych, wnioskodawca często wyjeżdżał, a także, że miał nielimitowany czas pracy. Zaznaczył przy tym, że z uwagi na fakt, że był zatrudniony na stanowisku ogrodnika nie wie, w oparciu o jakie umowy byli zatrudnieni poszczególni pracownicy, w tym odwołujący się, a także jakie konkretnie zadania wykonywali. Z tego względu, Sąd Okręgowy nie uwzględnił zeznań odwołującego W. S. w zakresie, w jakim wskazywał on, że w spornych okresach czasu we wszystkich wymienionych w stanie faktycznym redakcjach wykonywał pracę w wymiarze pełnego etatu. Dokumenty zgromadzone w aktach rentowych ubezpieczonego wskazują bowiem, że w okresie od dnia 1 kwietnia 1982r. do 31 grudnia 1993r. ubezpieczony był zatrudniony w redakcji (...), aczkolwiek w wymiarze ½ etatu. W tym zakresie ubezpieczony nie przedłożył także świadectwa pracy bądź jakiegokolwiek innego dokumentu z powyższego okresu zatrudnienia, potwierdzającego sporną okoliczność. Odnosząc się natomiast do okresu zatrudnienia od 1 marca 1977r. do 31 marca 1982r. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że jak wynika z załączonych przez odwołującego się umów o pracę, jego zatrudnienie w tym czasie odpowiadało wymiarowi czasu pracy, wynoszącemu ½ i ¾ etatu. Wobec dowodów zaoferowanych przez ubezpieczonego w ocenie Sądu Okręgowego, brak było zatem podstaw do uwzględnienia, jako pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia ubezpieczonego w łącznym okresie od 1 marca 1977r. do 31 grudnia 1993r. Dowody te wskazują bowiem bądź na to, że praca wykonywana była w niepełnym wymiarze godzinowym, bądź w ogóle nie określają w jakiej dacie ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował na stanowisku dziennikarza. Zatem w tym przypadku brak stałości i pełnego wymiaru wykonywania pracy w warunkach szczególnych przesądził o braku podstaw do przyznania na rzecz ubezpieczonego prawa do dochodzonego świadczenia.

Uwzględniając powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał odwołanie W. S. za niezasadne, i wskazał, że zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948r. zostały uregulowane w art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2017 r. poz. 1383 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. którzy spełniają łącznie następujące warunki:

1/ legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat - dla mężczyzn;

2/ mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn;

3/ nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa – według stanu na dzień 1 stycznia 1999r.

Stosownie do ust. 2 cytowanego przepisu, emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z ust. 2 art. 32 cyt. ustawy dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Stosownie do ust. 3 powołanego artykułu dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się m.in. dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy (art. 32. ust. 3 pkt. 4 ustawy).

Sąd Okręgowy podkreślił, że warunki przejścia na emeryturę przez wymienionych pracowników określa rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Stosownie do § 13 rozporządzenia dziennikarz zatrudniony w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w agencjach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej.

W świetle § 2 ust. 2 ww. rozporządzenia zakład pracy stwierdza zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, na podstawie posiadanej dokumentacji w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach. Natomiast w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okoliczności także w oparciu o inne dowody. Postępowanie w sprawach emerytalnych jest bowiem dwuetapowe, stąd też przed organem rentowym „sprawa emerytalna” ma charakter administracyjnoprawny, a w postępowaniu stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Na etapie postępowania odwoławczego sprawa o emeryturę - uprzednio administracyjna - staje się sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 k.p.c. Do jej rozpoznania stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Sąd nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, stąd też w niniejszej sprawie Sąd – wobec braku świadectwa potwierdzającego pracę w szczególnym charakterze - dopuścił dowód z zeznań świadka oraz przesłuchania odwołującego się na okoliczność wykonywania przez niego pracy w szczególnym charakterze.

Zgodnie z art. 7 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U. z 2013r., poz. 771 ze zm.) dziennikarzem jest osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją albo zajmująca się taką działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji, a zgodnie z pkt 8 cyt. przepisu redakcją jest jednostka organizująca proces przygotowywania (zbierania, oceniania i opracowywania) materiałów do publikacji w prasie. Natomiast w myśl art. 8 ust. 1 powołanej ustawy wydawcą może być osoba prawna, fizyczna lub inna jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej. W szczególności wydawcą może być organ państwowy, przedsiębiorstwo państwowe, organizacja polityczna, związek zawodowy, organizacja spółdzielcza, samorządowa i inna organizacja społeczna oraz kościół i inny związek wyznaniowy.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że w niniejszej sprawie bezspornym było, że W. S. (...) ukończył wymagany wiek 60 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, jak również udowodnił wymaganą ilość okresów składkowych i nieskładkowych 25 lat, według stanu na dzień 1 stycznia 1999r. Przedmiotem sporu pozostawało natomiast ustalenie, czy odwołujący się posiada na dzień 1 stycznia 1999r., 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie zaliczył mu bowiem do okresów pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 1 stycznia 1978r. do 1 stycznia 1979r., wskazując, że w tym czasie ubezpieczony, co prawda wykonywał pracę dziennikarza, aczkolwiek nie był zatrudniony w wymiarze pełnego etatu. Odnosząc się natomiast do okresu zatrudnienia ubezpieczonego od 1 kwietnia 1982r. do 31 grudnia 1993r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że ubezpieczony nie przedłożył świadectwa pracy, w którym byłoby potwierdzone stanowisko pracy. Z kolei zaświadczenie z 3 sierpnia 2013 r. potwierdza jedynie fakt samego zatrudnienia, a nie charakteru wykonywanej pracy, a także nie wskazuje, czy ubezpieczony był w tym czasie objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, z ustalonego w niniejszej sprawie stanu faktycznego wynika, że odwołujący się w spornym okresie tj. od 1 stycznia 1978r. do 1 stycznia 1979r. wykonywał pracę dziennikarza w rozumieniu powyższych przepisów. Pozostawał on bowiem w stosunku pracy z (...), w którym równolegle wykonywał pracę na rzecz kilku redakcji, tj. (...), (...) i (...), na co wskazują umowy o pracę z 1 stycznia 1979r. oraz z 1 stycznia 1978r. Z treści powyższych dokumentów wynika jednak, że w okresie od 1 marca 1977r. do 31 marca 1977r. oraz od 1 kwietnia 1978r. do 31 grudnia 1978r. ubezpieczony był zatrudniony w redakcji (...) w wymiarze ½ etatu, przy czym w okresie od 1 kwietnia 1977r. do 31 marca 1978r. świadczył również pracę na rzecz redakcji (...) w wymiarze 3/2 etatu. Z kolei w okresie od 1 stycznia 1979r. do 31 marca 1982r. ubezpieczony wykonywał pracę na rzecz redakcji (...), przy czym w okresie od 1 stycznia 1979r. do 31 grudnia 1981r. swoje obowiązki realizował w wymiarze 5/4 etatu, w okresie od 1 stycznia 1982r. do 31 stycznia 1982r. w wymiarze ¾ etatu, natomiast w okresie od 1 lutego 1982r. do 31 marca 1982r. w wymiarze 5/4 etatu. Powyższe wskazuje zatem na to, że nie zostały spełnione wszystkie przesłanki do przyznania prawa do emerytury. Sąd Okręgowy podzielił w tym zakresie stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 15 grudnia 1997r., sygn. II UKN 417/97, że nie korzysta z uprawnienia do emerytury przy niższym wieku emerytalnym pracownik, który nie udowodnił, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach i w pełnym wymiarze czasu obowiązującym na danym stanowisku oraz stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 21 listopada 2001r., sygn. II UKN 598/00, że o uprawnieniu do emerytury na podstawie § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze decyduje łączne spełnienie przez pracownika wszystkich warunków określonych w tym przepisie, a nie jego przekonanie, że charakter lub warunki pracy wystarczają do uznania jej za wykonywaną w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, na redakcję powołanego wyżej przepisu, która wskazuje, że dla stwierdzenia szczególnego charakteru zatrudnienia niezbędne jest udowodnienie, że praca wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku (por. wyroki Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2013r., II UK 170/12 oraz z 6 marca 2013r., II UK 358/12). Oczywistym jest przy tym, że jeżeli w obowiązujących przepisach przewidziana została dla danego stanowiska – ze względu na charakter zatrudnienia lub związane z nim warunki – norma czasu pracy w rozmiarze odbiegającym od powszechnie obowiązującego, stanowi ona pełny wymiar czasu pracy w rozumieniu § 2 ww. rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 maja 2012r., sygn. I UK 9/12). Wbrew żądaniu skarżącego brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, że będący jego udziałem w podanym okresie od 1 stycznia 1978r. do 1 stycznia 1979r. wymiar pełnego etatu był obowiązującym na zajmowanym przez niego ówcześnie stanowisku fotoreportera, czemu jednoznacznie przeczy treść znajdujących się w aktach sprawy dokumentów w postaci umów o pracę z 1 stycznia 1978r. i z 1 stycznia 1979r. W powyższym zakresie, odwołujący się nie przedstawił także żadnych innych dowodów, pozwalających na ustalenie jego rzeczywistego wymiaru czasu pracy w spornym okresie zatrudnienia. W ocenie Sądu Okręgowego zaskarżona decyzja jest zatem prawidłowa.

Sąd pierwszej instancji wskazał nadto, że brak jest podstaw do zaliczenia wnioskodawcy, jako okresu pracy w warunkach szczególnych okresu od 1 kwietnia 1982r. do 31 grudnia 1993r., tj. okresu, w którym odwołujący się pełnił funkcję dziennikarza akredytowanego przy (...) w W. w (...) biurze dziennika (...). Z zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności z zeznań świadka P. M. wynika wniosek, że skarżącego pomiędzy rokiem 1982 i 1993 łączyła jakaś forma współpracy ze wskazaną redakcją. Wyprowadzenie z tych zeznań wniosku, że było to zatrudnienie na podstawie umowy o pracę w wymiarze pełnego etatu nie jest w ocenie Sądu Okręgowego, słuszne. Wprawdzie świadek potwierdził wykonywanie przez wnioskodawcę czynności reportera zaznaczając, że wnioskodawca podczas pracy często wyjeżdżał, jednak wskazał, że jego czas pracy był nielimitowany. Świadek nie wskazał przy tym jaka forma współpracy łączyła wnioskodawcę z redakcją (...), podnosząc, że nie wie, który z pracowników jakie miał umowy, jak był zatrudniony i co dokładnie robił. Jedynym dowodem, który mógłby przemawiać za tym, że ubezpieczonego w całym spornym okresie łączyła z redakcją umowa o pracę jest świadectwo pracy. Świadectwo pracy nie jest jednak dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 września 2011r., sygn. I UK 107/11 i z 9 kwietnia 2009r., sygn. I UK 316/08). Istotne wątpliwości, co do prawdziwości twierdzeń zawartych w tym dokumencie muszą być zweryfikowane przy pomocy innych dowodów, których obowiązek naprowadzenia spoczywa na wnioskodawcy.

Zdaniem Sądu Okręgowego bez wpływu na uprawnienia ubezpieczonego do stanowiącej przedmiot sporu emerytury pozostaje okoliczność, czy skarżący w spornych okresach zatrudnienia był objęty układem zbiorowym dziennikarzy, na co wskazywał w zaskarżonej decyzji organ rentowy. Odnośnie wskazanego w przepisie § 13 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymogu objęcia dziennikarza układem zbiorowym pracy Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że zgodnie z ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwem objęcie ww. układem nie stanowi warunku uznania danej pracy za pracę dziennikarską. Między innymi w wyroku Sądu Najwyższego z 26 maja 1999r. (sygn. II UKN 665/98) wskazano, że prawo do emerytury na podstawie ww. przepisu nabywa dziennikarz, który ma wymagany tym przepisem wiek i okres zatrudnienia, w tym okres pracy dziennikarskiej, niezależnie od tego, czy w dacie spełnienia tych warunków był objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy. W uzasadnieniu powyższego orzeczenia, Sąd Najwyższy podkreślił, że pierwsza część omawianego przepisu jest definicją zawodu dziennikarza. W przypadku dziennikarzy nie ma regulacji w zakresie odrębnego systemu zaopatrzenia emerytalnego, nie ma też ustawowego uregulowania ich praw i obowiązków. Odesłanie do układu zbiorowego oznacza, że osoby, które obejmuje ten układ są dziennikarzami w rozumieniu przepisów emerytalnych. Nie można tego rozumieć jako wymogu zawarcia układu zbiorowego pracy lecz jako stwierdzenie, że osoba wykonująca w redakcjach lub innych mediach pracę nazwaną w układzie zbiorowym pracą dziennikarską jest dziennikarzem w rozumieniu przepisów emerytalnych. Traktowanie tego uregulowania jako warunku prowadziłoby do sytuacji, że zarówno po wejściu w życie ustawy z 29 września 1994r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw jak i przed zmianą Kodeksu pracy, byłaby sprzeczność między przepisem rozporządzenia, a przepisem ustawy. Przepis ustawy przyznaje uprawnienia wszystkim pracownikom wykonującym pracę uznaną za pracę w szczególnym charakterze niezależnie od tego u jakiego pracodawcy pracują i jakie są warunki zawartej z nimi umowy o pracę. Układ zbiorowy pracy zarówno w aktualnym jak i poprzednim stanie prawnym miał zawsze charakter umowy. Umowa taka mogła być w każdym czasie rozwiązana za porozumieniem stron lub przez wypowiedzenie układu przez jedną ze stron. Nie do przyjęcia jest uzależnienie prawa do świadczeń przyznanych ustawą od woli stron zawierających układ zbiorowy. Sąd Najwyższy podkreślił, że w obecnym stanie prawnym traktowanie przepisu § 13 rozporządzenia, jako ustanawiającego warunek skorzystania z określonych w nim uprawnień spowodowałoby trudności w interpretacji tego przepisu. Nie jest bowiem jasne, czy dla spełnienia tego warunku wystarczyłoby zawarcie zakładowego zbiorowego układu pracy w zakładzie pracy zatrudniającym dziennikarzy, czy też wymagane jest zawarcie układu ponadzakładowego. I w jednym i w drugim wypadku wystąpiłaby nierówność wobec prawa. Uprawnienia emerytalne pracownika zależałyby od tego czy jego pracodawca zawarł układ zbiorowy pracy lub przystąpił do takiego układu. Zapis dotyczący objęcia układem zbiorowym pracy dziennikarzy zawarty w § 13 rozporządzenia należy rozumieć jako definicję rodzaju pracy dziennikarza. Nawet w stanie prawnym obowiązującym przed zmianą Kodeksu pracy zwrot „objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy” należało rozumieć jako „spełniający warunki określone w układzie zbiorowym pracy dziennikarzy”. Uprawnienia emerytalne przysługiwałyby także w przypadku wygaśnięcia lub rozwiązania układu zbiorowego pracy dziennikarzy. Określenie „objęty układem zbiorowym dziennikarzy” nie stanowi dodatkowego warunku wymaganego do przyznania emerytury lecz stanowi element definicji pracy dziennikarza. Należało zatem uznać za słuszne stanowisko, że prawo do emerytury na podstawie § 13 rozporządzenia ma dziennikarz, który osiągnął wymagany tym przepisem wiek i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym okres pracy dziennikarskiej, niezależnie od tego, czy w dacie spełnienia tych warunków był objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania Sąd pierwszej instancji nie mając podstaw do uwzględnienia odwołania od decyzji z 16 listopada 2016r., na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Od powyższego wyroku apelację wniósł odwołujący się W. S. zaskarżając go w całości, i zarzucając Sądowi Okręgowemu:

- naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 217 § 1 i 3 w zw. z art. 227 k.p.c. przez niedopuszczenie zgłoszonego prawidłowo przez odwołującego się dowodu z zeznań świadków: A. W. oraz A. B. (2) na okoliczność warunków zatrudnienia skarżącego w redakcji (...) w W., podczas gdy dowód ten dotyczył okoliczności mających dla sprawy istotne znaczenie i sporne okoliczności nie zostały jeszcze dostatecznie wyjaśnione - a równocześnie dopuszczenie przez Sąd z urzędu dowodu z zeznań P. M., co doprowadziło do fragmentarycznych, błędnych ustaleń faktycznych i nierozpoznania istoty sprawy oraz uniemożliwiło ubezpieczonemu obronę swych praw w postępowaniu.

- błędne ustalenie stanu faktycznego (art. 231 k.p.c.), a także przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) które to naruszenia miały wpływ na wynik sprawy, przez odmowę dania wiary przedłożonym przez powoda dokumentom dotyczącym zatrudnienia w redakcji (...) od 1 kwietnia 1982r. do 31 grudnia 1993r. mimo że ich treść jednoznacznie wskazuje, że była to praca dziennikarska i pełnoetatowa (z dwumiesięczną tylko przerwą zatrudnienia poniżej pełnego etatu);

- rażące naruszenie przepisów prawa materialnego § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na odmowie uznania okresów równoległych czasowo okresów pracy dziennikarskiej u tego samego wydawcy jako pracy w szczególnym charakterze, mimo że te równoległe okresy pracy stanowiły łącznie pełnoetatową pracę dziennikarską.

Wobec powyższego, odwołujący się wniósł o rozpoznanie postanowienia Sądu pierwszej instancji o oddaleniu (względnie pominięciu) wniosku odwołującego się o dopuszczenie dowodu z zeznań A. W. oraz A. B. (2), które nie podlegało zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy (art. 380 k.p.c.), oraz o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Organ rentowy nie ustosunkował się do wniosków i zarzutów apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

Rozpoznając przedmiotową sprawę, Sąd Apelacyjny kierował się uprawnieniem wynikającym z art. 382 k.p.c., będąc sądem merytorycznie rozpoznającym sprawę opierał się na materiale dowodowym uzyskanym w toku postępowania. Wymieniony przepis, jak i art. 386 §1 k.p.c. określają model postępowania apelacyjnego, w którym dominuje obowiązek merytorycznego (w zakresie podstawy faktycznej i stosowania prawa) rozpoznania sprawy przez sąd drugiej instancji (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 3 kwietnia 2003r., sygn. V CK 423/02, LEX 583965). W systemie apelacji pełnej, Sąd drugiej instancji czyni własne ustalenia faktyczne i rozważa na nowo całokształt okoliczności sprawy, dokonując ich samodzielnej oceny (zob. też wyrok Sądu Najwyższego z 24 września 2010r., sygn. IV CSK 72/10, LEX 622212), także w zakresie podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Postępowanie apelacyjne jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, zachowuje jednak charakter postępowania rozpoznawczego. Sąd odwoławczy ma zatem pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 sierpnia 2009r., sygn. I PK 32/09, LEX 548916).

Uwzględniając powyższe Sąd Apelacyjny uznał potrzebę uzupełnienia wskazanych przez Sąd pierwszej instancji faktów, istotnych jako element podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia, wymagały uzupełnienia w zakresie charakteru zatrudnienia W. S. w biurze (...), okresu tego zatrudnienia i rodzaju obowiązków, w celu dokonania oceny, czy w tym czasie wykonywał on pracę dziennikarza i sprecyzowania okresu w jakim tę pracę wykonywał. W oparciu o przedstawione przez odwołującego się zaświadczenie wystawione przez (...)w L., oraz zeznania świadka A. B. (2), zeznania odwołującego się, a także dodatkowe wyjaśnienia organu rentowego, zawarte w pismach z 10 stycznia 2020r. i 12 lutego 2020r. (k. 129 i 133 a.s.) Sąd Apelacyjny ustalił, że W. S. pracował w (...) biurze (...) w okresie 1 kwietnia od 1982r. do 31 grudnia 1993r. na stanowisku dziennikarza-fotografa (dziennikarza ilustrującego pracę korespondentów w Polsce). W. S. zatrudniony był w tym czasie w pełnym wymiarze czasu pracy. Jako fotograf wykonywał pracę polegającą na robieniu zdjęć na różnych wydarzeniach. Zajmował się również tworzeniem odpowiednich podpisów pod zdjęciami, jednak nie pisał tekstów, gdyż obowiązki w tym zakresie wykonywał jedynie szef biura. Biuro nie zatrudniało polskich dziennikarzy do sporządzania tekstów do gazety. Teksty redagował wyłącznie szef biura, którym każdorazowo był obywatel USA. Wszyscy dziennikarze mieli legitymacje akredytacyjną biura (...) w (...). Fotograf i asystent również byli akredytowani, praca biura była zgodna z polskimi przepisami dotyczącymi pracy dziennikarskiej. Odwołujący się pracował jako fotoreporter, i w ramach tej pracy nie pisał żadnych tekstów, wykonywał zdjęcia fotograficzne, które opisywał i które następnie były wykorzystywane jako materiał do publikacji. Praca odwołującego się polegała m.in. na tym, że po przeczytaniu konkretnego tekstu, dobierał do niego odpowiednie zdjęcia, które miały tenże tekst ilustrować. Płatnikiem składek na ubezpieczenie W. S. za okres od 1 kwietnia 1982r. do 31 grudnia 1993r. było (...) Biuro (...) (zeznania świadka A. B. (2) k. 166-167 a.s, zeznania odwołującego się k. 167 a.s., tłumaczenie przysięgłe zaświadczenia (...) w L. - koperta k. 139, pismo procesowe k. 129 a.s., deklaracje rozliczeniowe ZUS za okres od kwietnia 1982r. do grudnia 1993r. załączone do akt w odrębnej teczce)

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw, by odmówić wiarygodności zeznaniom świadka A. B. (2), w zasadniczej części, w szczególności biorąc pod uwagę fakt, że nie kwestionował ich również sam odwołujący się. Sąd Apelacyjny za wiarygodne uznał także oświadczenie W. S., które było spójne z zeznaniami świadka. Brak było obiektywnych przeszkód do włączenia tych zeznań do podstawy ustaleń faktycznych w postępowaniu odwoławczym. Sąd odwoławczy nie dał jednak wiary zeznaniom świadka w zakresie w jakim wynikało z nich, że nikt w biurze (...)nie był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, gdyż to stwierdzenie pozostaje w sprzeczności z treścią przedstawionego przez odwołującego się zaświadczenia, w którym wyraźnie wskazano, że odwołujący się zatrudniony był w biurze (...) na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze etatu, jak również z deklaracjami rozliczeniowymi ZUS załączonymi do akt, w których zawarta jest adnotacja o pełnym wymiarze zatrudnienia nie tylko w odniesieniu do odwołującego się (za wyjątkiem stycznia i lutego 1982r., ale także innych pracowników).

Po dokonaniu analizy całokształtu zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i odwoławczym, Sąd Apelacyjny ostatecznie doszedł do wniosku, że mimo, że postępowanie uzupełniające dało podstawy do korzystnych dla apelującego ustaleń faktycznych, to jednak apelacja ubezpieczonego nie mogła doprowadzić do zmiany, czy też uchylenia zaskarżonego wyroku. Biorąc pod uwagę istotę powstałego między stronami sporu, tj. kwestią oceny, czy odwołujący się na dzień wydania decyzji odmownej przez organ rentowy, spełnił warunek legitymowania się okresem co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, należało rozstrzygnąć po pierwsze, czy wykonywał on pracę dziennikarza, a po drugie, co okazało się dla rozstrzygnięcia kluczowe, czy był zatrudniony jako dziennikarz w momencie, w którym osiągnął wiek 60 lat. Biorąc bowiem pod uwagę brzmienie § 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U nr 8, poz. 43), dziennikarz zatrudniony w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w agencjach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej.

Dokonując oceny ustalonych w sprawie faktów, Sąd Apelacyjny ostatecznie doszedł do wniosku, że praca wykonywana przez W. S. w ramach zatrudnienia
w biurze (...), była pracą na stanowisku dziennikarza. Stawiając taką tezę należy odwołać się do definicji dziennikarza zawartej w ustawie z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz.U. z 2013r., poz. 771 ze zm.). Z art. 7 ust. 2 pkt 5 tej ustawy wynika, że dziennikarzem jest osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją albo zajmująca się taką działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji.

Wprawdzie, jak wynika z zeznań świadka i odwołującego się, ubezpieczony nie zajmował się redagowaniem artykułów prasowych w ścisłym znaczeniu tego słowa, jednakże niewątpliwie jego obowiązki polegały na przygotowywaniu, tworzeniu materiałów prasowych, gdyż za takowe uznać należy fotografie, których funkcją była ilustracja do określonego tekstu. Zdaniem Sądu odwoławczego wykonywanie zdjęć oraz ilustrowanie artykułów (tj. wybieranie odpowiednich zdjęć, które miały stanowić ilustrację konkretnych tekstów) stanowi opracowywanie materiałów prasowych, co w konsekwencji stanowi o wykonywaniu pracy dziennikarza. Zasady logiki i doświadczenia życiowego prowadzą bowiem do wniosku, że materiały prasowe nie ograniczają się jedynie do artykułów (tekstów), lecz stanowią pojęcie szersze, obejmujące swym zakresem również umieszczone celem zilustrowania tekstu, fotografie. Zważywszy zatem na zebrane w sprawie dowody w postępowaniu przed Sądem Okręgowym i w postępowaniu odwoławczym należy przyjąć, że odwołujący się wykonywał pracę dziennikarza w pełnym wymiarze czasu pracy w następujących okresach: od 1 kwietnia 1977r. do 31 marca 1978r. (3/2 etatu) przez 12 miesięcy; od 1 stycznia 1979r. do 31 grudnia 1981r. (5/4 etatu) przez 3 lata; od 1 lutego 1982r. do 31 marca 1982r. (5/4 etatu) przez 2 miesiące i od 1 kwietnia 1982r. do 31 grudnia 1993r. (bez stycznia i lutego 1983r. – zatrudnienie na ½ etatu) przez 11 lat i 7 miesięcy, co łącznie daje okres 15 lat i 9 miesięcy. Do powyższych okresów Sąd nie wliczył okresów zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy, gdyż jak wynika z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8 poz. 43 ze zm., dalej jako „rozporządzenie”) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Wskazać jednak należy, że nie tyle charakter wykonywanej przez skarżącego pracy wpłynął na podjęte w niniejszej sprawie rozstrzygnięcie, ile moment, w którym skarżący przestał tę pracę wykonywać. Odnosząc się do brzmienia §13 rozporządzenia, należy podkreślić, że jedną z przesłanek nabycia przez dziennikarza prawa do wcześniejszej emerytury jest osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat dla mężczyzn w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej. Zgodnie bowiem z brzmieniem § 13 rozporządzenia dziennikarz zatrudniony w redakcjach dzienników,

czasopism, w radiu, telewizji oraz w agencjach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej.

Odwołujący się, by spełnić powyższą przesłankę, musiałby zatem w chwili ukończenia 60 roku życia wykonywać pracę dziennikarską, co jak wynika z poczynionych w niniejszej sprawie ustaleń, nie miało miejsca.

Jak prawidłowo ustalił Sąd pierwszej instancji, skarżący osiągnął wiek 60 lat w dniu(...), i w tym dniu wykonywał pracę w ramach umów o dzieło zawieranych z agencjami fotograficznymi. Do 2007r. prowadził własną agencję fotograficzną w formie indywidualnej działalności gospodarczej. W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie sposób zatem stwierdzić, że na dzień (...), odwołujący się wykonywał pracę dziennikarską. Jak wynika bowiem z przytaczanego już przez Sąd Okręgowy, przepisu art. 7 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz.U. z 2013 r., poz. 771 ze zm.) dziennikarzem jest osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją albo zajmująca się taką działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji. Zgodnie zaś z pkt 8 przepisu redakcją jest jednostka organizująca proces przygotowywania (zbierania, oceniania i opracowywania) materiałów do publikacji w prasie. Wykonując działalność gospodarczą na własny rachunek, czy też wykonując umowy cywilnoprawne jak np. umowy o dzieło jako osoba fizyczna, odwołujący się co oczywiste, nie pozostawał w stosunku pracy z żadną redakcją, ani też nie zajmował się działalnością dziennikarską na rzecz i z upoważnienia redakcji. Jak wynika z wniosku o emeryturę w wieku powszechnym, złożonym w organie rentowym przez odwołującego się 2 sierpnia 2016r., w informacji o okresach składkowych i nieskładkowych odwołujący się w punkcie 2 napisał, że między 2017r. a 2016r. wykonywał umowy o dzieło. Z akt rentowych wynika natomiast, że w okresie lat 2007

- 2016 nie podlegał ubezpieczeniom społecznym w zakresie emerytalno- rentowym i nie były w tym czasie odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne (akta rentowe w zakresie dotyczącym ustalenia kapitału początkowego).

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia faktyczne oraz reasumując prawną podstawę rozstrzygnięcia należy wskazać, że w zakresie mającym zastosowanie w rozpoznawanej sprawie przepisy stanowią, że po pierwsze, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949r., będącym pracownikami, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, o których mowa w art. 32 ust. 2-3 ustawy o z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2020r. poz. 53 ze zm., zwanej „ustawą emerytalną”), przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 tej ustawy. Po drugie, dla celów ustalenia tego prawa, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych (art. 32 ust. 3 pkt 4 tej ustawy). Po trzecie, wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. W rozpoznawanej sprawie „dotychczasowe przepisy”, to § 13 ww. rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, zgodnie z którym prawo do emerytury nabywa dziennikarz zatrudniony w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz organach prasowych,
informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy, jeśli w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla mężczyzn 60 lat i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej. Przepis art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej w związku z § 13 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego jednoznacznie ogranicza uprawnienia do „wcześniejszej” emerytury do tych osób, które pracę w szczególnym charakterze wykonują na podstawie umowy o pracę, nie przewiduje więc możliwości przyznawania tego świadczenia wszystkim dziennikarzom wykonującym pracę dziennikarską, lecz tylko tym, którzy spełnia łącznie wszystkie te warunki (zob. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 16 sierpnia 20015 r., sygn. I UK 378/04, OSNP 2006/13-14/218). W judykacie tym Sąd Najwyższy stanowczo stwierdził, że na podstawie art. 32 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) emerytura przysługuje tylko tym dziennikarzom, którzy w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego wykonywali prace dziennikarską na podstawie umowy o pracę.

Wnioskodawca warunków tych nie spełnił, skoro nie ukończył 60 lat w czasie wykonywania takiej pracy dziennikarskiej, o jakiej stanowią ww. przepisy. Nie ulega także wątpliwości, że odwołujący się przed rozwiązaniem ostatniego stosunku pracy tj. przed 31 grudnia 1993r. (później nie pracował już na podstawie umowy o pracę), nie ukończył wieku emerytalnego uprawniającego go do emerytury z tytułu pracy w szczególnym charakterze. Ostatecznie zatem przesłanką odmowy przyznania wnioskodawcy emerytury od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożył wniosek o emeryturę (wniosek z 2 sierpnia 2016r.), nie była suma okresów wykonywania pracy dziennikarza zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, lecz data ukończenia wieku emerytalnego. Wiek emerytalny uprawniający do złożenia wniosku o emeryturę w obniżonym wieku z racji wykonywania pracy w szczególnym charakterze odwołujący się ukończył 25 maja 2011r. (ukończenie 60 lat życia). Od tego dnia najwcześniej mógł podjąć starania o przyznanie mu emerytury w obniżonym wieku z racji pracy w szczególnych warunkach. Wniosek złożył 2 sierpnia 2016r. Decyzją z 10 sierpnia 2017r. organ rentowy przyznał odwołującemu się prawo do emerytury od 25 lipca 2017r. z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, wobec czego spór w niniejszej sprawie dotyczy okresu od 1 sierpnia 2016r. do 24 lipca 2017r.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że zarówno art. 32 ustawy emerytalnej, jak i § 13 ww. rozporządzenia jednoznacznie odnoszą się tylko do pracowników, a nie do wszystkich osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przedmiotowej sprawie nie było sporu co do tego, że po rozwiązaniu umowy o pracę z (...) wnioskodawca nie wykonywał już aktywności zawodowej na podstawie umowy o pracę. Skoro w okresie lat 2007 - 2016 od honorariów wnioskodawcy nie były odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne, co jest niesporne, to należy przyjąć, jako konsekwencję oczywistą, że wykonywał on w tym czasie pracę poza stosunkiem pracy.

Przepisy przewidujące prawo do emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze są przepisami szczególnymi, ich wykładnia rozszerzająca jest niedopuszczalna, podlegają wykładni ścisłej. Stosownie do tej ostatniej wykładni, należy przyjąć, że na podstawie art. 32 ust. 3 pkt 4 ustawy emerytalnej w związku z § 13 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, emerytura w wieku 60 lat (dla mężczyzn) przysługuje tylko tym dziennikarzom, którzy w dniu ukończenia tego wieku byli zatrudnieni na podstawie umowy o pracę.

W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto pogląd, że ograniczenie wcześniejszych emerytury i dążenie do ujednolicenia systemu emerytalnego (świadczeń przy różnych podstawach ubezpieczenia) nie pozwala na taką wykładnię § 13 ww. rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, które pomija określony warunek emerytury. Byłoby to sprzeczne z prawidłowo zastosowaną wykładnią literalną, która jest uprawniona zwłaszcza w systemie ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 czerwca 2007r., sygn. II UK 241/06, LEX nr 1615109, a także sygn. II UKN 665/98, OSNAPiUS 2000/12 poz. 487). Także w wyroku z 16 sierpnia 2005r. (sygn. I UK 378/2004, OSNP 2006/13-14 poz. 218) Sąd Najwyższy przyjął, że na podstawie art. 32 ust. 3 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 13 rozporządzenia, emerytura przysługuje tylko tym dziennikarzom, którzy w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego wykonywali pracę dziennikarską na podstawie umowy o pracę. Dodatkowo, co najmniej pośrednio, według przedstawionej argumentacji, takie samo stanowisko wynika z uchwały SN z 8 lutego 2007r. (sygn. II UZP 14/2006, OSNP 2007/13-14 poz. 199).

Z powyższego wynika, że mimo, że praca skarżącego w biurze (...) powinna zostać uznana za pracę dziennikarza, to nie ma to wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, bowiem w dniu osiągnięcia przez odwołującego się wieku 60 lat i bezpośrednio przed tym dniem, wykonywał on pracę o zupełnie innym charakterze. W ocenie Sądu Apelacyjnego, niezależnie od rodzaju czynności wykonywanych przez skarżącego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, nie mogła ona zostać oceniona jako praca dziennikarska w rozumieniu wskazanego wyżej przepisu, gdyż W. S. nie pozostawał w stosunku zatrudnienia z żadną redakcją. Odwołujący się, jako przedsiębiorca - osoba prowadząca indywidualną działalność gospodarczą, w dniu ukończenia 60 roku życia i bezpośrednio przed tym dniem wykonywał pracę fotografa na swój własny rachunek, nie był więc osobą „zatrudnioną”. Ta okoliczność ostatecznie przesądziła o braku spełnienia przez skarżącego warunków niezbędnych do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury od 1 sierpnia 2016r.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny uznał, że zarówno zaskarżony wyrok, jak i poprzedzająca go decyzja organu rentowego, są prawidłowe, zaś apelacja odwołującego się podlega oddaleniu jako bezzasadna, o czym Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 385 k.p.c.

Małgorzata Micorek-Wagner Agnieszka Ambroziak Ewa Stryczyńska (spr.)