Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Edyta Jefimko

Sędziowie: SA Ewa Kaniok (spr.)

SO (del.) Małgorzata Dubinowicz-Motyk

Protokolant: Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. W. (1) i E. W.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 2 listopada 2016 r., sygn. akt II C 375/15

I.  oddala apelację;

II.  odstępuje od obciążania powodów kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanego.

Małgorzata Dubinowicz-Motyk Edyta Jefimko Ewa Kaniok

Sygn. akt V ACa 729/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 20 maja 2015 r. W. W. (1) i E. W. wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz solidarnie od (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 107 204,89 zł tytułem odszkodowania za poniesione wskutek stwierdzenia nieważności aktu notarialnego straty majątkowe z ustawowymi odsetkami:

-

od kwoty 2 651,80 zł od dnia 12 lipca 2007 r, do dnia zapłaty;

-

od kwoty 2 929 zł od dnia 27 sierpnia 2009 r. do dnia zapłaty;

-

od kwoty 2 196 zł od dnia 28 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty;

-

od kwoty 2800 zł od dnia 6 sierpnia 2013 r. do dnia zapłaty;

-

od kwoty 5700 zł od dnia 15 października 2013 r. do dnia zapłaty;

-

od kwoty 3532,74 zł od dnia 28 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty;

-

od kwoty 5 560,16 zł od dnia 23 sierpnia 2013 r. do dnia zapłaty;

-

od kwoty 42300 zł od dnia 31 lipca 2013 r. do dnia zapłaty;

-

od kwoty 38 534,93 zł od dnia 26 listopada 2013 r. do dnia zapłaty;

oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania.

(...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od kosztów procesu

W piśmie procesowym z dnia 18 listopada 2015 r. powodowie wyjaśnili, że roszczenie o zapłatę odsetek od kwoty 50 000 zł za okres od 12 lipca 2007 r. do 13 sierpnia 2013 r. na łączną kwotę 38 534,93 zł jest uzasadnione unieważnieniem aktu notarialnego z dnia 12 lipca 2007 r., w której to dacie przekazali E. G. kwotę 50 000 zł. Sąd Okręgowy w Radomiu wyrokiem z dnia 26 sierpnia 2014 r. zasądził od E. G. na rzecz W. i E. W. kwotę 50 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 sierpnia 2013 r. W ocenie powodów brak jest podstaw do obciążania E. G. odsetkami za okres od dnia 12 lipca 2007 r. do dnia 13 sierpnia 2013 r., bowiem przystępując do aktu notarialnego jako pożyczkobiorca on także padł ofiarą błędu notariusza, dlatego powodowie odsetek w powyższej kwocie żądają od ubezpieczyciela notariusza.

W odniesieniu do kosztów procesu powodowie wskazali, że ponieśli koszty wynikające z załączonych do pozwu dokumentów za usługi adwokackie oraz koszty sądowe związane z postępowaniem o stwierdzenie nieważności aktu notarialnego.

Powodowie domagali się także zasądzenia kosztów sporządzenia aktu notarialnego, a ponadto naprawienia szkody w wysokości 42 300 zł jaką ponieśli w związku ze sprzedażą działki B. Z..

Wyrokiem z dnia 2 listopada 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie pierwszym zasądził od (...) S.A. w W. na rzecz W. W. (1) i E. W. kwotę 2.651,80 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 października 2013 r. do dnia zapłaty; w punkcie drugim oddalił powództwo w pozostałym zakresie; w punkcie trzecim ustalił, iż powodowie wygrali sprawę w 2,47% i winni ponieść 97,53% kosztów procesu, zaś pozwany wygrał sprawę w 97,53% i winien ponieść 2,47% kosztów procesu, zaś szczegółowe wyliczenie kosztów procesu pozostawił referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 12 lipca 2007 r. W. W. (1) i E. W. zawarli z E. G. umowę pożyczki przed notariuszem A. H. z Kancelarii Notarialnej w G. przy ul. (...).

Na podstawie umowy powodowie udzielili E. G. pożyczki w wysokości 50.000 zł, zaś E. G., w celu zabezpieczenia długu wynikającego z przedmiotowej umowy, przeniósł na rzecz W. i E. małż. W. własność zabudowanej nieruchomości położonej we wsi M., w gm. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów nr (...) o powierzchni 896 m ^{( 2)}, w przypadku braku zwrotu pożyczki w terminie do dnia 31 grudnia 2007 r. Strony postanowiły, że nieruchomość pozostanie nieodpłatnie we władaniu E. G., który będzie mógł dokonywać nakładów w postaci prowadzenia prac budowlanych, wykończeniowych, remontowych, zagospodarowania terenu itp. z obowiązkiem ponoszenia opłat i wydatków związanych z posiadaniem nieruchomości.

W wypadku gdy w terminie do 31 grudnia 2007 r. pożyczka w kwocie odpowiadającej w dniu zwrotu 35 000 euro nie została zwrócona, E. i W. małż. W. zostaną zaspokojeni z przewłaszczonej nieruchomości w ten sposób, że nie będą mieli obowiązku powrotnego przeniesienia własności nieruchomości, a E. G. nie będzie miał obowiązku zwrotu pożyczki w późniejszym terminie i nastąpi umorzenie zobowiązania. Strony postanowiły, że w takim wypadku E. G. będzie dożywotnio i nieodpłatnie użytkował przedmiotową nieruchomość z prawem przejścia i przejazdu, zaś E. i W. małżonkowie W. nie będą mieli obowiązku zwrotu spadkobiercom E. G. dokonanych przez niego nakładów na nieruchomość, których wartość zostanie zrekompensowana przez faktyczne dożywotnie i nieodpłatne użytkowanie przez niego całej nieruchomości.

Powodowie zobowiązali się do powrotnego przeniesiania własności nieruchomości na rzecz E. G. po dokonaniu przez E. G. terminowego zwrotu pożyczki, odpowiadającej w dniu zwrotu wartości 35.000 euro .

Agencja Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w W. nie otrzymała i nie rozpatrywała w trybie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, umowy o przeniesieniu własności nieruchomości, sporządzonej przez notariusz A. H., nr rep. A (...) z dnia 12 lipca 2007 r.

Przedmiotowa pożyczka nie została powodom zwrócona w terminie.

Pozwem z dnia 22 kwietnia 2008 r. E. G. wniósł do Sądu Rejonowego w Grójcu o unieważnienie aktu notarialnego Rep. A nr (...), sporządzonego w dniu 12 lipca 2007 r. przed notariuszem A. H. w Kancelarii Notarialnej w G. z powodu sporządzenia go w sposób podstępny i nieuczciwy z zamiarem pozbawienia go własności nieruchomości i w celu osiągnięcia niewspółmiernych korzyści w zamian za pożyczkę.

W toku postępowania przed Sądem Rejonowym w Grójcu E. G. zmodyfikował żądanie i wniósł o uzgodnienie treści księgi wieczystej nr KW (...), prowadzonej przez V Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Grójcu z rzeczywistym stanem prawnym i wpisanie go w dziale II wymienionej księgi jako właściciela, podnosząc jednocześnie zarzut nieważności umowy z dnia 12 lipca 2007 r.

Wyrokiem z dnia 28 października 2008 r. Sąd Rejonowy w Grójcu w sprawie o sygn. akt I C 117/08 oddalił powództwo E. G. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Wyrokiem z dnia 14 maja 2009 r. Sąd Okręgowy w Radomiu w sprawie o sygn. akt IV Ca 170/09, na skutek apelacji E. G., uchylił powyższy wyrok Sądu Rejonowego w Grójcu i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

W dniu 19 maja 2009 r. przed notariuszem A. F. z Kancelarii Notarialnej w G., powodowie E. W. i W. W. (1) przenieśli na rzecz B. Z. prawo własności zabudowanej nieruchomości położonej w miejscowości M. o pow. 0,0896 ha, oznaczonej jako działka nr (...) a B. Z. wyraziła na to zgodę. E. i W. małż. W. otrzymali od B. Z. tytułem ceny sprzedaży kwotę 53 000 zł.

W dniu 28 kwietnia 2009 r. powodowie ponieśli koszty pomocy prawnej świadczonej przez adwokata S. W. w wysokości 2.196 zł w związku ze sprawą cywilną w II instancji.

W dniu 27 sierpnia 2009 r. powodowie ponieśli koszty pomocy prawnej świadczonej przez adwokata D. W. w wysokości 2.928 zł w związku ze sprawą Sądu Rejonowego w Grójcu o sygn. akt I C 167/09 w I instancji - II rata.

W dniu 6 sierpnia 2013 r. powodowie ponieśli koszty pomocy prawnej świadczonej przez adwokata D. W. w wysokości 2.800 zł w związku ze sprawą Sądu Rejonowego w Grójcu o sygn. akt I C 167/09 – II rata (kopia faktury k. 17).

W dniu 15 października 2013 r. powodowie ponieśli koszty pomocy prawnej świadczonej przez adwokata M. A. w wysokości 5.700 zł w związku z obsługą prawną związaną ze sporządzeniem 12 lipca 2007 r. aktu notarialnego przez notariusza A. H., w tym zastępstwem procesowym przed Sądem Rejonowym w Grójcu o sygn. akt I C 167/09, sporządzaniem pism procesowych i poza procesowych.

Wyrokiem z dnia 10 czerwca 2013 r. w sprawie o sygn. akt I C 167/09 Sąd Rejonowy w Grójcu ustalił, że umowa pożyczki i przeniesienia własności nieruchomości, zawarta w formie aktu notarialnego w dniu 12 lipca 2007 r. przed notariuszem A. H. w Kancelarii Notarialnej w G., rep. A(...), pomiędzy E. G. a E. W. i W. W. (1) jest nieważna, oraz usunął niezgodność między stanem prawnym nieruchomości, ujawnionym w księdze wieczystej o nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Grójcu V Wydział Ksiąg Wieczystych a rzeczywistym stanem prawnym, w ten sposób, że w dziale II księgi wieczystej jako właściciela nieruchomości, w miejsce B. Z. nakazał wpisać E. G.. Ponadto Sąd zasądził od W. W. (1) i E. W. na rzecz E. G. kwoty po 2.394,66 zł od każdego z nich tytułem zwrotu kosztów procesu, oraz nakazał pobrać od W. W. (1), E. W. i B. Z. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Grójcu kwoty po 1.766,37 zł tytułem pokrycia wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa.

Postanowieniem z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie 1Ds 385/13 Prokurator Prokuratury Rejonowej w Grójcu umorzył śledztwo w sprawie niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariusza publicznego – notariusza A. H. w postaci obowiązku czuwania nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron i sporządzeniu w dniu 12 lipca 2007 r. w G. aktu notarialnego rep. A (...)2007 r. umowy pożyczki i przeniesienia własności bez zachowania warunków wymaganych ustawą z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. Nr 64 poz. 592) oraz na nieudzieleniu stronom zawieranej w formie aktu notarialnego umowy niezbędnych wyjaśnień dotyczących dokonywanej czynności notarialnej, czym działała na szkodę interesu prywatnego W. i E. W., tj. o czyn z art. 231§1 kk – wobec przedawnienia karalności czyn.

W dniu 31 lipca 2013 r. E. i W. W. (1) oddali B. Z. koszty związane z zakupem powyższej nieruchomości oraz koszty związane z postępowaniem w sprawie I C 167/09 Sądu Rejonowego w Grójcu, w łącznej kwocie 95.300 zł, w tym 53 000 zł tytułem ceny zakupu, 2.150 zł tytułem kosztów aktu notarialnego, 850 zł z tytułu podwyższenia wartości nieruchomości, 400 zł tytułem podatku od nieruchomości, 2.912 zł tytułem kosztów postępowania, odsetki od kwoty 56.000 zł za okres od 7 maja 2009 r. do 31 lipca 2013 r. w kwocie 30.835 zł, 5.000 zł tytułem kosztów adwokackich, 153 zł tytułem dojazdów do sądu, prokuratury i policji.

W lipcu 2014 r. E. G. sprzedał przedmiotową nieruchomość za kwotę 220 000 zł.

Wyrokiem z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie I C 93/14 Sąd Okręgowy w Radomiu zasądził od E. G. na rzecz W. W. (1) i E. W. solidarnie, kwotę 50 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 sierpnia 2013 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części, oddalił powództwo wzajemne E. G. w całości oraz zasądził od E. G. na rzecz W. W. (1) i E. W. solidarnie kwotę 11 690 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

W dniu 12 lipca 2007 r. notariusz A. H. objęta była obowiązkowym ubezpieczeniem notariuszy w (...) S.A.

Pismem z dnia 26 listopada 2013 r. (...) S.A. odmówił W. W. (1) i E. W. wypłaty odszkodowania i zadośćuczynienia za szkody poniesione na skutek błędu notariusza A. H..

Sąd Okręgowy uznał, że odpowiedzialność odszkodowawcza (...) S.A. jako ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej notariusza ma charakter akcesoryjny i powstaje jedynie wtedy, gdy odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi sam ubezpieczony notariusz. Odpowiedzialność notariusza jest odpowiedzialnością deliktową opartą na art. 415 k.c. w zw. z art. 49 i art. 81 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2002 r. o sygn. akt. III CKN 694/00 (OSNC2003/9/124) oraz z dnia 9 maja 2008 r., III CSK 366/07).

Sąd wskazał, że zgodnie z art. 49 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. prawo o notariacie (Dz. U. z 1991 r., nr 22, poz. 91 z pózn. zm.) notariusz ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności notarialnych na zasadach określonych w kodeksie cywilnym, z uwzględnieniem szczególnej staranności, do jakiej jest obowiązany przy wykonywaniu tych czynności. Przepis ten nie stanowi jednak samodzielnej podstawy odpowiedzialności notariusza za szkody wyrządzone zaniechaniem dokonania czynności, jak też działaniem polegającym na wykonywaniu czynności notarialnej. Przesłanki odpowiedzialności notariusza należy ustalać w odniesieniu do ogólnych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej obowiązującej na gruncie przepisów kodeksu cywilnego. Oznacza to, że aby doszło do przyznania odszkodowania muszą być wykazane wszystkie przesłanki tej odpowiedzialności łącznie, tj. należy wykazać: zawinione zachowanie ewentualnego sprawcy (czyn wyrządzający szkodę), fakt powstania szkody (uszczerbku majątkowego) oraz adekwatny związek przyczynowo skutkowy między czynem wyrządzającym szkodę, a samą szkodą, przy czym zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania z którego szkoda wynikła (art. 361 § 1 k.c.).

Przepis art. 822 k.c. stanowi, że przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim względem, których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz zostaje zawarta umowa ubezpieczenia. Z kolei przepis art. 824 ¹ § 1 k.c. stanowi, że o ile nie umówiono się inaczej suma pieniężna wypłacona przez ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia nie może być wyższa od poniesionej szkody.

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 grudnia 2003 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej notariuszy (Dz. U. z dnia 19 grudnia 2003 r., nr 218, poz. 2148) ubezpieczeniem OC jest objęta odpowiedzialność notariusza za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego, w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, podczas wykonywania czynności notariusza, o których mowa w art. 1 § 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie.

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo było zasadne jedynie w części dotyczącej poniesionych przez powodów kosztów aktu notarialnego z dnia 12 lipca 2007 r. w wysokości 2 651,80 zł.

Sąd I instancji zwrócił uwagę, że notariusz A. H. nie pouczyła powodów W. W. (1) i E. W. o obowiązkowym powiadomieniu Agencji Nieruchomości Rolnych o umowie z 12 lipca 2007 r. sporządzonej przez nią w formie aktu notarialnego, zaś zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, nabycie nieruchomości rolnej, udziału bądź części udziału we współwłasności nieruchomości rolnej, nabycie akcji i udziałów w spółce prawa handlowego będącej właścicielem nieruchomości rolnej dokonane niezgodnie z przepisami ustawy jest nieważne. W szczególności nieważne jest: dokonanie czynności prawnej bez zawiadomienia uprawnionego do prawa pierwokupu lub bez powiadomienia Agencji - w przypadku określonym w art. 3b i art. 4 ust. 1.

Sąd Rejonowy w Grójcu stwierdził nieważność przedmiotowej umowy z powodu naruszenia przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. Powyższe spowodowało uszczerbek w majątku powodów w postaci uiszczenia kwoty 2.651,80 zł z tytułu opłat związanych z zawarciem umowy pożyczki i przeniesienia własności nieruchomości, która to czynność była nieważna.

Z powyższych względów Sąd Okregowy zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 2 651,80 zł.

Sąd zgodnie z art. 481 § 1 k.c., zasądził odsetki na rzecz powodów od dnia 23 października 2013 r., tj. po upływie 30 dni od dnia wezwania pozwanego do zapłaty, jednocześnie Sąd oddalił roszczenie odsetkowe w pozostałej części.

W ocenie Sądu nie było podstaw do przyjęcia odpowiedzialności pozwanego za koszty procesu poniesione przez powodów w sprawie I C 167/09 Sądu Rejonowego w Grójcu na kwotę 23.718,16 zł. Powodowie nie wykazali związku przyczynowego pomiędzy błędem notariusza a poniesieniem powyższych kosztów.

W ocenie Sądu Okręgowego Faktura VAT nr (...) wystawiona na kwotę 2.196 zł brutto, jako koszty II instancji jest całkowicie bezzasadna i nie pozostaje w związku z działaniami notariusza. Bezzasadne też jest żądanie zapłaty za fakturę VAT nr (...) na kwotę 5.700 zł brutto, ze względu na fakt, iż brak jest podstaw do ewentualnej rekompensaty kosztów dwóch pełnomocników działających w sprawie I C 167/09 (adw. M. A. oraz adw. D. W.). Ponadto jak wynika z opisu faktury dotyczy ona zarówno obsługi prawnej świadczonej przy sporządzaniu aktu notarialnego z 12 lipca 2007 r., jak i zastępstwa procesowego przed Sądem Rejonowym w Grójcu, bez rozróżnienia jakie kwoty zostały pobrane z tytułu tych dwóch czynności. Wobec podniesienia zarzutu przez pozwanego, w ocenie Sądu w tym zakresie nie są wystarczające zeznania powoda, który stwierdził, iż kwota 5.700 zł brutto dotyczyła jedynie kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd odnosząc się do żądania zapłaty przez pozwanego wartości odsetek ustawowych od kwoty 50.000 zł za okres od dnia 12.07.2007 r. do 13.08.2013 r. w kwocie 38.534,93 zł wskazał, że odsetki te nie są następstwem czynu wyrządzającego szkodę przez notariusza, a więc nie mieszczą się w ramach związku przyczynowego pomiędzy czynem wyrządzającym szkodę, a samą szkodą. Odsetki te, mogły być dochodzone wyłącznie od E. G..

Za całkowicie bezzasadne, Sąd I instancji uznał żądanie rekompensaty kwoty 42.300 zł, tj. straty związanej ze sprzedażą nieruchomości na rzecz B. Z..

Powodowie dokonali bowiem sprzedaży tej nieruchomości w dniu 19 maja 2009 r., a więc 5 dni po ogłoszeniu przez Sąd Okręgowy w Radomiu wyroku z dnia 14 maja 2009 r. w sprawie o sygn. akt IV Ca 170/09 uchylającego wyrok Sądu Rejonowego w Grójcu z dnia 28 października 2008 r. w sprawie o sygn. akt I C 117/08 i przekazującego sprawę o unieważnienie aktu notarialnego do ponownego rozpoznania.

Zawierając w toku postępowania o unieważnienie aktu notarialnego z dnia 12 lipca 2007 r., umowę przenoszącą prawo własności zabudowanej nieruchomości położonej w miejscowości M. o pow. 0,0896 ha, oznaczonej jako działka nr (...) na B. Z., E. i W. małż. W. sami przyczynili się do powiększenia poniesionych kosztów.

Niezależnie od powyższego, Sąd Okręgowy wskazał, że:

-

kwota 2.150 zł jako koszty aktu notarialnego nie została udokumentowana i nie został wykazany fakt jej poniesienia przez B. Z., a także brak jest związku przyczynowego pomiędzy ewentualną koniecznością jej poniesienia a winą notariusza A. H.;

-

kwota 850 zł tytułem opłaty skarbowej z tytułu podwyższenia wartości nieruchomości nie została udokumentowana i nie został wykazany fakt jej poniesienia, ponadto, skoro są to koszty opłaty skarbowej z tytułu podwyższenia wartości nieruchomości, to wywołane zostały przez same strony w/w czynności prawnej zbycia działki, poprzez fakt nieprawidłowego określenia tej wartości, a zatem koszt ten nie pozostaje w związku przyczynowym z deliktem notariusza A. H.;

-

kwota 400 zł tytułem opłaty podatku od działki nie została udokumentowana i nie został wykazany fakt jej poniesienia przez B. Z., a także brak jest związku przyczynowego pomiędzy ewentualną koniecznością jej poniesienia, a działaniem notariusza A. H.;

-

kwota 2.912 zł tytułem zasądzonych kosztów procesu nie została udokumentowana i nie został wykazany fakt jej poniesienia przez B. Z., brak jest również związku przyczynowego pomiędzy ewentualną koniecznością jej poniesienia, a działaniem notariusza A. H.;

-

kwota 30.835 zł tytułem odsetek od kwoty 56 000 zł od dnia 07.05.2009 r. do 31.07.2013 r. nie została wykazana i udokumentowana, dlatego brak jest podstaw do jej uwzględnienia, a ponadto fakt ewentualnej zapłaty przez powodów nie pozostaje w związku przyczynowym z działaniem notariusza A. H., bowiem powodowie zawarli umowę z B. Z. w toku postępowania w sprawie o stwierdzenie nieważności aktu notarialnego z dnia 12 lipca 2007 r.;

-

kwota 5.000 zł tytułem opłaty za pomoc prawną nie została udokumentowana i nie został wykazany fakt jej poniesienia przez B. Z., a ponadto nie pozostaje w związku przyczynowym z działaniem A. H.;

-

kwota 153 zł tytułem dojazdów do sądu, prokuratury i policji również nie została udokumentowana i nie został wykazany fakt jej poniesienia, a ponadto nie pozostaje w związku przyczynowym z działaniem A. H..

Z powyższych względów Sąd Okręgowy oddalił powództwo w pozostałej części.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i art.108 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie zaskarżając go w części tj. w pkt II i III i zarzucili naruszenie:

1.  art. 361 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że kwota 38.534,93 zł nie stanowi korzyści utraconych wskutek błędu notariusza,

2.  art. 361 k.c. poprzez niewłaściwe przyjęcie, że kwota 42.300 zł nie stanowi straty powodów zawinionej przez notariusza;

3.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów i błędy w ustaleniach faktycznych polegające na:

-

przyjęciu, że kwota 38.534,93 zł. mogła być dochodzona bezpośrednio od E. G., podczas gdy z aktu notarialnego zawartego między powodami a E. G. wynika, że w przypadku nie dokonania przez E. G. zwrotu pożyczki zobowiązanie z umowy pożyczki ulega umorzeniu.

-

przyjęciu, że strata w kwocie 42.300 zł na rozliczeniu powodów z B. Z. jest zawiniona przez powodów, gdyż faktycznie jest ona konsekwencją błędu notariusza i to pozwany ponosi za nią odpowiedzialność. Ponadto sąd błędnie ustalił, że poniesione przez B. Z. wydatki i utracone korzyści nie zostały wykazane i udokumentowane.

4.  art. 100 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że w okolicznościach analizowanej sprawy właściwe jest obciążenie powodów kosztami procesu w wysokości 97,53%,

5.  art. 102 k.p.c. poprzez niezastosowanie tego przepisu w analizowanej sprawie i bezzasadne obciążenie powodów kosztami procesu.

Skarżący wnieśli o dopuszczenie dowodu z dokumentów załączonych do apelacji na okoliczności w nich stwierdzone.

W konkluzji skarżący wnieśli o zmianę wyroku poprzez zasądzenie na ich rzecz dodatkowo kwot 38.534,93 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 26 listopada 2013 r. do 31 grudnia 2015r. oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, 42.300 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 31 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, oraz poprzez nie obciążanie powodów kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego. Nadto skarżący wnieśli o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, alternatywie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji są prawidłowe i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne, natomiast po części wadliwe są rozważania prawne sądu I instancji i wymagają korekty.

Rację ma sąd I instancji, że pomiędzy działaniem notariusza a szkodą powodów polegającą na utracie ustawowych odsetek od pożyczki w wysokości 50.000 zł. za okres od dnia 12.07.2007 r. do 13.08.2013 r. w kwocie 38.534,93 zł. nie ma adekwatnego związku przyczynowego ( art. 361 par. 1 k.c.).

Sąd Rejonowy w Grójcu wyrokiem z 10 czerwca 2013r. w sprawie I C 167/09 ustalił, że zarówno umowa pożyczki jak i umowa przeniesienia własności nieruchomości zawarte w formie aktu notarialnego A nr (...) przed notariuszem A. H. są nieważne.

W tej sytuacji szkodą powodów pozostającą w adekwatnym związku przyczynowym z działaniem notariusza jest to, co powodowie uzyskaliby gdyby w/w umowy były ważne.

Powodowie w umowach nie zastrzegli, że w razie niezwrócenia przez E. G. pożyczki uprawnieni będą do odsetek za opóźnienie liczonych od 1.01.2008r., lecz mięli zostać zaspokojeni z przewłaszczonej nieruchomości, która miała być ich własnością a zobowiązanie E. G. miało ulec umorzeniu ( umowa k.10-11), zatem gdyby umowy były ważne a E. G. nie zwróciłby pożyczki w umówionej wysokości powodowie zaspokoiliby się z przewłaszczonej nieruchomości. Szkodę powodów stanowi więc utrata wartości owej nieruchomości według cen z 31.12.2007r. Strata powodów to różnica pomiędzy kwotą 50.000 zł., którą odzyskali na skutek wyroku z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie I C 93/14 wydanego przez Sąd Okręgowy w Radomiu a wartością nieruchomości na dzień 31.12.2007r. Jest to zatem utrata innej korzyści niż dochodzona w niniejszym postępowaniu wykraczająca poza podstawę faktyczną powództwa, którą sąd jest związany. Poza tym powodowie nie oferowali dowodów na okoliczność wartości przewłaszczonej nieruchomości na 31.12.2007r. a w dniu 19.05.2009r. sami określili wartość tej nieruchomości w umowie przeniesienia własności na rzecz B. Z. na kwotę 53.000 zł. ( akt notarialny k.28).

Powodowie nie umówili się mocą aktu notarialnego, że E. G. ma obowiązek zwrócić pożyczkę powiększoną o ustawowe odsetki liczone od daty udzielenia pożyczki tj. od 12.07.2007r. Zastrzegli, że na dzień zwrotu, suma pożyczki ma odpowiadać wartości 35.000 Euro. Gdyby przyjąć, że kwota pożyczki miała być powiększona o odsetki umowne, to takie odsetki przewyższałyby odsetki maksymalne określone w art. 359 par. 2 ¹ k.c. i zgodnie z art. 359 par.2 ² k.c. należałyby się powodom jedynie odsetki maksymalne. W/w postanowienie umowne nie może być jednak zadaniem Sądu Apelacyjnego zakwalifikowane jako ustanowienie odsetek umownych albowiem co do zasady ich wysokość ustalana jest jako ułamek (procent) należności głównej za oznaczony czas korzystania, natomiast strony postanowiły, że E. G. zwróci kwotę odpowiadającą 35.000 Euro według kursu sprzedaży NBP w dniu 31.12.2007r. Jest to klauzula waloryzacyjna mająca charakter klauzuli walutowej. Klauzula walutowa polega na tym, że miernikiem wartości jest określona waluta obca (lub jednocześnie kilka walut obcych) według wskazanego jej kursu ( art. 358 ¹ par. 2 k.c.). W niniejszym procesie powodowie nie domagają się jednak zasądzenia kwoty umówionej waloryzacji ale ustawowych odsetek, których utrata nie pozostaje w związku z działaniem notariusza. Nie ma to jednak znaczenia albowiem niezależnie od wielkości kursu NBP w dniu 31.12.2007r., w sytuacji niezwrócenia pożyczki w terminie zobowiązanie E. G. miało ulec umorzeniu na skutek zaspokojenia się powodów z przewłaszczonej nieruchomości bez względu na wartość tej nieruchomości w dniu 31.12.2007r. Sąd Najwyższy przyjął, że porozumieniem przewidzianym w art. 453 k.c. można objąć także świadczenie polegające na przeniesieniu własności nieruchomości przez pożyczkobiorcę w celu zwolnienia się z długu wynikającego z umowy pożyczki (wyrok z dnia 3 lipca 2008 r., IV CSK 149/08, OSNC-ZD 2009, nr A, poz. 17. Gdy zatem umowy objęte aktem notarialnym rep A (...) były ważne powodowie byliby zaspokojeni z nieruchomości a obowiązek zwrotu przez pożyczkobiorcę pieniędzy wygasłby.

Całkowicie chybione są wywody sądu I instancji, iż powodowie mogą dochodzić ustawowych odsetek od kwoty 50.000 zł. za okres od dnia 12.07.2007 r. do 13.08.2013 r. w sumie 38.534,93 zł. od E. G. z tytułu nienależytego wykonania umowy pożyczki, bo przecież umowa pożyczki jest nieważna, nie można zatem mówić o nienależytym wykonaniu tej umowy, poza tym Sąd Okręgowy w Radomiu oddalił ich powództwo w tym zakresie.

Jeśli chodzi o kwotę 42.300 zł. dochodzoną tytułem zwrotu kosztów sporządzenia aktu notarialnego z 19.05.2009r., a ponadto naprawienia szkody w wysokości 42 300 zł jaką powodowie ponieśli w związku ze sprzedażą działki B. Z., rację ma sąd I instancji, że powodowie przystępując do aktu notarialnego z 19.05.2009r. z B. Z. mięli świadomość, iż toczy się postępowanie z powództwa E. G. o ustalenie nieważności umów pożyczki i przeniesienia własności nieruchomości objętych aktem notarialnym z 12.07.2007r. ( pozew wniesiony został 22.04.2008r. a 14.05.2009r. uchylony został wyrok sądu I instancji oddalający powództwo i sprawę przekazano do ponownego rozpoznania) i powinni byli liczyć się z tym, że w razie przegrania sporu umowa zawarta z B. Z. może okazać się bezskuteczna. Dokonując zbycia nieruchomości na rzecz B. Z. przed zakończeniem w/w postępowania powodowie przyczynili się do powiększenia szkody. Stosownie do art. 362 k.c., jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Notariusz A. H. nie ponosi winy za to, że powodowie w toku procesu o stwierdzenie nieważności umowy przeniesienia własności nieruchomości zdecydowali się zbyć tę nieruchomość.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 100 k.p.c. i art. 102 k.p.c. Powodowie nie wykazali, że w postępowaniu przed sądem I instancji zachodziły szczególne okoliczności uzasadniające odstąpienie od zasady odpowiedzialności za wynik sporu i odstąpienie od obciążania ich obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu za II instancję Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. mając na względzie fakt, że powodowie obciążeni zostali kosztami procesu za I instancję i że w postępowaniu apelacyjnym zwolnieni byli od kosztów w postaci uiszczenia opłaty od apelacji ponad 2000 zł. a także okoliczność, iż sąd I instancji częściowo błędnie uzasadnił zaskarżony wyrok co miało wpływ na wniesienie apelacji.

Ewa Kaniok Edyta Jefimko Małgorzata Dubinowicz - Motyk