Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Kaniok

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 maja 2022 r.

sprawy z powództwa M. Z.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W.

z udziałem interwenienta ubocznego K. S. po stronie pozwanej

o zapłatę odszkodowania w kwocie 250.000 zł. ewentualnie o zapłatę odszkodowania w kwocie 230.900 zł.

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa‑Praga w Warszawie

z dnia 30 czerwca 2021 r., sygn. akt I C 396/19

orzeka:

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie na rzecz adwokata M. B. kwotę 5400 ( pięć tysięcy czterysta) złotych powiększoną o należny podatek od towarów i usług tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej świadczonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym

3.  odstępuje od obciążania powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

SSA Ewa Kaniok

Sygn. akt V ACa 892/21

UZASADNIENIE

pozwem z dnia 24 lutego 2010 roku przeciwko pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W., sprecyzowanym pismem z dnia 27 lutego 2012 r., powódka wniosła o ustalenie - nieistnienia, ewentualnie nieważności, ewentualnie o uchylenie uchwały numer (...) Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dnia 26 sierpnia 1998 roku w sprawie wyborów Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) na kadencję 1998 – 2002 r., - nieistnienia, ewentualnie nieważności, ewentualnie o uchylenie uchwały numer (...) Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dnia 8 lutego 1999 roku w przedmiocie wykluczenia powódki M. Z. z rejestru członków Spółdzielni, - nieistnienia, ewentualnie nieważności, ewentualnie o uchylenie uchwały numer (...) Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dnia 19 czerwca 1999 roku utrzymującej w mocy uchwałę numer (...) Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dnia 8 lutego 1999 roku w przedmiocie wykluczenia powódki M. Z. z rejestru członków Spółdzielni, - na podstawie art. 189 k.p.c., iż powódce przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) w W., pozostającego w zasobach SM (...), ewentualnie o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 250.000 zł tytułem odszkodowania za bezprawne pozbawienie powódki przez pozwaną spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) w W. i niezgodne z prawem wykluczenie powódki z grona członków SM (...) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanej pisma procesowego z dnia 22.11.2011 roku do dnia zapłaty.

Pełnomocnik powódki wniósł również o zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Interwencję uboczną po stronie pozwanej zgłosił K. S., będący nabywcą spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w W., wnosząc o oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy Warszawa‑Praga w Warszawie wyrokiem częściowym z dnia 17 lipca 2013 r, wydanym pod sygn. akt I C 281/10 oddalił powództwo w zakresie żądania nieistnienia uchwały numer (...) Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dnia 26 sierpnia 1998 roku w sprawie wyborów Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) na kadencję 1998-2002 r. oraz w zakresie roszczenia ewentualnego o ustalenie nieważności tej uchwały, a także w zakresie roszczenia ewentualnego o uchylenie tej uchwały (pkt I); oddalił powództwo w zakresie żądania stwierdzenia nieistnienia uchwały numer (...) Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dnia 8 lutego 1999 roku w przedmiocie wykluczenia powódki M. Z. z rejestru członków Spółdzielni oraz w zakresie roszczenia ewentualnego o ustalenie nieważności tej uchwały, a także w zakresie roszczenia ewentualnego o uchylenie tej uchwały (pkt II); oddalił powództwo w zakresie żądania nieistnienia uchwały numer (...) Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dnia 19 czerwca 1999 roku utrzymującej w mocy uchwałę numer (...) Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dnia 8 lutego 1999 roku w przedmiocie wykluczenia powódki M. Z. z rejestru członków Spółdzielni, oraz w zakresie roszczenia ewentualnego o ustalenie nieważności tej uchwały, a także w zakresie roszczenia ewentualnego o uchylenie tej uchwały (pkt III) jak również rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 14 maja 2014 r., sygn. akt I ACa 1524/13, uchylił zawarte w wyroku częściowym z dnia 17 lipca 2013 r rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania, oddalając apelację w pozostałym zakresie.

25 września 2015 roku powódka zgłosiła jako roszczenie ewentualne żądanie zasądzenia kwoty 230.900 zł za bezprawne pozbawienie powódki przez pozwaną spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego i niezgodne z prawem wykluczenie powódki z grona członków Spółdzielni z odsetkami od dnia doręczenia pozwanemu pisma procesowego powódki z dnia 22 listopada 2010 roku.

Sąd Okręgowy Warszawa‑Praga w Warszawie wyrokiem z dnia 8 października 2015 r., wydanym pod sygn. I C 281/10, ustalił, że powódce M. Z. przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...), położonego przy ul. (...) w W., pozostającego w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W., jak również zawarł rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu, przyznał wynagrodzenie pełnomocnikowi powódki z urzędu oraz zawarł rozstrzygnięcie w przedmiocie nieuiszczonej opłaty sądowej od żądania ustalenia.

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 17 lutego 2017 r., sygn. akt I ACa 2342/15, zmienił zaskarżony wyrok z dnia 8 października 2015 r. w ten sposób, iż oddalił powództwo o ustalenie oraz uchylił pozostałe rozstrzygnięcia zaskarżonego wyroku, pozostawiając Sądowi I. instancji rozstrzygnięcie o kosztach w orzeczeniu kończącym postępowanie; oznaczył również zaskarżony wyrok jako częściowy.

Sąd Apelacyjny zważył, iż w sprawie zostało zgłoszone roszczenie ewentualne zasądzenia odszkodowania w wysokości wskazanej przez powódkę na kwotę 230.900 zł, a jako że Sąd Okręgowy nie odniósł się do żądania ewentualnego rozpoznając sprawę w pierwszej instancji, nastąpił skutek w postaci niemożności rozpoznania zasadności roszczenia w ramach złożonej apelacji, tak więc Sąd Apelacyjny oznaczył wyrok jako częściowy z uwagi na konieczność rozpoznania roszczenia ewentualnego.

Skarga kasacyjna powódki została oddalona wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2019 r., wydanym pod sygn. akt I CSK 711/17.

Powódka ostatecznie sprecyzowała stanowisko w przedmiocie żądania zasądzenia odszkodowania w piśmie procesowym z dnia 28 maja 2019 r. (data stempla na kopercie). Powódka wniosła o: zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 250 000 zł, ewentualnie kwoty 230 900 zł tytułem odszkodowania za bezprawne pozbawienie powódki przez pozwaną spółdzielczego własnościowego prawo do lokalu przy ul. (...) w W. i niezgodne z prawem wykluczenie powódki z grona członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanej pisma procesowego z dnia 28 maja 2019 r. do dnia zapłaty; jak również o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu, ewentualnie - w wypadku oddalenia powództwa - o przyznanie pełnomocnikowi z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, które nie zostały uiszczone ani w całości, ani w części. Powódka również wniosła o całościowe rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu.

Uzasadniając powyższe, powódka wskazała iż pozwana w stosunku do niej odpowiada deliktowo, bowiem nie powinna była w 2007 roku ustanawiać spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu na rzecz interwenienta ubocznego w momencie, gdy w orzecznictwie już przyjęta była zasada niewygaszania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w sytuacji wykluczenia członka uprawnionego do lokalu z grona członków spółdzielni mieszkaniowej. Bezprawność działania pozwanej w kontekście art. 415 k.c. miała się opierać na poszerzonej bezprawności deliktowej, ponieważ działanie pozwanej było ewidentnie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Powódka przy tym podniosła, że datą początkową biegu terminu przedawnienia była sprzedaż lokalu na rzecz osoby trzeciej (pismo procesowe powódki, k. 406-409).

Pozwana wniosła o oddalenie żądania i zgłosiła zarzut przedawnienia roszczenia wskazując, że za datę powstania szkody należałoby uznać wykluczenie powódki z członkostwa w spółdzielni. Pozwana zakwestionowała też istnienie w sprawie adekwatnego związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy zdarzeniem szkodowym a szkodą, jak również powołała się na art. 5 k.c. wskazując, że zachowanie powódki, w tym pozostawanie w mieszkaniu po jej wykluczeniu z grona spółdzielców i wydanym wyroku eksmisyjnym, powinno uzasadniać zastosowanie tego przepisu wobec powódki.

Wyrokiem z dnia 30 czerwca 2021 r. Sąd Okręgowy Warszawa‑Praga w Warszawie w punkcie pierwszym oddalił powództwo o zapłatę odszkodowania w kwocie 250.000 zł; w punkcie drugim oddalił powództwo ewentualne o zapłatę odszkodowania w kwocie 230.900 zł; w punkcie trzecim przyznał od Skarbu Państwa Sądu Okręgowego Warszawa‑Praga w Warszawie na rzecz adwokata M. B. kwotę 21.690 zł złotych podwyższoną o 23% podatku od towarów i usług, tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej świadczonej z urzędu; w punkcie czwartym nie obciążył powódki kosztami procesu.

Z ustaleń faktycznych, jakie legły u podstaw tego rozstrzygnięcia wynika, że uchwałą nr (...) z dnia 8 lutego 1999 roku Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) wykluczono z grona członków SM (...) w W. powódkę M. Z. zamieszkałą przy ulicy (...), zajmującą lokal kat. M-3 o powierzchni użytkowej 41 m ², z powodu długotrwałego niewnoszenia opłat za używanie lokalu, mimo wezwań i skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Wykluczenie odbyło się na podstawie § 53 ust. 1 oraz § 53 ust. 2 pkt 3 w związku z § 11 pkt 5 Statutu SM (...). Z uzasadnienia decyzji wynikało, że powódka nie wnosiła opłat przez okres 12 miesięcy, a zadłużenie na dzień 8 lutego 1999 roku wynosiło 4.105,47 zł. Uchwałę, wraz z zawiadomieniem i pouczeniem o prawie do jej zaskarżenia powódka otrzymała 19 lutego 1999 roku.

Pismem z dnia 16 marca 1999 roku powódka odwołała się od uchwały Rady Nadzorczej.

Uchwałą nr (...) z dnia 19 czerwca 1999 roku Zebranie Przedstawicieli Członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) utrzymało w mocy Uchwałę nr (...) Rady Nadzorczej SM (...) z dnia 8 lutego 1999 roku w sprawie wykluczenia z rejestru członków Spółdzielni pani M. Z.. Zawiadomienie o uchwale przesłano powódce pismem z dnia 25 czerwca 1999 roku. Powódka nie odebrała przesyłki poleconej, która po dwukrotnym awizowaniu, została zwrócona pozwanej 22 lipca 1999 roku. Powódka nie wystąpiła do Sądu z powództwem o uchylenie uchwały. Zgodnie ze statutem pozwanej wykreślenie lub wykluczenie staje się skuteczne z chwilą doręczenia członkowi zawiadomienia o wykluczeniu lub wykreśleniu wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o trybie i terminie wniesienia odwołania. Zawiadomienia dokonuje się na piśmie w ciągu 14 dni od podjęcia decyzji i doręcza członkowi bezpośrednio za pokwitowaniem lub przez pocztę listem poleconym. Zawiadomienie zwrócone na skutek niezgłoszenia przez członka zmiany podanego przez niego adresu ma moc doręczenia.

Wyrokiem zaocznym z dnia 30 października 2000 r., sygn. akt I C 939/00, Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi orzekł eksmisję powódki z lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W.. Wyrok ten się uprawomocnił. Powódka pomimo wykluczenia z grona członków Spółdzielni i pomimo wyroku eksmisyjnego zajmowała lokal w dalszym ciągu, w tym czasie narastało jej zadłużenie wobec Spółdzielni. Według stanu na dzień 5 listopada 1999 roku zadłużenie powódki wynosiło 4.073,74 zł oraz odsetki, a według stanu na styczeń 2002 roku zadłużenie wynosiło 7525,42 zł. Lokatorski wkład mieszkaniowy powódki do lokalu na dzień 19 grudnia 1999 r. wynosił 37.416,85 zł.

Umową z dnia 14 maja 2007 roku SM (...) ustanowiła na rzecz K. S. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...). Pismem z dnia 10 lutego 2010 roku pozwana zawiadomiła powódkę, że lokal nr (...) przy ul. (...) został sprzedany. Zadłużenie lokalu na dzień jego sprzedaży wynosiło 57.286,61 zł. Następnie powódka opłacała należności czynszowe, na podstawie naliczeń na nazwisko K. S., które znajdowała w skrzynce pocztowej. Powódka przed 2006 rokiem nie korzystała z pomocy ośrodka pomocy społecznej, ale obecnie to czyni. Powódka jest pod opieką terapeutyczną, utrzymuje się z emerytury w wysokości 701,10 zł miesięcznie, dochodów z pracy w wymiarze ½ etatu w charakterze szatniarki w wysokości 850 zł brutto. W związku z opieką nad niepełnosprawnym synem dysponuje również zasiłkiem rodzinnym w wysokości 245 zł.

Lokal mieszkalny nr (...) położony jest przy ul. (...) w W. w dzielnicy T. w budynku mieszkalnym wielolokalowym. Wartość spółdzielczego własnościowego prawa do w/w lokalu mieszkalnego w grudniu 2020 r. wynosiła 350.253 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy wskazał, że wobec wydanych w sprawie i wskazanych w części historycznej uzasadnienia orzeczeń w postaci wyroków częściowych z dni 17 lipca 2013 r. oraz 8 października 2015 r., wydanych pod sygn. akt I C 281/10, będących rozstrzygnięciami prawomocnymi w kształcie jaki nadał im Sąd Apelacyjny wyrokami z dni 14 maja 2014 r., sygn. akt I ACa 1524/13 oraz 17 lutego 2017 r., sygn. akt I ACa 2342/15, do rozstrzygnięcia w sprawie pozostały zgłoszone przez powódkę żądania w przedmiocie zasądzenia odszkodowania oraz ostateczne rozliczenie kosztów procesu.

Sąd wskazał na brzmienie art. 415 Kodeksu cywilnego, który stanowi, iż kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Zgodnie z art. 227 § 1 i 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. 1982 Nr 30 poz. 210 ze zm.), który utracił moc 15 stycznia 2003 r., własnościowe prawo do lokalu wygasało z upływem sześciu miesięcy od dnia ustania członkostwa z innych przyczyn niż śmierć członka, chyba że członek przed upływem tego terminu wskazał osobę, której zbył prawo, a osoba ta złożyła deklarację członkowską. W tym wypadku prawo wygasało, gdy odmowa przyjęcia tej osoby na członka spółdzielni stawała się ostateczna, a od dnia ustania członkostwa upłynęło sześć miesięcy. Nabywca mógł, w ciągu trzech miesięcy od dnia doręczenia mu zawiadomienia o ostatecznej odmowie spółdzielni, wystąpić do sądu o nakazanie przyjęcia go w poczet członków spółdzielni (§ 1). W razie wykluczenia lub wykreślenia członka termin sześciu miesięcy, o którym mowa w paragrafie poprzedzającym, biegł od dnia, w którym decyzja o pozbawieniu członkostwa stała się ostateczna (§ 2).

Art. 227 § 1 ustawy Prawa spółdzielczego w brzmieniu obowiązującym przed dniem 15 stycznia 2003 r., na podstawie którego wygasło prawo powódki do lokalu, został uznany wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 grudnia 2008 r., sygn. akt K 12/08, za niezgodny z art. 64 ust. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Orzeczenie to ogłoszono w Dzienniku Ustaw w dniu 22 grudnia 2008 r. (Dz.U. 2008 Nr 225 poz.1503).

Stosownie do treści art. 401 ¹ k.p.c., możliwe jest żądanie wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie, przy czym w myśl art. 407 § 2 k.p.c. w sytuacji określonej w art. 401 ¹ k.p.c. skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Powyższe normy służą zapewnieniu realizacji art. 190 ust. 4 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., w myśl którego orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

W ocenie Sądu początek wymagalności ewentualnego roszczenia odszkodowawczego, niezależnie od jego zasadności, winien być łączony z datą ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 12/08, czyli 22 grudnia 2008 r. Należy bowiem przyjąć, iż to od tej chwili powódka dowiedziała się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Odmienne zapatrywanie jest nieprawidłowe, bowiem nie uwzględnia faktu, że zarówno postulowana przez powódkę bezprawność decyzji o wygaśnięciu prawa do lokalu, jak również bezprawność ustanowienia prawa do tego lokalu na rzecz osoby trzeciej, byłaby właśnie rezultatem tego orzeczenia Trybunału. Okoliczność, iż wykluczenie powódki ze spółdzielni nastąpiło w 1999 r. nie może być w tej mierze relewantna, bowiem wówczas nie była jeszcze stwierdzona niekonstytucyjność art. 227 § 1 Prawa spółdzielczego. Z tych samych względów nie ma znaczenia data powzięcia przez powódkę wiedzy o zbyciu lokalu. Powódka dopiero z dniem 22 grudnia 2008 roku, to jest z dniem ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 grudnia 2008 roku w sprawie o sygn. K 12/08 uzyskała prawo do dochodzenia roszczenia odszkodowawczego, bowiem uzyskała podstawę do kwestionowania skutku decyzji spółdzielni o wykluczeniu jej z członkostwa w postaci wygaśnięcia prawa do lokalu, który to skutek do tej pory należało traktować jako zgodny z obowiązującym prawem, na co wskazał Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 17 lutego 2017 r., sygn. akt I ACa 2342/15. Roszczenie to powódka zgłosiła pismami procesowymi z dni 22 listopada 2010 r. – złożonym na rozprawie w dniu 23 listopada 2010 r. (pismo k. 167, protokół k. 185) oraz 7 listopada 2014 roku (pismo k. 516, stempel na kopercie k. 520) w kwocie 250.000 zł z odsetkami od dnia doręczenia pisma z 22 listopada 2010 roku. Pozwany odpis pisma z dnia 23 listopada 2010 r. otrzymał i wniósł pismo z datowane na 23 grudnia 2010 roku (k. 187). Roszczenie ewentualne w kwocie 230.900 zł z odsetkami od dnia doręczenia pisma z 22 listopada 2010 roku zgłoszono z kolei w dniu 25 września 2015 r. (protokół k. 595).

Sąd wskazał, iż stosownie do art. 442 ¹ § 1 Kodeksu cywilnego w brzmieniu obowiązującym od dnia 10 sierpnia 2007 r. do dnia 27 czerwca 2017 r., a więc obejmującym dzień 22 grudnia 2008 r., roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Mając powyższe na uwadze, Sąd stwierdził, iż zgłoszenie roszczenia odszkodowawczego pismem datowanym na dzień 22 listopada 2010 r. nastąpiło przed upływem trzyletniego terminu przedawnienia, liczonego od dnia 22 grudnia 2008 r., wobec czego roszczenie powódki się nie przedawniło. Odnośnie roszczenia ewentualnego, uległo ono przedawnieniu, z uwagi na upływ 3 – letniego terminu, o którym mowa w art. 442 ¹ §1 k.c. przed zgłoszeniem tego roszczenia.

Wobec wskazanej podstawy faktycznej i prawnej żądań powódki, dla rozstrzygnięcia sprawy kluczowe znaczenie miało to, czy w sprawie zachodzą przesłanki z art. 415 k.c. Zasadnicze przy tym znaczenie miało ustalenie bezprawności i zawinienia pozwanej, jak również zajścia adekwatnego związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy zdarzeniem deliktowym, a wskazaną przez powódkę szkodą. Odpowiedzialność na podstawie art. 415 k.c. może zachodzić, jeśli w związku z zawinionym działaniem lub zaniechaniem określonego podmiotu zostanie wyrządzona szkoda. Równocześnie, zgodnie z obowiązującym w postępowaniu cywilnym rozkładem ciężaru dowodu (art. 6 k.c.), to na powódce, jako stronie twierdzącej, spoczywał obowiązek wykazania wystąpienia szkody i związku przyczynowego między powstaniem szkody a bezprawnym i zawinionym działaniem pozwanej. W ocenie Sądu powódka temu obowiązkowi nie sprostała, bowiem nie wykazała wystąpienia przesłanek zarówno bezprawności i zawinionego działania pozwanej, jak i adekwatnego związku przyczynowo - skutkowego ze wskazaną szkodą.

Jako działania szkodowe powódka wskazała bezprawne pozbawienie jej przez pozwaną spółdzielczego własnościowego prawo do lokalu przy ul. (...) w W. i niezgodne z prawem wykluczenie jej z grona członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...), przy czym utrata przez spółdzielcę – powódkę statusu członka spółdzielni na skutek zadłużenia nastąpiła po przeprowadzonym postępowaniu wewnątrzspółdzielczym, a wygaśnięcie prawa do lokalu nastąpiło na podstawie art. 227 § 1 Prawa spółdzielczego w brzmieniu obowiązującym przed dniem 15 stycznia 2003 r., co zostało potwierdzone zaocznym wyrokiem eksmisyjnym z dnia 30 października 2000 r. Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi, sygn. akt I C 939/00. Jakkolwiek istotnie art. 227 § 1 Prawa spółdzielczego okazał się być przepisem niezgodnym z konstytucją, a Sądowi znana jest zasada retroaktywności skutków orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, to nie zmienia to faktu, iż przepis ten w momencie podejmowania przez radę nadzorczą pozwanej Spółdzielni uchwały w sprawie wykluczenia z rejestru członków spółdzielni obowiązywał i wywoływał skutki prawne, a co więcej, objęty był domniemaniem konstytucyjności, co było równoznaczne z koniecznością jego przestrzegania i stosowania przez wszystkich adresatów. Pozwana działała więc w zaufaniu do obowiązującego ówcześnie prawa. Równocześnie, domniemanie to miało miejsce aż do momentu wydania przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia w przedmiocie tej normy, a więc także w dniu zawarcia przez pozwaną umowy z dnia 14 maja 2007 roku z K. S.. Nie sposób jest od pozwanej Spółdzielni wymagać, aby na przełomie roku 1999 i 2000 mogła przewidzieć, iż w przyszłości zostanie stwierdzona niekonstytucyjność tej normy. Konstatacja ta dotyczy również oceny chwili ustanowienia prawa do lokalu na rzecz interwenienta ubocznego, bez względu, iż – jak podnosi powódka, tożsama z art. 227 § 1 Prawa spółdzielczego regulacja art. 17 ⁸ ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych utraciła moc dnia 15 kwietnia 2004 r. na skutek orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 30 marca 2004 r., sygn. akt K. 32/2003 (Dz. U. Nr 63, poz. 591), bowiem regulacja art. 17 ⁸ ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych nie stanowiła podstawy do wygaśnięcia prawa powódki, a nie sposób było oczekiwać od pozwanej aby antycypowała niewydane jeszcze orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 12/08.

Abstrahując od powyższych rozważań, przeszkodą dla stwierdzenia bezprawności działań pozwanej jest prawomocny wyrok orzekający eksmisję powódki z przedmiotowego lokalu mieszkalnego.

Sąd przypomniał, iż stosownie do regulacji art. 365 § 1 k.p.c., orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.

Istnieje możliwość uchylenia prawomocnych orzeczeń sądowych, opartych na przepisie niezgodnym z Konstytucją, a powódce przysługiwało uprawnienie do ponownego rozstrzygnięcia sprawy w nowym stanie prawnym, ustalonym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Gdyby powódka zażądała na podstawie art 401 ¹ k.p.c. wznowienia postępowania eksmisyjnego, w zainicjowanym postępowaniu zbadana zostałaby prawidłowość utraty członkostwa powódki w pozwanej Spółdzielni i wygaśnięcia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, na co słusznie wskazał Sąd Najwyższy uzasadniając oddalenie skargi kasacyjnej w postępowaniu toczonym pod sygn. I CSK 711/17. Występowała więc możliwość ewentualnej sanacji postępowania sądowego opartego na niekonstytucyjnym akcie normatywnym, które doprowadziło do wydania wyroku eksmitującego powódkę. Powódka jednakże z niego nie skorzystała, a Sąd jest związany na zasadzie art. 365 k.p.c. wyrokiem eksmisyjnym, który zapadł przeciwko powódce. Istotnie przy tym można mówić o pewnego rodzaju prejudycjalnym charakterze tego orzeczenia, przesądzającym o oddaleniu powództwa, bowiem w sytuacji jego dalszej mocy obowiązującej nie można uznać wskazanych działań pozwanej Spółdzielni za działania bezprawne. Należy tak, stwierdzić, ponieważ działanie w oparciu o prawomocny wyrok sądowy, w tym wypadku ustanowienie prawa do przedmiotowego lokalu na rzecz osoby trzeciej, nie narusza zasad współżycia społecznego. Wręcz przeciwnie, za działanie sprzeniewierzające się zasadom współżycia społecznego należy uznać ignorowanie skutków prawnych prawomocnego wyroku, a mianowicie zasady przestrzegania porządku prawnego i respektowania prawomocnych wyroków sądowych.

Sąd stwierdził także, iż nie jest trafny argument powódki, iż jako bezprawne należy obecnie ocenić działanie pozwanej polegające na ustanowieniu prawa do lokalu na rzecz osoby trzeciej, w momencie gdy prawo to przysługiwało już powódce. Należy stwierdzić, iż prawo powódki do lokalu wygasło skutecznie, co potwierdza prawomocny wyrok sądowy. Powódka powinna była wnieść o wznowienie postępowania po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia w sprawie niezgodności z konstytucją art. 229 Prawa spółdzielczego, a jako że tego nie uczyniła, Sąd musi uszanować wydane wcześniej prawomocne orzeczenie, bowiem czyniąc zadość żądaniom powódki i nakazując pozwanej wypłatę odszkodowania za działania podejmowane w zaufaniu do zapadłego wyroku eksmisyjnego, godziłby w powagę wymiaru sprawiedliwości.

Nie bez znaczenia przy tym pozostaje kwestia ochrony praw słusznie nabytych K. S., bowiem uwzględnienie roszczenia odszkodowawczego zmierzałoby do stwierdzenia bezprawności czynności na podstawie, których interwenient uboczny nabył prawo, a jak już podkreślił Sąd Apelacyjny we wzmiankowanym wyroku z dnia 17 lutego 2017 r., ocena ex post, że nie doszło do wygaśnięcia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w sytuacji, gdy prawo do lokalu nabyła inna osoba byłaby sprzeczna z zasadą ochrony praw słusznie nabytych i zasadą ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikających z art. 2 Konstytucji RP.

W świetle powyższego, brak jest podstaw do stwierdzenia bezprawności działań pozwanej spółdzielni, a przez to i ich zawinionego charakteru. Wobec zaniechania przez powódkę wzruszenia wyroku eksmisyjnego, nie sposób jest stwierdzić naruszenia przez pozwaną poprzez ustanowienie prawa do lokalu na rzecz osoby trzeciej art. 17 ¹ ust. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, bowiem w chwili tej czynności powódce nie przysługiwało prawo do tego lokalu. Za powyższym wnioskiem przemawia też ostateczne prawomocne oddalenie roszczenia powódki o ustalenie przysługiwania jej spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

W ocenie Sądu I instancji nie sposób jest więc stwierdzić, w sytuacji ustalenia prawomocnym wyrokiem, iż powódce prawo do tego lokalu bynajmniej nie przysługiwało, wykazania przez powódkę w niniejszym postępowaniu zarówno zawinienia po stronie pozwanej, jak i związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniami w postaci wykluczenia powódki ze spółdzielni i ustanowienia prawa do przedmiotowego lokalu na rzecz osoby trzeciej a szkodą w wysokości wartości materialnej tego prawa.

Mając na uwadze powyższe, wobec niewykazania przez powódkę odpowiedzialności deliktowej strony pozwanej i wobec przedawnienia roszczenia ewentualnego, Sąd w pkt I. sentencji oddalił powództwo o zapłatę odszkodowania w kwocie 250.000 zł, a w pkt II. sentencji oddalił powództwo ewentualne o zapłatę odszkodowania w kwocie 230.900 zł.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka zaskarżając go w całości i zarzuciła naruszenie art.415 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie wobec uznania, że w ustalonym stanie faktycznym brak jest winy w działaniu pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej, jak również normalnego związku przyczynowego między zachowaniem pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej a szkodą, na którą powołuje się powódka, podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie jednoznacznie wynika, iż w niniejszej sprawie wystąpiły przesłanki zarówno bezprawności, jak i zawinionego działania pozwanej, jak też adekwatnego związku przyczynowo - skutkowego tegoż działania ze wskazaną szkodą.

W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości tj. zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 250.000 zł (ewentualnie kwoty 230 900 zł) tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanej pisma procesowego z dnia 22.11.2011 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu za I Instancję według norm przepisanych. Nadto wniosła o zasądzenie kosztów procesu za II instancję, ewentualnie - w razie oddalenia apelacji - o przyznanie na rzecz adw. M. B., kosztów pomocy prawnej świadczonej z urzędu od Skarbu Państwa, które to koszty nie zostały uiszczone ani w całości, ani w części.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie kosztów postępowania za instancję odwoławczą, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i uległa oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji nie są kwestionowane, zatem Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne.

Rozważania prawne sądu I instancji są prawidłowe i Sąd Apelacyjny je podziela.

Zarzut naruszenia art. 415 k.c. jest chybiony. Sąd I instancji prawidłowo wyłożył w/w przepis i prawidłowo przyjął, że przesłanki warunkujące jego zastosowanie nie zostały spełnione.

Rację ma sąd I instancji, że przysługujące powódce prawo do lokalu mieszkalnego skutecznie wygasło oraz, że wobec prawomocnego wyroku orzekającego eksmisję powódki z tego lokalu, ustanowienie prawa do przedmiotowego lokalu na rzecz osoby trzeciej nie było bezprawne.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko sądu I instancji, że wobec związania treścią wyroku zaocznego z dnia 30 października 2000 r., sygn. akt I C 939/00, wydanego przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi, mocą którego orzeczono eksmisję powódki z lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W., niedopuszczalne jest ustalenie, że pozbawienie powódki przez pozwaną Spółdzielnię prawa do w/w lokalu było bezprawne.

Okoliczność, iż tożsama z art. 227 par. 1 Prawa Spółdzielczego regulacja art. 17 ⁸ ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych utraciła moc dnia 15 kwietnia 2004r. na skutek orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 30.03.2004r., nie oznacza, że Spółdzielnia nie była uprawniona do ustanowienia na rzecz K. S. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) umową z dnia 14 maja 2007 roku. Niekonstytucyjność art. 227 par. 1 Prawa spółdzielczego orzeczono dopiero wyrokiem z 11 grudnia 2008 r., Spółdzielnia zaś w dniu 14 maja 2007r. dysponowała prawomocnym wyrokiem Sądu orzekającym eksmisję powódki z w/w lokalu.

Rację ma sąd I instancji, że powódka mogła wzruszyć wyrok orzekający jej eksmisję z lokalu mieszkalnego, gdyż zgodnie z art. 401 ¹ k.p.c., można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie. Ustawodawca wprowadzając krótki termin na zainicjowanie postępowania o wznowienie postępowania w sprawie, w której wyrok oparto na niekonstytucyjnym przepisie prawa zakłada, że w systemie pozostaną trwałe konsekwencje prawne wywołane przez przepisy, które jako niekonstytucyjne utraciły moc obowiązującą. Nie wnosząc o wznowienie postępowania w sprawie o eksmisję, powódka doprowadziła do sytuacji braku związku przyczynowego pomiędzy działaniem Spółdzielni a jej rzekomą szkodą polegającą na pozbawieniu jej prawa do lokalu, gdyż działanie spółdzielni znajduje oparcie prawne w w/w wyroku.

Skoro do utraty przez powódkę członkostwa w Spółdzielni doszło przed wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 grudnia 2008r. w sprawie K 12/08 i przed tą datą zapadło prawomocne orzeczenie eksmisji powódki, wynikająca z wyroku Trybunału utrata mocy art. 227 § 1 Prawa spółdzielczego nie mogła już bezpośrednio oddziaływać na istnienie prawa do tego lokalu. Powódka zrezygnowała z wytoczenia powództwa o wznowienie postępowania w sprawie o eksmisje, które mogło zapewnić jej ochronę praw, w związku z powyższym związana jest powagą rzeczy osądzonej wynikającą z art. 366 k.p.c. i nie może skutecznie wywodzić, że przysługujące jej prawo do lokalu nie wygasło, zwłaszcza że w momencie wygaśnięcia tego prawa tj. w 1999r. ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych nie było, oraz wywodzić że sprzedaż prawa do lokalu osobie trzeciej była bezprawna.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że obciążające powódkę zadłużenie lokalu na dzień jego sprzedaży tj. 14 maja 2007r. wynosiło 57.286,61 zł. Nabywca lokalu, K. S. wpłacił wkład budowalny w kwocie 83.900 zł. (akta lokalu (...) karta 200- zaświadczenie ). Zadłużenie występujące na dzień eksmisji powódki zostało rozliczone z wkładu budowlanego do wysokości 51.967,84 zł. jest to wysokość wkładu budowlanego na dzień wykluczenia powódki ze Spółdzielni ( akta lokalu (...) karta 204 i 189). Nadwyżka zadłużenia ponad w/w kwotę uległa umorzeniu. Powódka nie wykazała zatem szkody.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

Z uwagi na sytuację życiową powódki i okoliczności sprawy Sąd Apelacyjny na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążył powódki obowiązkiem zwrotu kosztów procesu stronie pozwanej.

O kosztach należnych pełnomocnikowi z urzędu, za pomoc prawną świadczoną powódce w postępowaniu apelacyjnym, orzeczono zgodnie z par. 8 pkt 7 i par. 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3.10.2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

SSA Ewa Kaniok