Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 grudnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym

Przewodniczący: Sędzia SA Bernard Chazan

Sędziowie: SA Przemysław Kurzawa

SA Robert Obrębski (spr.)

Protokolant: Katarzyna Iwanicka

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2020 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa S. (...)

przeciwko W. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie z dnia 21 sierpnia 2020 r., sygn. akt II C 1637/19

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym w części w ten sposób, że uchyla nakaz zapłaty z dnia 17 października 2017 r. Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie, sygn. akt II Nc 371/17, w części dotyczącej odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 3704439,52 zł (trzy miliony siedemset cztery tysiące czterysta trzydzieści dziewięć złotych pięćdziesiąt dwa grosze) za okres od dnia 21 marca 2017 r. do dnia 6 kwietnia 2017 r. i w tym zakresie umarza postępowanie w sprawie;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od W. B. na rzecz S. (...) kwotę 18750 zł (osiemnaście tysięcy siedemset pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Przemysław Kurzawa Bernard Chazan Robert Obrębski

Sygn. akt VA Ca 530/20

UZASADNIENIE

Pozwem z 20 października 2017 r. S. (...) wniósł o wydanie w stosunku do J. B. nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na kwotę 3704439,52 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 21 marca 2017 r. do dnia zapłaty tytułem spłaty pożyczki zaciągniętej przez pozwanego umową z 18 stycznia 2013 r., wierzytelności z której zostały przy jej zawarciu zabezpieczone wekslem własnym in blanko pozwanego, który umowy tej nie wykonywał, doprowadził do jej wypowiedzenia i postawienia w stan wymagalności całej należności głównej wynoszącej 2986388,99 zł, od której na moment wypełnienia weksla zostały naliczone odsetkami w kwocie 412538,59 zł, odsetkami karne z tytułu należności przeterminowanych w kwocie 305430,94 zł oraz opłaty za wezwania do zapłaty w wysokości 81 zł.

W zarzutach od wydanego w tej sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym pozwany zaskarżył ten nakaz w całości i wskazywał, że powód nie udowodnił co do zasady, ani w odniesieniu do wysokości należności, jak też że weksel został w związku z tym wypełniony niezgodnie z deklaracją wekslową, w szczególności w świetle rozbieżności pomiędzy numerem umowy określonym w jej treści jako (...) a podanym w pozwie numerem (...).

Wyrokiem z 21 sierpnia 2020 r. Sąd Okręgowy uchylił wydany w sprawie nakaz zapłaty w zakresie kosztów procesu i kosztów sądowych oraz utrzymał ten nakaz w pozostałym zakresie, a ponadto zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 15017 r. tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 1500 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego oraz nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie kwotę 25000 zł tytułem kosztów sądowych, od których powód został w sprawie zwolniony.

Na podstawie zebranych dowodów z dokumentów, Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 18 stycznia 2013 r. pomiędzy S. (...), postawioną następnie w stan upadłości likwidacyjnej, w związku z którą L. K. została powierzona funkcja syndyka jej masy upadłościowej, a J. B. została zawarta umowa pożyczki w walucie polskiej na kwotę 3100000 zł na okres 10 lat z oprocentowaniem, które odpowiadało stopie referencyjnej ustalanej przez RPP, powiększonej o marżę wynoszącą 0.95 % w stosunku rocznym. Łączna kwota do zapłaty przez okres jej obowiązywania do 10 stycznia 2023 r. została określona w tej umowie na 6302403,82 zł. Pożyczka miała być spłacana w ratach miesięcznych podanych w harmonogramie jej spłaty. Łączna prowizja pożyczkodawcy została natomiast określona na kwotę 155000 zł za cały okres obowiązywania umowy. Ustalona też została wysokość opłat za wezwania dłużnika do zapłaty należności w niej przewidzianych, których wartość łącznie została wyliczona przez Sąd Okręgowy na kwotę 81 zł za trzy przedsądowe wezwania pozwanego do zapłaty, po 27 zł każde z nich. Ustalone też zostało, że przy zawarciu umowy pozwany podpisał weksel in blanco wraz z deklaracją , który stanowił zabezpieczenie dla strony powodowej. Umowa została oznaczona numerem (...)., pod którym trzy wezwania do zapłaty były do pozwanego kierowane, w związku z zaległościami w jej wykonywaniu, które na 19 czerwca 2013 r. wynosiły 50410,63 zł i 27 zł z tytułu kosztów wezwana. W późniejszym zaś czasie regularnie wzrastały z tego samego powodu. Ustalone zostało, że 20 października 2015 r. powód wystawił i przesłał pozwanemu wezwanie do zapłaty należności głównej, która wówczas wynosiła 281919,60 zł z odsetkami naliczonymi na kwotę 300958,89 zł oraz z odsetkami karnymi wynoszącymi 13643,56 zł. Ostateczne wezwanie zostało zaś wysłane do pozwanego 15 grudnia 2015 r. i dotyczyło należności głównej w kwocie 332946,71 zł, odsetek umownych w wysokości 338541,56 zł i odsetek karnych w kwocie 18244,61 zł, a ponadto kosztów windykacji wynoszących 54 zł . W dniu zaś 10 lutego 2016 r., jak ustalił Sąd Okręgowy, wobec braku spłaty zadłużenia przez pozwanego, powód złożył i przesłał oświadczenie dotyczące wypowiedzenia umowy z 18 stycznia 2013 r. nr (...) r. z zachowaniem 30 dni wypowiedzenia. Oświadczenie to zostało przez pozwanego odebrane w dniu 19 lutego 2016 art.

Pismem z 24 lutego 2017 r., jak ustalił Sąd Okręgowy, powód zawiadomił pozwanego o wypełnieniu weksla in blanco na kwoty należności głównej, jak też odsetek umownych i karnych oraz kosztów wezwań, podane w pozwie oraz wydanym w tej sprawie nakazie zapłaty. Pozwany został wezwany do tego, by się stawił w siedzibie wierzyciela 20 marca 2017 r. w celu okazania weksla i jego wykupienia. Do wezwania tego się dostosował kwitując swoim podpisem przedstawienie weksla do zapłaty. Zanegował wysokość odsetek karnych, lecz zobowiązania wekslowego nie zrealizował w żadnej części.

Oceniając znaczenie prawne podanych okoliczności, Sąd Okręgowy uznał zarzuty pozwanego w zakresie należności merytorycznych za bezpodstawne i wskazał, że zachodziły podstawy do wypowiedzenia umowy pożyczki z dnia 18 stycznia 2013 r. ze względu na jej niewykonywanie przez pozwanego, jak też do wypełnienia weksla, który był jej zabezpieczeniem, zgodnie z deklaracją, która została przez pozwanego podpisana wraz z wekslem. Sąd Okręgowy podał, że pozwany nie podważył weksla. Nie wykazał bowiem zasadności zarzutów, które wywodził ze stosunku podstawowego. Nie udowodnił bowiem, aby weksel ten został wypełniony na kwotę przenoszącą wysokość zobowiązań pozwanego z tej pożyczki ani w zakresie należności, ani też odsetek umownych i karnych, które zostały zastrzeżone w dopuszczalnej wysokości i prawidłowo zostały naliczone przez powoda, który był uprawniony również do żądania odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia przedstawienia weksla do wykupu, stosownie do art. 481 k.c. Uchylenie wydanego w sprawie nakazu zapłaty w zakresie kosztów procesu i kosztów sądowych Sąd Okręgowy uzasadnił poprzez odwołanie się do zasady, zgodnie z którą o kosztach procesu należy orzekać w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, którym nie był nakaz zapłaty, lecz wyrok wydany po rozpoznaniu zarzutów pozwanego. O kosztach procesu w tej samej wysokości Sąd Okręgowy orzeł więc w drugim punkcie wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. O obciążeniu pozwanego nieuiszczoną opłatą od pozwu, w związku z tym, że powód został od niej zwolniony, Sąd Okręgowy zaś orzekł na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pozwany, który zaskarżył ten wyrok w całości i zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 379 § 5 k.p.c. przez doprowadzenie do nieważności postępowania wskutek pozbawienia pozwanego możności obrony swoich praw z tego powodu, że ostatni termin rozprawy, po której wyrok ten został wydany, nie został odroczony, pomimo tego, że nieobecność pozwanego, który zamierzał złożyć wyjaśnienia przed Sądem Okręgowym co do zarzutów podnoszonych w tej sprawie, była w pełni usprawiedliwiona wykonywaniem w tymże dniu badania na obecność wirusa COVID – 19 u powoda. Drugi zarzut apelacji dotyczył naruszenia przez Sąd Okręgowy zasad oceny dowodów z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że stan faktyczny tej sprawy nie pozostawiał wątpliwości, mimo że pozwany zgłaszał wielokrotnie zastrzeżenia co do naliczenia przez powoda kwot należności oraz odsetek karnych, jak też wypełnienia weksla, i zamierzał swoje zastrzeżenia w tej sprawie wyjaśnić podczas przesłuchania, do którego z podanej przyczyny nie doszło. Na podstawie podanych zarzutów, pozwany wnosił o uchylenie wyroku objętego apelację i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania, ewentualnie o jego zmianę poprzez uchylenie wydanego w sprawie nakazu zapłaty w całości i oddalenie powództwa, w obu wypadkach również o obciążenie powoda poniesionymi przez pozwanego kosztami procesu za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powód wnosił o jej oddalenie oraz o obciążenie pozwanego poniesionymi kosztami postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Pismem z dnia 7 grudnia 2020 r. powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od 21 marca 2017 r do 6 kwietnia 2017 r. w związku z zaliczeniem przez powoda zaległości pozwanego w kwocie 12600,42 zł.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W zakresie, w którym powództwo zostało cofnięte ze zrzeczeniem się roszczenia co do odsetek od należności głównej wynoszącej 3704439,52 zł za okres wskazany w piśmie powoda z dnia 7 grudnia 2020 r., zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu, a postępowanie w tym zakresie należało umorzyć, zgodnie z art. 386 § 3 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c., o czym Sąd Apelacyjny orzekł w punkcie pierwszym zaskarżonego wyroku. Merytorycznemu rozpoznaniu zaś podlegała apelacja w dalszym zakresie wyroku Sądu Okręgowego. W tej części apelacja nie zasługiwała jednak na uwzględnienie. Została bowiem oparta na bezpodstawnych oraz częściowo niedoprecyzowanych zarzutach wobec ustaleń Sądu Okręgowego, które były w pełni prawidłowe. Oparte przy tym zostały na poprawnie odczytanych dokumentach, w tym na wekslu załączonym do pozwu oraz na deklaracji wekslowej, która pozwalała na jego wypełnienie do kwoty w nim podanej. Pozwany nie wywiązał się bowiem w tej sprawie z ciężaru, który dotyczył podważenia weksla gwarancyjnego zarzutami ze stosunku pożyczki z 18 stycznia 2013 r., oraz w żadnym zakresie nie udowodnił, a nawet nie podał dokładniej, na czym miały one polegać. Ustalenia Sądu Okręgowego nie zostały dokonane z naruszeniem zasad swobodnej oceny dowodów z art. 233 § 1 k.p.c. Zostały więc w całości przyjęte przez Sąd Apelacyjny za podstawę orzeczenia o apelacji, wnioski której nie zasługiwały na uwzględnienie, w tym żądanie, aby wyrok Sądu Okręgowego został uchylony ze względu na rzekomą nieważność postępowania poprzedzającego jego wydanie. Sąd Apelacyjny nieważności tego rodzaju się bowiem nie dopatrzył w tej sprawie i uznał, że zarzut naruszenia ze strony Sądu Okręgowego art. 379 pkt 5 k.p.c. był oczywiście bezzasadny.

Pozwany nie został pozbawiony prawa do obrony w postępowaniu przed Sądem Okręgowym, w tym podczas ostatniej rozprawy, która także poprzedzała wydanie zaskarżonego wyroku. Poza sporem pozostaje, że na rozprawę w dniu 21 sierpnia 2020 r. pozwany się nie stawił, mimo że był na ten termin wzywany na wypadek zachodzenia potrzeby przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron, który ostatecznie został uznany przez Sąd Okręgowy za zbędny. Z treści apelacji, do której załączono dowód przeprowadzenia przez pozwanego badania w tym samym terminie na okoliczność zarażenia wirusem COVID – 19, jasno wynika, że pozwany odbył w tym dniu takie badanie, którego wyniku zresztą nie ujawnił. Dostrzec przede wszystkim należało, że podczas ostatniej rozprawy był zastępowany przez pełnomocnika zawodowego z wyboru, który zapewniał też obronę praw pozwanego, w tym możliwość zgłaszania zarzutów, podnoszenia dopuszczalnych w ty stanie sprawy twierdzeń i składania wyjaśnień. Pozwany nie musiał tego robić osobiście. Przeciwnie, własnym oświadczeniem wyznaczył do tego celu zawodowego pełnomocnika, któremu powinny być znane wszystkie istotne w sprawie okoliczności i zarzuty. Zaprezentowane w apelacji twierdzenie stanowiące podstawowy jej zarzut, jakoby pozwany podczas rozprawy miał złożyć istotne wyjaśnienia, nie zasługiwał na uwzględnienie już z tego powodu, że nie zostało w nim podane, na jakie okoliczności, które nie zostały podane w zarzutach od nakazu zapłaty, pozwany miał składać wyjaśnienia i jakie miały one ewentualnie znaczenie dla wynika sprawy, zwłaszcza że wszystkie istotne zdarzenia i ustalenia Sądu Okręgowego wynikały z dokumentów przedłożonych przez strony, w tym przede wszystkim z weksla, deklaracji i dokumentacji, która dotyczyła stosunku podstawowego, czyli umowy pożyczki z 18 stycznia 2013 r. i historii jej wykonywania przez strony, w tym niewywiązywania się przez pozwanego z obowiązku jej spłacania, mimo wielokrotnych wezwań do zapłaty ze strony pożyczkodawcy, a następnie Syndyka działającego po stronie czynnej. Ogóle twierdzenie, że pozwany miał złożyć wyjaśnienia co do wyliczenia przez powoda należności głównej, odsetek umownych i karnych, pozostawało więc niedoprecyzowane, niedookreślone w odniesieniu do tego, czego miałyby one dotyczyć w sytuacji, gdy wszystkie istotne dla sprawy okoliczności wynikały z dokumentów złożonych przez strony, w tym przede wszystkim przy pozwie. Nie zostały więc przez pozwanego wskazane okoliczności, które wymagałyby także przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron, przynajmniej pozwanego, który nawet w apelacji nie wnosił o przeprowadzenie takiego dowodu i bezzasadnie podnosił, że nieprzeprowadzenie tego dowodu wywołało nieważność procesu w fazie poprzedzającej wydanie zaskarżonego wyroku. Zarzutu tego nie sposób było podzielić, podobnie jak zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy, na etapie oceny dowodów z dokumentów złożonych przez powoda i dokonywania ustaleń opisanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, art. 233 § 1 k.p.c., zwłaszcza że w treści apelacji nie zostało również nawet wskazane, jakie ustalenia Sądu Okręgowego były wadliwe, które z dokumentów oraz w jakim zakresie zostały ocenione nieprawidłowo. Pozwany nie wykazał zasadności tego zarzutu, tak jak zarzutu wypełnienia przez powoda weksla in blanco niezgodnie z deklaracją wekslową. Zarzut zaś bezzasadnego oddalenia przez Sąd Okręgowy wniosku o odroczenie rozprawy wyznaczonej na 21 sierpnia 2020 r. był niedopuszczalny. Po wydaniu przez Sąd Okręgowy postanowienia tej treści obecny na rozprawie zawodowy pełnomocnik pozwanego nawet nie zgłosił zastrzeżenia z art. 162 k.p.c. w zakresie tego postanowienia. W apelacji nie zostało zaś wykazane, aby w tej sprawie zachodziła potrzeba przeprowadzenia dowodu z przesłuchania pozwanego, w świetle art. 299 k.p.c. Taki dowód mógłby zostać zresztą również przeprowadzony w postępowaniu apelacyjnym. Wniosek taki nie został jednak w apelacji zgłoszony. Nie zostało też w niej wskazane, na jakie konkretne fakty pozwany miały być przesłuchiwany, zwłaszcza że w numeracja umowy z 18 stycznia 2013 r., podana w dokumencie, z którego pozwany odczytał nr (...), była niezbyt czytelna i powinna być odczytana jednak jako nr (...).

Dodatkowo należy wskazać, kierując się regułą kontrolowania w instancji odwoławczego prawidłowości zastosowania przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego, które nie zostały omówione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, również dlatego, że stosowne zarzutu nie zostały przez pozwanego w tej sprawie podniesione, że wypowiedzenie umowy z 18 stycznia 2013 r. zgodne było z przepisami prawa, w tym nie naruszały art. 75c prawa bankowego, które miało zastosowanie do tej umowy, z tego mianowicie powodu, że instytucje udzielające pożyczek i kredytów zgodnie z przepisami prawa bankowego, miały dostosować swoją działalność w sposób odpowiadający wymaganiom w tym przepisie określonym, do 25 grudnia 2015 r. Ostateczne wezwanie pozwanego do zapłaty pochodziło zaś z 15 grudnia 2015 r. Nie musiało więc zawierać też informacji o możliwości złożenia przez pozwanego wniosku o restrukturyzację zadłużenia powstałego znaczenie wcześniej z umowy, którą strona powodowa mogła wypowiedzieć znaczenie wcześniej. Nie sposób było więc uznać, aby Sąd Okręgowy naruszył art. 75c prawa bankowego poprzez uwzględnienie żądania pozwu wniesionego w tej sprawie i uwzględnionego nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym, zarzutu od którego nie zasługiwały w żadnej ich części na uwzględnienie, mimo że nakaz ten został uchylony w zakresie kosztów procesu i kosztów sądowych w oparciu o zupełnie chybione przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że o kosztach tych należało orzec dopiero w wyroku wydawanym na podstawie art. 496 k.p.c. Nakaz zapłaty zawsze jest bowiem orzeczeniem, które kończy postępowanie w instancji, nawet jeśli kolejnym takim orzeczeniem jest wyrok wydawany zgodnie z art. 496 k.p.c.

Apelacja pozwanego podlegała więc oddaleniu w części, w której żądanie pozwu nie zostało cofnięte. Na podstawie art. 98 §1 i 3 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt Sąd Apelacyjny zasądził też od pozwanego na rzecz powoda kwotę 18750 zł, obejmującą wynagrodzenie za udział przed Sądem Apelacyjnym zawodowego pełnomocnika, właściwe dla rodzaju sprawy, stopnia jej skomplikowania i nakładu pracy włożonego w tej sprawie przez pełnomocnika powoda.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów i art. 386 § 3 k.p.c., w zakresie zaś, w którym apelacja została oddalona – zgodnie z art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Przemysław Kurzawa Bernard Chazan Robert Obrębski