Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 października 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący : Sędzia SA Ewa Stryczyńska

Protokolant: sekretarz sądowy Julia Dębska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 października 2024 r. w W.

sprawy P. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 7 marca 2023 r. sygn. akt XIV U 1033/21

oddala apelację.

Ewa Stryczyńska

Sygn. akt III AUa 1620/23

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. decyzją z 31 grudnia 2020 r., nr (...), stwierdził, że P. W. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu

⚫

jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą od 1 stycznia 1999 r. do 31 stycznia 2006 r., od 10 grudnia 2013 r. 30 listopada 2015 r., od 16 kwietnia 2019 r.;

⚫

jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem spółki komandytowej od 17 sierpnia 2012 r. do 9 grudnia 2013 r., od 1 grudnia 2015 r. do 23 kwietnia 2017 r.;

⚫

jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 22 czerwca 2018 r. do 15 kwietnia 2019 r.

Decyzję tę organ rentowy wydał na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 2, art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1. art. 13 pkt 4, art. 8 ust. 6 pkt. 1 i 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,

P. W. złożył odwołanie od ww. decyzji, zaskarżając ją w zakresie okresów podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w ten sposób, że wniósł o stwierdzenie, że nie podlegał im od 17 sierpnia 2012 r. do 9 grudnia 2013 r. i od 1 grudnia 2015 r. do 23 kwietnia 2017 r.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie od odwołującego się na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z 7 marca 2023 r. , sygn. a kt XIV U 1033/21 , Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w części w ten sposób, że stwierdził, że odwołujący się P. W. w okresach od 17 sierpnia 2012 r. do 9 grudnia 2013 r. i od 1 grudnia 2015 r. do 23 kwietnia 2017 r. nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem spółki komandytowej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący się P. W. w latach 2012-2014 brał udział w utworzeniu kilku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz jednej spółki komandytowej. Spółki nie podejmowały żadnej działalności gospodarczej. Spółki zostały zarejestrowane jako podatnicy VAT czynni, podatnicy VAT zidentyfikowani do transakcji wewnątrzwspólnotowych oraz otwierały rachunki bankowe. Spółki zostały utworzone w celu przeniesienia udziałów lub ogółu praw i obowiązków wspólnika w spółce komandytowej. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością rozpoczynały działalność dopiero po tym przeniesieniu. W przypadku spółki komandytowej nie doszło nigdy do przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, więc spółkę tą odwołujący się wraz z innym wspólnikiem rozwiązali 24 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy wskazał, że z dokumentów dostępnych w systemie teleinformatycznym ZUS wynika, że P. W. dokonał zgłoszenia z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego:

- od 1 stycznia 1999 r. do 31 stycznia 2006 r. (jako osoba opłacająca składki od podstawy wymiaru składek nie niższej niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia);

- od 10 grudnia 2013 r. do 30 listopada 2015 r. (jako osoba opłacająca składki od podstawy wymiaru składek 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej);

- od 16 kwietnia 2019 r. (jako osoba opłacająca składki od podstawy wymiaru składek nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego).

P. W. prowadził pozarolniczą działalność jako:

- wspólnik spółki komandytowej od 17 sierpnia 2012 r. do 23 kwietnia 2017 r. wpisanej pod nr KRS (...) o nazwie (...) sp. z. o.o. sp. komandytowa NIP (...);

- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 22 sierpnia 2012 r. do 3 października 2012 r. wpisanej pod nr KRS (...) o nazwie (...) sp. z o.o. NIP (...);

- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 20 sierpnia 2012 r. do 1 października 2012 r. wpisanej pod nr KRS (...) o nazwie(...) Sp. sp. z o.o. NIP (...);

- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 27 września 2012 r. do 24 lutego 2013 r. wpisanej pod nr KRS (...) o nazwie (...) sp. z o.o. NIP (...);

- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 12 lutego 2013 r. do 24 marca 2013 r. wpisanej pod nr KRS (...) o nazwie (...) Ss. z o.o. NIP (...);

- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 11 kwietnia 2013 r. do 13 stycznia 2014 r. wpisanej pod nr KRS (...) o nazwie (...) sp. z o.o. NIP (...);

- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 13 lutego 2014 r. do 29 lipca 2014 r. wpisanej pod nr KRS (...) o nazwie (...) sp. z o.o. NIP (...);

- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 6 czerwca 2014 r. do 27 stycznia 2015 r. wpisanej pod nr KRS (...) o nazwie (...) sp. z o.o. NIP (...);

- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością od 22 czerwca 2018 r. do 26 czerwca 2019 r. wpisanej pod nr KRS (...) o nazwie (...) sp. z o.o. NIP (...).

Zgodnie z informacjami zawartymi w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej P. W. był przedsiębiorcą od 1 grudnia 2013 r. do 30 listopada 2015 r. i prowadził działalność w zakresie pozostałej telekomunikacji. Od 16 kwietnia 2019 r. P. W. jest przedsiębiorcą aktywnym i prowadzi działalność rachunkowo-księgową oraz w zakresie doradztwa podatkowego. Nie zgłosił zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej (wydruk z CDGiE k. 80,98 a.r.).

P. W. zbył udziały w utworzonych spółkach:

- umowy zbycia udziałów z 17 września 2012 r. KRS (...) o nazwie (...) sp. z o.o. NIP (...);

- umowy sprzedaży udziałów 4 lutego 2013 r. KRS (...) o nazwie (...) sp. z o.o. NIP (...);

- umowa darowizny z 12 marca 2013 r. KRS (...) o nazwie (...)sp. z o.o. NIP (...);

- umowa sprzedaży udziałów z 25 kwietnia 2014 r. KRS (...) o nazwie (...) sp. z o.o. NIP (...);

- umowa darowizny z 8 stycznia 2015 r. KRS (...) o nazwie (...) sp. z o.o. NIP (...);

- umowa sprzedaży udziałów z 26 kwietnia 2019 r. KRS (...) o nazwie (...) sp. z o.o. NIP (...).

W dniu 8 lipca 2014 r. P. W. złożył wniosek w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ust. 1 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Odwołujący się wskazał, że jest wspólnikiem spółki komandytowej, wpisanej do rejestru przedsiębiorców 17 sierpnia 2012 r. oraz posiada wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej ze wskazaną datą rozpoczęcia działalności gospodarczej 1 grudnia 2013 r. Jednakże spółka nie podjęła żadnej działalności. P. W. zawarł umowę spółki komandytowej wyłącznie po to, aby w przyszłości przenieść ogół praw i obowiązków wspólnika na inną osobę. Spółka komandytowa rozpocznie działalność dopiero po tym przeniesieniu, jednakże jest zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym i podatnikiem VAT zidentyfikowanym do transakcji wewnątrzwspólnotowych. Spółka posiada rachunek bankowy. Z kolei wpis odwołującego się do CEIDG w przedmiocie działalności określa ją jako „działalność w zakresie pozostałej telekomunikacji”. Odwołujący się zarejestrował domenę internetową (...), posiada stronę internetową, ale do tej pory nie uzyskał żadnego przychodu. Poprzednio prowadził działalność gospodarczą wcześniej niż w 2008 r. Wskazał, że warunkiem koniecznym objęcia ubezpieczeniami społecznymi jest rozpoczęcie wykonywania działalności. Zdaniem odwołującego się nie podlega on ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu oraz wypadkowemu z samego tytułu statusu wspólnika spółki komandytowej, bowiem na podstawie art. 6 ust. l pkt. 5 i art. 8 ust. 6 pkt l ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, a zgodnie z art. l8a ust. l ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba taka ma prawo opłacać składki od podstawy wymiaru nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Zdaniem odwołującego się podlega on ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz może dobrowolnie podlegać ubezpieczeniu chorobowemu od 1 grudnia 2013 r. Podstawę wymiaru składek stanowi kwota przez niego deklarowana, ale nie niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia.

Decyzją z 22 sierpnia 2017 r., nr 310, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (…) w związku z art. 83d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (…) oraz w związku z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 11 kwietnia 2017 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 1822/15, za nieprawidłowe uznał stanowisko zawarte we wniosku z 8 lipca 2014 r. złożonym przez przedsiębiorcę - P. W. - w przedmiocie podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz chorobowemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w sytuacji równoległego posiadania statusu wspólnika spółki komandytowej oraz dopuszczalności deklarowania i opłacania z tytułu działalności gospodarczej składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru składek stanowiącej zadeklarowaną kwotę nie niższą od 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Na skutek odwołania od ww. decyzji Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygn. akt XIV 2053/17 wyrokiem z 20 marca 2018 r. oddalił odwołanie.

Na skutek apelacji P. W. Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygn. akt III AUa 1039/18 wyrokiem z 2 marca 2021 r. zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję z 22 sierpnia 2017 r., nr (...), Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. i uznał za prawidłowe stanowisko zawarte we wniosku P. W. z 8 lipca 2014 r. w przedmiocie podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w sytuacji równoległego posiadania statusu wspólnika spółki komandytowej przez osobę, która nie podjęła działalności gospodarczej oraz dopuszczalności deklarowania i opłacania z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru składek, stanowiącej zadeklarowaną kwotę, nie niższą niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, tj. zgodnie z art. 18a ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach rentowych odwołującego się, w aktach sprawy oraz na podstawie zeznań odwołującego się P. W.. Dowody z dokumentów Sąd pierwszej instancji uznał za wiarygodne, albowiem nie były one kwestionowane przez strony.

Przy takich ustaleniach faktycznych Sąd Okręgowy uznał odwołanie za zasadne.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 13 października 1998 r. (Dz.U. z 2020 r., poz. 266) osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Ubezpieczeniu chorobowemu osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają dobrowolnie na swój wniosek (art. 11 ust. 2 ww. ustawy). Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 12 ust.1 ww. ustawy). Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a (art. 8 ust. 6 pkt 1 ww. ustawy).

Okres podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom określa przepis art. 13 punkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym osoby prowadzące pozarolniczą działalność obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa oraz przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2019 r., poz. 1292). W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że wykonywanie tejże działalności, to rzeczywista działalność zarobkowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (wyroki Sądu Najwyższego: z 14 września 2007 r., sygn. akt III UK 35/07, LEX nr 483284; z 18 lutego 2009 r., sygn. akt II UK 207/08, LEX nr 736738; z 19 lutego 2009 r., sygn. akt II UK 215/08, LEX nr 736739; z 19 lutego 2010 r., sygn. akt II UK 186/09, LEX nr 590235; z 22 lutego 2010 r., sygn. akt I UK 240/09, LEX nr 585723; z 18 listopada 2011 r., sygn. akt I UK 156/11, LEX nr 1102533).

Sąd Okręgowy podniósł, że spór w niniejszej sprawie dotyczył tego, czy odwołujący się w okresie 17 sierpnia 2012 r. do 9 września 2013 r. oraz od 1 grudnia 2015 r. do 23 kwietnia 2017 r. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w sytuacji równoległego posiadania statusu wspólnika spółki komandytowej.

Odnosząc się do powyższej spornej kwestii Sąd Okręgowy wskazał w pierwszej kolejności na definicję działalności gospodarczej.

Definicja działalności gospodarczej do 29 kwietnia 2018 r. była ujęta w art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2017 r., poz. 2168). Stosownie do tego przepisu działalnością gospodarczą była zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. W chwili obecnej art. 3 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców określa, że działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły.

Sąd pierwszej instancji zauważył, że podjęcie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej wymaga zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej, przy czym istnienie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej nie przesądza o faktycznym prowadzeniu tej działalności, ale prowadzi do domniemania prawnego (art. 234 k.p.c.), według którego osoba wpisana do ewidencji jest traktowana jako prowadząca działalność gospodarczą. Domniemanie takie może być obalone, ale wymaga to przeprowadzenia przeciwdowodu. Można stwierdzić zatem, zdaniem Sądu Okręgowego, że osoba, która jest wpisana w ewidencji działalności gospodarczej, a nie zgłosiła zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia tej działalności, powinna być traktowana jako prowadząca przedmiotową działalność. W wyroku z 14 września 2007 r., sygn. akt III UK 35/07, Lex nr 483284, Sąd Najwyższy wskazał, że obowiązek ubezpieczenia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność - w tym działalność gospodarczą - wynika z faktycznego prowadzenia tej działalności, a zatem o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, powodującym wyłączenie z tego ubezpieczenia, decyduje faktyczne zaprzestanie tej działalności, zaś kwestie związane z formalnym zarejestrowaniem, wyrejestrowaniem, czy zgłaszaniem przerw w tej działalności mają ewentualne znaczenie w sferze dowodowej, nie przesądzając same w sobie o podleganiu obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Tożsame stanowisko Sąd Najwyższy zaprezentował również w wyroku z 11 lutego 2010 r., sygn. akt I UK 221/09, Lex nr 585715, oraz z 19 lutego 2010 r., sygn. akt II UK 186/09, Lex nr 590235.

Wpis do ewidencji nie tylko legalizuje wykonywanie działalności gospodarczej, ale wyznacza także czasowe granice bycia przedsiębiorcą. Wynikają z niego również inne konsekwencje prawne, przewidziane w prawie podatkowym, finansowym, jak również w prawie ubezpieczenia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2005 r., sygn. akt I UK 105/04, Legalis nr 69615).

Prowadzenie działalności gospodarczej o tyle stanowi tytuł podlegania ubezpieczeniom, o ile faktycznie ubezpieczony działalność tę wykonuje, choć stopień natężenia jego aktywności może być różny.

W orzecznictwie przyjmuje się, że cechami działalności gospodarczej są:

1) zawodowy (a więc stały) charakter,

2) związana z nim powtarzalność podejmowanych działań,

3) podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania,

4) uczestnictwo w obrocie gospodarczym (zob. np. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 6 grudnia 1991 r., sygn. III CZP 117/91, OSNCP 1992/5/65)

Podkreśla się także, że dla uznania określonej przedmiotowo działalności, za działalność gospodarczą konieczne jest łączne zaistnienie trzech jej cech funkcjonalnych: zarobkowości, zorganizowania i ciągłości. Brak którejkolwiek z nich oznacza, że działalność nie może być zakwalifikowana do kategorii działalności gospodarczej.

Przyjmuje się zatem, że działalność gospodarcza z założenia jest działalnością wykonywaną w sposób zorganizowany i nastawioną na nieokreślony z góry okres, a ponadto związana jest z nią konieczność ponoszenia przez przedsiębiorcę ryzyka gospodarczego. Nie uznaje się więc za działalność gospodarczą: działalności okresowej i sporadycznej.

Przesłanka wykonywania działalności gospodarczej w sposób ciągły nie jest rozumiana jako konieczność jej wykonywania bez przerwy, lecz jako zamiar powtarzalności określonych czynności w odróżnieniu od ich przypadkowości, sporadyczności lub okazjonalności.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 43 ¹ k.c. przedsiębiorcą jest osoba fizyczna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. W polskim prawie nie ma wymogu, aby działalność gospodarcza była prowadzona wyłącznie osobiście.

Samo stwierdzenie „prowadzi działalność” zakłada określony ciąg działań, a nie tylko pojedyncze czynności. Przedsiębiorcą jest więc tylko ten, kto wykonuje czynności powtarzalne i to w taki sposób, że tworzą one pewną całość, a nie stanowią oderwanego świadczenia, czy też świadczeń określonych rzeczy lub usług. Tylko, jeżeli takie działania mają charakter gospodarczy lub zawodowy, istnieją podstawy do uznania, że podejmujący je podmiot jest przedsiębiorcą (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 7 sierpnia 2006 r., sygn. akt I Acz 441/06, LEX nr 279953). Ciągłość działalności gospodarczej to - biorąc pod uwagę znaczenie językowe tej cechy - powtarzające się, regularnie występujące i trwające czynności. Jest przeciwstawna okazjonalności, jednorazowości, incydentalności i sporadyczności, bowiem działalność sporadyczna nie jest działalnością gospodarczą (vide wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 17 września 1997 r.), nie jest natomiast zaprzeczeniem sezonowości, którą można odnieść do ciągłości działania w pewnym okresie (sezonie). Ciągłość jest elementem zamiaru podmiotu podejmującego działalność gospodarczą.

Sąd Okręgowy podniósł, że zarobkowego celu działalności gospodarczej nie należy kojarzyć tylko z osiąganiem dochodów z tej działalności. Kryterium dochodowości nie jest konieczną cechą definiującą działalność gospodarczą (tak uchwała Sądu Najwyższego z 30 listopada 1992 r., sygn. akt III CZP 134/92, Lex nr 298580). Istotne jest, że działalność gospodarczą cechuje jej prowadzenie na własny rachunek i ryzyko przedsiębiorcy w sposób zorganizowany i ciągły. Wprawdzie generowanie strat przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą (zamiast spodziewanych zysków), z uwagi na koszty działalności przewyższające dochód, nie przekreśla jej zarobkowego charakteru, ale inaczej należy ocenić sytuację, w której od początku wymiernym, stałym i założonym z góry kosztem, nieznajdującym pokrycia w przewidywanych zyskach, staje się opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne. Wszystko to, może prowadzić do wniosku, według Sądu, że z założenia wynik finansowy prowadzonej działalności jest nieistotny. Może to wskazywać na intencję (element subiektywny) nie tyle podjęcia i wykonywania zarobkowej działalności gospodarczej, lecz włączenia do systemu ubezpieczeń społecznych w celu uzyskania świadczeń z tego tytułu. Uwypukla się to szczególnie w sytuacji, gdy osoba rozpoczynająca działalność ma świadomość, że z uwagi na stan zdrowia nie będzie prowadzić działalności.

Sąd Okręgowy zauważył, że prowadzenie działalności gospodarczej, to działanie stałe, nieamatorskie i nieokazjonalne, z elementem organizacji, planowania i zawodowości rozumianej, jako fachowość, znajomość rzeczy oraz specjalizacja.

Z takim rozumieniem działalności gospodarczej korespondowała definicja przedsiębiorcy zawarta w art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, zgodnie z którą „przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą”. Zakłada ona, bowiem własną aktywność przedsiębiorcy działającego we własnym imieniu, który dysponując fachowością, co najmniej planuje i organizuje czynności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych odwołuje się do definicji ujętej w art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej tylko w art. 8 ust. 6 pkt 1, a w pozostałych punktach tego przepisu odnosi się do osób prowadzących działalność w różnych formach organizacyjno - prawnych, z których nie wszystkie wykonują działalność gospodarczą sensu stricto. Sąd pierwszej instancji wskazał, że pojęcie „prowadzenie działalności pozarolniczej” jest pojęciem szerszym od działalności gospodarczej określonej w art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (...). Do pojęcia działalności gospodarczej w powyższym (wąskim) rozumieniu ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych odwołuje się tylko w art. 8 ust. 6 pkt 1, a w pozostałych punktach tego przepisu wymienia osoby nieprowadzące działalności gospodarczej w ścisłym znaczeniu tego pojęcia. W katalogu tych osób znajduje się wspólnik jednoosobowej spółki z o.o., wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

Zdaniem Sądu Okręgowego do odwołującego się, jako wspólnika spółki komandytowej, w kwestii podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom ma zatem zastosowanie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej. Prowadzenie pozarolniczej działalności jest pojęciem niepokrywającym się z prowadzeniem działalności gospodarczej, o której stanowił art. 2 ustawy o swobodzie o działalności gospodarczej. O prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej w takim rozumieniu można mówić tylko w stosunku do przedsiębiorcy, którym w sprawie jest spółka komandytowa. Obowiązek ubezpieczenia społecznego wspólnika (osoby fizycznej) tego rodzaju spółki prawa handlowego wiąże się tymczasem z posiadaniem statusu wspólnika. Posiadanie statusu wspólnika spółki komandytowej równoznaczne jest natomiast z prowadzeniem pozarolniczej działalności w rozumieniu art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z 3 lutego 2011 r. (sygn. akt II UK 271/10, pojęcie prowadzenia pozarolniczej działalności jest pojęciem szerszym od prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej określonej w art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Do pojęcia działalności gospodarczej w powyższym (wąskim) rozumieniu ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych odwołuje się tylko w art. 8 ust. 6 pkt 1, a w pozostałych punktach tego przepisu wymienia osoby nieprowadzące działalności gospodarczej, w ścisłym znaczeniu tego pojęcia. Właśnie w kręgu tych osób znajduje się w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wspólnik spółki komandytowej, który jest objęty obowiązkiem ubezpieczenia bez względu na fakt prowadzenia działalności gospodarczej.

Zarówno w definicji dotyczącej pozarolniczej działalności gospodarczej oraz działalności gospodarczej nacisk położony jest na zorganizowany i zarobkowy charakter, ciągłość i profesjonalizm.

W ocenie Sądu Okręgowego nie wszyscy przedsiębiorcy są podmiotami ubezpieczenia z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej, gdyż ubezpieczeniem społecznym objęte są wyłącznie osoby fizyczne, co wyłącza osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonujące we własnym imieniu działalność gospodarczą. O objęciu ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi wspólników spółek osobowych spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej tworzonych na podstawie kodeksu spółek handlowych, oraz wspólników jednej tylko ze spółek kapitałowych, tj. jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, o których stanowi art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej, decyduje zatem prowadzenie przez nich działalności pozarolniczej, której zakres pojęciowy nie pokrywa się ściśle z powyższymi definicjami działalności gospodarczej.

W odniesieniu do wymienionych w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej spółek osobowych, Sąd Najwyższy w wyroku z 13 września 2010 r., sygn. akt II UK 82/10 (OSNP 2012 nr 1-2, poz. 21) stwierdził, że obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlega każda osoba fizyczna będąca wspólnikiem spółki komandytowej zawiązanej w celu prowadzenia działalności gospodarczej i prowadzącej taką działalność (art. 6 ust. 1 pkt 5) w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 i w związku z art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy zauważył, że o ile do 31 grudnia 2002 r. wspólnicy spółek osobowych traktowani byli dla potrzeb podlegania ubezpieczeniom społecznym, jak osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej, to od 1 stycznia 2003 r. nie mogą już być tak traktowani, ponieważ z tego kręgu zostali wyłączeni przez wyraźne uznanie ich za osoby prowadzące pozarolniczą działalność (art. 8 ust. 6 pkt 4), ale niebędące osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą.

Pozostaje to w ścisłym związku z uregulowaniami Kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którymi spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona (art. 102). Spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać być pozywaną (art. 8 § 1 k.s.h.) i prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą (art 8 § 2 k.s.h.). Z kolei w myśl art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorcą w jej rozumieniu jest osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą (ust. 1), zdefiniowany w art. 2 jako zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Tak również co do zasady omawiane kwestie regulował obowiązujący do 20 sierpnia 2004 r. - przepis art. 2 ust. 1 i 2 Prawa działalności gospodarczej.

W świetle przytoczonych wyżej przepisów, Sąd Okręgowy zważył, że spółka komandytowa posiada zdolność prawną i prowadzi przedsiębiorstwo we własnym imieniu i pod własną firmą, a tym samym to ona posiada status przedsiębiorcy podejmującego i wykonującego działalność gospodarczą, a nie jej wspólnicy. Członkostwo w spółce komandytowej nie jest prowadzeniem działalności gospodarczej, a jej wspólnicy nie podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia takiej działalności.

Z treści art. 8 ust. 6 pkt 4 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej wynika jednak, że dla potrzeb podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym wspólnik spółki komandytowej uważany jest za osobę prowadząca działalność pozarolniczą. Pozostawanie wspólnikiem takiej spółki stanowi zatem prowadzenie pozarolniczej działalności w rozumieniu art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej. W rezultacie, skoro zgodnie z art. 102 k.s.h. spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie pod własną firmą przedsiębiorstwa (zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych przeznaczonego do prowadzenia działalności gospodarczej - art. 55 ¹ k.c.), to obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlega każdy będący osobą fizyczną wspólnik spółki komandytowej zawiązanej w celu prowadzenia przez nią działalności gospodarczej i prowadzącej taką działalność. Z tego względu wykonywanie pozarolniczej działalności, o której stanowi art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, to nic innego jak posiadanie statusu wspólnika spółki komandytowej prowadzącej działalność gospodarczą.

Przedstawiony wyżej kierunek wykładni znajduje potwierdzenie w zmienionej z dniem 20 września 2008 r. treści art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, zgodnie z którym obowiązkowi ubezpieczeniowemu nie podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność (w tym wspólnicy spółki komandytowej) w okresie, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Podstawę takiego zawieszenia stanowił art. 14a ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w myśl którego wykonywanie działalności gospodarczej może zawiesić przedsiębiorca. Od 30 kwietnia 2018r., z mocy ustawy z 6 marca 2018 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej (Dz.U. z 2018 r., poz. 650) art. 13 pkt 4 ustawy systemowej został zmieniony i nadano mu następujące brzmienie: osoby prowadzące pozarolniczą działalność - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa oraz przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców.

Wspólnicy spółki komandytowej nie są natomiast przedsiębiorcami, a więc działalność gospodarcza może prowadzić jedynie spółka. Zawieszenie działalności gospodarczej przez spółkę komandytową nie jest obojętne dla sytuacji ubezpieczeniowej jej wspólników i wywołuje skutek także wobec wszystkich jej wspólników w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym. W okresie zawieszenia działalności gospodarczej przez spółkę komandytową - jej wspólników, z woli ustawodawcy, nie można bowiem uznać za osoby prowadzące pozarolniczą działalność przez pozostawanie wspólnikami spółki prowadzącej (wykonującej) działalność gospodarczą.

Specyficzne cechy działalności gospodarczej, prowadzonej przez przedsiębiorcę, jakim jest spółka komandytowa, to zawodowy, a więc stały charakter, powtarzalność podejmowanych działań, podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania, uczestnictwo w obrocie gospodarczym. Działalność gospodarcza prowadzona jest w sposób ciągły i dla zysku. Nie stanowi przy tym działalności gospodarczej działalność, która nie jest prowadzona w celu osiągnięcia dochodu (zarobku) rozumianego jako nadwyżka przychodów nad poniesionymi kosztami.

Według Sądu Okręgowego ww. cech nie można przypisać działalności prowadzonej przez spółkę komandytową, której członkiem zarządu był P. W.. Sąd podkreślił, że spółka nawet nie rozpoczęła działalności gospodarczej. Sąd pierwszej instancji zauważył, że art. 13 pkt 4b ustawy systemowej został zmieniony przez art. 1 pkt 2 ustawy z 9 czerwca 2022 r. (Dz.U. z 2022, poz. 1265) zmieniającej nin. ustawę z dniem 1 stycznia 2023 r.

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 13 pkt 4b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej oraz komplementariusze w spółce komandytowo-akcyjnej - od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia ogółu praw i obowiązków w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców.

Po analizie stanu faktycznego w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że niepodjęcie prowadzenia działalności gospodarczej, dopuszczalne prawnie - przez spółkę komandytową, jako przedsiębiorcę ma znaczenie dla powstania istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego jej wspólnika będącego osobą fizyczną, tj. wobec niepodjęcia prowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę komandytową jako przedsiębiorcę nie można uznać jej wspólników za osoby prowadzące pozarolniczą działalność przez pozostawanie wspólnikami spółki prowadzącej (wykonującej) działalność gospodarczą. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 13 września 2010 r., sygn. akt II UK 82/10 (OSNAPIUS z 2012 r. Nr 1-2, poz. 21), w którym wskazał, że zawieszenie działalności na podstawie art. 14a ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przez spółkę wywołuje skutek także wobec jej wspólników w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym. W okresie zawieszenia działalności przez spółkę, jej wspólników nie można bowiem uznać za osoby prowadzące pozarolniczą działalność przez samo pozostawanie wspólnikami spółki prowadzącej (wykonującej) działalność gospodarczą.

Sąd Okręgowy podzielił powyższy pogląd i zauważył, że taką samą ocenę co do nieprowadzenia pozarolniczej działalności przez wspólnika spółki komandytowej należy zastosować do sytuacji, w której spółka komandytowa w ogóle nie podejmuje działalności gospodarczej (aż do dnia podjęcia przez tę spółkę działalności gospodarczej). W konsekwencji odwołujący się jako wspólnik takiej spółki do dnia podjęcia działalności gospodarczej nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w części, w ten sposób, że stwierdził, że P. W. w okresach od 17 sierpnia 2012 r. do 9 grudnia 2013 r. i od 1 grudnia 2015 r. do 23 kwietnia 2017 r. nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem spółki komandytowej.

Od powyższego wyroku apelację złożył organ rentowy, zaskarżając wyrok w całości, zarzucił Sądowi Okręgowemu:

1) naruszenia przepisów postępowania, mających wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i błędną ocenę mocy i wiarygodności materiału dowodowego, a w szczególności dokonania dowolnej oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, przez przyjęcie za udowodniony fakt, że spółka komandytowa (...) sp. z o.o. i wspólnicy spółka komandytowa faktycznie nie podjęła prowadzenia działalności gospodarczej jedynie w oparciu o dowody z zeznań odwołującego się, z pominięciem tego, że jak wynika z informacji Centralnej Informacji Krajowego Rejestru Sądowego, a także z danych Urzędu Skarbowego (...) spółka (...) sp. z o. o. i wspólnicy spółka komandytowa była zgłoszona do ww. rejestrów jako aktywny podmiot w okresie od 17 sierpnia 2012 r. do 11 maja 2017 r.,

2) naruszenia prawa materialnego, tj.:

- art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 8 ust. 6 pkt 4 i art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przez błędne uznanie, że P. W. w okresie od 17 sierpnia 2012 r. do 9 grudnia 2013 r. i od 1 grudnia 2015 r. do 23 kwietnia 2017 r. nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą będąca wspólnikiem spółki komandytowej, podczas, gdy prawidłowe zastosowanie ww. przepisów prowadzi do wniosków przeciwnych, tj. wskazujących, że w związku z posiadaniem w spornym okresie statusu wspólnika spółki komandytowej, spełniał wymogi ustawowe by objąć go ubezpieczeniem społecznym z tytułu określonego w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych;

- art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez bezzasadne przyjęcie, że sam status wspólnika spółki nie wystarcza jeszcze do objęcia go z ustawy ubezpieczeniami społecznymi, bowiem dalszym i koniecznym warunkiem takiego podlegania jest faktycznie prowadzenie przez samą spółkę działalności gospodarczej, podczas gdy prawidłowa wykładnia ww. przepisu w powiązaniu z innymi przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jednoznacznie wskazuje, że do pojęcia działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych odwołuje się tylko w art. 8 ust. 6 pkt 1, a nie w pozostałych punktach tego przepisu i w tym również w art. 8 ust. 6 pkt 4 wymienia osoby nieprowadzące działalności gospodarczej w ścisłym znaczeniu tego pojęcia i tym samym wspólnik spółki komandytowej winien być objęty obowiązkiem ubezpieczenia bez względu na fakt prowadzenia działalności gospodarczej, a obowiązek ubezpieczenia powiązany jest jedynie z posiadaniem przez daną osobę statusu prawnego wspólnika spółki, a nie z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Stawiając powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy przez oddalenie odwołania w całości, alternatywnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do Sądu pierwszej instancji celem ponownego rozpoznania i zasądzenie od P. W. na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

W odpowiedzi na odwołanie P. W. wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu.

Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji, bowiem zaskarżony wyrok oparty został na poprawnie ustalonych okolicznościach faktycznych i odpowiada prawu. Sąd Okręgowy zasadniczo dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o zebrany w sprawie i oceniony, bez naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, materiał dowodowy, wyciągnął z nich logiczne i właściwe wnioski, a następnie w adekwatny do poczynionych ustaleń sposób zastosował obowiązujące przepisy prawa.

Wobec zawarcia w apelacji zarzutu naruszenia przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności poddał ten zarzut ocenie pod kątem zasadności, bowiem dopiero skontrolowanie poprawności ustalenia stanu faktycznego pozwala ocenić prawidłowość zastosowania prawa materialnego.

Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. dochodzi wówczas, gdy strona apelująca wykaże Sądowi pierwszej instancji uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów. W niniejszej sprawie takie uchybienie nie miało miejsca, zaś w apelacji zaprezentowana została jedynie odmienna, subiektywna ocena stanu faktycznego sprawy, odpowiadająca stanowisku procesowemu pozwanego organu. W judykaturze ugruntował się pogląd, że zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać wyłącznie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń faktycznych, a tym samym korzystnej dla niego oceny materiału dowodowego (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2002 r., sygn. akt II CKN 572/99, LEX nr 53136). W orzeczeniu z 10 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 655, Sąd Najwyższy stwierdził, że normy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Swobodna ocena dowodów nie może być dowolna. Postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może być uzasadnione odmienną interpretacją strony co do dowodów zebranych w sprawie, jeśli jednocześnie nie wykaże się, że ocena przyjęta przez Sąd pierwszej instancji za podstawę rozstrzygnięcia przekracza granice swobodnej oceny dowodów por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 2000 r., sygn. akt V CKN 17/00, LEX nr 40424).

Jak już wskazano, Sąd Okręgowy wyprowadził logiczne i spójne wnioski ze zgromadzonego materiału dowodowego, na podstawie zebranych dowodów prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i poczynił trafne ustalenia w zakresie istotnym dla przedmiotu sprawy.

Wbrew twierdzeniu apelującego Sąd Okręgowy nie ustalił okoliczności dotyczącej niepodjęcia prowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę (...) sp. z o.o. i Wspólnicy sp.k. wyłącznie w oparciu o zeznania odwołującego się P. W.. Swoje ustalenia Sąd pierwszej instancji zasadził na deklaracjach podatkowych i sprawozdaniach finansowych za pięć lat istnienia tej spółki. Zauważyć należy, że z pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego (...) z 19 listopada 2020 r. wynika, że P. W. był wspólnikiem spółki o numerze KRS: (...) (...) sp. z o.o. i wspólnicy sp. k. NIP (...) w okresie od 27 sierpnia 2012 r. do 11 maja 2017 r. (k. 34 a.r.). Nie sposób przyjąć, jak oczekiwałby tego apelujący, że sam fakt zgłoszenia spółki (...) sp. z o. o. i wspólnicy spółka komandytowa do Centralnej Informacji Krajowego Rejestru Sądowego, a także do Urzędu Skarbowego (...), w okresie od 17 sierpnia 2012 r. do 11 maja 2017 r. świadczy o tym, że odwołujący się P. W. prowadził faktycznie działalność pozarolniczą jako wspólnik spółki komandytowej.

Z materiału dowodowego wynika bowiem, że spółka (...) sp. z o. o. i wspólnicy sp.k. nie prowadziła w spornym okresie działalności, gdyż jej w ogóle nie podjęła, a skoro tak, to odwołujący się, jako wspólnik tej spółki, nie może z mocy ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 497 ze zm., zwanej „ustawą systemową”), w brzmieniu obowiązującym w okresach, których dotyczy kwestionowana decyzja, podlegać ubezpieczeniom społecznym. Jak wyjaśnił to Sąd Okręgowy w motywach zaskarżonego wyroku nie można postawić znaku tożsamości pomiędzy posiadaniem statusu wspólnika spółki komandytowej a prowadzeniem pozarolniczej działalności. Uzasadnioną wątpliwość budzi bowiem sytuacja, gdy mamy do czynienia z jedną ze spółek wymienionych w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej, która w ogóle nie podjęła, właściwej z uwagi na (wynikający z Kodeksu spółek handlowych) cel gospodarczy, działalności, pozostając nieaktywną.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego za utrwalony można uznać pogląd wyrażony w wielu orzeczeniach, że o ile do 31 grudnia 2002 r. wspólnicy spółek osobowych traktowani byli dla potrzeb podlegania ubezpieczeniom społecznym, jak osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą w rozumieniu art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej, to od 1 stycznia 2003 r. oczywiście nie mogą już być tak traktowani, ponieważ z tego kręgu zostali wyłączeni przez wyraźne uznanie ich za osoby prowadzące pozarolniczą działalność (art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy), ale niebędące osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą. Inaczej mówiąc, członkostwo wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, nie jest prowadzeniem działalności gospodarczej, a jej wspólnicy nie podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia takiej działalności, jak to ma miejsce w przypadku wspólników spółki cywilnej, będących przedsiębiorcami w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej (por. np. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 22 lutego 2006 r., sygn. I UZP 4/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 304 i przytoczone tam orzeczenia; wyrok Sądu Najwyższego z 13 września 2010 r., sygn. II UK 82/10, OSNP 2012 nr 1 - 2, poz. 21; a także postanowienie Sądu Najwyższego z 21 września 2023 r., sygn. III USK 180/23, LEX nr 3610301).

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wielokrotnie odnosił się do kwestii podlegania wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, wymienionych w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej. W wyroku z 3 marca 2020 r., II UK 295/18, OSNP 2021 Nr 4, poz. 43 (wydanym pod rządami art. 13 pkt 4 sprzed nowelizacji) Sąd Najwyższy przyjął, że wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlega ubezpieczeniom społecznym, choćby spółka nie prowadziła działalności gospodarczej (art. 8 ust. 6 pkt 4 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej). Wskazał, że ustawa ta nawiązuje do definicji działalności gospodarczej tylko w art. 8 ust. 6 pkt 1, a w pozostałych punktach tego przepisu odnosi się do osób prowadzących działalność w różnych formach organizacyjno-prawnych, z których nie wszystkie wykonują działalność gospodarczą sensu stricto. Także nie wszyscy przedsiębiorcy są podmiotami ubezpieczenia z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej, gdyż ubezpieczeniem społecznym objęte są wyłącznie osoby fizyczne, co wyłącza osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonujące we własnym imieniu działalność gospodarczą. O objęciu ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi wspólników spółek osobowych: spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej tworzonych na podstawie Kodeksu spółek handlowych - oraz wspólników jednej tylko ze spółek kapitałowych, to jest jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, o których stanowi art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej, decyduje zatem prowadzenie przez nich działalności pozarolniczej, której zakres pojęciowy nie pokrywa się ściśle z definicjami działalności gospodarczej. Jedyny wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym na podstawie tytułu określonego w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej. Z treści tego przepisu wynika, że samo posiadanie statusu wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością decyduje o podleganiu przez niego ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej (zob. również wyrok Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2021 r., I USKP 1/21, OSNP 2021 Nr 12, poz. 136). Ponieważ ubezpieczeniowy status wszystkich wspólników spółek, w tym wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, regulują te same przepisy, nie ma zdaniem Sądu Najwyższego wątpliwości, że przywołane stanowisko jest również adekwatne w odniesieniu do wspólników spółki jawnej - tym bardziej, że wynika ono wprost z brzmienia art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej. Nieco odmienne stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 12 sierpnia 2020 r. (w sprawie o sygn. I UK 337/19, LEX nr 3054462), w którym przyjął, że wspólnik spółki jawnej jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność, zgodnie z art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Istotnym w tej mierze jest zatem pojęcie osoby „prowadzącej pozarolniczą działalność”, jak również pojęcie „wykonywania tej działalności”, co w aspekcie ustalenia okresu „wykonywania” tej działalności od jej rozpoczęcia do zakończenia, oznacza konieczność uprzedniego stwierdzenia jej faktycznego wykonywania.

W ocenie Sądu Apelacyjnego rozpoznającego niniejszą sprawę istotna dla jej rozstrzygnięcia jest kwestia oceny, czy wykonywaniem działalności pozarolniczej w powyższym rozumieniu jest samo posiadanie statusu wspólnika jednej ze spółek wymienionych w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej w sytuacji szczególnej, w której spółka nie podjęła w ogóle działalności w rozumieniu pojęciowym wynikającym z Kodeksu spółek handlowych, poza zarejestrowaniem jej bytu w Krajowym Rejestrze Gospodarczym. Chodzi zatem o sytuację, w której spółka poza zadeklarowaniem zamiaru podjęcia działalności zgodnej z rodzajem spółki, faktycznie nie podjęła adekwatnej działalności gospodarczej.

Przepisy ustawy systemowej należy interpretować w sposób pozwalający na dokonanie wykładni jej poszczególnych regulacji, przy przyjęciu założenia, że intencją ustawodawcy było stworzenie spójnego systemu ubezpieczeń społecznych. Mając na uwadze takie założenie należy dokonywać takiej interpretacji poszczególnych instytucji systemu ubezpieczeń społecznych aby w jak najwyższym stopniu uzyskać w wyniku spójność w zakresie dekodowania poszczególnych norm systemu.

W myśl art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, określającego definicje podmiotów, które ze względu na swój status podlegają ubezpieczeniom społecznym w zakresie przewidzianym ustawą, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej. Zgodnie jednak z art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, definiującym okresy podlegania ubezpieczeniom, osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlega ubezpieczeniom w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2021 r. poz. 162). Biorąc pod uwagę powyższe brzmienie przepisu, należy zauważyć, że w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą samodzielnie, ustalenie momentu rozpoczęcia działalności nie stwarza problemu, jednakże ustalenie momentu objęcia ubezpieczeniami wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej jako podmiotów prowadzących pozarolniczą działalność (nie tożsamą z działalnością gospodarczą), nie jest już tak oczywiste. Wątpliwości wynikają z mogących zaistnieć rozbieżności dotyczących interpretacji pojęcia „rozpoczęcie wykonywania działalności”, w tym także w zakresie przyjęcia daty takiego faktu. Skoro, jak wynika z brzmienia ww. przepisu, podleganie ubezpieczeniom społecznym zostało ściśle powiązane z datą rozpoczęcia wykonywania działalności pozarolniczej w tej formie i wyznaczeniem granicy końcowej tego podlegania na datę zaprzestania wykonywania tej działalności, to kluczową dla ustalenia faktycznego podlegania ubezpieczeniom społecznym w określonym czasie (osoby prowadzącej pozarolniczą działalność), jest możliwość stwierdzenia faktycznego wykonywania tej działalności. Wobec czego nasuwa się uzasadniona wątpliwość czy można stwierdzić podleganie ubezpieczeniom społecznym wspólnika jednej z wymienionych w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej spółek, w sytuacji, w której spółka, a co za tym idzie jej wspólnik, poza zarejestrowaniem spółki, nie podjęli żadnej działalności.

Ustawodawca, śledząc orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz Trybunału Konstytucyjnego, dostrzegł zdarzające się w praktyce sytuacje, w których konsekwencją takiego brzmienia przepisów, były próby „unikania” przez niektórych wspólników opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, wobec czego uznał konieczność nowelizacji przepisów ustawy systemowej w taki sposób aby możliwe było stanowcze i jednoznaczne określenie daty początkowej i końcowej podlegania ubezpieczeniom społecznym wspólnika jednej z ww. spółek w sposób nie wywołujący żadnych wątpliwości interpretacyjnych.

Skutkiem powyższego było uchwalenie i wejście w życie (18 września 2021 r.), ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1621) modyfikującego brzmienie m.in. art. 13 pkt. 4 ustawy systemowej przez dodanie po punkcie 4, punktu 4a i 4b.

Zgodnie z tą nowelizacją obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej, podlegają osoby fizyczne w następujących okresach:

pkt 4a) wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością - od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia udziałów w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia wszystkich udziałów w spółce, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców;

pkt 4b) wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej - od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia ogółu praw i obowiązków w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców.

Podstawą tej nowelizacji było przekonanie o konieczności objęcia ubezpieczeniami wspólników jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej, niezależnie od istnienia okoliczności leżących po stronie spółki przez pozbawienie znaczenia sprawczego dla objęcia ubezpieczeniami społecznymi wspólników faktu, czy spółka podjęła i prowadzi działalność, uzyskuje przychody, zatrudnia pracowników itd. Zaproponowano zatem uzależnienie obowiązku ubezpieczeń wyłącznie od statusu wspólnika, co ma doprowadzić do wyeliminowania zdarzających się w praktyce prób obejścia obowiązku ubezpieczeń społecznych i wprowadzenia zasady jednakowych regulacji w stosunku do wszystkich ww. wspólników. Od momentu wejścia w życie tych przepisów obowiązek ubezpieczeń społecznych w przypadku wspólników jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sadowego albo od dnia nabycia udziałów w spółce, natomiast ustanie z dniem wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia wszystkich udziałów w spółce, z wyłączeniem okresu zawieszenia działalności spółki. Natomiast w przypadku wspólników spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej - obowiązek ubezpieczeń społecznych będzie istnieć od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia ogółu praw i obowiązków w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce, z wyłączeniem okresu zawieszenia działalności spółki. Powyższa zmiana przepisów jest zgodna z ukształtowaną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego oraz z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (wyrok z 25 września 2014 r., sygn. akt SK 4/12). Oznacza ona wprowadzenie jednoznacznie brzmiących zasad od dnia wejścia jej w życie tj. od 18 września 2021 r. Skoro zatem sam ustawodawca uznał konieczność znowelizowania ww. przepisów ustawy systemowej, dostrzegając zdarzające się wątpliwości wynikające ze zróżnicowanych stanów faktycznych, nie sposób przyjąć, że ich brzmienie przed nowelizacją, nie pozostawiało wątpliwości interpretacyjnych, zwłaszcza, w takim jak rozpoznawany, przypadku.

W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z okresem znacząco wyprzedzającym tę datę (lata 2012 – 2013 i 2015 – 2017), co do którego nie można przyjąć, że brzmienie przepisów ustawy systemowej było na tyle jednoznaczne, że nie pozostawiało wątpliwości co do określenia czasu podlegania ubezpieczeniom społecznym odwołującego się w opisanych wyżej okolicznościach faktycznych jako wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i wspólnika spółki komandytowej, które nie podjęły żadnej działalności.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny prawnej ustalonych w sprawie faktów, dlatego też zarzuty naruszenia wskazywanych w apelacji przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych okazały się chybione.

Przypomnieć należy, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, dla włączenia danej osoby do ubezpieczenia społecznego niezbędna jest przynależność do określonej w ustawie systemowej grupy podmiotów podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (wyroki Sądu Najwyższego z: 17 marca 2016r., sygn. akt III UK 83/15, LEX nr 2026236; 6 sierpnia 2013r., sygn. akt II UK 11/13, LEX nr 1460954; 19 lutego 2008r., sygn. akt II UK 122/07, LEX nr 448905).

Z mocy art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne będące pracownikami, zaś art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy stanowi, że ubezpieczeniu takiemu podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Z kolei według art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się między innymi wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono stanowisko, wedle którego obowiązek ubezpieczenia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność - w tym działalność gospodarczą - wynika z faktycznego prowadzenia tej działalności, a zatem o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, powodującej wyłączenie z tego ubezpieczenia, decyduje faktyczne jej zaprzestanie, przy czym kwestie związane z formalnym zarejestrowaniem, wyrejestrowaniem, czy zgłaszaniem przerw w tej działalności mają ewentualnie znaczenie w sferze dowodowej, i nie przesądzają one same w sobie o podleganiu obowiązkowi ubezpieczeń społecznych (por. wyroki Sądu Najwyższego z 11 lutego 2010 r., sygn. I UK 221/09, LEX nr 585715 oraz z 19 lutego 2010 r., sygn. II UK 186/09, LEX nr 590235).

Mając na uwadze powyższe rozważania prawne, przy nie budzących wątpliwości ustaleniach co do faktów, zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy słusznie uznał, że P. W., będąc wspólnikiem spółki komandytowej nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu) w okresach od 17 sierpnia 2012 r. do 9 grudnia 2013 r. oraz od 1 grudnia 2015 r. do 23 kwietnia 2017 r.

Podniesione przez apelującego zarzuty naruszenia przepisów postępowania oraz prawa materialnego, jak też argumentacja przytoczona na ich poparcie z naświetlonych wyżej przyczyn, nie doprowadziły do podważenia trafnego rozstrzygnięcia zawartego w sentencji kwestionowanego wyroku, wobec czego - na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu rentowego, jako bezzasadną, o czym orzekł w sentencji wyroku.

Ewa Stryczyńska