Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Ewa Kaniok (spr.)

Sędziowie: SA Alicja Fronczyk

SO (del.) Elżbieta Wiatrzyk-Wojciechowska

Protokolant: Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

przeciwko Szpitalowi (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 13 listopada 2017 r., sygn. akt IV C 730/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Szpitala (...) w W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. kwotę 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Elżbieta Wiatrzyk-Wojciechowska Ewa Kaniok Alicja Fronczyk

Sygn. akt V ACa 334/18

UZASADNIENIE

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. w dniu 11 maja 2017 roku wniosła o zasądzenie od Szpitala (...) w W. kwoty 100 290,52 złote wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych określonych w ustawie z 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych liczonych od kwoty 4.860,00 zł od 4 stycznia 2017 roku do dnia zapłaty, od kwoty 4.860,00 zł od 11 stycznia 2017 roku do dnia zapłaty, od kwoty 20.088,00 zł od dnia 18 stycznia 2017 roku do dnia zapłaty, od kwoty 24.948,00 zł od dnia 2 lutego 2017 roku do dnia zapłaty, od kwoty 24.948,00 zł od dnia 8 lutego 2017 roku do dnia zapłaty, od kwoty 20.088,00 zł od 29 lutego 2017 roku do dnia zapłaty oraz odsetkami ustawowymi od kwoty 498,52 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

16 maja 2017 roku Sąd Okręgowy w Warszawie wydał nakaz w postępowaniu upominawczym.

8 czerwca 2017 roku pozwany Szpital (...) w W. wniósł sprzeciw od tego nakazu żądając oddalenia powództwa z uwagi na nie podjęcie negocjacji przed wytoczeniem powództwa, ewentualnie oznaczenie sposobu wykonania zobowiązania poprzez rozłożenie zapłaty należności na sześć rat płatnych w miesięcznie odstępach na koniec danego miesiąca począwszy od miesiąca następującego po uprawomocnieniu się orzeczenia i odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu.

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie pierwszym zasądził od Szpitala (...) w W. na rzecz (...) sp. z o.o. w P. kwotę 100.290,52 zł (sto tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt złotych 52/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od wskazanych kwot w podpunktach a)‑g); w punkcie drugim zasądził od Szpitala (...) w W. na rzecz (...) sp. z o.o. w P. kwotę 5.015 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych oraz kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Z ustaleń faktycznych jakie legły u podstaw rozstrzygnięcia wynika, że (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, w wyniku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego, zawarła z pozwanym Szpitalem (...) w W. cztery umowy tj. umowę nr (...) z 13 maja 2016 roku, umowę nr (...) z 19 kwietnia 2016 roku + aneks, umowę (...) z 16 lipca 2015 roku, umowę (...) z 8 kwietnia 2015 roku + aneks na zakup i dostawę materiałów medycznych w postaci płynów, surowicy, testów, odczynników, barwnika. W wykonaniu umów powódka dostarczyła określone w nich produkty. Do pozwu dołączonych zostało sześć faktur potwierdzających dostarczenie towaru, wartości zrealizowanych zamówień, terminy wymagalności oraz odsetki. Łącznie niezapłacone faktury oraz odsetki od faktur zapłaconych z opóźnieniem opiewały na kwotę 100 290,52 złotych. Powódka pismem z 12 kwietnia 2017 roku wezwała pozwanego do zapłaty należności w terminie do 20 kwietnia 2017 roku, wskazała, że pismo stanowi ostateczną próbę ugodowego, pozasądowego zakończenia sporu w rozumieniu art. 187 § 1 pkt 3 k.p.c. W umowie strony przewidziały konieczność przeprowadzenia negocjacji i próby ugodowego zakończenia sprawy.

Nadto Sąd I instancji ustalił, że sytuacja finansowa (...) Szpitala (...) jest od kilku lat bardzo trudna albowiem pozwany jest w trakcie procesu restrukturyzacji. W ocenie pozwanego, opóźnienia wywołane są okolicznościami niezależnymi od niego.

Sąd Okręgowy wskazał, że zarzut braku negocjacji i prób ugodowego zakończenia sporu przed wytoczeniem powództwa nie niweluje zasadności pozwu. Pozwany nie kwestionował powództwa co do zasady, a spór przeniósł się jedynie na płaszczyznę wniosków pozwanego dotyczących rozłożenia należności na raty i ewentualnego odstąpienia od zasądzenia kosztów procesu.

Zgodnie z art. 320 k.p.c. w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. W ocenie Sądu w sprawie nie zachodziły okoliczności uzasadniające zastosowanie tego przepisu. Sąd wyjaśnił, że sytuacja finansowa pozwanego jest Sądowi znana z urzędu i nie jest wyjątkowa, jest to stan w którym pozwany funkcjonuje od kilku lat, w ocenie Sądu, nie jest to okoliczność, która w przeświadczeniu ustawodawcy miała powodować ograniczenie uprawnień wierzyciela i rozłożenie należności na raty. Sąd zauważył, że najstarsza umowa z której powstała dochodzona należność została zawarta w kwietniu 2015 roku, powód dostarczył zamówiony towar należycie wywiązując się z umowy. Powód jest podmiotem gospodarczym, którego działalność nastawiona jest na zysk. Dla zapewnienia prawidłowej działalności w tym funkcjonowania na rynku, powód powinien móc działać w zaufaniu do kontrahenta. Według zapisów umów powód zobowiązał się dostarczyć zamówiony towar w terminie od 1 dnia do 20 dni , natomiast termin płatności dla zamawiającego został oznaczony od 60 do 90 dni. 90 dniowy termin realizacji zapłaty już jest bardzo długim terminem, który przez pozwanego nie jest respektowany. Wielomiesięczne zaleganie z zapłatą za produkty dostarczone zgodnie z umową, może powodować utratę płynności finansowej powoda a nawet zagrozić jego funkcjonowaniu. Byt gospodarczy jednego podmiotu nie może być uzależniony od niewłaściwej gospodarki finansowej innego uczestnika rynku, nawet jeżeli ta sytuacja nie jest wywołana działalnością tego podmiotu. Rozłożenie należności na sześć rat, płatnych raz na miesiąc spowodowałoby odroczenie zapłaty należności na okres do maja 2018 roku, co wobec terminów oznaczonych w fakturach oznaczałoby półtoraroczny okres dalszego kredytowania pozwanego przez powoda. Taka sytuacja nie uzasadnia zastosowania instytucji rozłożenia należności na raty albowiem zbyt poważnie ingeruje w realizację umownych zobowiązań stron i przenosi ciężar odpowiedzialności za realizację kontraktu jedynie na powoda.

Ponieważ odsetki należą się od zobowiązań pieniężnych a powód nie otrzymał w terminie należności jest uprawniony do żądania odsetek. Sąd wskazał, że w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z transakcją handlową, skutkuje to koniecznością zastosowania przepisów o terminach zapłaty w transakcjach handlowych w brzemieniu obowiązującym od 31 grudnia 2015 roku. Zgodnie z art. 8 ust. 1 jeżeli dłużnikiem jest podmiot publiczny, wierzycielowi należą się odsetki w wysokości odsetek za zwłokę za okres od dnia wymagalności.

Sąd Okręgowy nie podzielił również argumentów pozwanego odnośnie nie obciążania go kosztami procesu. Odwołanie się od nakazu upominawczego chociaż jest uprawnieniem procesowym zwiększa koszty, w tym koszty zastępstwa procesowego. Sąd zasądził koszty procesu na podstawie art. 98 k.p.c., uwzględniając fakt, że powód był reprezentowany przez pełnomocnika. Koszty zastępstwa procesowego zostały ustalone na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 3 października 2016 r, gdzie przy wartości do 200.000 złotych, stawka minimalna wynosi 5.400 złotych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w całości i zarzucił naruszenie:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. polegające na niedopełnieniu przez Sąd I instancji obowiązku pełnego, rzetelnego i wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, w szczególności pominięciu przy ocenie tego materiału istotnych okoliczności faktycznych wskazanych przez stronę pozwaną, wskazujących na zasadność wniosku o określenie wykonania zobowiązania poprzez rozłożenie należności na raty oraz odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu;

2.  art. 328 § 2 k.p.c. polegające na tym, iż Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ograniczył się jedynie do stwierdzenia bez wskazania racjonalnej podstawy merytorycznej uwzględniającej specyfikę placówki pozwanego, iż w niniejszej sprawie nie ma podstaw do uwzględnienia wniosku pozwanego o rozłożenie należności na raty oraz odstąpienie od obciążania placówki pozwanego kosztami procesu;

3.  art. 320 k.p.c. poprzez uznanie, iż nie zachodzą okoliczności do rozłożenia zobowiązania na raty, gdy trudna sytuacja pozwanego jako publicznej placówki służby zdrowia i jej szczególny charakter uniemożliwia bez uszczerbku dla interesu pacjentów spłatę jednorazowo całej wierzytelności;

4.  art. 102 k.p.c. oraz art. 98 § 1 k.p.c. polegające na tym, iż Sąd I nie uwzględnił wniosku pozwanego o odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu w całości w sytuacji, w której zachodzą przesłanki do uwzględnienia tego wniosku;

5.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych przez Sąd I instancji za podstawę wydanego wyroku, polegający na przyjęciu, iż brak jest przesłanek szczególnych uzasadniających określenie wykonania zobowiązania poprzez rozłożenie należności na raty oraz odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę wyroku poprzez określenie sposobu wykonania zobowiązania w sposób ratalny zgodnie z wnioskiem pozwanego zawartym w sprzeciwie od nakazu zapłaty, jak również o odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu w niniejszej sprawie. Nadto wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Powód wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji są prawidłowe i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne. Prawidłowe są także rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Podniesione w apelacji zarzuty stanowią jedynie polemikę ze stanowiskiem sądu, która w realiach niniejszej sprawy nie znajduje uzasadnienia.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 233 par. 1 k.p.c. Sąd I instancji prawidłowo, zgodnie z zasadami wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego ocenił zgromadzony materiał dowodowy i wyciągnął z niego trafne wnioski. Sąd ten uwzględnił charakter działalności prowadzonej przez pozwanego i ustalił, że pozwany ma problemy finansowe, apelujący nie wskazał innych faktów, które należało ustalić, a które zostały pominięte, oraz dowodów, które zostały ocenione wadliwie. W rzeczywistości zarzut apelacji sprowadza się do zakwestionowania wykładni art. 320 k.p.c. dokonanej przez sąd I instancji i niezastosowania tego przepisu, wyrażającego się w odmowie rozłożenia świadczenia na raty.

Okoliczności przytoczone w apelacji, wbrew wywodom pozwanego, nie są wystarczające do zastosowania art. 320 k.p.c. i rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty. Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni tego przepisu i trafnie przyjął, że brak jest podstaw do rozłożenia świadczenia na 6 rat miesięcznych, płatnych po uprawomocnieniu się wyroku.

Rozważając zastosowanie art. 320 k.p.c. sąd musi brać pod uwagę interesy obu stron, a także skutki, jakie orzeczenie spowoduje w ich sferze prawnej i życiowej. Z możliwości rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty Sąd korzysta wówczas, gdy z okoliczności sprawy wynika, że rozłożenie świadczenia na raty umożliwi zobowiązanemu wywiązanie się ze zobowiązania w możliwym do przyjęcia przez wierzyciela terminie. Uwzględnienie wniosku dłużnika jest racjonalne, gdy dłużnik wykaże, że dysponować będzie środkami umożliwiającymi wykonanie tak zmodyfikowanego obowiązku w sposób odczuwalny ekonomicznie przez wierzyciela. W przeciwnym razie bowiem ani on sam nie odczuje ulgi, ani wierzyciel nie zostanie należycie zaspokojony, a wszystko zakończy się i tak postępowaniem egzekucyjnym. W niniejszej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia, że uwzględnienie wniosku dłużnika jest racjonalne. Pozwany wnosił o rozłożenie płatności na 6 miesięcznych rat w sprzeciwie od nakazu zapłaty złożonym 08.06.2017r. Do daty wydania wyroku przez sąd I instancji tj. do 13.11.2017 r. nie uiścił należności w żadnej części, chociaż upłynęło 5 miesięcy. Wnosząc apelację w dniu 03.01.2018r. pozwany ponownie wniósł o rozłożenie należności na 6 miesięcznych rat i do czasu rozpoznania apelacji nie uiścił należności w żadnej części, chociaż upłynęło ponad 12 miesięcy. Ponadto z treści apelacji wynika, że sytuacja finansowa pozwanego w w/w okresie nie uległa poprawie, że wszelkie wpływy rozdysponowuje na leczenie pacjentów i że ma trudności z płatnością bieżących zobowiązań. Z apelacji nie wynika, że w sytuacji rozłożenia świadczenia na raty pozwany dysponować będzie środkami umożliwiającymi wykonanie tak zmodyfikowanego obowiązku. Rozłożenie na raty jedynie wydłuży okres oczekiwania wierzyciela na zaspokojenie, natomiast nie wpłynie na poprawę sytuacji finansowej pozwanego.

W sytuacji gdy opóźnienie w zapłacie należności wynosi kilka lat, uzasadnione jest stanowisko, że dłużnik miał możliwość podjęcia działań zmierzających do uzyskania środków finansowych na zaspokojenie wierzyciela, oraz że nie dołożył należytej staranności aby środki takie pozyskać. Niewątpliwie dalsze odkładanie płatności godzi w uzasadnione interesy wierzyciela, który będąc podmiotem gospodarczym nastawionym na zysk ponosi stratę. Pokrywanie kosztów świadczeń zdrowotnych należy do Skarbu Państwa i przerzucanie tego ciężaru na inne podmioty nie znajduje uzasadnienia prawnego ani moralnego. W toku postępowania apelacyjnego nie wykazano aby wystąpiła sytuacja nadzwyczajna uniemożliwiająca pozwanemu właściwe oszacowanie potrzeb finansowych związanych ze świadczeniami pozwanego, oraz aby środków finansowych na pokrycie tych potrzeb nie można było wynegocjować na etapie zawierania umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. Fakt, że kontrahent pozwanego, którym jest Narodowy Fundusz Zdrowia przekazuje mu środki na realizację świadczeń zdrowotnych w niewystarczającej wysokości, nie przemawia za rozłożeniem dochodzonej należności na raty. Jeżeli sytuacja, na którą powołuje się pozwany Szpital, rzeczywiście ma miejsce, to pozwany ma określone roszczenia w stosunku do Narodowego Funduszu Zdrowia i powinien dochodzić ich w odpowiednim ku temu trybie. Apelujący zawierając umowę dotyczącą zakupu komponentów medycznych ( testów immunologicznych, odczynników, barwników), powinien zabezpieczyć odpowiednie środki na ten cel. Podpisując umowy z powodem, pozwany powinien tak zorganizować prowadzoną działalność aby zabezpieczyć środki na dokonanie terminowej zapłaty za spełnienie świadczenia, zatem musi liczyć się z finansowymi konsekwencjami nienależytego spełnienia świadczenia wzajemnego. Pozwany występuje w obrocie gospodarczym jako profesjonalista, od którego można i należy wymagać prowadzenia racjonalnej gospodarki posiadanymi zasobami. Powód w kontekście ratowania życia i zdrowia także pełni istotną dla realizacji tego celu rolę i zainteresowany jest jak najszybszym odzyskaniem długu a odwlekanie zapłaty sprzeczne jest z jego uzasadnionym interesem ekonomicznym.

Chybiony jest zarzut naruszenia przez sąd I instancji art. 102 k.p.c.

Przepis ten ma charakter wyjątkowy i za jego zastosowaniem powinny przemawiać nie tylko okoliczności związane z obiektywnie złą sytuacją finansowo-majątkową strony sporu. Sama trudna sytuacja finansowa nie może być jedyną przesłanką do odstąpienia od obciążania strony kosztami procesu. Takie działanie stałoby w sprzeczności z ogólną zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Pozwany nie spełnił świadczenia dobrowolnie, zatem wystąpienie przez powoda na drogę sądową celem odzyskania należności było całkowicie zasadne i pozwany powinien ponosić tego konsekwencje. Odstąpienie od ponoszenia przez niego kosztów postępowania prowadziłoby do niezasadnego obciążania powoda kosztami opłaty sądowej, zastępstwa prawnego i opłaty skarbowej, które to koszty powód zmuszony był ponieść z wyłącznej winy pozwanego.

Pozwany jest podmiotem o zorganizowanej strukturze, który - mimo prowadzenia szczególnego rodzaju działalności - uczestniczy profesjonalnie w obrocie cywilnoprawnym i musi liczyć się z tym, że wdanie się w spór sądowy pociąga za sobą konieczność rozliczenia kosztów pomiędzy stronami, stosownie do wyniku sporu. Udzielając zamówień publicznych, zna swoje możliwości finansowe i ograniczenia wynikające z finansowania, zatem obowiązany był tak ukształtować stosunek zobowiązaniowy z powodem, aby terminowo wywiązać się z własnego zobowiązania do zapłaty. Zła organizacja służby zdrowia skutkująca wadliwym finansowaniem jednostek udzielających świadczenia medyczne, jak również nieprawidłowa organizacja wewnętrznej gospodarki finansowej placówki medycznej, nie może rodzić negatywnych konsekwencji dla innych podmiotów stosunków gospodarczych.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku także w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu, dlatego apelacja uległa oddaleniu w całości na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu za II instancję Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z wynikiem sporu w oparciu o art. 98 par. 1 i 3 k.p.c. Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c. w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego mając na względzie te same okoliczności, które zadecydowały o rozstrzygnięciu o kosztach procesu za I instancję. Dodatkowo Sąd Apelacyjny zważył, iż pozwany nie może być uważany za osobę, która złożyła apelację w dobrej wierze będąc przekonanym, że odniesie ona skutek. Pozwany toczy wiele procesów, w których pozywany jest o zapłatę należności swoim kontrahentom i zna orzecznictwo sądu dotyczące wykładni art. 320 k.p.c. a także możliwości zastosowania tego przepisu w procesach analogicznych jak niniejszy. Powód poniósł koszty postępowania apelacyjnego, na które składa się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w kwocie 2.700 zł. stosownie do par. 2 pkt 6 i par. 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( j.t. Dz. U. 2018 poz.265).

Nie sposób negować potrzebę udziału w postępowaniu apelacyjnym pełnomocnika procesowego po stronie powodowej, w sytuacji gdy pozwany wniósł apelację i dąży do odsunięcia w czasie należnej powodowi zapłaty podnosząc szereg argumentów natury faktycznej i prawnej. Powód jako podmiot trudniący się sprzedażą medykamentów, w celu należytej ochrony swoich interesów został zmuszony do skorzystania z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który za swoje usługi ma prawo uzyskać godziwe wynagrodzenie, przewidziane przepisami prawa. Nie ma podstaw do przyjęcia, że świadczona powodowi pomoc prawna była niecelowa bądź, że nakład pracy pełnomocnika procesowego był znikomy. Wnosząc apelację pozwany miał świadomość tego, że w przypadku przegrania sporu będzie musiał zwrócić przeciwnikowi koszty postępowania apelacyjnego, a nie zaistniały żadne okoliczności usprawiedliwiające ocenę, że zasądzenie tych kosztów narusza zasadę słuszności wyrażoną w art. 102 k.p.c.