Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 9 października 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Przemysław Kurzawa

Sędziowie: SA Robert Obrębski (spr.)

SO (del.) Elżbieta Wiatrzyk-Wojciechowska

Protokolant: Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko B. D. jako następcy prawnemu pozwanego Z. D.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego Z. D.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 26 września 2013 r., sygn. akt IV C 1431/10

postanawia:

I.  odrzucić apelację;

I.  nie obciążać pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego;

II.  przyznać na rzecz radcy prawnego M. W. ze środków Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 7200 (siedem tysięcy dwieście) złotych powiększoną o należny podatek od towarów i usług tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Elżbieta Wiatrzyk-Wojciechowska Przemysław Kurzawa Robert Obrębski

Sygn. akt VA Ca 734/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 listopada 2009 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniosła o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym przez nałożenie na pozwanego jako dłużnika głównego z weksla in blanco, zabezpieczającego roszczenia powódki z tytułu rozwiązania i rozliczenia umowy leasingu, i solidarnie na pozwaną jako poręczyciela wypełnionego weksla, obowiązku zapłacenia na rzecz powódki kwoty 667262, 12 zł z ustawowymi odsetkami od 13 listopada 2009 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu ze względu na niewywiązanie się przez pozwanych z tych obowiązków.

Żądanie pozwu zostało uwzględnione nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Okręgowy w postępowaniu nakazowym, od którego pozwani wnieśli razem zarzuty, w których powołali się zarówno na zarzuty wekslowe związane z tym, że weksel nie został wypełniony zgodnie z deklaracją i został oprotestowany, jak też ze stosunku podstawowego, w ramach którego pozwani mieli zostać przez powódkę wprowadzeni w błąd i niepoinformowaniu o warunkach ubezpieczenia skradzionego po wypowiedzeniu umowy, lecz przed zwrotem przez powodów, przedmiotu leasingu.

Wyrokiem z 26 września 2013 r. Sąd Okręgowy utrzymał wydany w tej sprawie nakaz zapłaty. Wniesiona wspólnie przez pozwanych apelacja od tego wyroku, z zachowaniem przewidzianego terminu, nie została opłacona. Został w niej natomiast zgłoszony wniosek o zwolnienie pozwanych od opłaty od apelacji bez oświadczenia o sytuacji majątkowej i rodzinnej pozwanych. Zarządzeniem z 7 stycznia 2014 r. wniosek ten został z tego powodu zwrócony. Zażalenie na to postanowienie, wniesione przez pozwanych, zostało ponadto odrzucone ze względu na jego niedopuszczalność. Zarządzeniem doręczonym zawodowemu pełnomocnikowi pozwanych w dniu 6 lutego 2014 r., pozwani zostali wezwani do uiszczenia opłaty od apelacji w kwocie 33364 zł. Termin na wykonanie tego zarządzenia upływał 13 lutego 2014 r. Z tego powodu, postanowieniem z 9 maja 2014 r. Sąd Okręgowy odrzucił apelację pozwanych. W zażaleniu na orzeczenie tej treści, podpisanym przez pełnomocnika pozwanych, została podniesiona i wykazana aktem zgonu okoliczność śmierci pozwanego Z. D. w dniu 21 lutego 2014 r. Z tego powodu, na podstawie art. 174 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy uchylił postanowienie o odrzuceniu apelacji i zażalenia w stosunku do zmarłego pozwanego i w zakresie dotyczącym Z. D. zawiesił postępowanie z powodu jego zgonu. Zażalenie B. D., w stosunku do której postępowanie było kontynuowane, na postanowienie z 9 maja 2014 r. o odrzuceniu apelacji pozwanej zostało oddalone postanowieniem z 16 grudnia 2015 r., wydanym przez Sąd Apelacyjny pod sygn. akt VIA Ca 1968/15 r.

Po wykazaniu okoliczności nabycia spadku po zmarłym pozwanym, Sąd Okręgowy, postanowieniem z 24 maca 2017 r., podjął zawieszone wobec niego postępowanie z udziałem B. D. jako jedynego następcy prawnego jej zmarłego męża. Postanowieniem z 12 czerwca 2018 r. Sąd Okręgowy zwolnił ponadto B. D. od kosztów sądowych w całości. Następnie przedstawił apelację wniesioną tylko przez Z. D. do rozpoznania w instancji odwoławczej przez Sąd Apelacyjny. Ustanowiony dla pozwanej pełnomocnik z urzędu w obszernym piśmie z 30 listopada 2018 r., popierając zarzuty apelacji, powołał się na nowe zarzuty i okoliczności, a ponadto zgłosił nowe wnioski dowodowe.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i obciążenie pozwanej poniesionymi kosztami postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 373 k.p.c., w pierwszej kolejności powinnością procesową Sądu Apelacyjnego było zbadania dopuszczalności apelacji przedstawionej przez Sąd Okręgowy do merytorycznego rozpoznania poprzez rozważenie, czy apelacja nie podlegała odrzuceniu przez Sąd Okręgowy. Oceniając opisany przebieg postępowania zainicjowanego wniesieniem apelacji przez pozwanych, w tym Z. D., ze skutkiem umożliwiającym nawet rozpoznanie apelacji pozwanej w oparciu o art. 378 § 2 k.p.c., mimo prawomocnego wydania postanowienia o odrzuceniu wspólnej apelacji wobec B. D., czyli też apelacji wywiedzionej bezpośrednio przez pozwaną przed śmiercią męża, Sąd Apelacyjny dopatrzył się poważnych uchybień po stronie Sądu Okręgowego w zakresie oceny dopuszczalności apelacji wniesionej przez Z. D. i uznał, że podlega ona odrzuceniu, a tym samym że nie jest dopuszczalne jej merytoryczne rozpoznawanie, w konsekwencji więc również na rzecz B. D. jako współuczestniczą odpowiadającego wspólnie z mężem za życia zmarłego. Sąd Okręgowy nie dostrzegł bowiem, po podjęciu postępowania, tj. po wydaniu postanowienia z 24 marca 2017 r., że również w stosunku do męża pozwanej, zachodziły przyczyny odrzucenia apelacji.

Poza sporem musi pozostawać, został to bowiem potwierdzone przez Sąd Apelacyjny postanowieniem o oddaleniu zażalenia pozwanej na odrzucenie jej apelacji, postanowieniem Sądu Okręgowego z 9 maja 2014 r., wydanym już po śmierci pozwanego, z tego też powodu uchylonego, że nie tylko w stosunku do pozwanej, lecz również w stosunku do powoda, skuteczne były czynności, które dotyczyły zwrócenia wniosku pozwanych o zwolnienie od opłaty od apelacji, a w konsekwencji również wezwania pozwanych, działających przez wspólnego pełnomocnika, do uiszczenia opłaty od apelacji. Zarządzenie tej treści zostało doręczone pełnomocnikowi pozwanych w dniu 6 lutego 2014 r. Termin na jego wykonanie upłynął tym samym w dniu 13 lutego 2014 r., a więc na osiem dni przed śmiercią Z. D., na co Sąd Apelacyjny zwracał już uwagę w uzasadnieniu postanowienia o oddaleniu zażalenia pozwanej na postanowienie z 9 maja 2014 r. o odrzuceniu apelacji wniesionej przez B. D., wobec której postępowanie nie zostało zawieszone i przybrało opisany przebieg.

Uchylenie przez Sąd Okręgowy, postanowieniem z 14 lipca 2014 r., w stosunku do Z. D., postanowienia z 9 maja 2014 r., podobnie jak postanowienia o odrzuceniu niedopuszczalnego zażalenia na zarządzenie, które dotyczyło zwrotu wniosku pozwanych o zwolnienie od opłaty od apelacji, nie zostało wydane na podstawie art. 395 § 2 k.p.c. z powodu oczywistej zasadności zażalenia pozwanego, lecz ze względu na śmierć Z. D. w dniu 21 lutego 2014 r. Podstawę prawną postanowienia z 14 lipca 2014 r. stanowił więc art. 174 § 2 k.p.c., zgodnie z którym w wypadku zawieszenia postępowania z powodu śmierci strony, ze skutkiem od daty jej zgony, z urzędu podlegają też uchyleniu orzeczenia wydane już po śmierci strony, o której Sąd Okręgowy nie wiedział wydając uchylone w ten sposób orzeczenia, w tym postanowienie z 9 maja 2014 r. Uchylenie w stosunku do Z. D. postanowienia z tej daty o odrzuceniu apelacji wniesionej przez pozwanego, wspólnie z pozwaną, było więc wyłącznie związane ze śmiercią pozwanego, nie zaś z bezzasadnością postanowienia z 9 maja 2014 r., w szczególnością ustaniem przyczyn, z powodu której apelacja wniesiona przez oboje pozwanych podlegała odrzuceniu także w stosunku Z. D.. Bezskuteczny upływ terminu na opłacenie ze strony pozwanych apelacji nie mógł bowiem ustać. Minione zdarzenia nie mogą z oczywistych powodów zostać zmieniona. Wyłącznie przywrócenie terminu na uiszczenie opłaty od apelacji, gdyby zachodziły do tego przesłanki wykazane przy właściwym wniosku, mógłby doprowadzić do stanu, w którym brak tej opłaty nie mógłby uzasadniać odrzucenia apelacji pozwanych. Takie zdarzenia nie miały jednak miejsca. Nie zostały ponadto podniesione i wykazane przez pozwanych we właściwym postępowaniu. Stan nieopłacenia apelacji w terminie przez oboje pozwanych miał więc charakter definitywny i nieodwracalny. Nie mógł zostać uchylony późniejszym wiele lat zwolnieniem pozwanej od kosztów sądowych w całości i ustanowieniem dla pozwanej pełnomocnika z urzędu przez Sąd Okręgowy, który powinien był dostrzec, podejmując zawierzone z powodu śmierci pozwanego postępowanie, z udziałem pozwanej jako następcy prawnego zmarłego pozwanego, że w dalszym ciągu zachodziły podstawy do odrzucenia apelacji wniesionej przez zmarłego. Pozwana wstąpiła bowiem w całej pełni w sytuację procesową, w której znajdował się pozwany przed śmiercią, czyli w taki stan postępowania międzyinstancyjnego, w którym zachodziła podstawa do odrzucenia apelacji pozwanych, również w stosunku do Z. D.. Nie było więc potrzeby zwalniania pozwanej od kosztów, zwłaszcza po upływie aż czterech lat, w sytuacji, gdy za życia zmarły takiego zwolnienie nie uzyskał i nie wystąpił skutecznie z takim wnioskiem przed upływem terminu na opłacenie apelacji, liczonym od 6 lutego 2014 r., tj. od doręczenia stosownego wezwania pełnomocnikowi pozwanych, czyli który upłynął bezskutecznie 13 lutego 2014 r., a więc na osiem dni przed śmiercią pozwanego. Podejmując postępowanie z udziałem B. D. jako następcy prawnego zmarłego pozwanego, Sąd Okręgowy powinien był ponownie wydać postanowienie o odrzuceniu apelacji wniesionej przez Z. D. od wyroku z 26 września 2013 r. Brak tej treści postanowienia nie zwalniał Sądu Apelacyjnej z obowiązku jego wydania, stosownie do art. 373 k.p.c. Złożenie obszernego pisma procesowego przez pełnomocnika z urzędu, ustanowiony po czterech latach przez Sąd Okręgowy dla pozwanej jako następcy prawnego zmarłego męża , uzasadniało przyznanie na jego rzecz wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanej w procesie odwoławczym, mimo odrzucenia apelacji, o co pełnomocnik nie mógł wnosić. Opisany przebieg postępowania wywołanego apelacją zmarłego pozwanego, w tym błąd Sądu Okręgowego przy ocenie dopuszczalności apelacji, uzasadniał natomiast zastosowanie na korzyść pozwanej art. 102 k.p.c. poprzez odstąpienie od obciążenia pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego, poniesionymi przez powódkę, w szczególności na przygotowanie odpowiedzi na apelację.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 370 w zw. z art. 373 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Elżbieta Wiatrzyk – Wojciechowska Przemysław Kurzawa Robert Obrębski