Treść orzeczenia V ACa 473/21 - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

V ACa 473/21 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Warszawie z 2021-11-24

Sygn. akt V ACa 473/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Kaniok

Protokolant: Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...)

przeciwko (...)

z udziałem interwenienta ubocznego po stronie pozwanej (...)

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron oraz interwenienta ubocznego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 22 grudnia 2020 r., sygn. akt II C 314/11

I. zmienia zaskarżony wyrok w części w ten sposób, że:

a) w punkcie pierwszym oddala powództwo o kwotę 283.859,61 zł (dwieście osiemdziesiąt trzy tysiące osiemset pięćdziesiąt dziewięć złotych sześćdziesiąt jeden groszy) z ustawowymi odsetkami i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty;

b) w punkcie drugim zasądza od (...) na rzecz (...) kwotę 343.719,80 zł (trzysta czterdzieści trzy tysiące siedemset dziewiętnaście złotych osiemdziesiąt groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

c) w punkcie trzecim ustala, że powód ponosi koszty procesu w 53,54%, a pozwany w 46,46%;

II. oddala apelację powoda w pozostałej części;

III. oddala apelację pozwanego w pozostałej części;

IV. oddala apelację interwenienta ubocznego w pozostałej części;

V. zasądza od (...)na rzecz(...)kwotę 1106,60 zł (tysiąc sto sześć złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

VI. oddala wniosek interwenienta ubocznego o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Ewa Kaniok

Sygn. akt V ACa 473/21

UZASADNIENIE

Pozwem z 15 kwietnia 2011 r. (...)wniósł o zasądzenie od (...) kwoty 1.618.547,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwot i dat szczegółowo wskazanych i podał, że kwota dochodzona pozwem wynika z konieczności poniesienia przez niego dodatkowych kosztów związanych z wykonaniem dodatkowych czynności i robót budowlanych, nieobjętych umową zawartą pomiędzy stronami w dniu 24 kwietnia 2007 r. oraz pierwotnym projektem budowlanym oraz z tytułu przestojów związanych z wstrzymaniem robót.

W dniu 07 sierpnia 2012 r. (...)zgłosiła przystąpienie do strony pozwanej w charakterze interwenienta ubocznego i wnisła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz przypozwanego kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 22 grudnia 2020 roku Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie pierwszym zasądził od (...)na rzecz (...)kwotę 692.153,30 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty; w punkcie drugim oddalił powództwo w pozostałym zakresie; w punkcie trzecim rozdzielił stosunkowo koszty procesu w ten sposób, że powód ponosi je w 57%, a pozwany w 43%, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu i przyjmując wynagrodzenie pełnomocników stron w wysokości trzykrotności stawki minimalnej; w punkcie czwartym oddalił wniosek interwenienta ubocznego o zasądzenie kosztów procesu.

Z ustaleń faktycznych jakie legły u podstaw tego rozstrzygnięcia wynika, że w dniu 24 kwietnia 2007 r. pomiędzy (...) (dalej też:(...)) a (...)(dalej też: P.) została zawarta umowa o kompleksową realizację inwestycji – generalne wykonawstwo nr (...). Przedmiotem umowy było wykonanie budowy budynku (...) przy ul. (...) wraz z towarzyszącymi elementami, zrealizowanego zgodnie z projektem budowlanym i wykonawczym stanowiącym załącznik nr(...) specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót stanowiącą załącznik nr (...). Zakres umowy określały załączniki stanowiące integralną część umowy, w tym w szczególności załącznik nr (...)(§ 2 ust. 1 i 4). Generalny Wykonawca oświadczył, że zapoznał się z projektem budowlanym, projektem wykonawczym, specyfikacjami wykonania i odbioru robót i nie wniósł żadnych pytań ani uwag, podjął się realizacji projektu bez konieczności wprowadzania jakichkolwiek zmian (§ 2 ust. 2). Umowa została zawarta w oparciu o przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych, w wyniku przeprowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu ograniczonego. Termin realizacji przedmiotu budowy określono na 31 października 2008 r.

Inwestor był uprawniony, nie później niż na 14 dni przed podjęciem danych robót, do wprowadzenia zmian nieodstępujących w sposób istotny od zatwierdzonego planu budowlanego i wykonawczego, w tym w szczególności dotyczących układu pomieszczeń wewnątrz obiektu. Jeżeli miałoby to spowodować konieczność wykonania prac dodatkowych, zamiennych bądź spowodować zaniechanie prac, wynagrodzenie za takie roboty dodatkowe, zamienne zaniechane miało zostać wyliczone w oparciu o jednostkowe stawki robót podane przez generalnego wykonawcę w dokumentacji przetargowej i/lub w harmonogramie rzeczowo-finansowym i zaakceptowane przez inwestora bądź w oparciu o inne stosowane powszechnie kosztorysy prac budowlanych. Wybór metody obliczenia wynagrodzenia generalnego wykonawcy miał należeć do inwestora (§ 3 ust. 11).

W przypadku stwierdzenia, w terminie 14 dni przez strony lub niezależnego eksperta powołanego przez strony, że konieczność wykonania robót dodatkowych powstała z winy generalnego wykonawcy na skutek naruszenia warunków umowy lub innych przyczyn leżących po jego stronie, wynagrodzenie za roboty dodatkowe nie należy się generalnemu wykonawcy (§ 3 ust. 12).

Obowiązkiem generalnego wykonawcy było wykonywanie robót zgodnie z przekazanym przez inwestora projektem budowlanym i wykonawczym, który stanowił załącznik nr(...) do umowy i zawierał klauzulę „do realizacji”, specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót stanowiącą załącznik nr (...)do umowy, z zachowaniem jak najwyższej staranności ocenianej przy uwzględnieniu profesjonalnego, zawodowego charakteru prowadzonej działalności, na podstawie i zgodnie z postanowieniami umowy, zgodnymi z umową poleceniami inwestora i bieżącymi wskazaniami kierownika kontraktu, wymaganiami mających zastosowanie norm technicznych i obowiązujących przepisów prawa, powszechnie uznanych zasad sztuki budowlanej oraz aktualnym stanem wiedzy technicznej (§ 4 ust. 1).

Generalny wykonawca zobowiązał się do wykonania robót na podstawie otrzymanego od inwestora projektu budowlanego i wykonawczego, który stanowił załącznik nr(...)do umowy i specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót stanowiącej załącznik nr (...)do umowy, dokumentacji przetargowej, która stanowiła załącznik nr(...) do umowy oraz do wykonania niezbędnych dla realizacji obiektu rysunków wykonawczych, warsztatowych konstrukcji, obudowy ściennej, obróbek, ślusarki okiennej i drzwiowej, instalacji wentylacji mechanicznej, instalacji sanitarnych i elektrycznych, teletechnicznej, jak również rozwiązań drogowych i związanych z zagospodarowaniem terenu oraz innych niezbędnych do realizacji projektu budowlanego (§ 4 ust. 3 pkt d).

Generalny wykonawca miał obowiązek uprzedniego zgłaszania inwestorowi na piśmie (w celu uzyskania pisemnej zgody inwestora) w razie konieczności, potrzeby wykonania robót dodatkowych i zamiennych oraz zaniechania niektórych robót ze szczegółowym uzasadnieniem wraz z podaniem kosztów ich wykonania oraz szczegółowym wskazaniem sposobu wyliczenia tych kosztów (§ 4 ust. 5).

O ile zaistniałaby taka potrzeba, na czas trwania prac, generalny wykonawca był zobowiązany do zapewnienia sobie obsługi geodezyjnej, geotechnicznej i archeologicznej oraz innych wymaganych przy realizacji obiektu. Koszty ww. obsługi w całości miały obciążać generalnego wykonawcę (§ 4 ust. 18).

Generalny wykonawca oświadczył, że jeżeli w toku realizacji umowy ujawni się konieczność prowadzenia robót lub innych czynności, które generalny wykonawca powinien był przewidzieć na podstawie dokumentów stanowiących załączniki do umowy, na etapie składania oferty i podpisania umowy i/lub, które wynikają z obowiązujących przepisów prawa, generalny wykonawca zobowiązany był do ich wykonania na koszt własny. Ponadto generalny wykonawca miał ponieść wszelkie konsekwencje wynikające z ewentualnego opóźnienia w realizacji prac, które zostały spowodowane koniecznością przeprowadzenia ww. robót (§ 4 ust. 24). Generalny wykonawca oświadczył, że przed podpisaniem umowy dokonał sprawdzenia zakresu i zapoznał się z treścią części składowych umowy wraz z załącznikami, w tym zwłaszcza dokumentacji projektowo-technicznej i nie wniósł jakichkolwiek zastrzeżeń co do zawartych w nich rozwiązań, stopnia szczegółowości, ich kompletności i poprawności pod kątem realizacji prac ani pod kątem podstawy do sporządzenia harmonogramu rzeczowo-finansowego (§ 4 ust. 29).

Wykonawca oświadczył także, że zapoznał się z terenem, na którym na być dokonywana budowa oraz otoczeniem tego terenu (wraz z warunkami hydrologiczno-inżynierskimi, hydrotechnicznymi i klimatycznymi, w tym związanymi z usytuowaniem obiektu na S., w otoczeniu zabytku, przy murze oporowym (stan muru znany był generalnemu wykonawcy) i przy ruchliwym ciągu komunikacyjnym – ulica (...)) na podstawie udostępnionej mu dokumentacji, jak i bezpośredniej inspekcji; uzyskał wystarczające dane i informacje jakie mogą mieć wpływ na wykonanie prac i ryzyka z tym związane, oraz, że zostały one uwzględnione w wynagrodzeniu określonym w § 7 umowy (§ 4 ust. 30).

Obiekt miał zostać wykonany przez generalnego wykonawcę za zryczałtowane wynagrodzenie w wysokości 35.346.457,21 zł brutto (§ 7 ust. 1). Kwota ta nie podlegała podwyższeniu bez względu na jakiekolwiek okoliczności inne niż wskazane w umowie (§ 7 ust. 2). Wynagrodzenie obejmowało wszelkie materiały budowalne oraz prace wynikające z projektu budowlanego i wykonawczego, które stanowiły załącznik nr(...) do umowy, dokumentacji przetargowej, która stanowiła załącznik nr (...)do umowy i specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót, stanowiących załącznik nr (...)do umowy oraz za korzystanie ze sprzętu i przeglądy gwarancyjne, w tym także koszty związane z nabyciem lub używaniem odpowiedniego sprzętu, koszty związane z zajęciem pasa drogowego, koszty korzystania z placu budowy (w tym zaplecza) innego niż działka przy ul. (...)jak również te, które nie zostały wymienione w sposób wyraźny, a które były konieczne do wykonania robót zgodnie z umową i zasadami sztuki budowlanej (§ 7 ust. 3). Generalny wykonawca przyjął do wiadomości, że finansowanie budowy obiektu będzie realizowane do wysokości kwot przewidzianych na to zadanie w budżecie (...) w poszczególnych latach (§ 7 ust. 4).

Zaproszenie do złożenia oferty zostało przesłane (...) w dniu 09 lutego 2007 r. Dokumentacja związana z projektem została przekazana w dniu 13 lutego 2007 r., oferta została złożona w dniu 26 marca 2007 r.

Przed podpisaniem umowy, strony prowadziły negocjacje co do jej treści. W toku wymienianej korespondencji, wykonawca pytał m.in. jak ma postąpić w przypadku stwierdzenia różnic pomiędzy dokumentacją projektową, a przedmiarami robót dostarczonymi przez zamawiającego. W odpowiedzi udzielonej w dniu 13 marca 2007 r. (...) informował, że przekazane przedmiary robót mają jedynie charakter pomocniczy. Zastrzeżenia wykonawcy do umowy nie zostały uwzględnione, zdecydował on jednak o podpisaniu umowy z uwagi na prestiż jaki się z nią wiązał.

W dniu 14 czerwca 2007 r. pomiędzy (...)jako zamawiającym, a (...)jako przyjmującym zamówienie, została zawarta umowa nr (...), której przedmiotem było wykonanie obsługi geodezyjnej montażu budynku (...). Wysokość wynagrodzenia określono na 36.050 zł, natomiast w przypadku konieczności rozszerzenia zakresu prac geodezyjnych o roboty nieprzewidziane w umowie, prace te miały być wykonane przez przyjmującego zlecenie, na podstawie protokołu konieczności oraz wyceny, stanowiącej załącznik nr (...)

Szczegółowa specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych – wzmacnianie podłoża ściany szczelinowe, została przygotowana w 2006 r. przez (...) dla zamawiającego (...)

Projekt fundamentów budynku wykonała pracownia architektoniczna (...)na podstawie opracowania: „Dokumentacja geologiczno-inżynierska do projektu technicznego budynku biurowego przy ul. (...)” autorstwa prof. L. W. oraz po uzgodnieniach z (...) i na podstawie Projektu badań hydrogeologicznych dla potrzeb budowy (...)autorstwa firmy (...).

Na podstawie umowy zawartej w dniu 27 lipca 2007 r. z (...), wykonanie ścian szczelinowych wraz z murkami prowadzącymi, oczepami oraz montażem i demontażem rozpór, zostało zlecone (...)

W dniu 01 sierpnia 2007 r. (...) przekazał (...) opis techniczny robót związanych z wykonaniem ścian szczelinowych. Przewidywał on m.in. użycie zawiesiny bentonitowej.

W opracowaniu „Geotechniczne warunki posadowienia projektowanego budynku” warunki budowy ocenione zostały jako trudne, wymagające rozwiązania problemów zarówno w projekcie jak i wykonawstwie. Jako podstawowe problemy wskazano: wysoki piezometryczny poziom wód gruntowych, występujących w piaskach nad iłami, stabilizującymi się na rzędnej 20 m np. „0” W. jak i lokalizacji obiektu na skarpie w strefie spływu wody z wysoczyzny, co mogło powodować podniesienie zwierciadła wód gruntowych. Projektant konstrukcji nie przewidywał nietypowych warunków tzn. cieków wodnych. Projekt nie wskazywał, że istnieje konieczność wykonania dodatkowych badań.

W dniu 28 sierpnia 2007 r. powód zgłosił pozwanemu kolizję czynnego kabla NN z murkami prowadzącymi i ścianą szczelinową biegnącą wzdłuż ul. (...)Podano także szczegółową kalkulację kosztów jednostkowych przestoju. Koszt przysługujący podwykonawcy określono na 1.080 zł/godz., koszty ogóle z tytułu nadgodzin pracy nadzoru – 45 zł/godz., koszty wydziałowe (...) – 46.91 zł/godz., koszty ogólne (...) – 24,75 zł. Łącznie koszt jednostkowy wynosił 1.196,66 zł/godz.

W trakcie realizacji budynku, pojawiły się trudności z wykonaniem ścian szczelinowych, w związku z czym niepowodzeniem skończyły się próby realizacji pierwszych dwóch sekcji w narożniku południowo-zachodnim. W dniu 05 września 2007 r., po wykopaniu sekcji ściany szczelinowej, nastąpiło zasypanie sekcji wraz z oberwaniem murków w osiach 12-H. Szczelina została zabetonowana betonem B10. Przy powtórnej próbie wykonania sekcji o długości 2,8 m nastąpiło ponowne zasypanie szczeliny. Sekcja została wykopana na pełną głębokość projektową (17m). Przy sprawdzeniu dna wykopu po 30 minutach stwierdzono, że szczelina ma głębokość 11m. Sekcja została zabezpieczona. Napływ wody od strony zewnętrznej uniemożliwił utrzymanie otworu sekcji ściany szczelinowej. O fakcie tym wykonawca został poinformowany przez podwykonawcę w dniu 07 września 2007 r. Z inicjatywy L. W. oraz (...)odbyła się narada w dniu 10 września 2007 r., podczas której ustalono tryb i warunki dalszej realizacji, m.in. zalecono wykonanie piezometrów. Z realizacji 5 sekcji ścian szczelinowych 2 były udane, a w pozostałych przypadkach w fazie czyszczenia zawiesiny przed ułożeniem zbrojenia następowały zawały.

Jednym z ustaleń podjętych podczas narady, mającej miejsce w dniu 10 września 2007 r. było użycie przy budowie ściany szczelinowej zawiesiny bentonitowej, co miało ją zagęścić. Wszystkie decyzje były podejmowane na naradach, w których uczestniczył zamawiający. Narady odbywały się raz w tygodniu.

Warunki, na jakie natrafiono w czasie budowy, nie były możliwe do przewidzenia. Problemem było niedokładne rozpoznanie terenu. Wiedza, dotycząca stosunków wodnych jest wiedzą wysoce specjalistyczną. Przebieg cieków wodnych jest zmienny, nie można było przewidzieć, że warunki będą wymagać zastosowania innych technologii i przeprowadzenia innych prac. Problemy związane z wykonaniem fundamentów powodowały przestój, a zastosowanie odpowiedniej technologii wymagało kilku miesięcy prac. Niezbędne było również wykonanie pomiarów geodezyjnych.

W celu wykonania tych prac konieczne okazało się zastosowanie mieszanki bentonitowej z polimerami, wypełnienie sekcji zawiesiną wolno-twardniejącą oraz głębsze wykonanie ścian szczelinowych. Doszło także do zamknięcia kilku sekcji, które trzeba było ponownie wykonać. Projekt nie przewidywał stosowania polimerów. W związku z zastosowaniem tej technologii, ściany wymagały dodatkowego uszczelnienia, w tym w strefie zbiornika ppoż. Również zastosowanie zawiesiny wolno-twardniejącej nie było przewidziane w projekcie.

Projekt przewidywał, że ściany szczelinowe miały być zagłębione na 2 m w warstwę nieprzepuszczalnych iłów, dla zagwarantowania szczelności konstrukcji. Podczas wykonania prac okazało się, że iły znajdują się głębiej, niż zapisano w projekcie. Spowodowało to konieczność wykonania głębszych ścian szczelinowych i spowodowało wyższe koszty.

Nie było technicznej możliwości realizacji ścian szczelinowych zgodnie z projektem. Wykonane sekcje ulegały zawałom. W dokumentacji projektowej nie było informacji o ciekach poziomych, a to była podstawowa przyczyna zawałów.

W dniu 17 sierpnia 2007 r. (...) zwrócił się z wnioskiem o przesłanie informacji udzielonej przez podwykonawcę do biura projektów celem zajęcia stanowiska oraz powiadomienia inwestora.

Roboty zostały wstrzymane do czasu wydania opinii przez W. O. (1). W tym czasie prowadzony był pomiar geodezyjny sąsiednich budynków. W związku z tymi pomiarami poniesione zostały dodatkowe koszty.

W dniu 21 września 2007 r. wykonawca zwrócił się do biura architektonicznego o natychmiastowe udzielenie odpowiedzi czy można kontynuować roboty ścian szczelinowych budynku (...)

W dniu 24 września 2007 r. w dzienniku budowy został zamieszczony wpis przez projektanta konstrukcji, zgodnie z którym decyzja dotycząca dalszych robót miała zostać podjęta po zrealizowaniu badań hydrogeologicznych firmy(...).

W dniu 24 września 2007 r., po kolejnej awarii polegającej na obsunięciu się gruntu w sekcji STK1, (...) zwrócił się do (...) o podjęcie decyzji w sprawie możliwości prowadzenia robót w strefie sekcji SN3 w osi 1-H w formie wpisu do Dziennika budowy dokonanego przez konstruktora. Wykonawca zwracał się ponadto o podanie przez konstruktora skutecznego sposobu zabezpieczenia schodów, muru, skarpy oraz ustawionej stacji bentonitowej (ok. 200 t) na czas prowadzenia robót.

W dniu 25 września 2007 r. w dzienniku budowy odnotowano, że podwykonawca na polecenie wstrzymuje prace przy wykonaniu sekcji ścian szczelinowych do momentu wpisu do dziennika przez projektanta.

W dniu 25 września 2007 r. (...)zajęło wobec (...) stanowisko odnośnie do możliwości prowadzenia robót na budowie (...). W opinii architektów, możliwe było podjęcie próby wykonania kolejnego narożnika ściany szczelinowej od strony skarpy i pałacu. Należało jednak liczyć się z możliwością zawalenia ściany pod naporem wody, tak jak to miało miejsce w poprzednich wypadkach. Próba miała zostać podjęta przy zachowaniu najdalej idącej ostrożności. Architekci wskazali ponadto, że dalsze prace muszą być kontynuowane po wykonaniu piezometrów i ustabilizowaniu wody na poziomie pozwalającym na dalsze drążenie ścian szczelinowych.

W tej samej dacie, w związku z problemami w posadowieniu budynku (...), Biuro (...) zwróciło się do (...) o ponowne przeanalizowanie warunków hydrogeologicznych posadowienia realizowanego budynku przy ul. (...) ze szczególnym uwzględnieniem aktualnie powstałych problemów realizacyjnych. W piśmie tym informowano, że wkrótce po wykonaniu wykopu szczelina została zamknięta, co uniemożliwiło włożenie zbrojenia i zabetonowanie ściany szczelinowej. Zamknięcie nastąpiło na głębokości 10-11 m i spowodowało konieczność wstrzymania prac budowalnych realizowanych przez firmę (...). Brak powyższej opinii co do możliwości i technologii kontynuowania prac fundamentowych, miał powodować konieczność zatrzymania budowy.

W dniu 26 września 2007 r. konstruktor przekazał (...)wytyczne do wykonania ściany dotyczące budowy (...) Dotyczyły one drążenia wykopu w osłonie maksymalnie zagęszczonej zawiesiny, bezpośrednio po wykonaniu wykopu w zagęszczoną zawiesinę wpuszczenie zbrojenia i zabetonowanie. Beton miał być wprowadzony jak najszybciej po skończeniu kopania. Od projektowanego wierzchu betonu konstrukcyjnego do poziomu terenu istniejącego, każdą sekcję należało wypełnić zawiesiną wolno-twardniejącą.

Ponadto, zgodnie z ustaleniami z narady w dniu 26 września, generalny wykonawca wnosił o wykonanie ściany szczelinowej, w osi 5 na podstawie otrzymanego faksu od (...)z dnia 26 września 2007 r., zawiesiną samo-tężejącą.

Na naradzie, mającej miejsce w dniu 27 września 2007 r., projekt badań hydrogeologicznych został przekazany wykonawcy do realizacji. Przewidywał on zagęszczenie pomiarów geodezyjnych reperów oraz oględziny bezpośrednie stanu technicznego budynków oraz częstotliwości raz na dobę.

W dniu 28 września 2007 r. zgłoszono do odbioru dno wykopu ściany szczelinowej w osi 5 sekcja nr 1 wg projektu zamiennego.

W dniu 03 października 2007 r. w trakcie głębienia wykopu sekcji 3 osi S-S warstwy iłów wystąpiły na rzędnej -15,50 m. W związku z tym wydano decyzję przegłębienia wykopu do rzędnej -17,50 m, co uzgodniono telefonicznie z inż. W. W..

Kolejnego dnia zgłoszono do odbioru dno wykopu ściany szczelinowej sekcji nr 4 osi 5 wg projektu zamiennego. Poziom głębienia wynosił -16,20 m.

Z odpowiedzi udzielonej przez (...)w dniu 04 października 2007 r. wynikało, że wykonanie ścian szczelinowych wymagało dodatkowych zabiegów, zmniejszających parcie wody i gruntu na ścianę szczeliny. Także podnoszenie się poziomu wody gruntowej w budynku (...) po wykonaniu podbicia jet-groutingiem i wykonaniu pierwszych sekcji wskazywało, że niezbędne było wykonanie drenażu, zabezpieczającego przed piętrzeniem wody od strony skarpy. Najprostszym rozwiązaniem umożliwiającym prawidłowe wykonanie ścian szczelinowych, było obniżenie poziomu wody gruntowej, które miało spowodować zmniejszenie parcia na ściany szczeliny. Dla oceny możliwości zastosowania tego rozwiązania niezbędne było jak najszybsze wykonanie robót przez W. O. (1). Stwierdzono, że zjawiska które występowały przy wykonaniu ścian szczelinowych w bardzo trudnych warunkach geologicznych nie do końca można było przewidzieć. Z analizy sytuacji wynikało, że po wykonaniu ścian szczelinowych trzeba będzie od strony muru oporowego w strefie budynku (...) i nowego obiektu wykonać drenaż. Wykonanie skutecznego drenażu miało być trudne, dlatego jego projekt (...) chciał zaopiniować. Trudne miało być także uszczelnienie konstrukcji ścian szczelinowych, jak i ich rekonstrukcja w miejscach zawałów. Nie można było wykluczyć, że konieczne będzie wykonanie w tych miejscach palościanki zamiast ścian szczelinowych.

W dniu 04 października 2007 r. w dzienniku budowy projektant konstrukcji odnotował, że decyzja dotycząca dalszej realizacji ścian szczelinowych jest następująca: dokończyć realizację ścian w osi nr 5 i przerwać prowadzenie robót; po przedstawieniu wyników przez W. O. (1), dotyczących podziemnego przepływu wody, miała zostać podana propozycja sposobu dalszego prowadzenia robót; propozycja sposobu dalszego prowadzenia robót miała zostać skonsultowana z zakładem (...)

W dniu 05 października 2007 r. kierownik budowy zgłosił do odbioru zbrojenie kosza ściany szczelinowej 5/1 w osi 5 sekcja nr 5 wykonanej według projektu zamiennego.

W dniu 05 października 2007 r. w związku z wstrzymaniem robót dotyczących głębienia ścian szczelinowych do czasu przeprowadzenia dodatkowych badań hydrogeologicznych oraz sporządzenia przez (...) projektu zamiennego, (...) przesłał (...) harmonogram rzeczowo-finansowy uwzględniający podział ścian szczelinowych na wykonanie ich w dwóch etapach. Wykonawca zwrócił się z wnioskiem o akceptację, co miało umożliwić bieżące zafakturowanie robót już wykonanych.

Pismo zostało doręczone w dniu 09 października 2007 r. (prezentata (...) k. 140).

W dniu 05 października 2007 r. na budowie odbyła się narada robocza wykonawcy z udziałem L. W., której celem było omówienie problematyki związanej z głębieniem ścian szczelinowych. Treść notatki ze spotkania została przekazana przez (...)w dniu 09 października 2007 r. (...), celem rozważenia zawartych w notatce sugestii przy opracowaniu przez biuro projektowe projektu zamiennego. Kolejna narada miała odbyć się w dniu 09 października 2007 r., na którą (...) zapraszał przedstawicieli biura projektowego.

W dniu 08 października 2007 r. spisany został protokół konieczności w sprawie robót dodatkowych w związku z budynkiem (...) polegających na monitoringu geodezyjnym w trakcie prowadzenia badań hydrogeologicznych. Ogólna kwota robót dodatkowych wynosiła 11.062,48 zł. Zakres monitorowania geodezyjnego sąsiedniej budowy okazał się większy, niż pierwotnie zakładano.

W tym samym dniu spisany został protokół konieczności wykonania robót dodatkowych na ogólną kwotę 59.598,18 zł w związku z koniecznością zastosowania zawiesiny wolno-twardniejącej.

Odpiaszczanie zasugerował podwykonawca, firma (...). Konstruktor wyraził zgodę na zaproponowaną metodę.

W trakcie budowy fundamentów, powstała konieczność spawania koszy zbrojeniowych, których rozmiar należało zmniejszyć – projekt zakładał kosze o wymiarach 2,5 m, wykonawca posiadał kosze o wymiarze 2,8 m. Z opóźnieniem wykonano również płytę fundamentową. Ściana żelbetowa wzmacniająca konstrukcję, została wykonana. Wzmocnienie budynku zostało wykonane na wniosek inspektora nadzoru.

W związku z problemami z fundamentami wystąpiły przestoje.

Pismem z 08 października 2007 r. powód zawiadomił pozwanego o kosztach przestoju liczonych wstępnie do 11 października 2007 r. Koszt jednostkowy przestojów został określonym na 1.196,66 zł/godz., a liczba godzin przestoju wynosiła 126 godzin. Łączny koszt przestoju wyniósł 150.779,16 zł.

Pismem z 08 października 2007 r. powód zawiadomił pozwanego o kosztach wykonania dodatkowych pomiarów geodezyjnych. Koszt pomiaru wyniósł 10.400 zł, koszty wydziałowe (...)– 433,68 zł, a koszty ogóle zarządu (...) 228,80 zł. Łączny koszt dodatkowych pomiarów geodezyjnych wyniósł 11.062,48 zł

Pismem z 08 października 2007 r. powód zawiadomił pozwanego o kosztach zagęszczenia zawiesiny bentonitowej. Koszt wykonania robót wynosił 15.600 zł, koszty wydziałowe (...) 650,52 zł, a koszty ogóle zarządu (...) – 343,20 zł. Łączna wartość robót dodatkowych wyniosła 16.593,72 zł.

Pismem z 08 października 2007 r. powód zawiadomił pozwanego o kosztach robót dodatkowych dotyczących wypełnienia każdej sekcji ścian szczelinowych w osi „5” zawiesiną wolno-twardniejącą. Koszt wykonania zawiesiny wynosił 483 zł/m^{(

2)} ściany gr. 60 cm, koszty wydziałowe (...) 20,14 zł/m^{(

2)}, a koszty ogóle zarządu (...) 10,63 zł/m^{(

2)}. Łączny koszt 1m^{(

2)} ściany gr. 60 cm wypełnione zawiesiną wyniósł 513,77 zł/m^{(

2)}. Całkowita wartość robót dodatkowych wynosiła 59.592,18 zł.

Pismem z 08 października 2007 r. powód zawiadomił pozwanego o kosztach wykonania przegłębień ścian szczelinowych. Całkowita wartość robót dodatkowych wynosiła 23.041,66 zł.

Pismem z 08 października 2007 r. powód przekazał pozwanemu protokół konieczności nr 10 dot. wykonania sekcji ścian szczelinowych wraz z kalkulacją kosztorysową. Całkowita wartość kosztorysowa robót wyniosła 219.434,43 zł.

W dniu 10 października 2007 r. w L. pomiędzy (...)a (...) zawarty został aneks nr(...) do umowy nr(...), rozszerzający zakres robót o wykonanie dodatkowego monitoringu przemieszczeń pionowych i poziomych obiektu przez 8 dni tj. w trakcie prowadzenia przez firmę (...) działającej na zlecenie Inwestora, pompowań badawczych związanych z dodatkowymi badaniami hydrogeologicznymi. Z tytułu robót objętych aneksem strony ustaliły wynagrodzenie w kwocie netto 10.400 zł + należny podatek VAT.

W dniu 10 października 2007 r. (...)zwrócił się do (...) z wnioskiem o podjęcie decyzji o wstrzymaniu robót wykonanych zgodnie z otrzymaną dokumentacją projektową, tj. w technologii ścian szczelinowych jako technologii niemającej zastosowania w przypadku występowania poziomych przepływów wody oraz wznowieniu prac po przekazaniu wykonawcy projektu zamiennego. Decyzja ta pozwoliłaby na demobilizację zgromadzonego na budowie sprzętu oraz uniknięcie dalszych kosztów związanych z przestojem (...)

W dniu 16 października 2007 r. wykonawcy została przekazana dokumentacja powykonawcza badań hydrogeologicznych dla potrzeb budowy (...)przy ul. (...) – raport nr(...), opracowana przez firmę (...)oraz w nawiązaniu do pkt 5 i pkt 11 notatki służbowej z dnia 16 października 2007 r. W dniu 17 października 2007 r. wykonawca zwrócił się do (...) o przekazanie w terminie do 18 października 2007 r. projektu systemu stabilizacji naporu hydrostatycznego wód podziemnych na poziomie 4-5 poniżej wierzchu murka prowadzącego. Zgodnie z zapisami § 4 ust. 1 umowy, dokumentacja miała zawierać klauzulę do realizacji.

W dniu 16 października 2007 r. Inspektor Nadzoru i projektant poprzez wpis do dziennika budowy zlecili wykonanie ścian szczelinowych w osłonie z zawiesiny bentonitowej z dodatkiem polimerów bez jej regeneracji (filtracji).

W dniu 18 października 2007 r. na podstawie zgody projektanta konstrukcji i akceptacji Inspektora Nadzoru wznowiono wykonanie ścian szczelinowych. Do wykonania ścian przystąpiono zgodnie z decyzją Projektanta z dnia 18 października 2007 r. Przy wykonaniu prac należało codziennie prowadzić monitoring ściany szczytowej budynku (...).

Po zasypaniu pierwszej sekcji ściany szczelinowej zostały wprowadzone dodatkowe polimery w celu polepszenia jakości zawiesiny, ponieważ w momencie, w którym wykonawca przystępował do prac, miał już wiedzę, jakie występują warunki gruntowe. Zawiesina została przygotowana zgodnie z normami producenta. W momencie rozpoczęcia odpiaszczania ściany szczelinowej, nastąpiło zaciśnięcie tej szczeliny, w związku z czym konieczne było jej zasypanie i ponowne wykonanie przy zwiększeniu zawiesiny bentonitowej polimerami. Dodanie polimerów umożliwiło wykonanie kolejnych sekcji oraz brak konieczności odpiaszczania ściany szczelinowej. Decyzja ta została podjęta przez projektanta i inspektora nadzoru. Decyzja ta spowodowała zwiększenie nakładów na uszczelnianie ściany szczelinowej.

Gęstość mieszanki użyta przez wykonawcę nie była różnicowana w zależności od głębokości drążenia, przyjęto wartość odpowiadającą najgłębszej ścianie szczelinowej.

Na budowie był zatrudniony laborant, który stale kontrolował pomiar wytrzymałości zawiesiny. Kontrola zawiesiny odbywała się codziennie, oddzielnie dla każdej sekcji.

Dwie warstwy wodonośne są często spotykane na budowach na terenie W.. Dopływy boczne nie są natomiast częste, dochodzą z reguły na etapie realizacji budowy. Na etapie zapoznania się z projektem, nie da się ich przewidzieć.

W dniu 18 października 2007 r. projektant doprecyzował sposób wykonania prac.

W dniu 18 października 2007 r. w dzienniku budowy odnotowano, że zgodnie z decyzją projektanta z tej daty, przesłaną drogą faxu, dotyczącą sposobu wykonania ściany szczelinowej wzdłuż skarpy w osiach 1-5, wyrażono zgodę i polecono dalsze wykonawstwo.

18 października 2007 r. P. zwrócił się do biura architektonicznego o jednoznaczne określenie, czy do wznowienia robot jest wymagane wykonanie opracowania systemu stabilizacji naporu wód oraz wykonanie 2 studni dodatkowych ST.-2, ST.-3. Udzielono odpowiedzi negatywnej. Projektant przekazał wytyczne dotyczące wznowienia robót. Wytyczne uwzględniały wznowienie prac polegających na wykonaniu ścian szczelinowych, wykonanie pomiarów kontrolnych osiadań sąsiednich budynków, które miały być prowadzone raz dziennie, propozycja dotyczyła wykonania sekcji nr 1 i 2 w osłonie zawiesiny zagęszczonej ze świadomością, że w przypadku ewentualnych przecieków trzeba będzie ponieść dodatkowe nakłady na uszczelnienie tych sekcji o czym należało powiadomić inwestora, następne sekcje miały zostać wykonane zgodnie z wymaganiami normy oraz instrukcji (...) jak również zgodnie z projektem wykonawczym.

Na naradzie koordynacyjnej w dniu 25 października 2007 r. wykonawca poinformował, że nie gwarantuje szczelności ścian szczelinowych w przypadku pracy bez płukania bentonitu. Jednocześnie informował, że nieszczelności można usunąć metodą iniekcji. Projektant nie wnosił sprzeciwu w tej sprawie, prosił wykonawców o zaproponowanie metody uszczelniania ścian.

W dniu 26 października 2007 r., w nawiązaniu do dokonanego przez Inspektora Nadzoru wpisu do dziennika budowy dotyczącego wykonania ścian szczelinowych bez filtracji zawiesiny bentonitowej, wniosku Generalnego Wykonawcy zgłoszonego po naradzie koordynacyjnej w dniu 18 października 2007 r., dotyczącej potwierdzenia przez zamawiającego wszystkich robót odbiegających od dostarczonej dokumentacji technicznej, oraz stosownego wpisu do dziennika budowy, dokonanego przez kierownika budowy, na podstawie § 5 ust. 5 umowy, (...)zwrócił się do (...) o potwierdzenie przez zamawiającego przedmiotowej decyzji.

Pismem z 27 października 2007 r. powód zawiadomił pozwanego o kosztach przestoju za okres od 12 do 18 października 2007 r. Koszt jednostkowy przestojów został określonym na 1.196,66 zł/godz., a liczba godzin przestoju wynosiła 40 godzin. Łączny koszt przestojów wyniósł 47.866,64 zł.

Aneksem nr(...) do umowy nr (...) zawartym pomiędzy (...) a (...) rozszerzono zakres robót o wykonanie dodatkowego skróconego monitoringu przemieszczeń pionowych i poziomych obiektu w związku z wystąpieniem trudnych warunków gruntowo-wodnych podczas wykonania obudowy głębokiego wykopu. Z tytułu robót objętych aneksem strony ustaliły wynagrodzenie w kwocie netto 7.800 zł +należy podatek VAT.

Pismem z 29 października 2007 r. powód zawiadomił pozwanego o kosztach dodatkowych odczytów geodezyjnych w trakcie wykonywania ścian szczelinowych. Pomiar skrócony przemieszczeń pionowych i poziomych wyniósł 2.000 zł, pomiar skrócony przemieszczeń pionowych – 1.800 zł, koszty wydziałowe (...)– 158,46 zł/m^{(

2)}, a koszty ogóle zarządu (...) – 83,60 zł/m^{(

2)}. Całkowita wartość robót dodatkowych została określona na 4.042,06 zł.

W dniu 30 października 2007 r. spisany został protokół konieczności w sprawie wykonania robót dodatkowych, polegających na monitoringu geodezyjnym ścian budynku przy ul. (...) w trakcie realizacji ścian szczelinowych, na kwotę 4.042,06 zł.

Aneksem nr (...)do umowy nr(...) zawartym pomiędzy (...) a (...), w dniu 05 listopada 2007 r. rozszerzono zakres umowny robót o wypełnienie szczeliny ściany szczelinowej zawiesiną samotężejącą, wzbogacenie zawiesiny ścian szczelin polimerami, zabezpieczenie sekcji zasypanych i ponowne wygłębienie zasypanych sekcji ściany szczelinowej. Z tytułu robót objętych aneksem, strony ustaliły wynagrodzenie wstępne w wysokości 242.123,47 zł + podatek VAT.

W odpowiedzi na pismo z dnia 08 października 2007 r. nr (...), (...) wskazywał na brak podstaw do uwzględnienia żądania.

W dniu 21 grudnia 2007 r. (...), w nawiązaniu do zgłoszenia wykonania robót dodatkowych, polegających na wykonaniu odczytów geodezyjnych w trakcie wykonania ścian szczelinowych, odmówił pokrycia kosztów tych prac, uznając że nie były robotami dodatkowymi w rozumieniu przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych oraz ze względu na to, że koszty te objęte były wynagrodzeniem ryczałtowym.

W dniu 21 lutego 2008 r. P. (...) szczegółowo odniósł się do pisma projektanta z dnia 11 lutego 2008 r. Stanowisko dotyczyło problemu drenażu i odwodnienia piwnic, jakości betonu architektonicznego, wodoszczelności ścian szczelinowych, „absurdalnych propozycji GW”, wykonania ścian szczelinowych niezgodnie z projektem.

W dniu 24 lutego 2009 r. (...)zawarł umowę dostawy z K. M. dotyczącą płyt z bazaltu (...) za cenę łączną 405.070,15 zł + należny podatek VAT.

W marcu 2008 r. opracowany został zamienny projekt wykonawczy.

Pismem z 28 marca 2008 r. powód zgłosił konieczność wykonania robót dodatkowych polegających na uszczelnieniu ścian szczelinowych poziomu -3 w strefie zbiornika p.poż. Koszt prac wg oferty firmy specjalistycznej wyniósł 64.367,90 zł, a marża powoda wyniosła 9.655,19 zł. Łączy koszt został określony na 74.023 zł. 9 września 2009 r. sporządzono ponowną kalkulację kosztów. Zmianie uległa marża powoda, którą określono na 6.436,79 zł. Wobec zmiany marży, modyfikacji uległa także pełna wartość robót – na kwotę 70.804,69 zł.

W dniu 07 maja 2008 r. (...)uiścił na rzecz (...) kwotę 78.528,84 zł z tytułu faktury nr (...)wystawionej za uszczelnianie ściany szczelinowej na terenie budowy (...)

W dniu 08 maja 2008 r. wykonawca informował o małej odporności marmurów przyjętych na okładziny zewnętrzne. W związku z tym do 13 maja 2008 r. wykonawca miał przygotować próbki materiałów zamiennych.

(...) poinformował projektantów, że wyraża zgodę na zmiany projektu, o ile nie zwiększa kosztów.

W dniu 13 maja 2008 r. P. otrzymał wycenę kosztów zakupu marmuru oraz bazaltu. Cena marmuru wynosiła 350 zł za m² (elementy gr. 3 cm) oraz 250 zł za m² (elementy o gr. 2 cm). Cena bazaltu wynosiła 467,5 zł za m².

W dniu 14 sierpnia 2008 r. spisany został protokół odbioru wykonanych elementów, robót, obiektu stanowiącego budynek (...). Zakres wykonanych robót objętych protokołem, dotyczył demontażu rozpór i wykucia styropianów na łączną kwotę 149.714,15 zł.

Decyzją Zarządu Dróg (...) z dnia 02 września 2008 r. zezwolono (...) na lokalizację trzech przyłączy do kanalizacji oraz przyłącza wodociągowego w pasie drogowym ul. (...) na warunkach odtworzenia całej konstrukcji jezdni.

Konieczność asfaltowania jezdni miała większy zakres niż zakładano. Odmowa skutkowałaby brakiem zgody Zarządu Dróg (...) na podłączenie tą drogą instalacji.

W październiku 2008 r. prof. K. S. przedstawił ekspertyzę techniczną konstrukcji stalowej nowo wznoszonego budynku (...)przy ul. (...). W dniu 01 października 2008 r. w dzienniku budowy odnotowano, że prof. K. S. uznał za celowe dodatkowe usztywnienie budynku. Uzgodniono z architektem możliwości wprowadzenia dodatkowych elementów usztywniających dla poprawy docelowego komfortu.

Na naradzie w dniu 02 października 2008 r. odnotowano, że inspektor nadzoru nie wyraził zgody na dalsze prowadzenie robót elewacyjnych przed otrzymaniem informacji od projektanta na temat docelowego usztywnienia budynku.

Ekspertyza techniczna konstrukcji stalowej budynku (...) zawierała propozycję usztywnienia stalowych słupów konstrukcyjnych oraz wykonanie ściany żelbetowej na całej wysokości części stalowej budynku zlokalizowanej przy otworach instalacyjnych w osiach 3-4. Dodatkowe usztywnienie w postaci betonowej obudowy szachtów nie było przewidziane w projekcie.

W dniu 21 października 2008 r. projektant przekazał rozwiązania wzmocnienia budynku, Inspektor Nadzoru wyraził zgodę na dalsze prowadzenie robót, pod warunkiem wykonania robót według kolejności określonej przez projektanta.

W dzienniku budowy zostało odnotowane, że do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy sztywności konstrukcji budynku zabronione jest wykonywanie robót elewacyjnych.

Zatwierdzona dokumentacja dotycząca usztywnienia budynku została przekazana przez inwestora w dniu 23 października 2008 r.

Koszty ogólne poniesione w okresie od 11 września 2008 r. do 23 października 2008 r. z tytułu przestoju wyniosły 33.279,76 zł. Wstrzymanie robót związane było z wykonaniem elewacji związanym z koniecznością wykonania dodatkowych elementów usztywniających konstrukcję stalową budynku.

W październiku 2008 r. firma specjalizująca się w uszczelnianiu i naprawach konstrukcji betonowych (...) przeprowadziła inwentaryzację występujących przecieków w części podziemnej obiektu. Firma zaproponowała również sposób naprawy, a także przedstawiła kosztorys prac.

W dniu 03 grudnia 2008 r. strony zawarły umowę o wykonanie prac dodatkowych, m.in. poprzez uszczelnienie przecieków na terenie budowy (...) przy ul. (...) – zgodnie z zakresem określonym w dokumencie pt. „Budowa (...)przy ul. (...)Inwentaryzacja przecieków w części podziemnej”. Za wykonanie robót dodatkowych wykonawca miał otrzymać wynagrodzenie ryczałtowe łączne w wysokości 961.433,67 zł netto + podatek VAT.

Na naradzie w dniu 04 grudnia 2008 r. projektant poinformował, że baterie i pisuary mają być bezdotykowe, oprócz armatury w kuchni.

W dniu 10 grudnia 2008 r. (...)przedstawił (...) kalkulację kosztów wykonania paneli T. w wersji projektowej oraz w wersji akceptowanej przez projektanta. Koszt wykonania wersji projektowej – „dąb rozjaśniony” wynosił 1.909.575 zł, koszt wykonania wersji akceptowanej przez projektanta – „topola drapana wybarwiona na kolor Grey” wynosił 2.053.360 zł. Różnica wynosiła 143.775 zł. Dopłata uwzględniająca koszty ogólne, wydziałowe, koszty zarządu oraz zysk wynosiła łącznie 165.341 zł (143.775 zł x 1,15). Jak wskazano, według aktualnej dokumentacji łączna ilość okładzin akustycznych wynosiła 2835 m^{(

2)} natomiast w przedmiarze inwestorskim przyjęto 2158 m^{(

2)}.

W dniu 07 stycznia 2009 r. powód zaproponował pozwanemu ograniczenie zakresu ilościowego paneli typu T. o 306 m^{(
2)} i dokonanie wyboru jednej z próbek wykonanych przez firmę (...) Pismem z 23 marca 2009 r. powód przekazał pozwanemu szczegółową wycenę kosztorysową robót dodatkowych, wynikających ze zwiększenia okładzin akustycznych o 483 m^{(
2)} oraz ze zwiększenia elementów narożnych o 2187 mb na kwotę netto 333.571,49 zł. Kalkulacje zostały ponownie przedstawione przy piśmie z 4 września 2009 r.

Na naradzie w dniu 08 stycznia 2009 r. projektant poinformował, że pomylił się w przedmiarze robót okładzin T. – podał o 660 m²mniej.

Podczas narady w dniu 22 stycznia 2009 r. generalny wykonawca przedstawił do akceptacji kamień okładzin wewnętrznych i uzyskał zgodę projektanta oraz inwestora.

W dniu 28 stycznia 2009 r. (...)zawarł z (...) aneks nr (...) do umowy zlecenia nr (...)mocą którego rozszerzono zakres zlecenia, tj. usunięcie przecieków na poziomie -2 oraz 1 na warunkach określonych w aneksie. Z tytułu tych prac strony ustaliły wstępne wynagrodzenie netto w kwocie 143.781,84 zł + podatek VAT.

W dniu 05 lutego 2009 r. projektant wybrał płytkę (...), którą inwestor zaakceptował.

W dniu 10 lutego 2009 r. (...)uiścił na rzecz spółki (...)w W. kwotę 100.000 zł tytułem zaliczki do zamówienia (...)

Projektant wycofał zgodę na zastosowanie wybranego wcześniej rodzaju okładzin T.. Nastąpiło to po zawarciu umowy pomiędzy dostawcą okładzin a wykonawcą i po zapłaceniu zaliczki w kwocie 100.000 zł. Podczas ustnych uzgodnień ustalono, że wykonawca poniesienie połowę tych kosztów, resztę miał pokryć zamawiający.

Kwota zaliczki w wysokości 100.000 zł nie została zwrócona przez (...)

W dniu 12 lutego 2009 r. projektant cofnął wybór pytki. Na podstawie jego wcześniejszej decyzji, zamówienie zostało już wykonane.

Pismem z 20 lutego 2009 r. powód przedstawił pozwanemu wycenę robót dodatkowych, dotyczących wykonania dodatkowych elementów usztywniających konstrukcję budynku. Wycena została ponownie przedstawiona do akceptacji pismem z 09 września 2009 r. Wartość kosztorysowa robót wyniosła 34.000,12 zł.

W dniu 16 lutego (...) zwrócił się do architektów o informację, którą z proponowanych płytek wybierają. W piśmie tym wskazano, że okładziny nie przewidywał pierwotny projekt wykonany przez pracownię architektoniczną.

Na naradzie w dniu 26 lutego 2009 r. inwestor nakazał wykonanie okładzin wewnętrznych pod względem cenowym zgodnie z kontraktem głównym.

W dniu 04 marca 2009 r.(...)przesłał (...) kalkulację kosztów wykonania przez firmę (...) okładzin akustycznych w wersji T. topola barwiona na ligth Green oraz drapana.

W dniu 05 marca 2009 r. (...) poinformował (...)o akceptacji projektów zamiennych, z zastrzeżeniem, że nie zwiększy to kosztów inwestycji. W piśmie tym wskazano, że Instytut nie wyraża zgody na zastosowanie materiału zamiennego w stosunku do okładziny T..

W dniu 16 marca 2009 r. (...) zawarł z (...). umowę dostawy m.in. paneli T., za cenę w kwocie 1.287.884,46 zł.

Zlecenie wykonania okładzin zostało udzielone spółce (...)

Na kolejnych naradach mających miejsce w dniach: 26 lutego 2009 r., 05 marca 2009 r., 12 marca 2009 r., 19 marca 2009 r., odnośnie do okładzin wewnętrznych, inwestor nakazał ich wykonanie zgodnie z zatwierdzeniem przez projektanta, pod względem cenowym natomiast zgodnie z kontraktem głównym.

W dniu 23 marca 2009 r. powód poinformował pozwanego, że w związku z zamianą marmuru (...)na bazalt (...) oraz w związku z brakiem zgody projektanta na zamianę bazaltu na granitogres, zwraca się o dopłatę do ceny posadzek z płyt kamiennych na kwotę 108.978,31 zł netto. W cenie został ujęty koszt dopłaty do ceny płyt kamiennych – 83.869,15 zł, koszt dopłaty uwzględniający wzrost kursu euro i wobec tego kwota dopłaty wyniosła 94.768,75 zł. Kwota dopłaty z marżą powoda wyniosła 104.245,62 zł.

W dniu 24 marca 2009 r. spisany został protokół konieczności, dotyczący zwiększenia powierzchni okładzin akustycznych i zwiększenia elementów narożnych, według wytycznych architekta (zwiększenie okładzin T.) za cenę 333.571,49 zł.

W dniu 24 kwietnia 2009 r. (...)zlecił (...)wykonanie zabudów w systemie g-k o odporności ogniowej Ei 60 w obrębie klatki schodowej i pomieszczeń przedsionków ppoż. Wstępną wartość wynagrodzenia netto za roboty objęte zleceniem ustalono na 4.000 zł.

W dniu 12 maja 2009 r. (...)uzyskał informację od producenta F. o braku możliwości zastosowania produktów firmy (schodów strychowych), z uwagi na zbyt dużą wysokość pomieszczenia.

W dniu 12 czerwca 2009 r. wykonawca przedstawił architektom budynku propozycję schodów włazowych innej firmy, z prośbą o akceptację. Zgoda została udzielona.

W dniu 09 lipca 2009 r. odbyła się narada koordynacyjna. W trakcie narady, projektant przekazał 4 rysunki włazu i schodów wyłazowych. W trakcie kolejnej narady w dniu 23 lipca 2009 r. odnotowano, że generalny wykonawca miał przedstawić własną propozycję w tym zakresie i przedstawić ją do akceptacji projektantowi.

Zamontowane zostały schody strychowe wraz z klapą, została również wymieniona stolarka na poziomie +2 związana z dodatkową windą towarową.

W trakcie realizacji projektu, architekt przygotował projekt zamienny. Winda pojawiła się na wniosek inwestora, w związku z tym konieczne stało się również wydzielenie ścianki ppoż. Zamontowane zostały schody strychowe wraz z klapą, została również wymieniona stolarka na poziomie +2 związana z dodatkową windą towarową. W pierwotnym projekcie winda biblioteczna nie była przewidziana. Miało to znaczenie dla kwestii związanych z zabezpieczeniami ppoż.

Schody strychowe i klapa nie były przewidziane w projekcie, wymagały ich jednak przepisy. Problem zidentyfikował rzeczoznawca ppoż, którego zatrudnił wykonawca. Wymagało to wiedzy specjalistycznej.

W lipcu 2009 r. w dzienniku budowy odnotowano wykonanie paneli T. na poziomach +3 - +7.

W dniu 04 sierpnia 2009 r. wykonawca przekazał kompletne rozwiązanie w kwestii schodów oraz wycenę robót dodatkowych, związanych z koniecznością wykonania schodów strychowych (wraz z klapą p.poż EI 60). Łączny koszt robót dodatkowych określono na 10.045,29 zł. W trakcie narady koordynacyjnej, mającej miejsce w dniu 06 sierpnia 2009 r., projektant zaakceptował przedstawioną przez wykonawcę propozycję włazu i schodów wyłazowych oraz zwrócił uwagę na możliwą potrzebę zamontowania samozamykacza, co miało stanowić przedmiot analizy wykonawcy. Inwestor wnosił o podanie kosztów po wszystkich uzgodnieniach. W dniu 09 września 2009 r. powód ponownie przedstawił wycenę robót dodatkowych. Zmodyfikowano koszt dostawy schodów strychowych, który określono na kwotę 867 zł oraz zmodyfikowane koszt dostawy i montażu klapy EI 60 i wskazano kwotę 8.242,30 zł. Łączny koszt robót dodatkowych wyniósł 9.631,19 zł.

W dniu 13 sierpnia 2009 r. wykonawca zlecił dostawę i montaż klapy ppoż EI60 wraz z samozamykaczem, przeznaczonej jako właz z klatki schodowej do pomieszczenia technicznego na dachu. Strony ustaliły wynagrodzenie w kwocie netto 7.623 zł + należny podatek VAT. Zlecenie zostało powierzone spółce (...) Koszt zakupu schodów i poręczy poniesiony przez (...)wyniósł 1.060,18 zł.

W dniu 13 sierpnia 2009 r. w dzienniku budowy kierownik budowy odnotował dostarczenie dokumentacji poziomu +2 z uwzględnieniem zmian dotyczących stolarki i stolarki w strefie windy towarowej. Wycena robót związanych ze zmianą stolarki wynosiła 29.496,72 zł.

W dniu 14 sierpnia 2009 r. pomiędzy (...) a (...) został zawarty aneks nr (...) do umowy nr (...). W związku ze zmianą 22 sztuk baterii umywalkowych stojących na baterie umywalkowe bezdotykowe strony ustaliły dodatkowe wynagrodzenie w kwocie 29.679,76 zł plus należny podatek VAT

W dniu 01 września 2009 r. pomiędzy (...)a firmą (...) został zawarty aneks nr (...) do umowy(...) rozszerzający zakres umowny robót o wykonanie prac wskazanych w załączniku do umowy. Z tytułu robót objętych aneksem, przewidziano wynagrodzenie w kwocie 66.995,52 zł + należny podatek VAT. W załączniku wskazane zostały prace związane z wykonaniem maskownicy bocznej lizen oraz montażem paneli T..

W dniu 07 września 2009 r. pomiędzy (...)jako inwestorem a(...)jako generalnym wykonawcą zostało zawarte porozumienie celem uzgodnienia zasad rozliczania robót dodatkowych. Zgodnie z § 1 porozumienia, strony uzgodniły, że w przypadku konieczności wykonania robót dodatkowych, wysokość marży wykonawcy w stosunku do sporządzonych kosztorysów takich prac nie może przekroczyć 10% wartości netto skosztorysowanych prac dodatkowych (ust. 1). Wysokość marży wykonawcy, z zastrzeżeniem ust. 1 miała być każdorazowo uzgadniana przez strony, przy czym przede wszystkim na jej wysokość wpływ miały mieć takie czynniki jak charakter robót dodatkowych i poziom ich skomplikowania.

W dniu 07 września 2009 r. pomiędzy (...) a (...) został zawarty aneks do umowy nr (...) w związku ze zmianą wysokości drzwi na poziomie +2 w strefie klatki schodowej oraz ze zmianą projektową stolarki przy windzie bibliotecznej, generalny wykonawca rozszerzył zakres robót objętych umową o wykonanie i montaż stolarki. Z tytułu robót objętych aneksem strony ustaliły wynagrodzenie w wysokości 26.501 zł + należny podatek VAT.

W dniu 08 września 2009 r., w związku ze wstrzymaniem robót dotyczących wykonania elewacji budynku w okresie od 11 września do 23 października 2008 r., powód zwrócił się do pozwanego o zaakceptowanie kosztów dodatkowych. Były to koszty związane z dzierżawą terenu, ochroną mienia, wynajmem kontenerów oraz zajęciem pasa drogowego. Koszty za wrzesień 2008 r. wyniosły 15.913,66 zł, a za październik 2008 r. – 17.366,10 zł. Łączne koszty w okresie przestoju zostały określone na 33.279,76 zł.

W dniu 09 września 2009 r. spisany został protokół konieczności w sprawie wykonania robót dodatkowych, polegających na uszczelnieniu ścian szczelinowych w strefie zbiornika p.poż w kwocie 70.804,69 zł.

Pismem z 09 września 2009 r. powód przedstawił pozwanemu do akceptacji wycenę robót dodatkowych, związanych z planowanymi zmianami stolarki na poziomie +2. Całkowita wartość kosztorysowa wyniosła 28.047,17 zł.

W dniu 09 września 2009 r. powód przekazał pozwanemu do akceptacji kosztorys na roboty dodatkowe związane ze zmianą sposobu obudowy lizen. Całkowita wartość kosztorysowa wyniosła 52.362,23 zł.

Pismem z 09 września 2009 r. powód przedstawił pozwanemu wycenę kosztów dodatkowych, związanych z wyborem przez biuro projektowe modeli baterii umywalkowych oraz spłuczek pisuarowych bezdotykowych w standardzie wyższym od standardu wynikającego z dokumentacji projektowej. Wycena uwzględniała również koszt zasilaczy transformatorowych wraz z obudową. Wartość kosztorysowa została określona na kwotę 45.597,43 zł.

W dniu 09 września 2009 r. pozwanemu został przedstawiony kosztorys na roboty dodatkowe związane z wykonaniem robót drogowych, spowodowanych usunięciem kolizji między istniejącą kanalizacją deszczową a przykanalikami. Wartość kosztorysowa robót została określona na kwotę 33.200,27 zł. Wykonanie robót remontowych drogi zostało zlecone przez(...) (...) za cenę w kwocie 35.864 zł plus należny podatek VAT.

Projekt organizacji ruchu wraz z uzgodnieniami ze służbami oraz wykonanie oznakowania w związku z koniecznością asfaltowania przy ul. (...) został zlecony przez (...) (...) za cenę w kwocie 8.000 zł netto plus należy podatek VAT.

Asfaltowanie jezdni nie było przewidziane w projekcie.

W dniu 10 grudnia 2009 r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy (...) w którym ustaliły termin realizacji przedmiotu umowy na 15 stycznia 2010 r. Na mocy aneksu wykonawca zobowiązał się wykonać elewację według projektu zamiennego zatwierdzonego decyzją nr (...) z 24 listopada 2009 r. (...)Konserwatora Zabytków, bez konieczności ponoszenia przez Instytut kosztów z tym związanych.

W dniu 14 grudnia 2009 r. odbyło się spotkanie pomiędzy Biurem (...) a generalnym wykonawcą. Na tym spotkaniu stwierdzono, że zmiana stolarki na kondygnacji +2 (zamienny rzut kondygnacji +2 ) wynikała z wprowadzenia przez Inwestora dodatkowej windy towarowej co spowodowało konieczność wytworzenia przedsionka ppoż.

W dniu 15 grudnia 2009 r. pomiędzy (...)a W. Z. został zawarty aneks nr (...) do umowy nr (...)w związku z wystąpieniem robót dodatkowych i zamiennych określonych w załączniku. Strony przewidziały wynagrodzenie w kwocie 97.855,01 zł + podatek VAT. Wykaz robót dotyczył m.in. zasilania spłuczek WC.

W dniu 18 grudnia 2009 r. pomiędzy (...)a (...)została zawarta umowa o wykonanie prac uzupełniających, polegających na wymianie belek chłodzących w związku ze zmianą aranżacji na poziomach +3, +6, +7, robót w zakresie branży elektrycznej na poziomach +3, +6, +7 w związku z wprowadzeniem zmian aranżacyjnych, dodatkowego okablowania na sali audio – video poziomu +1,0, przemalowania w kolorze RAL 7011 części widocznych urządzeń dla systemów teletechnicznych (wraz z demontażem i montażem części wchodzących w skład danego urządzenia, przemalowania w kolorze RAL 7011 chłodnic, kratek wentylacyjnych i anemostatów, robót związanych z planowaną zmianą kierunku otwierania drzwi DZ2 od ul. (...) wraz z przestawieniem złącza kablowego ZK. Za wykonanie robót dodatkowych, wykonawca miał otrzymać wynagrodzenie w kwocie 215.481,69 zł netto.

W grudniu 2009 r. przedstawiciel PSP zakwestionował w trakcie przeglądu rozwiązania projektowe w zakresie ścianek przedsionków pożarowych na poziomach -1, -2, rozwiązanie przedsionka pożarowego windy towarowej oraz zabezpieczenia pożarowego przewodów elektrycznych w przedsionkach pożarowych na poziomach od +3 do +7.

W dniu 30 grudnia 2009 r. (...)zwrócił się do (...) o pilne uzupełnienie projektu o rozwiązania umożliwiające dokonanie odbioru przez instytucje.

W dniu 05 stycznia 2010 r. strony zawarły umowę o wykonanie robót dodatkowych, z terminem ich wykonania nie dłuższym niż do 25 stycznia 2010 r. Zlecone zostało wykonanie następujących robót: wykonanie dodatkowych drzwi całoszklanych (pod logo (...)) oraz wykonanie nowych drzwi DZ 2, zmiana aranżacji pomieszczeń na poziomie +3 dla potrzeb (...), zmiana wykładziny dywanowej na posadzkę drewnianą, roboty dodatkowe i zamienne wykonywane w oparciu o dokumentację zamienną sporządzoną w celu przystosowania projektu do zmienionych potrzeb, zmiana drzwi SG 6 oraz DS. 3g na drzwi z naświetleniem, przerobienie ścianki SG 2 z powodu przejścia do łącznika na wniosek inwestora, zmiana kierunku otwierania drzwi DS. 3 z powodu przejścia do łącznika, zmiana kierunku otwierania drzwi DS. 2 (kond. +5), powiększenie otworów w taflach szklanych, dostaw solarki p.poż. spowodowanej kolizją w wyniku aranżacji (kond. +2). Za wykonanie robót dodatkowych wykonawca miał otrzymać wynagrodzenie ryczałtowe łączne w wysokości 537.361,14 zł netto + podatek VAT, łącznie 655.580,59 zł.

W dniu 08 stycznia 2010 r. w dzienniku budowy odnotowano „obudowa kabli w przedsionkach p.poż”.

Potrzeba wykonania prac związanych z zabezpieczeniem kabli w przedsionkach pożarowych pojawiła się po zastrzeżeniu straży pożarnej. Prace te nie były przewidziane w projekcie. Rzeczoznawca zatrudniony przez wykonawcę nie dostrzegł tego problemu.

Pismem z 08 lutego 2010 r. powód przedstawił pozwanemu protokół konieczności dot. robót dodatkowych związanych z zabezpieczeniem p.poż. kabli w przedsionkach pożarowych oraz robót dodatkowych związanych z wykonaniem dodatkowej ściany EI120 z drzwiami EI60 przy windzie bibliotecznej. Wartość kosztorysowa robót – wykonania zabezpieczenia p.poż. EI 60 instalacji elektrycznej w przedsionkach p.poż. wraz z wykończeniem – bez siatek wyniosła 40.101,86 zł, a wykonanie ściany w odporności ogniowej EI120 z drzwiami EI60 przy windzie bibliotecznej na poz. +2 bez blachy – 6.972,48 zł.

W związku z brakiem uznania roszczeń związanych z uszczelnieniem ścian szczelinowych w strefie zbiornika ppoż., w dniu 18 lutego 2010 r. (...)zwrócił się z ponownym wnioskiem w tej sprawie.

W dniu 15 lutego 2010 r. (...)zlecił (...)dostawę i montaż luster szlifowanych z otworem na baterię za cenę 10.047 zł netto.

W dniu 22 lutego 2010 r. strony zawarły umowę o wykonanie prac uzupełniających do umowy z 24 kwietnia 2007 r. Zamawiający zlecił, a wykonawca przyjął do wykonania, wykonanie robót wskazanych w tej umowie w terminie nie dłuższym niż do końca marca 2010 r. W umowie wskazano na konieczność zmiany aranżacji w pomieszczeniach magazynowych, roboty elektryczne w łączniku, instalację kanalizacji podposadzkowej i przyłącza wodociągowego, wykonanie muru oporowego, zmianę izolacji przewodów wentylacyjnych, dostawę i montaż klapy przeciwpożarowej na strop pośredni, przystosowanie przebiegu kanałów wentylacji do wysokości regałów, wykonanie robót związanych z hydrantem oraz wykonanie tynku cementowo-wapiennego przy schodach z poziomu -1. Za wykonanie tych robót wykonawca miał otrzymać wynagrodzenie ryczałtowe łączne w wysokości 514.516,63 zł netto + podatek VAT, łącznie 627.710,29 zł brutto.

Pismem z 24 lutego 2010 r. powód zadeklarował wykonanie malowania na kolor ślusarki widocznych części klap p.poż. na dodatkowe zlecenie zamawiającego. 05 marca 2010 r. przekazano pozwanemu protokoły konieczności wraz z wyceną kosztorysową na roboty dodatkowe związane z malowaniem klap pożarowo-oddymiających przy belkach chłodniczych. Wartość kosztorysowa ogółem wyniosła 2.451,96 zł.

Projekt nie przewidywał koloru klap pożarowych. Ostatecznie projektant zmienił zastosowany kolor. Również w zakresie okładziny T. projekt przewidywał inny kolor i rodzaj niż ostatecznie zastosowany.

Zmiana kamienia (marmuru na bazalt), który w opinii wykonawcy nie był odpowiedni na elewację, determinowała kolejne zmiany związane z kolorystyką. Decyzję w tym zakresie podejmował projektant.

W dniu 19 lutego 2010 r. (...)Inspektor Nadzoru Budowlanego dla (...) W. wydał decyzję, w której udzielił (...) pozwolenia na użytkowanie (...) – obiektu wielofunkcyjnego użyteczności publicznej.

W dniu 22 lutego 2010 r.(...)zlecił prace polegające na malowaniu klap pożarowo-oddymiających oraz poprawkowego malowania nadproży (...)Za wykonanie tych prac przewidziano wynagrodzenie w kwocie 6.996 zł netto.

W marcu 2010 r. spisany został protokół konieczności na prace polegające na malowaniu klap pożarowo oddymiających przy belkach chłodniczych w kwocie 2.451,96 zł.

W dniu 18 marca 2010 r. strony zawarły umowę o wykonanie robót uzupełniających do umowy z 24 kwietnia 2007 r. Zamawiający zlecił, a wykonawca przyjął do wykonania, wykonanie robót wskazanych w tej umowie w terminie nie dłuższym niż do 14 maja 2010 r. W umowie wskazano na konieczność wykonania robót związanych z zielenią na dachu poziomu +3, wykonanie dodatkowych drzwi DA-3, foliowanie ścianek całoszklanych, uszczelnienie ścianek szklanych płaskownikiem na poziomie -1, uszczelnienie obwodowe oraz szczelin pionowych między szybami na poziomie +2 w zakresie ścianek całoszklanych. Za wykonanie tych robót wykonawca miał otrzymać wynagrodzenie ryczałtowe łączne w wysokości 47.000 zł netto + podatek VAT, łącznie 57.340 zł brutto.

W dniu 14 kwietnia 2010 r. sporządzono protokół odbioru końcowego obiektu(...) przy ul. (...).

W dniu 15 października 2010 r. (...) przekazał (...) wycenę dodatkowych robót związanych z zabezpieczeniem ppoż. kabli w przedsionkach pożarowych oraz wykonaniem ściany odporności ogniowej EI120 z drzwiami EI60 zamykającej szacht windy bibliotecznej w łącznej kwocie 84.349,63 zł.

W dniu 13 stycznia 2011 r. powód wezwał pozwanego do dobrowolnego uregulowania kwoty 1.326.678,60 zł za roboty dodatkowe i zamienne wg złożonych protokołów konieczności wraz z ustawowymi odsetkami za zwłokę od daty wymagalności do dnia zapłaty. Korespondencja w tym zakresie, została doręczona w dniu 17 stycznia 2011 r.

W praktyce jest tak, że najpierw wykonuje się prace dodatkowe, później zawiera się stosowne umowy. Taki tryb związany jest z koniecznością zachowania terminu. Zawsze jednak wykonawca powinien uzyskać akceptację, chociażby ustną.

Przed przystąpieniem do prac, wykonawca starał się przedstawić protokół konieczności, jednak nie zawsze się to udawało i roboty były wykonywane przed akceptacją protokołu. Kontynuacja prac przed zaakceptowaniem protokołów była podyktowana wolą dotrzymania terminów budowy lub były one niezbędne do kontynuacji umowy. Zdarzało się, że projektant wycofywał wcześniejsze zgody. Z uwagi jednak na opłacanie części prac dodatkowych, wykonawca decydował się na ich wykonywanie. Decyzje dotyczące prac były podejmowane na budowie.

Umowa na prace dodatkowe była zawierana dopiero po uzyskaniu zgody inspektora nadzoru i projektanta i należność za te prace była uiszczana. W pozostałym przypadku nie regulowano należności za prace dodatkowe.

Wykaz robót dodatkowych uwzględniał:

-: przestój związany z wstrzymaniem robót przez zamawiającego do czasu przeprowadzenia badań przez W. O. tj. do dnia 11 października 2007 r. w kwocie 150.779,16 zł netto (183.950,57 zł brutto)
-: przestój w robotach (...) w dniach 12 – 18 października 2007 r. (przestoje z tytułu wykonania robót przez zamawiającego do czasu przeprowadzenia badań przez W. O. liczone od dnia 12 października 2007 r. do dnia 18 października 2007 r.) w kwocie 47.866,64 zł (58.397,30 zł brutto)
-: dodatkowe pomiary geodezyjne w okresie pompowania wody przez W. O. w kwocie 11.062,48 zł (13.496,22 zł brutto)
-: wzbogacenie mieszanki bentonitowej polimerami w kwocie 16.593,72 zł (20.244,33 zł brutto)
-: wypełnienie sekcji zawiesiną wolnotwardniejącą w kwocie 59.592,18 zł netto (72.702,45 zł brutto)
-: przegłębienie ścian szczelinowych w kwocie 23.041,66 zł netto (28.110,82 zł brutto)
-: ponowne wykonanie sekcji zasypanych w kwocie 219.434,43 zł netto (267.710 zł brutto)
-: dodatkowe, codzienne odczyty geodezyjne podczas wykonywania ścian szczelinowych po 18 października 2007 r. w kwocie 4.042,06 zł netto (4.931,31 zł brutto)
-: uszczelnienie ścian szczelinowych w strefie zbiornika ppoż w kwocie 70.804,69 zł netto (86.381,72 zł brutto)
-: wykonanie schodów strychowych i klapy ppoż EI 60 w kwocie 9.631,19 zł netto (11.750,05 zł brutto)
-: zmiana stolarki na +2 wynikającej z zamiennego rzutu kondygnacji +2 w kwocie 28.047,17 zł netto (34.217,54 zł brutto)
-: zmiana sposobu obudowy lizen w kwocie 52.362,23 zł netto (63.881,92 zł brutto)
-: zmiana baterii umywalkowych na bezdotykowe w kwocie 45.597,43 zł netto (55.628,86 zł brutto)
-: zamiana marmuru W. V. na bazalt A. w kwocie 104.245,62 zł netto (127.170,65 zł brutto)
-: wykonanie wzmocnienia konstrukcji budynku w kwocie 34.000,12 zł netto (41.480,14 zł brutto)
-: koszty ogólne z okresu przestoju w dniach 11 września 2008 r. – 23 października 2009 r. (w trakcie opiniowania przez Instytut (...)sztywności konstrukcji budynku) w kwocie 33.279,76 zł netto (40.601,30 zł brutto)
-: roboty drogowe polegające na asfaltowaniu ul. (...) spowodowane koniecznością wejścia w pas drogowy przy wykonywaniu robót instalacyjnych w kwocie 33.200,27 zł netto (40.504,32 zł brutto)
-: zabezpieczenie ppoż kabli w przedsionkach pożarowych, dodatkowej ścianki EI 120 oraz drzwi EI 60 w strefie windy bibliotecznej w kwocie 47.074,34 zł netto (57.430,69 zł brutto)
-: malowanie klap pożarowo-oddymiających przy belkach chłodzących w kwocie 2.451,96 zł netto (2.991,39 zł brutto)
-: dostawa i montaż paneli T. w wersji topola barwiona na light green oraz drapana w kwocie 333.571,49 zł netto (406.957,21 zł brutto).

Łączna suma tych prac stanowiła kwotę 1.326.678,60 zł netto.

Pierwotnie okładziny miały mieć kolor bielony dąb. W związku jednak ze zmianą marmuru na beton, powstała konieczność zmiany koloru okładzin. Zmiana koloru okładzin była omawiana na naradach roboczych.

Informacja o ilości koniecznej okładziny znajdowała się w trzech miejscach w projekcie i wykonawca mógł samodzielnie wyliczyć konieczną ilość.

Wykonawca wykonał okładziny, przy braku jasnej odpowiedzi inwestora czy za nie zapłaci.

Powód nie miał możliwości zweryfikowania dokumentacji geologicznej i mógł nie doszacować napływu wody, bo aż tak szczegółową dokumentacją nie dysponował. W przypadku pierwszej sekcji wykonawca mógł nie doszacować wielkości napływu wody z braku szczegółowych informacji. Kwestia możliwości przecięcia dwóch warstw wodonośnych wykracza poza wiedzę wykonawcy. Wykonawca miał świadomość, że były zwierciadła wody ale nie miał kompetencji żeby ocenić jak wielki będzie wypływ wody z warstwy wodonośnej. Na podstawie dokumentacji dostępnej na etapie zawierania umowy staranny wykonawca nie miał wiedzy, że będą konieczne dodatkowe badania i nie miał obowiązku przewidzieć dodatkowych badań.

Odpowiedzialność za dodatkowe koszty związane z wykonaniem ścian szczelinowych ponosi wykonawca z tym zastrzeżeniem, że powinna ona zostać pomniejszona o 25% kosztów dodatkowych powstałych w związku z wykonaniem pierwszej zawalonej sekcji.

Koszt z tytułu ponownego wykonania pierwszej zasypanej sekcji wynosi 28.045,48 zł (112.181,92 zł x 25%). W przypadku pozostałych zasypanych sekcji, awarie te wynikały z braku staranności wykonawcy, bowiem nie dostosował on parametrów zawiesiny bentonitowej do warunków panujących w wykopie, co spowodowało zawały sekcji.

Przestoje frontu prac budowlanych spowodowane były wykonaniem dodatkowych badań hydrogeotechnicznych. Z uwagi na okoliczność, że badania geologiczne zawarte w projekcie nie zawierały wszystkich istotnych informacji, nie można odmówić generalnemu wykonawcy prawa do przeprowadzenia takich badań. Koszty poniesione przez wykonawcę wyniosły 138.600 zł netto tj. 169.092 zł brutto.

Przestoje w pracy w okresie 12 października 2007 r. – 18 października 2007 r. spowodowane koniecznością przeprowadzenia dodatkowych badań hydro-geotechnicznych wynosiły 40 godzin. Koszty poniesione przez wykonawcę wyniosły 44.000 zł netto tj. 53.680 zł brutto.

Koszty związane z koniecznością zagęszczania geodezyjnych pomiarów reperów (pomiarów przesunięcia pionowego i poziomego) w okresie pompowania wody do częstotliwości raz na dobę nie były przewidziane w kosztorysie pierwotnym i wyniosły 11.062,48 zł netto, tj. 13.496,22 zł brutto. Pompowanie wody i zagęszczenie pomiarów geodezyjnych było konsekwencją sposobu wykonania ścianek szczelinowych. Nieprzygotowanie wykonawcy do wykonania ścianek w istniejących warunkach gruntowo – wodnych skutkowało podjęciem decyzji o pompowaniu wody i wykonaniu dodatkowych pomiarów geodezyjnych. Konsekwencje tych decyzji obciążają wykonawcę.

Koszty dodatkowych materiałów do wzbogacenia polimerami mieszanki bentonitowej wyniosły 16.651,16 zł netto, tj. 20.314,41 zł brutto. Wzbogacenie mieszanki bentonitowej jest normalną praktyką wykonawczą. Koszty te nie mogą być uwzględnione.

Koszty wypełnienia sekcji wykopu zawiesiną wolnotwardniejącą, których cena całkowita wyniosła 59.592,18 zł netto, tj. 72.702,46 zł brutto są normalną technologią wykonania ścian szczelinowych i koszty z nią związane nie mogą stanowić kosztów dodatkowych.

Określona przez projekt głębokość zagłębienia ścian była mniejsza niż wynikało to z rzeczywistych warunków hydro geotechnicznych. Staranny wykonawca na podstawie dostępnych geologicznych danych projektowych nie mógł przewidzieć konieczności wykonania pogłębienia posadowienia tych ścian, a więc nie mógł tego ująć w kosztorysie ofertowym. Cena całkowita tych prac wyniosła 23.041,66 zł netto tj. 28.110,82 zł brutto.

Całkowity koszt pomiarów geodezyjnych wykonywanych od dnia 18 października 2007 r. wyniósł 4.042,06 zł netto, tj. 4.931,31 zł brutto. Jeżeli w dzienniku budowy jest zapis inspektora nadzoru, że jest obowiązek wykonania przez wykonawcę odczytów geodezyjnych, to wykonawca miał obowiązek to zrobić. Na etapie składania oferty nie mógł tego przewidzieć.

Konieczność dodatkowego uszczelniania ścian szczelinowych w strefie zbiornika przeciwpożarowego była spowodowana decyzjami projektanta i inspektora nadzoru. Całkowity koszt uszczelnienia ścian szczelinowych wyniósł 70.804,69 zł netto, tj. 86.381,72 zł brutto i powinien zostać uwzględniony. Odpowiedzialnością za powstanie tych przecieków nie można obarczyć wykonawcy.

Dokumentacja projektowa nie przewidywała schodów strychowych i klapy przeciwpożarowej. Było to niedopatrzenie projektanta. Koszty ich wykonania nie zostały wymienione w kosztorysie inwestorskim. Całkowity koszt tych urządzeń wyniósł 9.631,19 zł netto, tj. 11.750,05 zł brutto i nawet staranny wykonawca nie musiał mieć wiedzy na temat roli tych elementów w całym systemie. Koszt ten był uzasadniony.

Roboty wskazane w kosztorysie jako ‘stolarka zamienna +2 wynikały ze zmian wprowadzonych w dokumentacji zamiennej (zmiana wysokości łącznika, wprowadzenie windy bibliotecznej) i nie były przewidziane w dokumentacji projektowej. Całkowity ich koszt wyniósł 28.047,17 zł netto, tj. 34.217,55 zł brutto.

W trakcie realizacji inwestycji na wniosek projektanta nastąpiła zmiana sposobu obudowy lizen, podyktowana koniecznością ujednolicenia szerokości obudowy w poziomie sufitu z szerokością zabudowy lizen pionowych. Dodatkowe roboty to maskowanie lizen przez poszerzenie obudowy po obu stronach. Był to demontaż i ponowny montaż paneli T., z których wykonywano obudowę w celu zrównania obudowy sufitu i lizen. Kolorystykę zmiany elewacji zaproponował wykonawca, w konsekwencji należało zmienić kolorystykę lizen. Zmiana obudowy lizen była zaakceptowana przez inwestora. Wpływ zmiany montowania obudowy lizen był znaczący. Każde naroże wymagało dodatkowego zabudowania. Sama zmiana sposobu montowania wyniknęła po wykonaniu obudowy z lizen przez wykonawcę. Zakres prac zmienił się znacząco z uwagi na konieczność demontażu i ponownego montażu obudowy lizen. Gdyby pomiędzy projektantem a wykonawcą doszło do ustaleń przed realizacją zamówienia, to dodatkowy koszt ograniczyłby się do 11.230,04 zł netto, bez niepotrzebnego demontażu i ponownego montażu lizen. Ogólny koszt zmian wykazany łącznie z montażem obudowy z paneli T. na klatce schodowej wyniósł 52.362,23 zł netto, tj. 63.881,92 zł brutto, w tym koszt demontażu i ponownego montażu okładzin z lizen 41.132,20 zł netto (tj. 50.181,28 zł brutto). Roszczenie o zapłatę kwoty 52.363,23 zł netto (63.881,92 zł brutto) z tytułu zmiany obudowy lizen jest nieuzasadnione.

Roszczenie o zapłatę z tytułu zmiany detalu mocowania paneli oraz zmianę obmiaru wykonania paneli jest zasadne.

Zmiana koloru paneli spowodowała jedynie utratę zaliczki w kwocie 100.000 zł, brak jest jednak podstaw do podwyższania ceny z tego tytułu o 43.758 zł.

Dokumentacja projektowa nie przewidywała wyposażenia budynku w baterie umywalkowe bezdotykowe. Zainstalowanie baterii umywalkowych bezdotykowych zostało nakazane przez projektanta wpisem w dzienniku budowy, co spowodowało wzrost ceny ostatecznej. Zmiana typu baterii spowodowała konieczność zmiany instalacji elektrycznej zasilającej z 230V na 12V. Koszt związany ze zmianą standardu baterii umywalkowych oraz spłuczek pisuarowych wyniósł 45.597,43 zł netto, tj. 55.628,86 zł brutto z uwzględnieniem cen z okresu wykonania robót. Wykonawca nie mógł przewidzieć konieczności montowania baterii umywalkowych oraz spłuczek zasilanych elektrycznie.

Zastosowanie bazaltu A. zamiast marmuru W. V. spowodowało dodatkowy koszt w wysokości 28.551,20 zł netto tj. 34.832,46 zł brutto.

Wzmocnienie konstrukcji zostało nakazane przez inspektora nadzoru. Decyzja o wzmocnieniu konstrukcji była samodzielną decyzją inspektora nadzoru. Dodatkowe usztywnienia montażowe konstrukcji w trakcie budowy nie było przewidziane w dokumentacji projektowej i nie znalazło się w kosztorysie pierwotnym. Wykonawca nie był w stanie przewidzieć konieczności dodatkowych usztywnień konstrukcji. Koszt robót wzmacniających konstrukcję stalową wyniósł 34.000,12 zł netto, tj. 41.480,15 zł brutto.

W okresie do wykonania tych prac uzasadnione było wstrzymanie prac na obszarze, w którym wykonano wzmocnienie. Inne prace w budynku mogły być jednak prowadzone, w związku z czym koszty związane z przestojem nie powinny zostać uwzględnione. Żądanie kwoty 33.279,76 zł netto, tj. 40.601,30 zł brutto za przestoje w dniach od 11 września 2008 r. do 23 października 2008 r. jest nieuzasadnione.

Staranny wykonawca nie mógł przewidzieć obowiązku nałożonego na niego przez (...) wykonania nowej nawierzchni asfaltowej na całej szerokości ulicy. Nie był to też błąd projektanta ani wina inwestora. Koszt tych robót wyniósł 26.643,52 zł netto tj. 32.505,08 zł brutto.

Koszt wykonania zabezpieczeń przeciwpożarowych instalacji elektrycznej w przedsionkach przeciwpożarowych wraz z wykończeniem wyniósł 40.101,86 zł netto tj. 48.924,27 zł brutto). Koszt wykonania ściany przy windzie bibliotecznej o odpowiedniej odporności ogniowej EI120 z drzwiami EI60 na kondygnacji +2 wyniósł 6.972,48 zł netto tj. 8.506,43 zł brutto. Zmiana odporności ogniowej w trakcie budowy nie obciąża wykonawcy.

Na etapie przetargowym wykonawca mógł nie zauważyć błędów w opisach odporności ogniowej drzwi i ścian czy niespójności pomiędzy ogólnymi wymaganiami operatu przeciwpożarowego a konkretnym rozwiązaniem. Staranny wykonawca mógł jednak wychwycić błąd niezabezpieczenia kabli przewodów elektrycznych w przedsionku.

Dokumentacja projektowa określała kolor klap pożarowych oddymiających przy belkach chłodzących. Decyzję o zmianie koloru podjął projektant z uwagi na zmianę architektury wnętrz (zmiana koloru posadzek i okładzin). Koszt tych prac wyniósł 2.451,96 zł netto tj. 2.991,39 zł brutto i był uzasadniony.

W dokumentacji projektowej przewidziano okładzinę T. w kolorze rozbielony dąb. W czasie wykonania obiektu z uwagi na inne rozwiązania architektoniczne (zmiany elewacji i posadzek) zmieniono kolor. Zmiana koloru paneli wiązała się ze stratą przez wykonawcę zaliczki wpłaconej na materiały w kolorze określonym w pierwotnym projekcie, w wysokości 100.000 zł. Zmiana sposobu wykonania połączenia paneli ściennych i sufitowych spowodowała ponadto koszt 52.362,23 zł netto tj. 63.881,92 zł brutto.

Zmiana koloru paneli nie powinna powodować większych kosztów – ich cena powinna być taka sama.

W przedmiarze inwestorskim wyznaczono mniejszą powierzchnię okładzin akustycznych o 493,38 m² niż wynikało to z projektu podstawowego. W projekcie podstawowym i kosztorysie inwestorskim nie przewidziano także elementów narożnych paneli. Staranny wykonawca mógł wykryć tego rodzaju niedopatrzenia o ile dysponowałby projektem architektonicznym elewacji wewnętrznych. Na wykrycie niedopatrzenia potrzebny byłby duży nakład pracy. Zwiększenie obmiaru wykonanych okładzin spowodowało wzrost cen o 281.737,54 zł netto tj. 343.719,80 zł brutto. Na podstawie rysunków wykonawca mógł określić obmiar i ilość potrzebnych okładzin. Detal, mocowania i wykończenia jest bardzo ogólny ale wskazuje pewne założenia.

Sąd dopuścił dowód z opinii Instytutu naukowo-badawczego na okoliczności szczegółowo wskazane w tezie dowodowej postanowienia z dnia 29 czerwca 2012 r.

Opinia została sporządzona przez (...) Biegli sporządzali kolejne opinie uzupełniające oraz przedstawiali ustne wyjaśnienia.

W ocenie Sądu ostateczne wnioski biegłych, stanowiły miarodajną podstawę czynienia ustaleń istotnych w niniejszym postępowaniu.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy podał, że podstawę żądań powoda stanowiła zawarta z pozwanym umowa o kompleksową realizację inwestycji – generalne wykonawstwo inwestycji polegającej na budowie budynku (...)perzy ul. (...) wraz z towarzyszącymi elementami zawartej w dniu 24 kwietnia 2007 r., w toku realizacji której miało dojść do wykonania robót dodatkowych oraz miały miejsce przestoje, do których doszło z przyczyn leżących po stronie inwestora.

Pozwany podniósł zarzut częściowego przedawnienia roszczeń powoda.

Sąd wskazał, że podstaw normatywnych łączącej strony umowy poszukiwać należy w dyspozycji art. 647 k.c.

Sąd przytoczył i wyjaśnił treść art. 117 § 1 k.c. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (art. 120 § 1 k.c.). Obowiązujące przepisy wprawdzie nie definiują wymagalności, ale w orzecznictwie przyjmuje się, że jest to stan, w którym wierzyciel uzyskuje możność żądania zaspokojenia, a dłużnik jest obarczony obowiązkiem jego spełnienia.

Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r. w sprawie o sygn. III CZP 63/01 przesądził, że roszczenia wynikające z umowy o roboty budowlane przedawniają się w terminach określonych w art. 118 k.c.

Art. 118 k.c. w brzmieniu obowiązującym na datę wniesienia pozwu przewidywał, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.

W przedmiotowej sprawie właściwym terminem przedawnienia był okres trzyletni, przewidziany dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Sąd wskazał, że przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu nie zawierają szczególnych przepisów dotyczących przedawnienia, a zatem do roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia należy stosować ogólne terminy przedawnienia wynikające z art. 117 k.c. i nast. Termin przedawnienia roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia wynosi zatem 10 lat (tak: Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 17 grudnia 1976 r. sygn. II CRN 289/76). Termin spełnienia świadczenia biegnie niezwłocznie po wezwaniu zgodnie z art. 120 § 1 k.c.

Powód wzywał pozwanego do zapłaty pismem z dnia 13 stycznia 2011 r. (k. 110) doręczonym w dniu 17 stycznia 2011 r. (k. 111), powództwo natomiast zostało wniesione w dniu 15 kwietnia 2011 r. (k. 1). Nawet gdyby brać pod uwagę datę końcowego odbioru prac, tj. dzień 14 kwietnia 2010 r. (k. 106-109) – niewątpliwie bowiem w tej dacie powód miał już wiedzę, że jego żądania z tytułu prac dodatkowych i zamiennych, nie zostaną uwzględnione, z uwagi na datę wniesienia pozwu, do przedawnienia roszczeń z tego tytułu nie doszło. W najbardziej nawet korzystnym z punktu widzenia pozwanego wariancie, najwcześniejszą chwilą w jakiej doszłoby do przedawnienia, byłby 2013 r., tymczasem przed tą datą powództwo zostało zainicjowane. Wobec tego ten zarzut pozwanego sąd uznał za chybiony.

Sąd Okręgowy wskazał, że umowa została zawarta w oparciu o przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych, w wyniku przeprowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu ograniczonego (k. 61).

Przepis art. 139 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U.2019.1843 t.j.) przewiduje, że do umów w sprawach zamówień publicznych, zwanych dalej „umowami”, stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej. Zgodnie zaś z dyspozycją ust. 2 powołanego przepisu, umowa wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej, chyba że przepisy odrębne wymagają formy szczególnej.

Brak jest podstaw do kwestionowania możliwości stosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu do umowy zawartej w trybie zamówienia publicznego, która z braku właściwej formy okazała się nieważna i nie może być podstawą dochodzenia wynagrodzenia. Podstawę taką stanowi art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c., bowiem świadczenie zrealizowane w wykonaniu nieważnej umowy należy kwalifikować, jako świadczenie nienależne. (por. wyroki Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 2005 r., V CK 537/04, z 05 grudnia 2006 r., II CSK 527/06, z 7 listopada 2007 r., II CSK 344/07). W wyroku z dnia 05 grudnia 2006 r. (II CSK 327/06).

Sąd wskazał, że umowy o prace dodatkowe, w związku z którymi powód dochodził swoich roszczeń, nie zostały zawarte, choć prace te zostały wykonane. W tym wypadku zawarcie umowy w jakiejkolwiek postaci innej niż pisemną, lub brak jej zawarcia pomimo wyraźnej dyspozycji art. 139 ust. 2 ustawy, czyni ją nieważną.

W ocenie Sądu, zasadność roszczeń powoda w zakresie prac dodatkowych należało rozważyć na podstawie przepisów art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Sąd wskazał, że na mocy umowy generalny wykonawca oświadczył, że przed podpisaniem umowy dokonał sprawdzenia zakresu i zapoznał się z treścią części składowych umowy wraz z załącznikami, w tym zwłaszcza dokumentacji projektowo-technicznej i nie wniósł jakichkolwiek zastrzeżeń do zawartych w nich rozwiązań, stopnia szczegółowości, ich kompletności i poprawności pod kątem realizacji prac ani pod kątem podstawy do sporządzenia harmonogramu rzeczowo-finansowego (§ 4 ust. 29, k. 61 i nast.).

Artykuł 651 k.c. przewiduje, że jeżeli dostarczona przez inwestora dokumentacja, teren budowy, maszyny lub urządzenia nie nadają się do prawidłowego wykonania robót albo jeżeli zajdą inne okoliczności, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu robót, wykonawca powinien niezwłocznie zawiadomić o tym inwestora.

W orzecznictwie prezentowany jest pogląd, zgodnie z którym wykonawca nie ma obowiązku szczegółowego sprawdzenia dostarczonego projektu w celu wykrycia jego wad (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2000 r. w sprawie III CKN 629/98). Obowiązek nałożony na wykonawcę przez art. 651 k.c. należy rozumieć w ten sposób, że musi on niezwłocznie zawiadomić inwestora o niemożliwości realizacji inwestycji na podstawie otrzymanego projektu lub też o tym, że realizacja dostarczonego projektu spowoduje powstanie obiektu wadliwego. W tym ostatnim przypadku chodzi jednak tylko o sytuacje, w których stwierdzenie nieprawidłowości dostarczonej dokumentacji nie wymaga specjalistycznej wiedzy z zakresu projektowania. Zamawiający nie może oczekiwać sprawdzenia prawidłowości dokumentacji projektowej od wykonawcy. Wykonawca ma jedynie obowiązek niezwłocznie zgłaszać dostrzeżone wady dokumentacji projektowej na etapie realizacji robót budowlanych, co nie powoduje jednak odpowiedzialności wykonawcy za wady tego projektu.

Sąd orzekający wskazał, iż akceptuje powołane stanowisko, z tym jednak zastrzeżeniem, że nie można co do zasady z góry wyłączyć odpowiedzialności wykonawcy za błędy wynikające z dokumentacji projektowej. Należy bowiem mieć na uwadze, że tego rodzaju umowy zawierane są przez podmiot profesjonalny, będący specjalistą w swojej dziedzinie i trudniący się wykonawstwem budowlanym w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. W tej sytuacji odpowiedzialność za weryfikację prawidłowości projektu, a w konsekwencji możliwości jego realizacji, musi być ustalona na poziomie adekwatnym, przy uwzględnieniu zawodowego charakteru wykonywania działalności przed podmioty, zwłaszcza te biorące udział w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego. W ocenie Sądu wykonawca powinien więc wykazać się szczególną starannością w kontroli projektu pod kątem możliwości jego realizacji i nie ulega wątpliwości, że powinien również mieć świadomość podstawowych przepisów. Nie oznacza to jednak, że takie badanie przez wykonawcę miałoby się odbyć według kryteriów analogicznych, jak te wymagane od projektanta. Wykonawca zatem powinien zbadać projekt przy zachowaniu szczególnej staranności i wiedzy wymaganej od wykonawcy. Formuła umowy przyjęta w niniejszej sprawie, w której odrębny podmiot wykonywał projekt, a powód miał ten projekt wykonać, nie pozwala na formułowanie wymagania w stosunku do powoda, by z zastosowaniem standardów profesjonalnej oceny właściwej dla oceny projektów budowalnych, przeprowadził takie badanie. W konsekwencji, ocena zachowania powoda sprowadza się do tego, czy jako podmiot profesjonalny, zajmujący się realizacją projektów budowlanych, przeprowadził kontrolę tego projektu na etapie przetargu i przed podpisaniem umowy i czy według tych kryteriów mógł wykryć błędy projektowe.

Na podstawie umowy generalny wykonawca miał obowiązek uprzedniego zgłaszania inwestorowi na piśmie (w celu uzyskania pisemnej zgody inwestora) w razie konieczności, potrzeby wykonania robót dodatkowych i zamiennych oraz zaniechania niektórych robót ze szczegółowym uzasadnieniem wraz z podaniem kosztów ich wykonania oraz szczegółowym wskazaniem wyliczenia tych kosztów (§ 4 ust. 5). Generalny wykonawca oświadczył, że jeżeli w toku realizacji umowy ujawni się konieczność prowadzenia robót lub innych czynności, które generalny wykonawca powinien był przewidzieć na podstawie dokumentów stanowiących załączniki do umowy, na etapie składania oferty i podpisania umowy i/lub, które wynikają z obowiązujących przepisów prawa, generalny wykonawca zobowiązany był do ich wykonania na koszt własny. Ponadto generalny wykonawca miał ponieść wszelkie konsekwencje wynikające z ewentualnego opóźnienia w realizacji prac, które zostały spowodowane koniecznością przeprowadzenia ww. robót (§ 4 ust. 24).

Przed przystąpieniem do prac, wykonawca starał się przedstawić protokół konieczności, nie zawsze jednak procedura ta została dochowana i roboty były wykonywane przed akceptacją protokołu. Kontynuacja prac przed zaakceptowaniem protokołów była podyktowana wolą dotrzymania terminów budowy lub były one niezbędne do kontynuacji robót. Zdarzało się również, że projektant wycofywał wcześniejsze zgody. Wykonawca przystępował do ich wykonania, bowiem część z tych robót została opłacona. Należy brać pod uwagę specyfikę realizacji tego rodzaju obiektów, w których dużą rolę odgrywa czas jej realizacji, ściśle określony przez strony oraz etapowość wykonania prac, w których każdy kolejny etap jest warunkowany wykonaniem poprzedniego. To oznacza, że decyzje muszą być podejmowane szybko, sprawnie i niejednokrotnie w praktyce może dojść do sytuacji, w których umowa na prace dodatkowe jest spisywana nawet po ich wykonaniu. Decyzje dotyczące prac, były podejmowane na budowie.

Prace, za które powód dochodził wynagrodzenia, dotyczyły m.in. zmiany baterii umywalkowych na bezdotykowe zgodnie z nowymi wytycznymi projektanta, malowania klap pożarowo – oddymiających na inny niż wcześniej wybrany kolor, czy konieczności zakupienia, a w konsekwencji i zamontowania paneli T. w innym niż pierwotnie zamówiony, kolorze. Wszelkie te decyzje, wynikały ze zmian pierwotnych koncepcji, już na etapie realizacji projektu. Były to niewątpliwie decyzje, których wykonawca nie mógł samodzielnie podejmować i zależały one albo od decyzji projektanta, albo inwestora. Wniosek ten dotyczy również pozostałych prac objętych pozwem.

Umowa przewidywała w § 7 ust. 1, że obiekt miał zostać wykonany przez generalnego wykonawcę za zryczałtowane wynagrodzenie w wysokości 35.346.457,21 zł brutto. Kwota ta nie podlegała podwyższeniu bez względu na jakiekolwiek okoliczności inne niż wskazane w umowie (§ 7 ust. 2).

W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 29 września 2009 r. sygn. III CZP 41/09, Sip Legalis) Sąd Najwyższy zważył, że przepisy art. 629 i 632 § 2 k.c. mogą mieć zastosowanie w drodze analogii do umowy o roboty budowlane.

Jak podał Sąd, przepis art. 632 k.c. reguluje wynagrodzenie ryczałtowe w umowie o dzieło. Zgodnie z jego treścią, jeżeli strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac (§ 1). Jeżeli jednak wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę (§ 2).

Sąd wyjaśnił, że artykuł 632 § 1 k.c. wyraża zasadę niezmienności wynagrodzenia ryczałtowego. Ustalenie wynagrodzenia w tej postaci wiąże się z istotnym ryzykiem dla przyjmującego zamówienie, gdyż nie może on żądać podwyższenia wynagrodzenia, nawet jeżeli w chwili zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru i kosztu prac. Wyjątkowo sąd może podwyższyć ryczałt albo rozwiązać umowę na podstawie art. 632 § 2 k.c. W orzecznictwie przyjęto jednak, że warunkiem niezmienności wynagrodzenia ryczałtowego jest to, by przyjmujący zamówienie, oszacowując zakres koniecznych czynności, konieczne koszty ich wykonania i w konsekwencji wartość robót, którą strony umówiły w ramach ryczałtowego wynagrodzenia, dysponował rzetelną informacją na temat zakresu i charakteru robót. Rygor z art. 632 § 1 k.c. nie obejmuje zatem przypadków nierzetelnego postępowania zamawiającego, który wprowadza w błąd przyjmującego zamówienie uniemożliwiając mu prawidłowe oszacowanie zakresu i niezbędnych kosztów robót.

W sytuacji, w której dochodzi do wykonania przez przyjmującego zamówienie dodatkowych prac bez jakichkolwiek postanowień umownych, zawartych chociażby w umowie dodatkowej, a zastrzeżono wynagrodzenie ryczałtowe za dzieło, orzecznictwo przyjmuje, że konstrukcja wynagrodzenia ryczałtowego nie wyklucza żądania przez przyjmującego zamówienie wynagrodzenia za prace nieobjęte umową na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (por. Sąd Najwyższy w wyroku z 02 lutego 2011 r., II CSK 414/10; w wyroku z 07 stycznia 2007 r., II CSK 344/07, MoP 2007, Nr 24, s. 1340; w wyroku z 21 maja 2009 r., V CSK 439/08, Legalis; w wyroku z 09 października 2014 r., I CSK 568/13, Legalis). By możliwe było wystąpienie z roszczeniem z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, chodzić musi o wykonanie innych prac niż prace objęte umową o dzieło (tudzież dodatkowymi porozumieniami do niej), nieopartych na odrębnym konsensusie stron, dotyczącym ich wykonania i ewentualnego wpływu ich wartości na wielkość ryczałtu. W przeciwnym razie doszłoby do zbiegu roszczeń z umowy o dzieło i z bezpodstawnego wzbogacenia, co uznać należy za niedopuszczalne. Ponadto, muszą to być prace, z których zamawiający rzeczywiście skorzystał. Skala (rozmiar) wzbogacenia w opisywanej sytuacji nie wyraża się w wartości zrealizowanych prac pozaumownych, tylko w zakresie, w jakim wartość tych prac zmienia globalną sumę ustaloną jako ryczałt za wykonanie przedmiotu umowy.

Sąd Okręgowy podał, że Umowa łącząca strony wyraźnie wskazywała, że kwota wynagrodzenia nie podlegała podwyższeniu bez względu na jakiekolwiek okoliczności inne niż wskazane w umowie (§ 7 ust. 2). Wynagrodzenie obejmowało wszelkie materiały budowalne oraz prace wynikające z projektu budowlanego i wykonawczego, które stanowiły załącznik nr 1 do umowy, dokumentacji przetargowej, która stanowiła załącznik nr 5 do umowy i specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót stanowiących załącznik nr 2 do umowy oraz za korzystanie ze sprzętu i przeglądy gwarancyjne, w tym także koszty związane z nabyciem lub używaniem odpowiedniego sprzętu, koszty związane z zajęciem pasa drogowego, koszty korzystania z placu budowy jak również te, które nie zostały wymienione w sposób wyraźny, a które były konieczne do wykonania robót zgodnie z umową i zasadami sztuki budowlanej (§ 7 ust. 3). Umowa dopuszczała jednak wykonanie robót dodatkowych, za które należne było wynagrodzenie (§ 3 ust. 11, 12).

W ocenie Sądu analiza umowy prowadzi do wniosku, że strony nie wykluczały wykonania prac dodatkowych, za które należne było wykonawcy wynagrodzenie, co zostało jednak uzależnione od wypełnienia przewidzianej w umowie procedury z tym związanej.

W sprawie nie ustalono, by inwestor sprzeciwiał się zmianom czy pracom dodatkowym wykonanym przez powoda, by żądał wstrzymania ich wykonania. Prace te niewątpliwie były wykonane przy jego akceptacji i co najmniej za jego zgodą.

Sąd odniósł się do poszczególnych prac, za które powód dochodził zapłaty, w kolejności wskazanej w wykazie prac dodatkowych złożonym na k. 159-161.

1. przestój związany z wstrzymaniem robót przez zamawiającego do czasu przeprowadzenia badań przez W. O. tj. do dnia 11 października 2007 r. w kwocie 150.779,16 zł netto (183.950,57 zł brutto).

Zgodnie z opinią Instytutu, przestoje frontu prac budowlanych spowodowane były wykonaniem dodatkowych badań hydro-geotechnicznych.

Sąd podzielił wniosek Instytutu, że skoro badania geologiczne zawarte w projekcie nie zawierały wszystkich istotnych informacji, nie można odmówić generalnemu wykonawcy prawa do przeprowadzenia takich badań. Za przygotowanie dokumentacji i jakość jej opracowania niewątpliwie odpowiedzialność ponosi inwestor i dokumentacja ta powinna była stanowić jak najbardziej rzetelne odwzorowanie warunków gruntowych. Jak wskazali biegli – o ile wykonawca powinien wiedzieć, że na terenie, na którym prowadzone były prace, występują cieki wodne, to już ich przebieg i wpływ na prowadzenie prac, a w konsekwencji przyjętą metodę, nie były możliwe do przewidzenia. O ile zatem strona pozwana podnosiła, że każdy mieszkaniec W. powinien wiedzieć, że w rejonie ulicy (...), w kierunku W. są usytuowane wody gruntowe, to wiedza na ten temat nie była wiedzą powszechną, a po drugie – jak wyjaśnili biegli – nawet wiedza wynikająca z dostarczonej przed przystąpieniem do prac dokumentacji była niewystarczająca do zaplanowania prac. Właśnie z uwagi na nieznany przebieg tych wód, możliwe zmiany w tym zakresie oraz konieczność ustalenia naporu wody celowe było zlecenie dodatkowych badań. Jak wyjaśnili biegli, wykonawca na podstawie dostępnej dokumentacji mógł nie doszacować napływu wody z braku szczegółowych informacji. Kwestia przecięcia dwóch warstw wodonośnych wykracza poza wiedzę wykonawcy. Biegli wskazali, że żaden wykonawca nie byłby w stanie z góry powiedzieć, że w tym miejscu dojdzie do zawalenia bez wykonania próbnej ścianki. Potrzebny byłby do tego precyzyjny opis w dokumentacji geologicznej, dotyczący wielkości wypływu wody. Tymczasem wykonawca dysponował dokumentacją geologiczną i mógł przyjąć, że jest ona kompletna.

Koszty poniesione przez wykonawcę wyniosły 138.600 zł netto tj. 169.092 zł brutto i w tej wysokości sąd uznał je za uzasadnione.

2. przestój w robotach w dniach 12 – 18 października 2007 r. (przestoje z tytułu wykonania robót przez zamawiającego do czasu przeprowadzenia badań przez W. O. liczone od dnia 12 października 2007 r. do dnia 18 października 2007 r.) w kwocie 47.866,64 zł (58.397,30 zł brutto).

W opinii Instytutu przestoje w pracy w okresie 12 października 2007 r. – 18 października 2007 r. spowodowane koniecznością przeprowadzenia dodatkowych badań hydro-geotechnicznych wynosiły 40 godzin i koszty poniesione przez wykonawcę z tym związane stanowiły kwotę 44.000 zł netto, tj. 53.680 zł brutto i taka też kwota została przez Sąd uwzględniona. Na podstawie dostarczonej przez inwestora dokumentacji, powód nie mógł przewidzieć wykonania dodatkowych opinii/badań, których wobec braku dostatecznego stopnia precyzyjności przekazanej dokumentacji, nie można mu było odmówić.

3. dodatkowe pomiary geodezyjne w okresie pompowania wody przez W. O. w kwocie 11.062,48 zł (13.496,22 zł brutto):

Koszty związane z koniecznością zagęszczania geodezyjnych pomiarów reperów (pomiarów przesunięcia pionowego i poziomego) w okresie pompowania wody do częstotliwości raz na dobę nie były przewidziane w kosztorysie pierwotnym, ich całkowity koszt wyniósł 11.062,48 zł netto, tj. 13.496,22 zł brutto. Pompowanie wody i zagęszczenie pomiarów geodezyjnych były konsekwencją sposobu wykonania ścianek szczelinowych. Nieprzygotowanie wykonawcy do wykonania ścianek w istniejących warunkach gruntowo – wodnych skutkowało podjęciem decyzji o pompowaniu wody i wykonaniu dodatkowych pomiarów geodezyjnych. Wniosek Instytutu był jednak jednoznaczny: konsekwencje tych decyzji obciążają wykonawcę. W związku z tym, to roszczenie powoda, zostało w całości oddalone.

4. wzbogacenie mieszanki bentonitowej polimerami w kwocie 16.593,72 zł (20.244,33 zł brutto). Koszty dodatkowych materiałów do wzbogacenia polimerami mieszanki bentonitowej wyniosły 16.651,16 zł netto, tj. 20.314,41 zł brutto. Wzbogacenie mieszanki bentonitowej było jednak normalną praktyką wykonawczą i koszty te nie mogły zostać uwzględnione. Zgodnie z umową, zasadność ewentualnego wynagrodzenia dodatkowego ponad ustalone przez strony wynagrodzenie ryczałtowe, uwarunkowana była m.in. tym, czy powód na etapie zawierania umowy mógł przewidzieć konieczność wykonania dodatkowych prac. Skoro dana praktyka, w tym wypadku sprowadzająca się do wzbogacenia mieszanki bentonitowej polimerami jest typowa przy tego rodzaju budowach, brak było podstaw, by formułować w związku z tym jakiekolwiek roszczenia.

5. wypełnienie sekcji zawiesiną wolno-twardniejącą w kwocie 72.702,45 zł brutto.

Koszt wypełnienia sekcji wykopu zawiesiną wolno-twardniejącą było to normalną technologią wykonania ścian szczelinowych i koszty z nią związane nie mogą stanowić kosztów dodatkowych. Taki wniosek wypływał z opinii Instytutu i został podzielony przez Sąd.

6. przegłębienie ścian szczelinowych w kwocie 23.041,66 zł netto (28.110,82 zł brutto).

Biegli podkreślili, że określona przez projekt głębokość zagłębienia ścian była mniejsza niż wynikało to z rzeczywistych warunków hydro-geotechnicznych. Staranny wykonawca na podstawie dostępnych geologicznych danych projektowych nie mógł przewidzieć konieczności wykonania pogłębienia posadowienia tych ścian, a więc nie mógł tego ująć w kosztorysie ofertowym. Koszt ten zasługiwał w całości na uwzględnienie. W celu prawidłowej realizacji obiektu, konieczne okazało się przegłębienie ścian szczelinowych. Koszty związane z tymi pracami nie zostały ujęte w kosztorysie ofertowym i podzielenie stanowiska pozwanego oznaczałoby, że powód wykonał prace, które nie zostały przewidziane, nie zostały opłacone, a z których wykonania niewątpliwie skorzystał pozwany. To daje podstawy, by domagać się zwrotu równowartości poniesionych przez powoda w tym zakresie kosztów, po weryfikacji przez biegłych, ich adekwatnej wysokości.

7. ponowne wykonanie sekcji zasypanych w kwocie 219.434,43 zł netto (267.710 zł brutto).

W opinii Instytutu, odpowiedzialność za dodatkowe koszty związane z wykonaniem ścian szczelinowych ponosi wykonawca z tym zastrzeżeniem, że powinna ona zostać pomniejszona o 25% kosztów dodatkowych powstałych w związku z wykonaniem pierwszej zawalonej sekcji. W związku z tym zasadne jest roszczenie z tytułu ponownego wykonania pierwszej zasypanej sekcji na kwotę 28.045,48 zł (112.181,92 zł x 25%). W przypadku pozostałych zasypanych sekcji, awarie te wynikały już z braku staranności wykonawcy i Sąd argumentację w tym zakresie podzielił. O ile powód jako profesjonalista, na podstawie dostarczonej mu dokumentacji, mógł nie przewidzieć możliwości zawalenia się pierwszej sekcji, o tyle już przy kolejnych powinien mieć pełną świadomość takiego ryzyka i w związku z tym powinien był dopasować model postępowania do stwierdzonych warunków. W tym zakresie, za uzasadnioną kwotę, w jakiej powinna nastąpić rekompensata powodowi poniesionych przez niego kosztów dodatkowych, uznano 28.045,48 zł, w pozostałym zakresie roszczenie powoda z tego tytułu oddalając.

8. dodatkowe, codzienne odczyty geodezyjne podczas wykonywania ścian szczelinowych po 18 października 2007 r. w kwocie 4.042,06 zł netto (4.931,31 zł brutto).

Instytut początkowo tego wydatku nie kwalifikował jako prac dodatkowych, ostatecznie jednak zajął stanowisko, że jeżeli w dzienniku budowy jest zapis inspektora nadzoru o obowiązku wykonania przez wykonawcę odczytów geodezyjnych, to wykonawca miał obowiązek to zrobić i na etapie składania oferty nie mógł tego przewidzieć. Do akt sprawy została dołączona kopia dziennika budowy, która potwierdzała, że w dniu 18 października 2007 r. na podstawie zgody projektanta konstrukcji i akceptacji Inspektora Nadzoru wznowiono wykonanie ścian szczelinowych. Do wykonania ścian przystąpiono zgodnie z decyzją Projektanta z dnia 18 października 2007 r. Przy wykonaniu prac należało codziennie prowadzić monitoring ściany szczytowej budynku (...) (k. 359-360). Z tych względów, koszt wykonania tych pomiarów, został przez Sąd uwzględniony. W kontekście zapisu § 4 ust. 18 umowy (k. 74) należy także wskazać, że zakres monitorowania geodezyjnego sąsiedniej budowy okazał się większy, niż pierwotnie zakładano. Zasadność tego wydatku została potwierdzona, jego zakres nie był możliwy do przewidzenia na etapie formułowania kosztorysu ofertowego, stąd wydatek ten zasługiwał na uwzględnienie.

9. uszczelnienie ścian szczelinowych w strefie zbiornika p.poż w kwocie 70.804,69 zł netto (86.381,72 zł brutto).

Z opinii Instytutu wynikało, że konieczność dodatkowego uszczelniania ścian szczelinowych w strefie zbiornika przeciwpożarowego była spowodowana decyzjami projektanta i inspektora nadzoru. Całkowity koszt uszczelnienia ścian szczelinowych wyniósł 70.804,69 zł netto tj. 86.381,72 zł brutto i powinien zostać uwzględniony. Odpowiedzialnością za powstanie tych przecieków nie można obarczyć wykonawcy, natomiast sama kwota żądana z tego tytułu nie budziła wątpliwości co do jej wysokości. Brak jest uzasadnienia, by kosztami decyzji projektanta czy inspektora nadzoru obarczać wykonawcę. Skoro taki koszt nie był przewidziany w umowie i nie był możliwy do przewidzenia (biegli nie stwierdzili, by była to normalna praktyka wykonawcza), wynikał z decyzji innych podmiotów niż wykonawca, a przy tym nie wynikał również z błędów samego wykonawcy, roszczenie z tego tytułu było uzasadnione.

10. wykonanie schodów strychowych i klapy p.poż EI 60 w kwocie 11.750,05 zł brutto.

Dokumentacja projektowa nie przewidywała schodów strychowych i klapy przeciwpożarowej. W opinii Instytutu było to niedopatrzenie projektanta. Koszty ich wykonania nie zostały wymienione w kosztorysie inwestorskim. Całkowity koszt tych urządzeń wyniósł 9.631,19 zł netto, tj. 11.750,05 zł brutto i nawet staranny wykonawca nie musiał mieć wiedzy na temat roli tych elementów w całym systemie i był to wniosek przesądzający o zasadności roszczenia powoda.

11. zmiana stolarki na +2 wynikającej z zamiennego rzutu kondygnacji +2 w kwocie 28.047,17 zł netto (34.217,54 zł brutto).

Roboty wskazane w kosztorysie jako stolarka zamienna +2 wynikały ze zmian wprowadzonych w dokumentacji zamiennej i nie były przewidziane w dokumentacji projektowej. Całkowity ich koszt wyniósł 34.217,55 zł brutto. Ten koszt, zasługiwał na uwzględnienie.

13. zmiana sposobu obudowy lizen w kwocie 52.362,23 zł netto (63.881,92 zł brutto).

Zgodnie z ustaleniami Instytutu, wpływ zmiany montowania obudowy lizen był znaczący – każde naroże wymagało dodatkowego zabudowania. Sama zmiana sposobu montowania wyniknęła po wykonaniu obudowy z lizen przez wykonawcę. Gdyby pomiędzy projektantem a wykonawcą doszło do ustaleń przed realizacją zamówienia, to dodatkowy koszt ograniczyłby się do 11.230,04 zł netto, bez niepotrzebnego demontażu i ponownego montażu lizen. W tej sytuacji, od powoda jako profesjonalisty, należało wymagać tego, że przed wykonaniem przedmiotowego elementu, w przypadku wątpliwości, skonsultuje się z projektantem. Biegli wskazali wprawdzie w opinii, że w dokumentacji brak było uszczegółowienia w jaki sposób listewki sufitu mają się stykać z listewkami ścian. Jednakże – jak wyjaśnili – jeżeli listewki się nie stykają, wpływa to w sposób oczywisty na wrażenia estetyczne. Okładzina pełni swoją funkcję, jednak nie będzie to wyglądało estetycznie. Projektant nie musi w projekcie rysować wszystkich detali, w tym tego jak zakończyć elementy wykończeniowe. Zdaniem Sądu, powód jako profesjonalista, znając charakter i przeznaczenie budynku, powinien przewidzieć sposób montażu, który będzie spełniał także wymagania estetyczne. Zdaniem biegłych w budynku takiej klasy jak będący przedmiotem sporu, elementy te powinny być należycie wykończone. Wniosek Instytutu był jednoznaczny – roszczenie o zapłatę kwoty 52.363,23 zł netto (63.881,92 zł brutto) z tytułu zmiany obudowy lizen jest nieuzasadnione i wniosek ten Sąd podzielił, oddalając powództwo z tego tytułu.

14. zmiana baterii umywalkowych na bezdotykowe w kwocie 45.597,43 zł netto (55.628,86 zł brutto).

Dokumentacja projektowa nie przewidywała wyposażenia budynku w baterie umywalkowe bezdotykowe. Wybór przez projektanta modeli baterii umywalkowych oraz spłuczek pisuarowych bezdotykowych, a więc w standardzie wyższym niż początkowo zakładany w dokumentacji projektowej spowodował wzrost ceny ostatecznej. Koszt związany ze zmianą standardu baterii umywalkowych oraz spłuczek pisuarowych wyniósł 55.628,86 zł brutto. Zmiana typu baterii spowodowała konieczność zmiany instalacji elektrycznej, także więc i koszt z tym związany jako niemożliwy do przewidzenia na etapie złożenia oferty, zasługiwał na uwzględnienie.

15. zamiana marmuru W. V. na bazalt A. w kwocie 127.170,65 zł brutto.

Instytut wyliczył, że zastosowanie bazaltu A. zamiast marmuru W. V. spowodowało dodatkowy koszt w wysokości 28.551,20 zł netto tj. 34.832,46 zł brutto i taką też kwotę należało uwzględnić. Sąd nie posiada wiadomości specjalnych, stąd posiłkował się opinią Instytutu. Z opinii tej wynikało, że różnica ta wynosi 34.832,46 zł i jedynie w tym zakresie powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

16. wykonanie wzmocnienia konstrukcji budynku w kwocie 34.000,12 zł netto (41.480,14 zł brutto).

Wzmocnienie konstrukcji zostało nakazane przez inspektora nadzoru. Dodatkowe usztywnienia montażowe konstrukcji w trakcie budowy nie było przewidziane w dokumentacji projektowej i nie znalazło się w kosztorysie pierwotnym. Wykonawca nie był w stanie przewidzieć konieczności dodatkowych usztywnień konstrukcji. Koszt robót wzmacniających konstrukcję stalową wyniósł 41.480,15 zł brutto i taką sumę Sąd uwzględnił.

17. koszty ogólne z okresu przestoju w dniach 11 września 2008 r. – 23 października 2009 r. (w trakcie opiniowania przez (...) sztywności konstrukcji budynku) w kwocie 33.279,76 zł netto (40.601,30 zł brutto).

W okresie do wykonania tych prac uzasadnione było wstrzymanie prac na obszarze w którym wykonano wzmocnienie. Inne prace w budynku mogły być jednak prowadzone, w związku z czym koszty związane z przestojem nie powinny zostać uwzględnione. Żądanie jest nieuzasadnione.

18. roboty drogowe polegające na asfaltowaniu ul. (...) spowodowane koniecznością wejścia w pas drogowy przy wykonywaniu robót instalacyjnych w kwocie 40.504,32 zł brutto. Staranny wykonawca nie mógł przewidzieć obowiązku nałożonego na niego przez (...) wykonania nowej nawierzchni asfaltowej na całej szerokości ulicy. Nie był to też błąd projektanta ani wina inwestora. Koszt tych robót wyniósł 26.643,52 zł netto, tj. 32.505,08 zł brutto. Brak jest podstaw, by obciążać tym kosztem wykonawcę. Ostatecznie bowiem konieczność wykonania tych prac powstała w związku z realizacją umowy, była niezbędna do jej wykonania i korzyść z tego tytułu osiągnął pozwany.

19. zabezpieczenie p.poż kabli w przedsionkach pożarowych, dodatkowej ścianki EI 120 oraz drzwi EI 60 w strefie windy bibliotecznej w kwocie 57.430,69 zł brutto: koszt wykonania zabezpieczeń przeciwpożarowych instalacji elektrycznej w przedsionkach przeciwpożarowych wraz z wykończeniem wyniósł 40.101,86 zł netto tj. 48.924,27 zł brutto. Koszt wykonania ściany przy windzie bibliotecznej o odpowiedniej odporności ogniowej EI120 z drzwiami EI60 na kondygnacji +2 wyniósł 8.506,43 zł brutto.

Zmiana odporności ogniowej w trakcie budowy nie obciąża wykonawcy. Na etapie przetargowym wykonawca mógł nie zauważyć błędów w opisach odporności ogniowej drzwi i ścian czy niespójności pomiędzy ogólnymi wymaganiami operatu przeciwpożarowego a konkretnym rozwiązaniem. Staranny wykonawca mógł jednak wychwycić błąd niezabezpieczenia kabli przewodów elektrycznych w przedsionku. Opinia Instytutu była w tej mierze jasna. Skoro staranny wykonawca mógł wychwycić błąd niezabezpieczenia kabli przewodów elektrycznych, roszczenie w zakresie kwoty 48.924,27 zł nie było uzasadnione, natomiast zasadne okazało się roszczenie o zapłatę kwoty 8.506,43 zł. Jak ustalili biegli, zmiana odporności ogniowej w trakcie budowy nie obciąża wykonawcy.

20. malowanie klap pożarowo-oddymiających przy belkach chłodzących w kwocie 2.451,96 zł netto (2.991,39 zł brutto).

Dokumentacja projektowa określała kolor klap pożarowych oddymiających przy belkach chłodzących. Decyzję o zmianie koloru podjął projektant z uwagi na zmianę architektury wnętrz. Koszt tych prac wyniósł 2.991,39 zł brutto i był uzasadniony biorąc pod uwagę, że wynikał z decyzji projektanta i nie był możliwy do przewidzenia.

21. dostawa i montaż paneli T. w wersji topola barwiona na light green oraz drapana w kwocie 333.571,49 zł netto (406.957,21 zł brutto).

W dokumentacji projektowej przewidziano okładzinę T. w kolorze rozbielony dąb. W czasie wykonania obiektu, z uwagi na inne rozwiązania architektoniczne (zmiany elewacji i posadzek), zmieniono kolor. Zmiana koloru paneli wiązała się ze stratą przez wykonawcę zaliczki wpłaconej na materiały w kolorze określonym w pierwotnym projekcie, w wysokości 100.000 zł. Zmiana sposobu wykonania połączenia paneli ściennych i sufitowych spowodowała ponadto koszt 63.881,92 zł brutto. Zmiana koloru paneli nie powinna powodować większych kosztów – ich cena powinna być taka sama. Z tego tytułu na uwzględnienie zasługiwało roszczenie w wysokości 100.000 zł z tytułu utraty zaliczki – pismo z dnia 17 lutego 2015 r. z (...) potwierdzało przy tym, że kwota ta nie została zwrócona (k. 1789; potwierdzenie uiszczenia zaliczki, k. 1130) (kwota 63.881,92 zł z tytułu zmiany sposobu wykonania połączenia paneli ściennych i sufitowych tj. zmiana sposobu obudowy lizen była nieuzasadniona, argumentacja w tym zakresie została przytoczona w pkt 13).

Łącznie kwota, która wynikała z ustaleń Instytutu, z tytułu prac dodatkowych lub zamiennych, wykonanych w toku realizacji umowy przez powoda, które to prace nie zostały objęte zakresem pierwotnej umowy, a ponadto ewentualnych uchybień dokumentacji nie mógł zauważyć nawet staranny wykonawca oraz uzasadnionego czasu przestoju, wynosiła 692.153,30 zł i taką sumę na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. oraz art. 471 k.c. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda w pkt I wyroku.

W ocenie Sądu I instancji w pozostałym zakresie, powództwo podlegało oddaleniu. Prace, za których wykonanie powód domagał się zapłaty w toku niniejszego procesu, bądź nie zostały wykazane co do wysokości (np. zamiana marmuru na bazalt – powód żądał 127.170,65 zł, Instytut ustalił, że dodatkowy koszt wyniósł 34.832,46 zł; roboty drogowe polegające na asfaltowaniu ulicy – powód żądał 40.504,32 zł, Instytut wyliczył z tego tytułu kwotę 32.505,08 zł, bądź nie mogły zostać zakwalifikowane jako roboty dodatkowe (dodatkowe pomiary geodezyjne, wzbogacenie mieszanki bentonitowej polimerami, wypełnienie sekcji zawiesiną wolno-twardniejącą, prace wynikające z zasypania sekcji poza pierwszą sekcją; zmiana obudowy lizen), bądź też mogły zostać zauważone przez starannego wykonawcę (zabezpieczenie kabli ppoż. w kwocie 48.924,27 zł).

Sąd wskazał, że podstawę odpowiedzialności pozwanego za przestoje w pracy stanowił przepis art. 471 k.c.. Przepis ten stanowi, że dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Przestoje, których zasadność potwierdzała opinia instytutu dotyczyły czasu niezbędnego na przeprowadzenie badań przez W. O. (1). W dniu 24 września 2007 r. w dzienniku budowy został zamieszczony wpis przez projektanta konstrukcji, zgodnie z którym decyzja dotycząca dalszych robót miała zostać podjęta po zrealizowaniu badań hydrogeologicznych firmy (...)

Instytut ustalił, że wyniki badań hydro geotechnicznych nie były wystarczająco dokładne. Wykrycie niedokładności opisu rzeczywistych warunków hydro-geotechnicznych z projektowanymi wymagało wiedzy specjalistycznej oraz badań wykraczających poza możliwości starannego wykonawcy. Nie było możliwe wykrycie tych rozbieżności w czasie przygotowania oferty do przetargu. W ocenie Sądu to na inwestorze spoczywał obowiązek przedstawienia na tyle dokładnych badań gruntu, by umożliwiły wykonanie prac, zgodnie z projektem, który zakładał wykonanie ścian szczelinowych, co jest skomplikowanym przedsięwzięciem. Skoro inwestor poprzestał na przygotowaniu standardowego opracowania, które nie odwzorowywało rzeczywistych warunków, jest odpowiedzialny za koszty poniesione przez wykonawcę, z tytułu przestojów do czasu wykonania bardziej szczegółowych badań.

Biegli opiniujący w ramach Instytutu wskazali, że na podstawie dokumentacji dostępnej na etapie zawierania umowy, staranny wykonawca nie miał wiedzy, że będą konieczne dodatkowe badania. Wykonawca miał prawo opierać się na dokumentacji i w tym zakresie, powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Powód żądał odsetek ustawowych od poszczególnych kwot, liczonych od dat wskazanych w petitum pozwu, przy czym najwcześniejszą z nich był dzień 10 października 2007 r.

Sąd wskazał na przepis art. 481 § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, choćby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Roszczenia dochodzone przez powoda nie miały oznaczonego terminu płatności. Zastosowanie znajdzie więc przepis art. 455 k.c., zgodnie z którym jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Za adekwatną datę żądania odsetkowego należało uznać dzień następujący po bezskutecznym wezwaniu pozwanego do zapłaty. W dniu 13 stycznia 2011 r. powód wezwał pozwanego do dobrowolnego uregulowania kwoty 1.326.678,60 zł za roboty dodatkowe i zamienne według złożonych protokołów konieczności wraz z ustawowymi odsetkami za zwłokę od daty wymagalności do dnia zapłaty (k. 110). Korespondencja w tym zakresie, została doręczona adresatowi w dniu 17 stycznia 2011 r. (k. 111). Z uwagi na wyznaczony 5 dniowy termin na uiszczenie objętej wezwaniem kwoty, odsetki ustawowe należało zasądzić od dnia 23 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie, roszczenie odsetkowe podlegało oddaleniu.

W konsekwencji podjętego rozstrzygnięcia, orzeczenie o kosztach procesu oparto o dyspozycję art. 100 kpc, w części w jakiej przewiduje, że w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd uznał za uzasadnione ustalenie stawki wynagrodzenia pełnomocników w wymiarze trzykrotności stawki minimalnej.

W ocenie Sądu Okręgowego oddaleniu podlegał wniosek interwenienta ubocznego o zasądzenie kosztów. Zgodnie z art. 107 k.p.c. sąd może przyznać interwenientowi koszty interwencji od przeciwnika obowiązanego do zwrotu kosztów. Brak podstaw do takiego rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, skoro strony procesu zostały kosztami obciążone w istocie w wymiarze zbliżonym do połowy. Powołany przepis nie obliguje do zasądzenia kosztów w każdym przypadku, w którym istnieją podstawy do obciążenia kosztami przeciwnika (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 23 lutego 2012 r. V Cz 141/11). W ocenie Sądu tym bardziej stosunkowy rozdział kosztów procesu między stronami w wymiarze zbliżonym do połowy, nie uzasadnia zasądzenia kosztów na rzecz interwenienta.

Apelacje od wyroku wnieśli interwenient uboczny po stronie pozwanego, powód i pozwany.

Interwenient uboczny po stronie pozwanego zaskarżył wyrok w zakresie pkt I co do kwoty 4.931,31 zł stanowiącej roszczenie Powoda opisane pod lit. h) w treści pozwu z dnia 15 kwietnia 2011 r. i opisane w treści pisemnego uzasadnienia do Wyroku Sądu Okręgowego na str. 61 pod pkt 8., karta 2566 akt sprawy]; w zakresie kwoty 11.750,05 zł stanowiącej roszczenie Powoda opisane pod lit. j) w treści pozwu z dnia 15 kwietnia 2011 r. i opisane w treści pisemnego uzasadnienia do wyroku Sądu Okręgowego na str. 62 pod pkt 10., karta 2567 akt sprawy]; w zakresie kwoty 2.991,39 zł stanowiącej roszczenie Powoda opisane pod lit. s) w treści pozwu z dnia 15 kwietnia 2011 r. i opisane w treści pisemnego uzasadnienia do wyroku Sądu Okręgowego na str. 66 pod pkt 20., karta 2571 akt sprawy, oraz pkt IV zarzucając naruszenie:

1. przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przepisów : art. 117 k.c. w zw. z art. 118 i art. 120 §1 k.c. w zw. żart. 410 § 1 k.c., art. 405 k.c. i art. 471 k.c. oraz przepisów art. 651 k.c. i art. 632 § 1 i § 2 k.c.,

2. przepisów postępowania tj. art. 233 k.p.c. poprzez ustalenie przez Sąd I instancji faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy, co w konsekwencji doprowadziło do uwzględnienia powództwa w zaskarżonej części.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę wyroku w pkt I w zaskarżonej apelacją części poprzez oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego od powoda; zmianę wyroku w pkt IV poprzez uwzględnienie wniosku Interwenienta ubocznego o zasądzenie kosztów procesu w zakresie zwrotu kosztów interwencji od przeciwnika obowiązanego do zwrotu kosztów tj. od powoda, w tym kosztów zastępstwa procesowego przyjmując wynagrodzenie pełnomocnika procesowego Interwenienta ubocznego w wysokości trzykrotności stawki minimalnej.

Powód zaskarżył wyrok w części tj. w pkt. II oraz III zarzucając naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, tj.:

A. art. 233 § 1 KPC poprzez naruszenie zasad logiki, doświadczenia życiowego i swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w aktach sprawy, w szczególności dowodów z zeznań świadka B. B., L. S., T. D., R. K. oraz sporządzonych opinii biegłych sądowych i dokonanie w konsekwencji błędnego ustalenia stanu faktycznego poprzez uznanie, że to powoda obciążają koszty w kwocie 11.062,48 zł netto (13.496,22 zł brutto) związane z koniecznością zagęszczania geodezyjnych pomiarów reperów (pomiarów przesunięcia pionowego i poziomego) w okresie pompowania wody do częstotliwości raz na dobę, poniesione w związku z realizacją inwestycji objętej umową z 24 kwietnia 2007 r. podczas gdy:

i. Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że przekazana przez pozwanego w ramach umowy dokumentacja projektowa w zakresie warunków gruntowo-wodnych na terenie inwestycji była nieprawidłowa (niekompletna), tj. nie oddawała rzeczywistego stanu gruntów, co uniemożliwiało powodowi przewidzenie koniecznego do wykonania zakresu robót oraz prawidłowego zaplanowania robót, co zostało potwierdzone przez biegłych sądowych;

ii. prace związane z koniecznością zagęszczania geodezyjnych pomiarów reperów (pomiarów przesunięcia pionowego i poziomego) w okresie pompowania wody do częstotliwości raz na dobę nie były przewidziane w pierwotnym kosztorysie, a zarówno pompowanie wody jak i zagęszczenie pomiarów geodezyjnych było konsekwencją nowego sposobu wykonania ścianek szczelinowych - nieprzygotowanie powoda do wykonania ścianek w istniejących warunkach gruntowo-wodnych skutkowało natomiast podjęciem decyzji o pompowaniu wody i wykonaniu dodatkowych pomiarów geodezyjnych (s. 14 opinii biegłych sądowych z maja 2013 r., k. 1201 akt sprawy);

(...). sposób realizacji robót w zakresie ścianek szczelinowych został uzgodniony na placu budowy przez wszystkich uczestników procesu budowlanego;

iv. wymóg prowadzenia dodatkowych badań (pomiarów) wynikał z projektu badań hydrogeologicznych (s. 7 tego projektu), przekazanego powodowi na naradzie koordynacyjnej 27 września 2007 r., już po rozpoczęciu realizacji umowy;

v. z opinii biegłych sądowych wynika, że „Zawarcie w specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót informacji o konieczności dokonywania laboratoryjnej kontroli zawiesiny nie jest obowiązkowe. Stanowi jedynie zabezpieczenie inwestora przed ewentualnym nieprawidłowym wykonaniem ścian szczelinowych. Od wykonawcy zależy wykonywanie kontroli" (s. 3 Opinii biegłych sądowych, k. 1323 akt sprawy);

vi. w toku rozprawy z 22 lutego 2012 r. świadek B. B. zeznała, że „W tym czasie prowadziliśmy monitoring sąsiednich budynków - były to pomiary geodezyjne. Ich potrzeba wynikała z projektu opracowanego przez pana O. a przekazanego przez zamawiającego. Monitoring sąsiednich obiektów był przewidywany na etapie zamówienia jednak w związku z koniecznością odpompowania wody ostatecznie miał znacznie większy zakres. W związku z pomiarami geodezyjnymi były poniesione dodatkowe koszty” (k. 984);

vii. w toku rozprawy z 24 lutego 2012 r. świadek L. S. zeznał, że „Dodatkowe koszty dotyczyły także monitorowania budynków sąsiednich, chodziło o pomiary geodezyjne. Pierwotna umowa także przewidywała monitoring, ale w znacznie mniejszym zakresie" (k. 1000) oraz, że „Monitoring obiektu musiał trwać kilkakrotnie dłużej niż przewidywaliśmy (k. 1002);

viii. w toku rozprawy z 18 kwietnia 2012 r. świadek T. D. zeznał, że „Dodatkowo pomiary geodezyjne obejmowały sąsiednie budynki wiązało się to z odpompowywaniem wody. Taka potrzeba wynikała z ekspertyzy pana O.. (...) To trwało kilkanaście miesięcy” (k. 1009);

ix. w toku rozprawy z 22 lutego 2012 r. świadek R. K. zeznał, że „Jeśli chodzi o monitorowanie sąsiedniej zabudowy to jego zakres okazał się większy niż pierwotnie przypuszczano” (k. 989),

co powinno było doprowadzić Sąd Okręgowy do wniosku, że nawet ewentualne nieprzygotowanie powoda do wykonywania robót w zastanych warunkach gruntowo- wodnych i nieuwzględnienie stosownych kosztów w kosztorysie ofertowym wynikało tylko i wyłącznie z winy pozwanego, który odpowiadał za treść przekazanej Specyfikacji Technicznej Wykonania i Odbioru Robót i innych projektów stanowiących Załączniki do umowy, w oparciu o które powód przygotował i złożył ofertę, a w konsekwencji z wprowadzenia powoda w błąd co do warunków realizacji umowy. Ponadto, skoro koszty te nie zostały objęte kosztorysem ofertowym i wynagrodzeniem ryczałtowym, a były konieczne do poniesienia w celu zrealizowania umowy, to pozwany pozostaje w tym zakresie bezpodstawnie wzbogacony kosztem powoda;

B. art. 233 § 1 KPC poprzez naruszenie zasad logiki, doświadczenia życiowego i swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w aktach sprawy, w szczególności dowodów z zeznań świadków B. B., L. S., T. D., protokołu z narady koordynacyjnej z 10 września 2007 r., pisma W. W. (2) z 26 września 2007 r., notatki służbowej z 16 października 2007 r., wpisu kierownika budowy do dziennika budowy z 18 października 2007 r., wpisu inspektora nadzoru J. C. z 18 października 2007 r. oraz sporządzonych opinii biegłych sądowych i w konsekwencji dokonanie błędnego ustalenia stanu faktycznego poprzez uznanie, że koszty dodatkowych materiałów do wzbogacenia polimerami mieszanki bentonitowej w kwocie 20.314,41 zł brutto obciążają powoda, podczas gdy:

i. w toku postępowania dowodowego Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że przekazana przez pozwanego w ramach umowy dokumentacja projektowa w zakresie warunków gruntowo-wodnych na terenie inwestycji była nieprawidłowa, co uniemożliwiało powodowi przewidzenie koniecznego do wykonania zakresu robót oraz prawidłowego zaplanowania robót, co zostało potwierdzone przez biegłych sądowych;

ii. w Opinii uzupełniającej z października 2013 r. biegli wskazali, że:

1. „Dokumentacja nie przewidywała ciśnienia i wytrzymałości zawiesiny tiksotropowej. W skomplikowanej sytuacji hydro-geologicznej w gruncie, jest prawie niemożliwe na etapie projektowym dokładne określenie parametrów zawiesiny” (s. 5 Opinii uzupełniającej z października z 2013 r., k. 1325 akt sprawy);

2. „Informacje dotyczące ciśnienia i wytrzymałości zawiesiny tiksotropowej są istotne przy kalkulacji ceny ofertowej. Informacje te są potrzebne do określenia sposobu realizacji robót” (s. 5 Opinii z października z 2013 r., k. 1325 akt sprawy);

3. „Dokumentacja projektowa i specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót nie zawierały wymagań co do parametrów mieszanki bentonitowej” (s. 8 Opinii z października z 2013 r., k. 1328 akt sprawy);

(...). w opinii uzupełniającej z maja 2016 r. biegli wskazali, że „Na etapie przygotowania oferty nie istniała podstawa do przypuszczenia, że będzie konieczność wzbogacenia mieszanki bentonitowej polimerami w takim zakresie, w jakim uczyniono w trakcie realizacji robót” (s. 9 opinii uzupełniającej z maja 2016 r., k. 1930 akt sprawy);

iv. to Pozwany zdecydował o kontynuowaniu głębienia ścian i wzbogaceniu mieszanki bentonitowej polimerami, co nie było przewidziane w specyfikacji technicznej wykonania ścian szczelinowych oraz przyjętej technologii robót, a w konsekwencji nie było objęte przedmiotem umowy i uzgodnionym wynagrodzeniem ryczałtowym;

v. w pkt. 7 protokołu z narady koordynacyjnej z 10 września 2007 r. wskazano, że „Wykonawca ściany szczelinowej polepszy zawiesinę bentonitową - zagęści";

vi. w piśmie W. W. (2) z 26 września 2007 r. zawarto m.in. wytyczne dotyczące wykonania ściany - „drążyć wykop w osłonie maksymalnie zagęszczonej zawiesiny, bezpośrednio po wykonaniu wykopu w zagęszczoną zawiesinę wpuścić zbrojenie i zabetonować”;

vii. w pkt. 4 notatki służbowej z 16 października 2007 r. „Inspektor Nadzoru i Projektant (wpis do dziennika budowy) zlecili wykonanie ścian szczelinowych w osłonie zawiesiny bentonitowej z dodatkiem polimerów bez jej regeneracji (filtracji)”;

viii. w dacie 18 października 2007 r. kierownik budowy dokonał wpisu w dzienniku budowy, który dotyczył kontynuacji robót według decyzji projektanta co do sposobu wykonania ścian szczelinowych;

ix. w dacie 18 października 2007 r. inspektor nadzoru J. C. dokonał wpisu w dzienniku budowy, który potwierdzał wykonanie ścian szczelinowych zgodnie z zaleceniami projektanta z 18 października 2007 r.;

x. w toku rozprawy z 22 lutego 2012 r. świadek B. B. zeznała, że „Część płycej posadowionych ścian zostało wykonanych z użyciem mieszanki bentonitowej wzbogaconej polimerami. Według projektu nie było przewidywane stosowanie polimerów. Zastosowanie tej technologii wynikało z problemów hydrogeologicznych. (...) Wiązały się z tym dodatkowe koszty uszczelniania ścian. (...) Uszczelnienie w strefie zbiornika [p.poż.] nie zostało rozliczone. Polecenie stosowania tej technologii pochodziło od inspektora nadzoru oraz konstruktora związanego z projektantem" (k. 984);

xi. w toku rozprawy z 24 lutego 2012 r. świadek L. S. zeznał, że „Ponadto ostatecznie wykonane badania doprowadziły do zmiany technologii - zwiększono głębokość posadowienia ścian szczelinowych. Okazało się, że iły, w których ściana miała być osadzona znajdują się głębiej niż wynikało to z projektu. Ponadto było trzeba zastosować dodatek do betonu, przyspieszający wiązanie, który jednak powodował utratę szczelności. Konieczne było zatem uszczelnienie ścian szczelinowych" (k. 1000);

xii. w toku rozprawy z 18 kwietnia 2012 r. świadek T. D. zeznał, że „Konieczność zastosowania polimerów w mieszance bentonitowej wynikała z warunków gruntowo-wodnych. Zwykła mieszanka by nie wystarczyła.

Polimery nie były przewidziane w projekcie. Z przyczyn, o których mówiłem nie można było tego przewidzieć na etapie oferty" (k. 1009) oraz, że „Potrzeba uszczelnienia ścian szczelinowych wynikała z rodzaju zastosowanej mieszanki bentonitowej. Aby w ogóle udało się ścianę wykonać zrezygnowano z filtracji i odpiaszczenia mieszanki, co powodowało utratę szczelności, możliwość wystąpienia przecieków. Instytut zlecił nam uszczelnienie ścian i zapłacił za te prace. Zlecenie nie dotyczyło ścian w strefie zbiornika przeciwpożarowego, które były wykonywane wcześniej. Z uwagi na konieczną kolejność prac, musieliśmy te ściany uszczelnić jako pierwsze bo później nie było tam dostępu" (k. 1010), co powinno było doprowadzić Sąd Okręgowy do wniosku, że informacje dotyczące ciśnienia i wytrzymałości zawiesiny tiksotropowej są istotne przy kalkulacji ceny ofertowej, a na etapie zawierania umowy brak było możliwości przewidzenia dodatkowych kosztów materiałów koniecznych do wzbogacenia polimerami mieszanki bentonitowej, co spowodowało nieuwzględnienie ich w kosztorysie ofertowym, co wynikało z kolei wyłącznie z winy pozwanego, który odpowiadał za treść przekazanej (...) i innych projektów stanowiących załączniki do umowy. Ponadto, skoro koszty te nie zostały objęte kosztorysem ofertowym i wynagrodzeniem ryczałtowym, a były konieczne do poniesienia w celu zrealizowania umowy, to pozwany pozostaje w tym zakresie bezpodstawnie wzbogacony kosztem powoda;

C. art. 233 § 1 KPC poprzez naruszenie zasad logiki, doświadczenia życiowego i swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w aktach sprawy, w szczególności dowodów z zeznań świadków B. B., L. S., T. D., protokołu z narady koordynacyjnej z 27 września 2007 r., pism W. W. (2) z 26 września 2007 r. oraz z 18 października 2007 r., pisma Instytutu (...)z 17 października 2007 r. oraz opinii biegłych sądowych i dokonanie w konsekwencji błędnego ustalenia, że koszty wypełnienia sekcji wykopu zawiesiną wolno-twardniejącą w łącznej kwocie 72.702,46 zł brutto obciążają wyłącznie Powoda, ponieważ wykorzystanie takiej zawiesiny stanowi normalną technologię wykonania ścian szczelinowych, w związku z czym Powód miał możliwość przewidzenia tych kosztów na etapie zawierania umowy, podczas gdy:

i. Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że przekazana przez pozwanego w ramach umowy dokumentacja projektowa była nieprawidłowa, co uniemożliwiało powodowi przewidzenie koniecznego do wykonania zakresu robót oraz prawidłowego zaplanowania robót, co zostało potwierdzone w sporządzonych przez biegłych sądowych opiniach;

ii. w Opinii uzupełniającej z października 2013 r. biegli wskazali, że „Dokumentacja projektowa i specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót nie zawierały wymagania co do wypełnienia każdej sekcji zawiesiną wolno-twardniejącą. Dokumentacja projektowa nie zawierała szczegółów technologii wykonania ścian szczelinowych" (s. 8 opinii z października z 2013 r., k. 1328 akt sprawy);

(...). w opinii uzupełniającej z maja 2016 r. biegli wskazali, że „Dokumentacja projektowa i specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót nie przewidywała zastosowania zawiesiny wolno-twardniejącej przy wykonywaniu ścian szczelinowych" (s. 10 Opinii uzupełniającej z maja 2016 r., k. 1931 akt sprawy);

iv. Pozwany zdecydował o kontynuowaniu głębienia ścian i wypełnieniu sekcji zawiesiną wolno-twardniejącą, co nie było przewidziane w specyfikacji technicznej wykonania ścian szczelinowych oraz przyjętej technologii robót, a w konsekwencji nie było objęte przedmiotem umowy i uzgodnionym wynagrodzeniem ryczałtowym;

v. z pkt. 6 protokołu z narady koordynacyjnej z 27 września 2007 r. wynika, że „Zgodnie z ustaleniami narady w dniu 26 września 2007 r. GW wznowi wykonanie ściany szczelinowej w osi 5 na podstawie otrzymanego faksu od Biura (...) W. z dnia 26.09 godz. 20:55. Bez filtracji bentonitu z dodatkową zawiesiną samo-tężejącą -1,5 MPa”;

vi. w piśmie W. W. (2) z 26 września 2007 r. oraz w dwóch jego pismach z 18 października 2007 r. zawarto wytyczne dotyczące wykonania ściany;

vii. w piśmie Instytutu (...)z 17 października 2007 r. zawarto wytyczne dotyczące wykonania ściany;

viii. w toku rozprawy z 22 lutego 2012 r. świadek B. B. zeznała, że „Zastosowanie zawiesiny wolno-twardniejącej wynikało ze zmiany harmonogramu robót podyktowanej warunkami wodnymi. Nastąpiło to na polecenie konstruktora. Tego typu rozwiązanie nie było przewidywane w projekcie. Z dokumentacji projektowej wynikało, że ściany szczelinowe mają być zagłębione na 2 metry w warstwę nieprzepuszczalnych iłów dla zagwarantowania szczelności konstrukcji. Podczas wykonywania prac okazało się, że iły znajdują się głębiej niż zapisano w projekcie. Spowodowało to konieczność wykonania głębszych ścian szczelinowych i wynikające stąd koszty. W każdym wypadku poszczególnych sekcji geotechnik oceniał potrzebną głębokość. Pomiary geodezyjne były robione podczas prac pana O.. Również po ich zakończeniu zostaliśmy zobligowani do częstszego niż wcześniej planowano wykonywania pomiarów. Wiązało się to z faktem, iż przez cały okres wykonywania robót nadal musieliśmy obniżać poziom wód gruntowych." (k. 984);

ix. w toku rozprawy z 24 lutego 2012 r. świadek L. S. zeznał, że „Wypełnienie sekcji zawiesiną wolno-twardniejącą wiązało się ze zmianą technologii fundamentów…” (k. 1002);

x. w toku rozprawy z 18 kwietnia 2012 r. świadek T. D. zeznał, że „Robót nie dało się wykonać w sposób opisany w dokumentacji projektowej. Profesor W. z (...) dawał zalecenia dotyczące robót, Instytut je aprobował i przekazywał nam. To dotyczyło wszystkich robót związanych z warunkami gruntowo-wodnymi. Z tych samych przyczyn… wynikała potrzeba stosowania zawiesiny wolno-twardniejącej. Nie było tego w projekcie.” (k. 1009), co powinno było doprowadzić Sąd Okręgowy do wniosku, że wypełnienie sekcji wykopu zawiesiną wolno-twardniejącą nie było objęte - ze względu ofertą i umową, a w konsekwencji umówionym wynagrodzeniem. Pozwany pozostaje w tym zakresie bezpodstawnie wzbogacony kosztem Powoda;

D. art. 233 § 1 KPC poprzez naruszenie zasad logiki, doświadczenia życiowego i swobodnej oceny dowodów, w szczególności dowodów z zeznań świadków B. B., T. D., notatki z narady z 10 września 2017 r., stanowiska Projektanta (Interwenienta ubocznego) z 25 września 2017 r. i dokonanie błędnego ustalenia, że odpowiedzialność za dodatkowe koszty związane z wykonaniem ścian szczelinowych ponosi powód, z tym zastrzeżeniem, że powinna ona zostać pomniejszona o 25% kosztów dodatkowych powstałych w związku z wykonaniem pierwszej zawalonej sekcji, podczas gdy:

i. w toku rozprawy z 22 lutego 2012 r. świadek B. B. zeznała, że „Wszystkie decyzje były podejmowane na naradach, w których uczestniczył zamawiający. Z jego inicjatywy na naradach na etapie budowy fundamentów uczestniczyli przedstawiciele (...)." (k. 987);

ii. w toku rozprawy z 18 kwietnia 2012 r. świadek T. D. zeznał, że „Dwie pierwsze sekcje uległy degradacji, a więc trzeba było je wykonać ponownie. Nikt się nie spodziewał takich problemów" (k. 1010);

(...). sposób realizacji robót po zawaleniu się pierwszej sekcji został uzgodniony na placu budowy przez wszystkich uczestników procesu budowlanego, co wynika z dokumentów załączonych do pozwu oraz dalszych pism procesowych Powoda;

iv. Sąd Okręgowy słusznie ustalił, że „Projekt fundamentów budynku wykonała pracownia architektoniczna (...)na podstawie opracowania: „Dokumentacja geologiczno- inżynierska do projektu technicznego budynku biurowego przy ul. (...) w W." autorstwa prof. L. W.”;

v. Sąd Okręgowy ustalił, że „W dniu 05 września 2007 r., po wykopaniu sekcji ściany szczelinowej, nastąpiło zasypanie sekcji wraz z oberwaniem murków w osiach 12-H. S. została zabetonowana betonem B10. Przy powtórnej próbie wykonania sekcji o długości 2,8 m nastąpiło ponowne zasypanie szczeliny. Sekcja została wykopana na pełną głębokość projektową (17m). Przy sprawdzeniu dna wykopu po 30 minutach stwierdzono, że szczelina ma głębokość lim. Sekcja została zabezpieczona. Napływ wody od strony zewnętrznej uniemożliwił utrzymanie otworu sekcji ściany szczelinowej. O fakcie tym wykonawca został poinformowany przez podwykonawcę w dniu 07 września 2007 r. Z inicjatywy L. W. oraz P. (...) odbyła się narada w dniu 10 września 2007 r., podczas której ustalono tryb i warunki dalszej realizacji, m.in. zalecono wykonanie piezometrów. Z realizacji 5 sekcji ścian szczelinowych, 2 były udane, a w pozostałych przypadkach w fazie czyszczenia zawiesiny przed ułożeniem zbrojenia następowały zawały”;

vi. z listy obecności na naradzie z 10 września 2007 r. wynika, że oprócz przedstawicieli powoda oraz podwykonawcy, brali w nim udział również przedstawiciele pozwanego w osobach R. K. oraz J. C., projektant konstrukcji w osobie W. W. (2) oraz przedstawiciele (...)w osobach L. W. oraz W. K.;

vii. Sąd Okręgowy słusznie ustalił, że „Problemy związane z wykonaniem fundamentów powodowały przestój, a zastosowanie odpowiedniej technologii wymagało kilku miesięcy pracy. (...) W celu wykonania tych prac konieczne okazało się zastosowanie mieszanki bentonitowej z polimerami, wypełnienie sekcji zawiesiną wolno-twardniejącą oraz głębsze wykonanie ścian szczelinowych. Doszło także do zamknięcia kilku sekcji, które trzeba było ponownie wykonać. Projekt nie przewidywał stosowania polimerów. W związku z zastosowaniem tej technologii, ściany wymagały dodatkowego uszczelnienia, w tym w strefie zbiornika ppoż. Również zastosowanie zawiesiny wolno-twardniejącej nie było przewidziane w projekcie”;

viii. Sąd Okręgowy słusznie ustalił, że „W dniu 24 września 2007 r., po kolejnej awarii w dniu 24 września 2007 r., polegającej na obsunięciu się gruntu w sekcji STK1,(...)zwrócił się do (...) o podjęcie decyzji w sprawie możliwości prowadzenia robót w strefie sekcji SN3 w osi 1-H w formie wpisu do Dziennika budowy dokonanego przez konstruktora. Wykonawca zwracał się ponadto o podanie przez konstruktora skutecznego sposobu zabezpieczenia schodów, muru, skarpy oraz ustawionej stacji bentonitowej. (...) W dniu 25 września 2007 r. (...) zajęło wobec (...)stanowisko odnośnie do możliwości prowadzenia robót na budowie (...). W opinii architektów, możliwe było podjęcie próby wykonania kolejnego narożnika ściany szczelinowej od strony skarpy i pałacu. Należało jednak liczyć się z możliwością zawalenia ściany pod naporem wody, tak jak to miało miejsce w poprzednich wypadkach”;

ix. na s. 23 uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy słusznie ustalił, że „Po zasypaniu pierwszej sekcji ściany szczelinowej zostały wprowadzone dodatkowe polimery, w celu polepszenia jakości zawiesiny, ponieważ w momencie, w którym wykonawca przystępował do prac, miał już wiedzę, jakie występują warunki gruntowe. Zawiesina została przygotowana zgodnie z normami producenta. W momencie rozpoczęcia odpiaszczania ściany szczelinowej, nastąpiło zaciśnięcie tej szczeliny, w związku z czym konieczne było jej zasypanie i ponowne wykonanie przy zwiększeniu zawiesiny bentonitowej polimerami. Dodanie polimerów umożliwiło wykonanie kolejnych sekcji oraz brak konieczności odpiaszczania ściany szczelinowej. Decyzja ta została podjęta przez projektanta i inspektora nadzoru”,

co powinno było doprowadzić Sąd Okręgowy do wniosku, że po pierwszym zawaleniu sekcji żaden z uczestników procesu budowlanego prowadzonego w związku z realizacją umowy obiektywnie nie uznawał za zasadne podjęcia działań zmierzających do całkowitego odejścia od dotychczasowego projektu. Zlecenia dodatkowych kosztownych badań i sporządzenia dokumentacji zamiennej nastąpiło dopiero po zawaleniu dwóch kolejnych sekcji, powód informował na bieżąco pozwanego i projektanta o sytuacji na budowie, a także podjął szczególne środki ostrożności przy dalszych pracach. Sposób realizacji robót po zawaleniu pierwszej sekcji był uzgadniany między stronami, w szczególności powodowi polecono dalej realizować prace z uwzględnieniem ryzyka zawalenia się kolejnych sekcji, co rzeczywiście nastąpiło. W konsekwencji, skoro przyjęty przez wszystkie strony procesu budowlanego sposób realizacji był nieprawidłowy, a powód wykonywał jedynie polecenia uprawnionych przedstawicieli pozwanego, brak jest podstaw do obciążania powoda 75% kosztów dodatkowych powstałych w związku z ponownym wykonaniem zawalonych sekcji, które w tej sytuacji powinny zostać zwrócone powodowi w całości przez pozwanego;

E. art. 233 § 1 KPC poprzez naruszenie zasad logiki, doświadczenia życiowego i swobodnej oceny dowodów z zeznań świadków B. B., L. S., T. D., oraz sporządzonych opinii biegłych sądowych poprzez uznanie, że sama zmiana sposobu montowania obudowy lizen wyniknęła już po wykonaniu obudowy z lizen przez powoda, w związku z czym, od powoda, jako od profesjonalisty należało wymagać tego, aby jeszcze przed wykonaniem przedmiotowego elementu, w przypadku wątpliwości, skonsultował się z projektantem; okładzina pełniła swoją funkcję, jednak ponieważ listwy się nie stykały, to całość wyglądała nieestetycznie; powód jako profesjonalista, znając charakter i przeznaczenie budynku powinien był przewidzieć sposób montażu, który nie został określony w projekcie; w konsekwencji, to powoda obciąża koszt dodatkowych prac w kwocie 63.881,92 zł brutto, podczas gdy:

i. w opinii z maja 2013 r. biegli sądowi wskazali, że:

1. „W trakcie realizacji inwestycji na wniosek projektanta nastąpiła zmiana sposobu obudowy lizen, podyktowana koniecznością ujednolicenia szerokości obudowy w poziomie sufitu z szerokością zabudowy lizen pionowych” (s. 18 Opinii z maja 2013 r., k. 1205);

2. „Dokumentacja projektowa przewidywała wykonanie obudowy lizen w sposób, który powodował szczeliny w połączeniu obudowy pionowej z poziomą w płaszczyźnie sufitu. Projektant zaproponował zmianę sposobu wykonania obudowy. Zmiana ta została zaakceptowana przez wykonawcę i inwestora, i uwzględniona w wykonanym w trakcie budowy projekcie zamiennym” (s. 9 Opinii z maja 2013 r., k. 1196 akt sprawy);

3. „Dodatkowe roboty przewidywały maskowanie lizen przez poszerzenie obudowy po obu stronach. Oznaczało to demontaż i ponowny montaż paneli T., z których wykonywano obudowę w celu zrównania obudowy sufitu i lizen” (s. 18 Opinii z maja 2013 r., k. 1205);

ii. w toku rozprawy z 22 lutego 2012 r. świadek B. B. zeznała, że „Przystępując do obudowy lizen mieliśmy detale rozrysowane przez projektanta i jego zapewnienie, że nie ma dalszych oczekiwań. Podczas prac projektant zmienił rozwiązanie co spowodowało konieczność ponownego wykonania ich części. Zmiana rzutowała na wymiary zastosowanych okładzin. Ponadto okazało się, że projektant oczekuje aby elementy okładzin ściennych i sufitowych licowały się, co nie było zapisane w projekcie. Te elementy nie mogły się licować gdyż miały różne wymiary. Projektant na te kwestie nie zwrócił uwagi mimo, że doszło do trzech zmian aranżacji a problem ten podnosiliśmy" (k. 985);

(...). w toku rozprawy z 24 lutego 2012 r. świadek L. S. zeznał, że „Lizeny wykonano zgodnie z dokumentacją. Potem okazało się, że projektant zmienił rozwiązanie i trzeba to było robić jeszcze raz. (k. 1000);

iv. w toku rozprawy z 18 kwietnia 2012 r. świadek T. D. zeznał, że „Zmiana obudowy pojawiła się po rozpoczęciu prac. Wymagała demontażu i ponownego montażu okładzin. Chodziło o licowanie linii zabudowy oraz sufitu podwieszanego. Projektantowi zmieniła się koncepcja. Zamawiający to zaakceptował, wpisał do dziennika budowy." (k. 1010), co powinno było doprowadzić Sąd Okręgowy do wniosku, że powód realizował umowę zgodnie z przekazanym mu projektem, a konieczność demontażu i ponownego montażu obudów lizen wynikała tylko i wyłącznie z poleceń projektanta i wprowadzonych zmian projektowych. Zgodnie z umową powód nie ponosił również odpowiedzialności za estetykę obiektu, jeżeli ten zostałby wykonany zgodnie z projektem - powód nie był również uprawniony do dokonywania zmian projektu czy stosowania na budowie rozwiązań wpływających na estetykę obiektu, które nie wynikałyby z dostarczonej dokumentacji projektowej. W konsekwencji, koszty te powinny zostać zwrócone powodowi w całości;

F. art. 233 § 1 KPC poprzez naruszenie zasad logiki, doświadczenia życiowego i swobodnej oceny dowodów z pisma (...) z 13 maja 2008 r., pisma (...) z 3 grudnia 2008 r., pisma Powoda z 23 marca 2009 r., znak (...), pisma Powoda z 9 września 2009 r., znak (...) oraz umowy dostawy z 24 lutego 2009 r. i poprzez uznanie, że zastosowanie bazaltu A. zamiast marmuru W. V. spowodowało po stronie powoda dodatkowy koszt w kwocie 28.551,20 zł netto (34.832,46 zł brutto) z uwagi na to, że średnia rynkowa cena za m^{(

2)} bazaltu była wyższa o 40 zł od średniej rynkowej ceny za m^{(

2)} marmuru, podczas gdy z ww. dokumentów wynika, że na potrzeby realizacji umowy powód uzyskał oferty umożliwiające mu dokonanie zakupu marmuru za średnią cenę 350 zł/m^{(

2)} netto za elementy o grubości 3 cm oraz 250 zł/m^{(

2)} netto za elementy o grubości 2 cm (niższa od wskazywanej przez biegłych średniej ceny), podczas gdy cena, którą był zmuszony uiścić Powód za m^{(

2)} bazaltu A. wyniosła 467,50 zł netto (wyższa od wskazanej przez biegłych średniej ceny), co powinno doprowadzić Sąd Okręgowy do wniosku, że różnica cenowa między dwoma materiałami nie była na poziomie 40 zł za m^{(

2)}, ale na poziomie 117 zł netto bądź 217,50 zł netto za m^{(

2)}, w konsekwencji czego powód poniósł - z przyczyn leżących po stronie pozwanego - dodatkowe koszty w kwocie 127.179,65 zł, a nie 34.832,46 zł;

G. art. 233 § 1 KPC poprzez naruszenie zasad logiki, doświadczenia życiowego i swobodnej oceny pisma powoda z 8 września 2009 r., znak (...), zeznań świadka L. S. oraz T. D. i dokonanie w konsekwencji błędnego ustalenia stanu faktycznego poprzez uznanie, że o ile w okresie od 11 września 2008 r. do 23 października 2008 r. uzasadnione było wstrzymanie prac na obszarze, na którym wykonano wzmocnienie konstrukcji stalowej budynku, to inne prace mogły być prowadzone, w związku z czym koszty związane z przestojem w kwocie 40.601,30 zł brutto nie powinny zostać powodowi zwrócone, podczas gdy:

i. Sąd Okręgowy słusznie ustalił, że „W dniu 01 października 2008 r. w dzienniku budowy odnotowano, że prof. K. S. uznał za celowe dodatkowe usztywnienie budynku. Uzgodniono z architektem możliwości wprowadzenia dodatkowych elementów usztywniających dla poprawy docelowego komfortu (...) Na naradzie w dniu 02 października 2008 r. odnotowano, że inspektor nadzoru nie wyraził zgody na dalsze prowadzenie robót elewacyjnych przed otrzymaniem Informacji od projektanta na temat docelowego usztywnienia budynku”;

ii. z treści wpisu Inspektora Nadzoru do Dziennika Budowy z 11 września 2008 r. wynika, że „Do czasu ostatecznego wyjaśnienia sprawy sztywności konstrukcji budynku zabrania się wykonywania robót elewacyjnych”;

(...). w piśmie Powoda z 8 września 2009 r., znak (...) wprost wskazano, że koszty przestoju za ww. okres obejmują wynajem kontenerów, ochronę mienia, dzierżawę terenu pod plac budowy oraz bezumowną dzierżawę;

iv. w opinii biegłych sądowych z maja 2013 r. biegli wprost wskazali, że „W okresie do wykonania opisanych prac uzasadnione było wstrzymanie prac na obszarze, w którym wykonywano wzmocnienie” (s. 20 opinii z maja 2013 r., k. 1207);

v. w toku rozprawy z 24 lutego 2012 r. świadek L. S. zeznał, że „Konstrukcję stalową budynku wykonywały nasze specjalistyczne zakłady. W trakcie montażu stosowano niezbędne ściągi. Najpierw wykonano konstrukcję stalową, a później były wykonywane stropy żelbetowe, które ją usztywniały. Podczas betonowania jednego ze stropów, podczas silniejszego wiatru, ludzie poczuli, że konstrukcja się chwieje. Roboty zostały przerwane. Inwestor zlecił ekspertyzę. Z ekspertyzy wynikało, że wykonanie budynku według projektu groziło katastrofą. Trzeba było wykonać dodatkowe ściany żelbetowe wzmacniające konstrukcję. Ponadto, niezbędne było zachowanie na stałe części ściągów. Przez około 1,5 miesiąca był przestój. W niższej części budynku wykonywano część prac instalacyjnych. Były ograniczenia, gdyż nie było wiadomo jak będą wyglądać wzmocnienia. Z uwagi na grożącą katastrofę powyżej poziomu +3 ludzie nie mogli pracować” (k. 1001);

vi. świadek T. D. zeznał, że „Problem wzmocnienia konstrukcji wyniknął, kiedy pod wpływem silnego wiatru dało się odczuć chybotanie budynku na najwyższej kondygnacji. Konstrukcje zamontowano wg projektu. Zamawiający zlecił ekspertyzę, potem przekazał nam zalecenia do realizacji. Chodziło o wykonanie trzonów żelbetowych i dodatkowych stężeń stalowych. Konstrukcję stalową wykonywał nasz zakład, który się w tym specjalizuje. Na czas montażu konstrukcji były przewidziane do wykonywania stężenia tymczasowe. Dodatkowe wzmocnienie konstrukcji miało znaczenie tylko na etapie budowy. Po ukończeniu obiektu było zbędne. W związku z wykonywaniem opinii były 2 miesiące przestoju. Następny etap to miała być elewacja, nie można było do tego przystąpić. Wykonywaliśmy tylko pewne roboty instalacyjne” (k. 1011); co powinno doprowadzić Sąd Okręgowy do wniosku, że skoro roboty w zakresie elewacji nie mogły być realizowane przez okres 1,5 - 2 miesięcy, to musiały one zostać zrealizowane później, po wznowieniu robót, a zatem łączny czas realizacji umowy musiał się o okres tego przestoju przedłużyć, co uzasadnia przyznanie powodowi zwrotu kosztów ogólnych za ten okres, ponieważ do wstrzymania robót doszło z przyczyn leżących po stronie pozwanego;

H. art. 233 § 1 KPC poprzez naruszenie zasad logiki, doświadczenia życiowego i swobodnej oceny umowy nr(...) z 3 kwietnia 2009 r. i uznanie, że wartość robót wykonanych przez powoda w związku z koniecznością wykonania na rzecz (...) nowej nawierzchni asfaltowej na całej szerokości ulicy odpowiada jedynie kwocie 32.505,08 zł, podczas gdy z ww. dokumentu wynika, że wartość umowy zawartej z (...), tj. podwykonawcą robót w tym zakresie, uzasadnia żądanie zwrotu kosztów w wysokości 40.504,32 zł brutto;

I. art. 233 § 1 KPC poprzez naruszenie zasad logiki, doświadczenia życiowego i swobodnej oceny zeznań świadka B. B., T. D., J. C. oraz opinii biegłych sądowych poprzez uznanie, że działający z należytą starannością powód powinien był wychwycić błąd niezabezpieczenia kabli przewodów elektrycznych w przedsionku, w związku z czym roszczenie powoda w zakresie kwoty 48.924,28 zł nie zasługiwało na uwzględnienie, podczas gdy:

i. w toku rozprawy z 22 lutego 2012 r. świadek B. B. zeznała, że „Konieczność obudowania kabli w przedsionkach pożarowych powstała po wizycie straży pożarnej na etapie odbioru. Obudowy nie były przewidziane projektem. Weryfikacja dokumentacji pod tym kątem wymagała specjalistycznej wiedzy z zakresu pożarnictwa” (k. 986);

ii. świadek T. D. zeznał, że „Potrzeba prac związanych z zabezpieczeniem kabli w przedsionkach pożarowych pojawiła się po zastrzeżeniu straży pożarnej. Tych prac nie było w projekcie” (k. 1011);

(...). świadek J. C. zeznał, że „Na etapie odbioru strażak stwierdził, że muszą być wykonane zabezpieczenia przeciwpożarowe kabli w przedsionkach pożarowych i dodatkowe ścianki przy windzie” (k. 980);

iv. w opinii biegłych z maja 2013 r. wskazano, że „Pierwotna dokumentacja nie zawierała informacji dotyczących sposobu wykonania zabezpieczeń kabli w przedsionkach przeciwpożarowych. Dopiero w dokumentacji zamiennej, uwzględniającej wyżej wymienione pomieszczenia i windę biblioteczną, wspomniano o odporności pożarowej ścian i drzwi w tych pomieszczeniach. Projekt zamienny nie przewidywał jednak zabezpieczeń przeciwpożarowych kabli w przedsionkach pożarowych, a ściana i drzwi były zaprojektowane na zbyt małą odporność ogniową (s. 22 Opinii z maja 2013 r., k. 1209 akt sprawy);

v. w opinii uzupełniającej biegłych z maja 2015 r. wskazano, że „Przeniesienie wymagań na rysunki to obowiązek projektanta. (...) za ostateczny kształt projektu odpowiada wyłącznie projektant, a wykonawca nie może nie wykonywać założeń projektowych. (...) Na etapie przetargowym wykonawca mógł nie zauważyć błędów w opisach odporności ogniowej drzwi i ścian czy niespójności pomiędzy ogólnymi wymaganiami operatu przeciwpożarowego a konkretnym rozwiązaniem" (s. 6 opinii uzupełniającej z maja 2015 r., k. 1797 akt sprawy), co powinno doprowadzić Sąd Okręgowy do wniosku, że konieczność obudowania kabli w przedsionkach pożarowych mogła zostać zauważona dopiero po wizycie straży pożarnej na etapie odbiorów, obudowy nie były przewidziane projektem, a do momentu zgłoszenia robót do odbioru przez Państwową Straż Pożarną żaden z uczestników procesu budowlanego, w tym Projektant oraz Inspektorzy Nadzoru i Kontraktu nie uznawali za konieczne ich wykonania - roboty w tym zakresie nie były objęte umownym wynagrodzeniem ryczałtowym. Ponadto, weryfikacja dokumentacji pod tym kątem wymagała specjalistycznej wiedzy z zakresu pożarnictwa. Ponadto, skoro koszty te nie zostały objęte kosztorysem ofertowym i wynagrodzeniem ryczałtowym, to pozwany pozostaje w tym zakresie bezpodstawnie wzbogacony kosztem Powoda;

J. art. 233 § 1 KPC w zw. z art. 278 § 1 KPC poprzez naruszenie zasad logiki, doświadczenia życiowego i swobodnej oceny zeznań świadka B. B., L. S., T. D., R. K. oraz opinii biegłych sądowych i błędne uznanie, że w czasie wykonania obiektu, z uwagi na inne rozwiązania architektoniczne (zmiany elewacji i posadzek), zmieniono kolor okładziny T.; zmiana koloru paneli wiązała się ze stratą przez powoda zaliczki wpłaconej na materiały w kolorze określonym w pierwotnym projekcie; zmiana sposobu wykonania połączenia paneli ściennych i sufitowych spowodowała ponadto koszt w wysokości 52.362,23 zł netto (63.881,92 zł brutto), choć nie powinna - cena powinna być taka sama, podczas gdy:

i. w trakcie realizacji umowy doszło do zmiany rodzaju wykończenia paneli akustycznych w wersji T. - rozbielony dąb (projekt podstawowy) na T. - topola barwiona na light green oraz drapana, zmiany detalu wykończeniowego (według detalu wynikającego z podstawowej dokumentacji projektowej nie były wymagane elementy narożne, według detalu skierowanego do realizacji w trakcie umowy każdy z dwóch stykających się pod kątem paneli wymagał odrębnego wykończenia;

ii. po stronie pozwanego doszło do pomyłki w przedmiarze inwestorskim o ok. 19% oraz braku akceptacji przez pozwanego propozycji powoda, aby ograniczyć zakres rzeczowy robót w tym zakresie o 306 m²;

(...). Sąd Okręgowy słusznie przyjął, że „na naradzie z 8 stycznia 2009 r. projektant poinformował, że pomylił się w przedmiarze robót okładzin T. - podał o 660 m² mniej (protokół - k. 832)”;

iv. Sąd Okręgowy słusznie przyjął, że „W dniu 07 stycznia 2009 r. powód zaproponował pozwanemu ograniczenie zakresu ilościowego paneli typu T. o 306 m²”;

v. w opinii biegłych z maja 2013 r. wskazano, że:

1. „W przedmiarze inwestorskim wyznaczono mniejszą powierzchnię okładzin akustycznych o 493,38 m² niż wynikało to z projektu podstawowego. Wykonawca wykonał więc o około 19% większą powierzchnię okładzin niż przewidywał kosztorys inwestorski na podstawie przedmiaru. W projekcie podstawowym (i kosztorysie inwestorskim) nie przewidziano także elementów narożnych paneli. Staranny wykonawca mógł wykryć tego rodzaju niedopatrzenia, gdyby dysponował projektem architektonicznym elewacji wewnętrznych (projekt budowlany [2], [3] tego projektu nie zawierał). Na wykrycie niedopatrzenia potrzebny byłby na pewno duży nakład pracy” (s. 24 Opinii z maja 2013 r., k. 12111 akt sprawy);

2. „Zwiększenie obmiaru wykonywanych okładzin spowodowało wzrost cen: całkowity koszt wynosił (...) 343 719,80 zł brutto" (s. 25 Opinii z maja 2013 r., k. 1212 );

vi. w opinii uzupełniającej biegłych z maja 2015 r. wskazano, że „Na podstawie akt sprawy nie można określić czy wykonawca dysponował rysunkami architektonicznymi (rozwinięciami elewacji) w momencie składania oferty w ramach zamówienia publicznego. Jeżeli takimi rysunkami nie dysponował nie miał żadnej możliwości zweryfikowania obmiarów powierzchni okładzin w kosztorysie inwestorskim. Jeżeli takie rysunki posiadał, to mógł zauważyć różnice w obmiarach, ale obliczenia powierzchni wymagałyby od niego dużego nakładu pracy. Nakład pracy wymagany w tym przypadku przekracza zakres pracy oczekiwanej od starannego wykonawcy na etapie przygotowania oferty" (s. 6 Opinii uzupełniającej z maja 2015 r., k. 1797 akt sprawy);

vii. w opinii uzupełniającej biegłych z maja 2018 r. wskazano, że „Roszczenie kwoty za zmianę detalu mocowania paneli oraz za zmianę obmiaru wykonania paneli jest zasadne (wykazane w opinii z maja 2013 r., pkt. XI 4). Natomiast sama zmiana koloru paneli spowodowała tylko utratę zaliczki (100.000 zł) (s. 4 Opinii uzupełniającej z maja 2018 r., k. 2213 akt sprawy);

viii. świadek B. B. zeznała, że „Projekt przewidywał okładzinę topakustic w tonacji rozbielony dąb. Projektant wprowadził zmiany na barwioną topolę drapaną. Wiązało się to z resztą zmian w wystroju budynku. Rozwiązanie zamienne było droższe od pierwotnie przewidywanego. Zmiana dotyczyła również wprowadzenia dodatkowych elementów okładzin w postaci kostek i plantów, czego projekt nie przewidywał. (...) Ponadto w przedmiarze projektant zaniżył powierzchnię okładzin o kilkaset merów co stanowiło ponad 20%. Wykrycie tego na etapie przetargu wymagałoby przedmiarowania całego obiektu. Stopień szczegółowości dokumentacji nie pozwalał nam na dokonanie szczegółowych wyliczeń." (k. 986-987);

ix. świadek L. S. zeznał, że „Jeżeli chodzi o okładziny topakustik to w projekcie był inny kolor i rodzaj niż ostatecznie zażądał projektant. Ściągnęliśmy próbkę zgodnie z projektem. Zamówiliśmy całość materiału dając zaliczkę w wysokości 100000 złotych. Projektant jednak nie zaakceptował próbki materiałów, który wskazał w projekcie. W efekcie musieliśmy odstąpić od umowy tracąc zaliczkę. Zamówiliśmy materiał w firmie, którą wskazał projektant. Kolejny problem dotyczył zaniżenia obmiaru w projekcie. (...) Ponadto projektant zażyczył sobie dodatkowe fragmenty okładzin np. spodnią część biegu schodów" (k. 1002);

x. świadek T. D. zeznał, że „Pierwotnie projekt przewidywał panele (...)w wersji rozjaśniony dąb, standardowo wykonywanej przez producenta. Po zmianie aranżacji, projektant zaproponował topolę barwioną drapaną. Producent zaproponował znacznie wyższą cenę. Zwróciliśmy się do konkurencyjnej firmy (...)o przedstawienie próbek, które zamawiający i projektant zaakceptowali. Dokonaliśmy zamówienia. Po tygodniu projektant wycofał się z akceptacji. (...) Wycofaliśmy zamówienie tracąc zaliczkę w wysokości 100 tys. złotych" (k. 1012);

xi. świadek R. K. zeznał, że „Nie praktykuje się weryfikowania projektu i obliczeń w momencie składania ofert w przetargu" (k. 990), co powinno doprowadzić Sąd Okręgowy do wniosku, że powód nie miał możliwości zweryfikowania obmiarów powierzchni okładzin w kosztorysie inwestorskim, a nawet jeżeli takie rysunki posiadał, to mógł zauważyć różnice w obmiarach, ale obliczenia powierzchni wymagałyby od niego dużego nakładu pracy; nakład pracy wymagany w tym przypadku przekraczałby zakres pracy oczekiwanej od starannego wykonawcy na etapie przygotowania oferty, w związku z czym wobec konieczności wykonania robot w ilości ponad 19% większej niż wynikająca z przedmiaru a także wobec zmiany detalu mocowania paneli, powód poniósł dodatkowe koszty w wysokości 343.719,80 zł brutto.

xii. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

A. art. 410 § 1 KC w zw. z art. 405 KC poprzez ich niezastosowanie w odniesieniu do roszczeń powoda objętych zarzutami wskazanymi w pkt. 1 lit. a, b, c, d, e, f, h, i oraz j;

B. art. 471 KC poprzez jego niezastosowanie w odniesieniu do roszczeń powoda objętych zarzutami wskazanymi w pkt. 1 lit. g;

C. art. 651 KC w zw. z art. 473 § 1 KC w zw. z art. 647 KC poprzez uznanie, że wykonawcy robót budowlanych nie można z góry zwolnić z odpowiedzialności za braki lub błędy projektowe, podczas gdy dłużnik nie może przejąć na siebie odpowiedzialności za okoliczności dotyczące wierzyciela, a przyjęcie przez wykonawcę odpowiedzialności za wadliwość dostarczonego przez zamawiającego projektu byłoby sprzeczne z istotą umowy o roboty budowlane. Tym samym, wykonawca nie może ponosić odpowiedzialności za działania zamawiającego czy zatrudnionych przez niego fachowców (projektanta / inżyniera kontraktu / inspektorów nadzoru), zwalniając zamawiającego od prawidłowego wywiązania się z obowiązków wzajemnych i współdziałania przy realizacji umowy o roboty budowlane.

W konkluzji powód wniósł o zmianę wyroku przez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dalszej kwoty 751.360,63 zł. wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od 23 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2013 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty; zasądzenie zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, w wysokości 3-krotności stawki minimalnej; zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Pozwany zaskarżył wyrok w zakresie pkt. I w części, tj. co do kwoty 370.242,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz w pkt. III w zakresie w jakim Sąd I instancji rozdzielił stosunkowo koszty procesu w ten sposób, że Pozwany ponosi je w 43 % zarzucając:

1. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nieprawidłowe przyjęcie przez Sąd I instancji, że Powód w toku postępowania wykazał (i) fakt nienależytego wykonania zobowiązania przez Pozwanego, (ii) rodzaj i wysokość szkody oraz (iii) istnienie adekwatnego związku przyczynowego między nienależytym wykonaniem zobowiązania i szkodą, a wobec tego zasadne było uwzględnienie powództwa w zakresie przestojów (pkt 1 lit. a. oraz b. petitum pozwu) na kwotę 227.489,30 zł (169.092,00 zł + 58.397,30 zł), na podstawie art. 471 k.c., gdy tymczasem powód nie wykazał (i) jakie konkretnie zobowiązania stron wynikały z łączącej strony umowy, (ii) na czym polegało niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania po stronie pozwanego, (iii) jaką szkodę oraz w jakiej wysokości poniósł powód oraz (iv) czy pomiędzy nienależytym wykonaniem zobowiązania przez powoda, a szkodą zachodzi adekwatny związek przyczynowy, co w konsekwencji doprowadziło do niesłusznego uwzględnienia roszczenia w zakresie kwoty 227.489,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami;

2. błąd w ustaleniach faktycznych, w zakresie ustalenia początku biegu terminu przedawnienia roszczeń powoda, o których mowa w pkt. 1 lit. a., b. oraz f. - i. petitum pozwu, polegający na przyjęciu, że bieg terminu przedawnienia roszczeń powoda rozpoczął się po doręczeniu pozwanemu wezwania do zapłaty z dnia 13 stycznia 2011 r. lub ewentualnie w dacie końcowego odbioru prac, tj. w dniu 14 kwietnia 2010 r., a w konsekwencji, że ww. roszczenia Powoda nie są przedawnione, podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego, a w tym pism Powoda z dnia 8 i 29 października 2007 r. oraz z dnia 28 marca 2008 r. powinna doprowadzić do uznania, że ww. roszczenia uległy przedawnieniu na długo przed wniesieniem pozwu w niniejszej sprawie;

3. naruszenie prawa materialnego, tj.:

(1) art. 117 § 1 i 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie i błędne przyjęcie, że roszczenia powoda, o których mowa w pkt. 1 lit. a., b. oraz f. - i. petitum pozwu nie uległy przedawnieniu, podczas gdy roszczenia te uległy przedawnieniu przed wniesieniem pozwu;

(2) art. 120 § 1 zd. 2 w zw. z art. 455 w zw. z art. 410 § 1 oraz w zw. z art. 405 k.c., poprzez ich błędną wykładnię i nieprawidłowe przyjęcie, że:

a) bieg przedawnienia roszczeń z tytułu robót dodatkowych i zamiennych, względem których strony nie zawarły żadnej umowy, a zatem dochodzonych na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, rozpoczyna się w dacie odebrania robót przez strony (bądź ewentualnie w dacie wynikającej z wezwania do zapłaty, wystosowanego do dłużnika po odebraniu robót), podczas gdy roszczenia bezterminowe (a do takich należały roszczenia Powoda) rozpoczęły bieg od dnia, w którym korzyść (świadczenie) powinno być zwrócone, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniejszym możliwym terminie;

b) dla rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia ma znaczenie, kiedy wierzyciel dowiedział się o tym, że świadczenie było nienależne oraz, że dłużnik nie ma zamiaru go uiścić, a także kiedy faktycznie wezwał dłużnika do jego zwrotu, podczas gdy prawidłowa wykładnia ww. przepisów prowadzi do uznania, że rozpoczęcie biegu przedawnienia tego roszczenia powinno nastąpić w dacie, w której wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniejszym możliwym terminie;

(3) art. 410 § 1 oraz w zw. z art. 405 k.c., poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że w zakresie roszczeń Powoda, o których mowa w pkt. 1 lit. f. - i. petitum pozwu doszło do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego względem powoda, gdy tymczasem brak jest podstaw do uznania, że powód w toku postępowania wykazał, że spełnił na rzecz pozwanego świadczenie, które nie byłoby mu należne;

(4) art. 471 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie polegające na przyjęciu, że Pozwany ponosi częściową odpowiedzialność kontraktową za szkodę powoda powstałą w związku z przestojami, o których mowa w pkt. 1 lit. a. oraz b. petitum pozwu, gdy tymczasem brak jest podstaw do przypisania pozwanemu odpowiedzialności z tytułu niewykonania bądź nienależytego wykonania jakiegokolwiek zobowiązania kontraktowego, które skutkowałoby powstaniem szkody w majątku Powoda (związanej z przestojami).

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa również w zakresie kwoty 370.241,32 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania w I instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa; zasądzenie zwrotu kosztów postępowania w II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; zaś ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz pozostawienie Sądowi I instancji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanego w całości, zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, oraz o oddalenie apelacji Interwenienta ubocznego w całości.

Interwenient uboczny po stronie pozwanego wniósł o oddalenie apelacji powoda oraz o zasądzenie kosztów procesu w zakresie zwrotu kosztów interwencji od przeciwnika obowiązanego do zwrotu kosztów.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wszystkie apelacje są częściowo zasadne.

Ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji są prawidłowe i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne.

Zarzut naruszenia art. 233 par. 1 k.p.c. jest chybiony. Sąd Okręgowy wszechstronnie rozważył cały materiał dowodowy, ocenił go zgodnie z zasadami wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego i na tej podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne.

Jeśli chodzi o apelację pozwanego, to skutkowała ona zmianą zaskarżonego wyroku w punkcie pierwszym poprzez oddalenie powództwa o kwotę 283.859,61 zł. z ustawowymi odsetkami i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty, z uwagi na przedawnienie. Na w/w kwotę składają się: koszty przestojów związanych z wstrzymaniem robót przez pozwanego do czasu przeprowadzenia badań przez W. O. do dnia 11.10.2007r. – 169.092 zł., koszty przestoju w robotach (...) w dniach 12.10.2007r. -18.10.2007r. – 53.680 zł., koszty przegłębienia ścian – 28.110,82 zł., koszty ponownego wykonania sekcji zasypanych - 28.045,48 zł., koszty dodatkowych odczytów podczas wykonywania ścian szczelinowych - 4.931,31 zł.

Rację ma sąd I instancji, że roszczenia wynikające z umowy o roboty budowlane przedawniają się w terminach określonych w art. 118 k.c. Roszczenia wykonawcy związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się w terminie 3 lat.

Trafny jest zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 120 par. 1 k.c.

Zgodnie z art. 120 par. 1 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.

Jeśli chodzi o roszczenia z tytułu kosztów przestojów, bieg przedawnienia tych roszczeń rozpoczął się z chwilą zakończenia przestojów, wtedy bowiem powód mógł wezwać pozwanego do zaspokojenia owych roszczeń. Tak więc roszczenie o kwotę 169.092 zł stało się wymagalne z dniem 12.10.2007r. i uległo przedawnieniu z dniem 12.10.2010, a roszczenie o kwotę 53.680 zł. stało się wymagalne z dniem 19.10.2007r. i uległo przedawnieniu z dniem 19.10.2010r. Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony 15 kwietnia 2011r., zatem w chwili wniesienia pozwu w/w roszczenia były przedawnione.

Jeśli chodzi o roboty nie objęte umową, to bieg przedawnienia rozpoczął się w dniu, w którym powód mógł żądać zapłaty za te roboty a zapłaty mógł żądać z chwilą wydania robót pozwanemu, przy czym pozwany winien był zapłacić bez zbędnej zwłoki.

Sąd Apelacyjny ustalił, że w dniu 31 marca 2008r. sporządzono protokół odbioru robót, którego przedmiotem były roboty ziemne I i II etap i betonowe - fundamenty (k.1051-1052 tom 6). Jak wynika z zestawienia robót wykonanych do 31.03.2008r. ( k.1052) na podstawie poprzedniego protokołu odebrano ściany szczelinowe roboty ziemne i betonowe II etap o wartości 1.352.492,14 zł.

Powód zgłosił pozwanemu konieczność wykonania przegłębień ścian szczelinowych pismem z 8.10.2007r. ( k.337 i 338 i 339). Z zestawienia wykonanych robót (k.343) wynika, że na dzień 29.02.2008r. wykonane były zarówno ściany szczelinowe jak i przegłębienia. Powyższe wynika także z wpisów do dziennika budowy (k. 327-331). Kalkulację kosztów ponownego wykonania sekcji zasypanych powód przedstawił pozwanemu 9.10.2007 ( k.347-348).

W ocenie Sądu Apelacyjnego co najmniej w dniu 31.03.2008r. powód mógł wezwać pozwanego do zapłaty za przegłębienia ścian i ponowne wykonanie sekcji zasypanych ponieważ w w/w dacie owe roboty były już przez pozwanego odebrane. Pozew wniesiony został 15.04.2011r. a zatem po upływie terminu przedawnienia w/w roszczeń, które nastąpiło 31.03.2011r.

Przedawnieniu uległo także roszczenie o zasądzenie kosztów dodatkowych odczytów podczas wykonywania ścian szczelinowych w kwocie 4.931,31 zł.

Pismem z 29.10.2007r. powód zwrócił się do pozwanego o uwzględnienie kosztu 11 dodatkowych odczytów geodezyjnych w trakcie wykonywania ścian szczelinowych ( k.362-363 i 366). Pismem z dnia 21.12.2007r. pozwany odmówił pokrycia kosztów w/w prac uznając, że objęte były wynagrodzeniem kosztorysowym (k.368). Zatem bieg terminu przedawnienia w/w roszczenia rozpoczął się najpóźniej z dniem 21.12.2007r. i zakończył 21.12.2010r. a więc przed wniesieniem pozwu.

W pozostałym zakresie tj. co do kwoty 86.381,71 zł. zasądzonej przez sąd I instancji za uszczelnienie ścian w strefie p.poż., apelacja pozwanego została oddalona na podstawie art. 385 k.p.c. Roszczenie z tego tytułu nie uległo przedawnieniu. W dniu 9.04.2008r. powód odebrał roboty w postaci uszczelnienia ścian od podwykonawcy (k.1075) a zapłacił za nie 7.05.2008r. (k.1076). Konieczność wykonania w/w robót powód zgłosił pozwanemu 31.03.2008r. (k.370) i do września 2009r. trwała korespondencja między stronami odnośnie w/w kosztów (k.400). W ocenie Sądu Apelacyjnego najwcześniej z dniem 7.05.2008r. rozpoczął się bieg przedawnienia w/w roszczenia, zatem w dniu 15.04.2011r. przedawnienie jeszcze nie nastąpiło. Pozwany nie wykazał, że w/w roboty odebrał od powoda przed 15.04.2008r. ani że przed tą datą odmówił zapłaty za w/w roboty. Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że w/w roszczenie jest uzasadnione albowiem konieczność uszczelniania ścian wynikała z technologii, którą powód zastosował na żądanie pozwanego, roboty te nie były objęte wynagrodzeniem kosztorysowym i powód nie mógł ich przewidzieć.

Jeśli chodzi o apelację interwenienta ubocznego po stronie pozwanej, to pokrywała się ona w zakresie kwoty 4.931,31 zł. zasądzonej tytułem kosztów dodatkowych odczytów podczas wykonywania ścian szczelinowych, z apelacją pozwanego. Uwzględnienie apelacji pozwanego w tym zakresie oznacza zatem również uwzględnienie apelacji interwenienta ubocznego w tej części.

W pozostałym zakresie tj. co do kwoty 11.750,05 zł. zasądzonej przez sąd I instancji za wykonanie schodów strychowych i klapy p.poż oraz kwoty 2.991,39 zł. zasądzonej tytułem malowania klap pożarowo – oddymiających przy belkach chłodzących, apelacja interwenienta ubocznego uległa oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. Ustalenia faktyczne poczynione w tym zakresie przez sąd I instancji są prawidłowe i Sąd Apelacyjny odwołuje się do nich. Prawidłowe są także rozważania prawne tego sądu. Apelujący nie wykazał aby w/w roszczenia uległy przedawnieniu. Termin przedawnienia rozpoczął bieg od sporządzenia protokołu odbioru robót z 14.04.2010r. Schody strychowe i klapa p.poż nie były przewidziane w projekcie i nie zostały objęte wynagrodzeniem kosztorysowym a powód nie mógł przewidzieć konieczności wykonania tych robót. Czym innym jest wyjście do pomieszczenia technicznego nad klatką schodową po klamrach na ścianie tej klatki schodowej a czym innym wyjście po schodach strychowych. Z opinii biegłych wynika, że projekt nie przewidywał wyjścia na dach - wyłazu ani drabiny (k.2211). Schody strychowe i klapa p.poż stanowią zatem roboty dodatkowe, za które w myśl par. 3 pkt 11 umowy przysługuje wykonawcy wynagrodzenie. Pozwany nie zaskarżył wyroku sądu I instancji uwzględniającego powództwo w tym zakresie i nie kwestionuje wysokości należnego z tego tytułu wynagrodzenia.

Jeśli chodzi o klapy pożarowo oddymiające, to dokumentacja projektowa określała kolor klap oddymiających przy belkach chłodzących. W trakcie budowy projektant z uwagi na zmianę architektury wnętrza (koloru posadzek i okładzin) zdecydował o zmianie koloru, co spowodowało konieczność ich pomalowania. Oczywistym jest, że praca ta nie była objęta wynagrodzeniem kosztorysowym, nie była też możliwa do przewidzenia w chwili ustalania tego wynagrodzenia, bo decyzja o zmianie koloru posadzek podjęta została w trakcie realizacji robót tj. po zawarciu umowy. Była to praca dodatkowa. Umowa zaś przewidywała, że za prace dodatkowe przysługuje wykonawcy wynagrodzenie (par. 3 pkt 11 umowy z 24.04.2007 k.67). Powód sporządził na tę okoliczność protokół konieczności 5.03.2010r. (k.820-821) wraz z wyceną kosztorysową (k.822-824), której pozwany nie kwestionuje. W tym zakresie pozwany nie zaskarżył wyroku sądu I instancji uwzględniającego powództwo.

Apelacja interwenienta ubocznego nie jest także zasadna w zakresie orzeczenia o kosztach sądowych za I instancję. Sąd Apelacyjny podziela w tym zakresie stanowisko sądu I instancji. Interwenient przystępując do sprawy wnosił o oddalenie powództwa w całości (k.1142 tom 6). Ostatecznie po korekcie wyroku sądu I instancji przez Sąd Apelacyjny pozwany wygrał w 53,54%. Art. 107 k.p.c. nie obliguje sądu do przyznania interwenientowi ubocznemu kosztów interwencji od przeciwnika procesowego zobowiązanego do zwrotu kosztów stanowiąc, że sąd „może” je przyznać. Kryterium oceny uprawnień i obowiązków w zakresie kosztów należnych interwentowi stanowi także – wyrażona w art. 102 – zasada słuszności (zob. postanowienie SN z 1.06.1965 r., I PZ 34/65, OSNCP 1966/2, poz. 27). Przyznanie interwenientowi kosztów interwencji dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy jest to uzasadnione wynikiem sprawy. Jednak nawet wówczas, zasądzenie tych kosztów możliwe jest w drodze wyjątku. W sprawie niniejszej wynik sprawy tj. tylko częściowe uwzględnienie żądań pozwanego (w około 50%) nie przemawia za przyznaniem kosztów interwencji ubocznej. Nie zachodzą też okoliczności szczególne, które za przyznaniem takich kosztów mogły by przemawiać, nie należy do nich ilość pism procesowych złożonych przez interwenienta ani ilość rozpraw, w których pełnomocnik interwenienta uczestniczył. Wkład interwenienta w rozpoznanie sporu porównywalny jest z wkładem pozostałych stron procesu, którego rozstrzygnięcie w przeważającej mierze wymagało wiadomości specjalnych. Brak jest podstaw do przyjęcia, że interwenient przyczynił się w sposób znaczący do rozstrzygnięcia sprawy. Niewątpliwie podejmował czynności w celu obrony swoich interesów, jest to jednak kryterium dopuszczalności interwencji ubocznej, zatem okoliczność taka sama w sobie nie jest wystarczająca dla przyznania zwrotu kosztów w sytuacji przegrania procesu przez stronę, do której interwenient przystąpił, niemal w połowie.

Jeśli chodzi o apelację powoda, uległa ona uwzględnieniu do kwoty 343.719,80 zł. wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od 23.01.2011r., zasądzonej przez Sąd Apelacyjny tytułem kosztów zwiększenia obmiaru okładzin akustycznych (wyliczenie kwoty przez biegłych k.1212 tom 6).

W przedmiarze inwestorskim wskazano mniejszą powierzchnię okładzin akustycznych o 493,38 m² niż wynikało to z projektu podstawowego. Wykonawca wykonał więc o około 19% większą powierzchnię okładzin niż przewidywał kosztorys inwestorski na podstawie przedmiaru. W projekcie podstawowym i kosztorysie inwestorskim nie przewidziano także elementów narożnych paneli. Staranny wykonawca mógłby wykryć tego rodzaju nieścisłość gdyby dysponował projektem architektonicznym elewacji wewnętrznych (projekt budowlany 2 i 3 tego projektu nie zawierał). Na wykrycie w/w niedopatrzenia potrzebny byłby duży nakład pracy (biegli k.1211 tom 6).

Zgodnie z art. 632 par. 1 k.c., jeżeli strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. Zgodnie z par. 2 tego artykułu, jeżeli jednak wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę.

Art. 632 k.c. stosuje się do umowy o roboty budowlane przez analogię, (uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów, z dnia 29 września 2009 r. , III CZP 41/09 (przepisy art. 629 i 632 § 2 k.c. mogą mieć zastosowanie w drodze analogii do umowy o roboty budowlane). W ocenie Sądu Apelacyjnego stosując art. 632 k.c. należy uwzględnić specyfikę konkretnej umowy oraz okoliczności sprawy i treść umowy. W niniejszej sprawie umowa z 24.04.2007r. dotyczyła budowy budynku (...) wraz z towarzyszącymi elementami. Była to inwestycja skomplikowana i trudna między innymi z uwagi na lokalizację. Zaproszenie do złożenia oferty zostało powodowi przesłane 9.02.2007r. Dokumentacja związana z projektem została przekazana 13.02.2007r. Oferta została złożona 26.03.2007r. Oczywistym jest, że w okresie od 13.02.2007r. do 26.03.2007r. powód nie był w stanie zweryfikować wszystkich wyliczeń zawartych w przedmiarze i kosztorysie inwestorskim. Wykrycie, że przedmiar ten wskazuje o około 19% mniejszą powierzchnię okładzin akustycznych i nie przewiduje elementów narożnych wymagało dużego nakładu pracy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w sprawie niniejszej nieuprawnione jest stanowisko, zgodnie z którym podwyższenie wynagrodzenia ryczałtowego jest niedopuszczalne ze względu na treść art. 632 par. 1 k.c. czy też ze względu na treść par. 7 pkt 3 umowy z 24.04.2007r. stanowiącego, że Generalny wykonawca nie będzie mógł się powoływać na pominięcie lub błąd, również co do przedmiaru, czy specyfikacji zawartych w dokumentach umownych w celu uzyskania zmiany wysokości wynagrodzenia (k.76), albowiem błąd wywołany został przez zamawiającego, który dostarczył wykonawcy przedmiar i kosztorys inwestorski z błędnymi wyliczeniami, a wykrycie błędu wymagało dużego nakładu pracy. Z uwagi na czas, jaki upłynął od przekazania powodowi dokumentacji związanej z projektem do złożenia oferty, wykrycie błędu nie było możliwe. Wykonawca działa w zaufaniu do drugiej strony umowy a co najważniejsze obie strony zobowiązane są do lojalności. Przedłożenie przedmiaru zawierającego błędne wyliczenia w przypadku skomplikowanej inwestycji budowlanej narusza zasadę lojalności i jako takie nie zasługuje na ochronę prawną.

W sprawie niniejszej nie sposób przyjąć, że wykonawca nie zachował należytej staranności. W przypadku inwestycji o znacznym stopniu skomplikowania niemożliwe jest sprawdzenie przez wykonawcę poprawności wszystkich wyliczeń zawartych w dostarczonych mu dokumentach, co więcej nie jest on zobowiązany do sprawdzenia każdego obmiaru przedstawionego przez inwestora, który zlecił sporządzenie dokumentacji budowlanej profesjonalnym firmom (SN z27.03.2000r. sygn. III CKN 629/98).

W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że strony umowy o roboty budowlane mogą określić wynagrodzenie za wykonane roboty budowlane w postaci wynagrodzenia ryczałtowego przy możliwej modyfikacji tego wynagrodzenia, w zależności od konieczności wystąpienia robót dodatkowych lub zmniejszenia zakresu robót podstawowych.

W umowie z 24.04.2007r. w par. 3 pkt 11 strony przewidziały, że wykonawcy przysługuje dodatkowe wynagrodzenie za wykonanie prac dodatkowych bądź zamiennych a w par. 4 pkt 24 wskazały, że jeżeli w toku realizacji umowy ujawni się konieczność prowadzenia robót lub innych czynności, które generalny wykonawca powinien był przewidzieć na podstawie dokumentów stanowiących załączniki do umowy, na etapie składania oferty i podpisania umowy i/lub które wynikają z obowiązujących przepisów prawa, generalny wykonawca zobowiązany jest do ich wykonania na koszt własny ( k72). Jednocześnie w par. 7 pkt 3 umowy wskazały, że generalny wykonawca nie będzie mógł się powoływać na pominięcie lub błąd, również co do przedmiaru, czy specyfikacji zawartych w dokumentach umownych w celu uzyskania zmiany wysokości wynagrodzenia ( k.76).

Intencją stron było zatem aby generalny wykonawca otrzymał dodatkowe wynagrodzenie za roboty, których nie mógł przewidzieć na podstawie dokumentów stanowiących załączniki do umowy. W świetle okoliczności sprawy powód nie mógł przewidzieć, że w przedmiarze inwestorskim wskazano mniejszą powierzchnię okładzin akustycznych o 493,38 m² niż wynikało to z projektu podstawowego i nie był w stanie dokonać sprawdzenia wyliczeń w tym zakresie przed złożeniem oferty, zatem roszczenie o zapłatę kosztów zwiększenia obmiaru okładzin akustycznych jest uzasadnione.

Zastrzeżenie w umowie, że generalny wykonawca nie będzie mógł się powoływać na pominięcie lub błąd, również co do przedmiaru, czy specyfikacji zawartych w dokumentach umownych może dotyczyć jedynie sytuacji, w których pominięcie lub błąd są wynikiem nienależytej staranności wykonawcy, natomiast nie może dotyczyć sytuacji, w których pominięcie lub błąd są wynikiem zaniżenia powierzchni robót w przedmiarze i kosztorysie inwestorskim a więc wynikiem nielojalnego postępowania zamawiającego. Jeżeli błąd wywołany jest przez zamawiającego choćby nieumyślnie, generalny wykonawca jest uprawniony do żądania zapłaty za wykonane roboty na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu przy przyjęciu, że wykonane prace wykraczają poza zakres świadczenia wykonawcy ustalony w umowie.

W pozostałej części apelacja powoda jest bezzasadna i uległa oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Roszczenia o zasądzenie: kosztów zagęszczenia geodezyjnych pomiarów reperów (pomiarów przesunięcia pionowego i poziomego) w okresie pompowania wody – 13.496,22 zł., kosztów wzbogacenia mieszanki bentonitowej polimerami – 20.244,41 zł., kosztów wypełnienia wykopu zawiesiną wolno – twardniejącą – 72.702,46 zł., kosztów ponownego wykonania zasypanych sekcji – 267.710 zł., uległy przedawnieniu. Bieg terminu przedawnienia należy liczyć od protokołu odbioru robót z 31.03.2008r. W tej dacie na mocy poprzednich protokołów odbioru oraz protokołu z 31.03.2008r. zamawiający odebrał roboty w postaci ścian szczelinowych – roboty ziemne i betonowe. Do przedawnienia doszło 31.03.2011r. a więc przed wniesieniem pozwu. Wymagalność tych roszczeń zależała od podjęcia przez powoda czynności w postaci wezwania pozwanego do zapłaty. Najwcześniej możliwym terminem, w którym powód mógł taką czynność podjąć był moment odbioru robot przez pozwanego.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zastosowania art. 5 k.c. gdy idzie o ocenę dopuszczalności podniesienia przez pozwanego zarzutu przedawnienia. Powód nie przytoczył takich okoliczności, które mogłyby świadczyć o nadużyciu prawa przez pozwanego, zwłaszcza że oba podmioty są profesjonalistami i że powód zdawał sobie sprawę z tego, że nie wszystkie wykonane przez niego prace objęte zostały umówionym wynagrodzeniem.

Niezależnie od przedawnienia w/w roszczeń Sąd Apelacyjny wskazuje, iż podziela stanowisko sądu I instancji odnośnie ich niezasadności. Zarzuty podniesione w apelacji stanowią jedynie polemikę z rozstrzygnięciem tego sądu. Przytaczane przez powoda zeznania świadków nie wpływają na rozstrzygnięcie albowiem w tym zakresie miarodajna była opinia biegłych, którzy zaprezentowali jednoznaczne stanowisko, iż wzbogacenie mieszanki bentonitowej polimerami było normalną praktyką wykonawczą przy tego rodzaju budowach, wypełnienie sekcji zawiesiną wolno-twardniejącą stanowi normalną technologię wykonania ścian szczelinowych, nie były to roboty dodatkowe. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko, iż po zasypaniu pierwszej sekcji powód miał świadomość problemu i powinien był, jako profesjonalista przewidzieć, że kolejne sekcje także mogą ulec zawaleniu i dopasować model postępowania do istniejących warunków.

Jeśli chodzi o dodatkowe pomiary geodezyjne w okresie pompowania wody, to należy wskazać, że zgodnie z umową - par. 4 pkt 19 wykonawca zobowiązał się do zapewnienia sobie obsługi geodezyjnej, geotechnicznej i archeologicznej o ile zaistnieje taka potrzeba i koszty tej obsługi miały obciążać generalnego wykonawcę (k.74), zatem postanowienia umowy nie pozwalają na uwzględnienie w/w roszczenia.

Jeśli chodzi o pozostałe roszczenia, trafnie przyjął Sąd Okręgowy, że w świetle zawartej przez strony umowy brak jest podstaw do ich uwzględnienia.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko sądu I instancji, że wykonawca powinien był przewidzieć konieczność zabezpieczenia kabli elektrycznych – kwota 57.430,69 zł. objęta jest wynagrodzeniem ryczałtowym. W par. 4 pkt 24 umowy strony wskazały, że jeżeli w toku realizacji umowy ujawni się konieczność prowadzenia robót lub innych czynności, które generalny wykonawca powinien był przewidzieć na podstawie dokumentów stanowiących załączniki do umowy, na etapie składania oferty i podpisania umowy i/lub które wynikają z obowiązujących przepisów prawa, generalny wykonawca zobowiązany jest do ich wykonania na koszt własny (k.72). Konieczność zabezpieczenia kabli elektrycznych wynikała z obowiązujących przepisów prawa. Fakt, że obudowy nie były przewidziane projektem i że dopiero Straż Pożarna zwróciła uwagę na brak obudowy, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Roszczenie o zasądzenie wyższych kosztów robót drogowych – kwota 7.999,24 zł. trafnie zostało oddalone. Zgodnie z umową stron - par. 4 pkt 6, jeżeli realizacja zobowiązań wynikających z umowy wymaga prowadzenia prac poza godzinami dziennymi ( 6.00-22.00) generalny wykonawca jest obowiązany uprzednio poinformować o tym kierownika kontraktu. Generalny wykonawca pokrywa wszelkie koszty dodatkowe wynikające z prowadzenia prac poza godzinami wymienionymi w zdaniu poprzednim (k.70). Biegli wyliczyli należne powodowi wynagrodzenie bez jego zwiększenia z tytułu pracy w godzinach nocnych i tak wyliczone wynagrodzenie zostało przez sąd I instancji zasądzone. Treść par. 4 pkt 6 umowy przemawia przeciwko zasądzeniu na rzecz powoda dalszej kwoty stanowiącej zwyżkę za pracę w godzinach nocnych.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenie sądu I instancji, że powód nie udowodnił zasadności zasądzenia kosztów przestoju w okresie od 11.09.2008r. do 23.10.2009r. – kwota 40.601,30 zł. brutto. Jak wskazali biegli powód mógł w tym czasie wykonywać inne prace, inspektor nadzoru nie wyraził zgody jedynie na wykonywanie prac elewacyjnych. Sam powód przyznaje, że w niższej części budynku wykonywano część prac instalacyjnych. Biegli jednoznacznie wskazali, że można było kontynuować roboty wewnętrzne w pełnym zakresie na kondygnacjach +3 do +7, podobnie jak na wszystkich kondygnacjach podziemnych (k.1933 tom 10).

Prawidłowo sąd I instancji oddalił roszczenie o zasądzenie kwoty 92.347,19 zł. stanowiącej zwiększone koszty zakupu bazaltu w miejsce zakupu marmuru white volakas. Jak wynika z opinii biegłych przedstawiona przez powoda cena bazaltu przekracza uśrednioną cenę rynkową, zaś cena marmuru jest znacznie niższa niż uśredniona cena rynkowa (opinia k.1932-1933 tom 10) Próbka marmuru przedstawiona przez wykonawcę nie spełniała parametrów jakościowych (świadek R. K. k 991 tom 5). Projektant twierdził, że zastosowanie projektowanego kamienia i zachowanie wymaganych parametrów jest realne (świadek K. k.999 i świadek B. S. k.972). Należy także podkreślić, że inwestor zgodził się na zamianę okładzin pod warunkiem, że nie spowoduje to zwiększenia ceny (k.617 tom 4) oraz, że powód sam zaproponował zmianę okładzin i że w kosztorysie inwestorskim na okładziny kamienne przewidziano odpowiednio dużą kwotę. Zasądzona przez sąd I instancji kwota 34.832,46 zł. tytułem zwiększenia kosztów zakupu bazaltu jest adekwatna. Powód nie udowodnił zasadności zasądzenia kwoty wyższej. Nie udowodnił, że marmur odpowiedniej jakości zakupiłby za znacznie niższą kwotę niż bazalt. Oferty jakie uzyskał na zakup marmuru dotyczyły surowca nie spełniającego wymaganych parametrów. Nie ma podstaw do kwestionowania opinii biegłych sądowych odnośnie uśrednionych cen zakupu marmuru odpowiedniej jakości.

Sąd Apelacyjny podziela także stanowisko sądu I instancji, iż roszczenie o zapłatę kwoty 63.881,92 zł. tytułem kosztów zmiany sposobu obudowy Lizen jest bezzasadne. Montaż obudowy Lizen był przewidziany w projekcie i objęty jest wynagrodzeniem kosztorysowym. Rację ma sąd I instancji, że zabrakło odpowiedniej współpracy na linii projektant – wykonawca odnośnie sposobu montażu obudowy Lizen. Chodziło o licowanie zabudowy oraz sufitu podwieszanego, jeśli projekt nie zawierał w tym zakresie szczegółowych wytycznych, rolą wykonawcy było zasięgnięcie informacji od projektanta. Sąd Apelacyjny podziela w tym zakresie wywody Sądu Okręgowego. Powód jako profesjonalista powinien był zadbać o estetykę montażu.

Wskutek częściowej zmiany wyroku sądu I instancji zmianie uległy proporcje, w jakich każda ze stron wygrała spór. Łącznie na rzecz powoda zasądzono kwotę 752.013,49 zł. a dochodził zapłaty kwoty 1.618.547,50 zł., zatem wygrał w 46,46%. W związku z powyższym zmianie uległ punkt trzeci zaskarżonego wyroku w ten sposób, że Sąd Apelacyjny orzekł, iż powód ponosi koszty procesu w 53,54% a pozwany w 46,46%.

Sąd Apelacyjny dokonał częściowej zmiany zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 par. 1 k.p.c., natomiast podstawę częściowego oddalenia każdej z apelacji stanowi art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z art. 100 k.p.c.

Powód wygrał ze swojej apelacji 343.719,80 zł. tj. 45,75%, zatem należy mu się zwrot poniesionej opłaty od apelacji w kwocie 17.187,81 zł.

Z apelacji pozwanego powód wygrał 86.381,71 zł. Łącznie z obu apelacji powód wygrał 430.101,51 zł., z sumy 1.121,602,63 zł stanowiącej wartość przedmiotu zaskarżenia w obu apelacjach, co stanowi 38,35%.

Pozwany przegrał ze swojej apelacji 86.381,71 zł. tj. 23,33% , to należy mu się zwrot opłaty od apelacji w wysokości 76,67% tj. w kwocie 14.193,91 zł.

Z apelacji powoda pozwany wygrał co do kwoty 283,859,61 zł. Łącznie z obu apelacji pozwany wygrał 61,65%.

Koszty zastępstwa procesowego liczone od łącznej wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacjach powoda i pozwanego tj. od kwoty 1.121.602,63 zł. wynoszą 8100 zł. Z tej kwoty dla pozwanego należy się 61,65% tj. 4.993,65 zł. a dla powoda 38,35% tj. 3.106,35 zł.

Z tytułu kosztów zastępstwa procesowego od powoda dla pozwanego należna jest kwota 1887,30 zł., (4.993,65 – 3106,35zł.), natomiast z tytułu opłaty od apelacji powodowi należy się od pozwanego 2.993,90 zł. ( 17.187,81 – 14.193,91 zł.), czyli ostatecznie od pozwanego powodowi należy się kwota 1106,60 zł. (2.993,90 – 1887,30) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego w zwiększonej stawce, ponieważ postępowanie apelacyjne zakończyło się na pierwszej rozprawie, zaś nakład pracy pełnomocników procesowych nie przekraczał zakresu niezbędnego dla wywiedzenia i uzasadnienia apelacji.

Z uwagi na wynik postępowania apelacyjnego, w tym na fakt, że interwenient uboczny z apelacji własnej doprowadził do zmiany wyroku co do kwoty 4.042,06 zł. (wobec zaskarżenia wyroku co do kwoty 19.673 zł.) a więc w 20,5% Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zasądzenia na rzecz interwenienta ubocznego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Odnośnie kosztów postępowania apelacyjnego interwenienta ubocznego aktualność zachowują wywody Sądu Apelacyjnego poczynione w ramach uzasadnienia rozstrzygnięcia apelacji interwenienta ubocznego odnośnie kosztów procesu za I instancję.

SSA Ewa Kaniok

Dodano: 24 stycznia 2022, Opublikował(a): Aneta Walkowska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: Ewa Kaniok
Data wytworzenia informacji: 24 listopada 2021