Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Aleksandra Kempczyńska (spr.)

Sędzia SA Alicja Fronczyk

Sędzia SO (del.) Joanna Piwowarun – Kołakowska

Protokolant: sekr. sąd. Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. S. (1), J. S. (1), B. S. i J. S. (2)

przeciwko S. A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 28 kwietnia 2015 r., sygn. akt XXV C 1592/10

I.  zmienia częściowo zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  w punkcie siedemnastym zasądza dodatkowo od S. A. w W. na rzecz M. S. (1) kwotę 200.000 (dwieście tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia jako równowartość kwoty 49.103,88 (czterdzieści dziewięć tysięcy sto trzy euro osiemdziesiąt osiem centów) Euro wraz z ustawowymi odsetkami, z tym że od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, od kwoty 150.000 (sto pięćdziesiąt tysięcy złotych), jako równowartość 37.429,82 (trzydzieści siedem tysięcy czterysta dwadzieścia dziewięć tysięcy euro osiemdziesiąt dwa centy) Euro:

- w wysokości 8,19 % od dnia 18 lipca 2008 roku do 31 grudnia 2008 r.,

- w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r.;

- w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 30 czerwca 2011 r.,

- w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r.,

- w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r.,

- w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013. do 30 czerwca 2013 r.,

- w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r.,

- w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r.,

- w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.,

- w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2016 r.;

- w wysokości 4,12 % od dnia 1 lipca 2016 r. do 31 grudnia 2019 r.;

i od 1 stycznia 2020 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

zaś od kwoty 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych, jako równowartość 11.674,06 (jedenaście tysięcy sześćset siedemdziesiąt cztery euro sześć centów) Euro w wysokości 4,12 % od dnia 12 grudnia 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. i od 1 stycznia 2020 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

b.  w punkcie siedemnastym zasądza dodatkowo od S. A. w W. na rzecz M. S. (1) kwotę po 160 (sto sześćdziesiąt) złotych miesięcznie z tytułu renty na zwiększone potrzeby, jako równowartość kwoty 39,93 (trzydzieści dziewięć euro dziewięćdziesiąt trzy centy) Euro, poczynając od 1 grudnia 2013 roku, płatnej do 10 – go każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami, z tym że od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

- w wysokości 4,62 % od dnia 1 grudnia 2013 r. do dnia 31 grudnia 2013 r.,

- w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r.,

- w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.,

- w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2016 r.;

- w wysokości 4,12 % od dnia 1 lipca 2016 r. do 31 grudnia 2019 r.;

i od 1 stycznia 2020 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

c.  w punkcie osiemnastym w ten sposób, że ustala, iż powódka M. S. (1) wygrała proces w 100 %, powód J. S. (2) wygrał w 67 % i przegrał w 33 %, powódka B. S. wygrała w 80 % i przegrała w 20 %;

II.  oddala apelację powodów w pozostałej części;

III.  zasądza od S. A. w W. na rzecz M. S. (1) kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Joanna Piwowarun – Kołakowska Aleksandra Kempczyńska Alicja Fronczyk

Sygn. akt V ACa 896/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 22 grudnia 2010 roku powodowie M. S. (1), J. S. (1) oraz ich małoletnie dzieci - J. S. (2) i B. S. wnosili o zapłatę od pozwanego S. A. z siedzibą w W. (Austria):

1.  tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę dla każdego z powodów tj. na rzecz :

⚫

M. S. (1) – 280.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lipca 2008 r. do dnia zapłaty,

⚫

J. S. (2) – 90.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lipca 2008 r. do dnia zapłaty,

⚫

B. S. – 25.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lipca 2008 r. do dnia zapłaty,

⚫

J. S. (1) – 7.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lipca 2008 r. do dnia zapłaty.

2.  tytułem dożywotniej comiesięcznej renty dla M. S. (1) kwoty 2;200 zł miesięcznie poczynając od stycznia 2011 r. płatne do 10 dnia miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi;

3.  tytułem pokrycia kosztów opieki na rzecz M. S. (1) kwoty 22.088 zł za okres od 30 czerwca 2008 r. do 14 lipca 2009 r. (wyjąwszy okresy: 16 sierpnia – 6 września 2008 r., 16 listopada - 23 listopada 2008 r.) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 9 sierpnia 2009 r. do dnia zapłaty;

4.  tytułem pokrycia kosztów opieki na rzecz J. S. (2) kwoty 17.534 zł za okres od 6 marca 2008 r. do 31 sierpnia 2009 r. (wyjąwszy okresy: 16 grudnia - 19 grudnia 2008 r., 6 stycznia – 12 stycznia 2009 r., 4 lutego – 6 marca 2009 r.) wraz z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 16 852 zł (koszty opieki za okres od 6 marca-lipca 2008) od dnia 9 sierpnia 2009 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 682 zł (koszty opieki za sierpień 2009 r.) od 31 sierpnia 2009 do dnia zapłaty;

5. tytułem pokrycia kosztów leczenia M. i J. S. (2) kwoty 23.686 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 grudnia 2010 r. (wniesienia pozwu) do dnia zapłaty;

6. tytułem wypłaty odsetek ustawowych od spełnionych z naruszeniem terminu wypłat odszkodowania:

na rzecz M. S. (1) – 11.940,82 zł w tym:

- kwoty 554,52 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty zadośćuczynienia (20.000 zł) za okres od 18 lipca (30 dni od zgłoszenia szkody)- 13 października 2008 r. (data wypłaty);

- kwoty 11.386,30 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty zadośćuczynienia (100.000 zł) za okres od 18 lipca 2008 – 19 czerwca 2009 r.

wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty;

7. tytułem wypłaty odsetek ustawowych od spełnionych z naruszeniem terminu wypłaty odszkodowania na rzecz J. S. (2) - 431,92 zł w tym:

- kwoty 138,63 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty zadośćuczynienia (5.000 zł) za okres od 18 lipca – 13 października 2008 r.;

- kwoty 293,29 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty zadośćuczynienia (5.000 zł) za okres 18 lipca 2008 r. do 15 stycznia 2009 r. wraz z ustawowymi odsetkami od 22 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty;

8. tytułem wypłaty odsetek ustawowych od spełnionej z naruszeniem terminu wypłaty zadośćuczynienia tj. 5.000 zł na rzecz B. S. kwoty 138, 63 zł – odsetki za okres od 18 lipca 2008 r. do 13 października 2008 - wraz z odsetkami od 22 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty;

9. tytułem wypłaty odsetek ustawowych od spełnionej z naruszeniem terminu wypłaty zadośćuczynienia (3.000 zł) na rzecz J. S. (1) kwoty 330,90 zł – odsetki za okres od 18 lipca 2008 do 9 czerwca 2009 – wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 22 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty;

10. Powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu według norm przypisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz o zwolnienie powodów z kosztów procesu.

Strona powodowa wielokrotnie modyfikowała swoje roszczenie w toku procesu, ostatecznie powodowie wnosili o zasądzenie następujących roszczeń :

1)  na rzecz M. S. (1) kwoty 240.000 zł tytułem dopłaty zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18.07.2008 roku do dnia zapłaty;

2)  na rzecz J. S. (2) kwoty 72.000 zł tytułem dopłaty zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18.07.2008 roku do dnia zapłaty;

3)  na rzecz B. S. kwoty 10.000 zł tytułem dopłaty zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18.07.2008 roku do dnia zapłaty;

4)  na rzecz J. S. (1) kwoty 22.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 7.000 złotych od dnia 18 lipca 2008 roku do dnia zapłaty;

- od kwoty 15.000 złotych od dnia 21.06.2013 r. (tj. od dnia doręczenia pełnomocnikowi pozwanego pisma procesowego powoda z dnia 18.06.2013 r.) do dnia zapłaty;

5)  na rzecz M. S. (1) dożywotniej, comiesięcznej renty w wysokości po 2.560 zł miesięcznie w ten sposób, że:

⚫

kwotę 2.200 zł poczynając od stycznia 2011 roku do listopada 2013 r.,

⚫

kwotę 2.560 zł od grudnia 2013 roku,

– płatnej do 10 każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia temu terminowi;

6)  na rzecz M. S. (1) kwoty 29.365 zł wraz z ustawowymi odsetkami:

-

od kwoty 22.088 zł od dnia 09.08.2009 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 7.277 zł od dnia 21.11.2013 r. (tj. od dnia doręczenia pełnomocnikom pozwanego pisma procesowego powoda z dnia 18 11 2013 r.) do dnia zapłaty,

z tytułu pokrycia kosztów opieki za okres od dnia 30.05.2008 r. do dnia 30.11.2013 r. (wyjąwszy okresy niewskazane przez biegłego w opinii z dnia 29.05.2013 r.);

7)  na rzecz J. S. (2) kwoty 17.534 zł z tytułu pokrycia kosztów opieki za okres od 6.03.2008 roku do 31 sierpnia 2009 roku (wyjąwszy okresy: 16.12 – 19 12 2008 r., 6.01- 12.01.2009 r., 4 02 – 6 03 2009 r.) wraz z ustawowymi odsetkami:

a. od kwoty 16.852 zł (koszty opieki za okres 6.03.2008- lipiec) od 9.08.2009 roku do dnia zapłaty

b. od kwoty 682 zł (koszty opieki za sierpień 2009) od 31.08.2009 do dnia zapłaty;

8)  na rzecz M. i J. S. (2) kwoty 32.022,5 zł tytułem kosztów leczenia z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 23.686 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

- od kwoty 1.680 zł (nieopłacona w całości faktura nr (...)) od dnia 18.01.2009 r. (30 dni od zgłoszenia) do dnia zapłaty;

- od kwoty 6.656,5 zł (niepłacone w całości faktury nr: (...) i (...)) od dnia 9.11.2009 r. (30 dni od zgłoszenia) do dnia zapłaty;

9)  na rzecz M. S. (1) kwoty 24.444,93 zł tytułem wypłaty odsetek ustawowych od spełnionych z naruszeniem terminu przewidzianego w art. 817 § 1 k.c. i 14 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych dotychczasowych wypłat odszkodowania - z tego:

- kwoty 554,52 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty zadośćuczynienia (20.000 zł) za okres 18.07.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody)- 13.10.2008 r. (data wypłaty);

- kwoty 11.386,30 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty zadośćuczynienia (100.000 zł) za okres 18.07.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 19.06.2009 r. (data wypłaty)

na mocy art. 359 § 1 k.c. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

- kwoty 12.504,11 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty zadośćuczynienia (40.000 zł) za okres 18.07.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) - 29.12.2010 r. ( data wypłaty)

na mocy art. 359 § 1 k.c. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pełnomocnikowi pozwanego (tj. 9.06.2011) pisma procesowego zawierającego zmianę powództwa;

10)  na rzecz J. S. (2) kwoty 6.058,77 tytułem wypłaty odsetek ustawowych od spełnionych z naruszeniem terminu przewidzianego w art. 817 § 1 k.c. i 14 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych dotychczasowych wypłat odszkodowania - z tego:

- kwoty 138,63 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty zadośćuczynienia (5.000 zł) za okres 18.07.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 13.10.2008 r. (data wypłaty)

- kwoty 293,29 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty zadośćuczynienia (5.000 zł) za okres 18.07.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 15.01.2009 r. (data wpłaty)

na mocy art. 359 § 1 k.c. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

- kwoty 5.626,85 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty zadośćuczynienia (18.000 zł) za okres 18.07.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 29.12.2010 r. (data wypłaty).

na mocy art. 359 § 1 k.c. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pełnomocnikowi pozwanego (tj. 9.06.2011 r.) pisma procesowego zawierającego zmianę powództwa;

11)  na rzecz B. S. kwoty 4.827,67 tytułem wypłaty odsetek ustawowych od spełnionych z naruszeniem terminu przewidzianego w art. 817 § 1 k.c. i 14 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych dotychczasowych wypłat odszkodowania - z tego:

- kwoty 138,63 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty zadośćuczynienia (5.000 zł) za okres 18.07.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 13.10.2008 r. (data wypłaty)

na mocy art. 359 § 1 k.c. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

- kwoty 4.689,04 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty zadośćuczynienia (15.000 zł) za okres 18.07.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 29.12.2010 r. (data wypłaty)

na mocy art. 359 § 1 k.c. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pełnomocnikowi pozwanego (tj. 9.06.2011) pisma procesowego wraz ze zmianą powództwa

12)  na rzecz J. S. (1) kwoty 330,90 zł tytułem wypłaty odsetek ustawowych od spełnionej z naruszeniem terminu przewidzianego w art. 817 par. 1 k.c. i 14 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych dotychczasowej wypłaty zadośćuczynienia (3.000 zł) za okres 18.07.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 9.06.2009 r. (data wypłaty) na mocy art. 359 § 1 k.c. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

13)  na rzecz wszystkich powodów kwoty 6. 114,01 zł tytułem wypłaty odsetek ustawowych od spełnionych z naruszeniem terminu przewidzianego w art. 817 § 1 k.c. i 14 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych dotychczasowych wypłat kosztów leczenia, przejazdów i innych kosztów mających związek z wypadkiem- z tego:

- kwoty 25,16 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty 527,71 zł za okres 23.08.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 16.01.2009 r. (data wypłaty),

- kwoty 2.376,34 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty 18.645 zł za okres 23.08.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 28.08.2009 r. (data wypłaty);

- kwoty 0,82 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty 2,39 zł za okres 23.08.2008 (30 dni od zgłoszenia szkody) – 27.04.2011 r. (data wypłaty);

- kwoty 180,44 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty 6.560 zł za okres 26.10.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 16.01.2009 r. (data wypłaty);

- kwoty 160,93 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty 1.500 zł za okres 26.10.2008 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 28.08.2009 r. (data wypłaty);

- kwoty 169,11 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty 1.995 zł za okres 3.01.2009 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 28.08.2009 r. (data wypłaty);

- kwoty 56,46 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty 218,35 zł za okres 3.01.2009 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 29.12.2010 r. (data wypłaty);

- kwoty 54,80 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty 690 zł za okres 18.01.2009 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 28.08.2009 r. (data wypłaty);

- kwoty 124,16 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty 420 zł za okres 18.01.2009 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 27.04.2011 r. (data wypłaty);

- kwoty 1.936,51 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty 13.070 zł za okres 9.11.2009 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 29.12.2010 r. (data wypłaty);

- kwoty 320,12 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty 1.680 zł za okres 9.11.2009 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 27.04.2011 r. (data wypłaty);

- kwoty 709,16 zł tytułem nie wypłaconych odsetek za zwłokę w wypłacie kwoty 6.615 zł za okres 4.03.2010 r. (30 dni od zgłoszenia szkody) – 29.12.2010 r. (data wypłaty);

na mocy art. 359 § 1 k.c. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pełnomocnikowi pozwanego (tj. 9.06.2011 r.) pisma procesowego wraz ze zmianą powództwa;

14)  na rzecz J. S. (1) kwoty 29.196,70 zł tytułem poniesionych strat oraz utraconych korzyści związanych z koniecznością rozwiązania zawartych umów na mocy art. 361 § 1 k.c. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23.08.2008 roku (30 dni od zgłoszenia szkody) do dnia zapłaty;

15)  na rzecz M. S. (1) kwoty renty po 2.700 złotych miesięcznie, płatnej od miesiąca następującego po miesiącu przejścia w stan spoczynku, tj. od sierpnia 2012 roku do ukończenia przez powódkę 67 roku życia, płatnej w ostatnim dniu każdego miesiąca tytułem renty z tytułu utraconych zarobków oraz zmniejszonych widoków na przyszłość, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności od dnia wymagalności renty do dnia zapłaty;

16)  na rzecz M. S. (1) kwoty 18.464,56 złotych z tytułu odszkodowania z tytułu utraconych zarobków – tzw. „trzynastek” w latach 2008-2012 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanemu pisma procesowego z dnia 18.06.2013 r. do dnia zapłaty;

17)  na rzecz J. S. (1) dożywotniej, comiesięcznej renty w wysokości po 520 zł miesięcznie poczynając od marca 2008 roku (od miesiąca następującego po miesiącu w którym doszło do wypadku), płatnej w ostatnim dniu każdego miesiąca, tytułem renty z tytułu zwiększonych potrzeb, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności od dnia wymagalności renty do dnia zapłaty;

18)  nadto wniesiono o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego;

19)  powodowie wnieśli o zasądzenie odsetek ustawowych według prawa polskiego bowiem zasądzenie odsetek ustawowych za zwłokę według prawa niemieckiego jest sprzeczne z zasadą współżycia społecznego wyrażoną w art. 5 k.c. twierdząc, że powodowie przez fakt miejsca wypadku na terenie Niemiec zostali pokrzywdzeni w zakresie zastosowania niższych odsetek.

Postanowieniem z dnia 29 grudnia 2010 roku strona powodowa została zwolniona od kosztów sądowych w całości (k. 376 a.s.)

Pozwany S. A. z siedzibą w W., Republika Austrii wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany wypłacił dotychczas powodom z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę:

- na rzecz M. S. (1) – 160.000 zł (przed wytoczeniem powództwa – 120.000 zł, po wniesieniu pozwu – 40.000 zł);

- na rzecz J. S. (2) – 18.000 zł;

- na rzecz B. S. – 25 000 zł;

- na rzecz J. S. (1) – 3 000 zł.

W postepowaniu likwidacyjnym powodowie zgłosili pismem z dnia 17 czerwca 2008 r. (k. 1022) do (...) .U. szkodę na osobie J. S. (1), M. S. (1), B. S. i J. S. (2), wnioskując o:

- wypłatę M. S. (1) oraz J. S. (1) kwoty 30.000 zł tytułem zwrotu dotychczas poniesionych na skutek wypadku kosztów;

- przyznanie zaliczki na poczet dalszych kosztów leczenia, rehabilitacji i rekonwalescencji na rzecz J. S. (2) w kwocie 5 000 zł;

- przyznanie zaliczki na poczet dalszych kosztów leczenia, rehabilitacji i rekonwalescencji na rzecz M. S. (1) w kwocie 50 000 zł;

- przyjęcie przez zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedzialności za dalsze mogące nastąpić w przyszłości skutki wypadku, których nie można było przewidzieć w chwili zgłoszenia;

- zrekompensowanie poszkodowanemu J. S. (1) dochodów za okres absencji chorobowej oraz utraconych korzyści związanych z koniecznością rozwiązania zawartych umów;

- tytułem zadośćuczynienia za dotychczas poniesioną krzywdę, ból i cierpienie spowodowane wypadkiem, a przede wszystkim rozłąką z najbliższą rodziną wypłatę poszkodowanym:

M. S. (1) kwoty 400 000 zł,

J. S. (1) - kwoty 100.000,00 zł,

B. S. – kwoty 100.000,00 zł,

J. S. (2) – kwoty 200.000,00 zł,

- w przypadku odmiennego stanowiska w sprawie wysokości roszczeń o wypłatę co najmniej bezspornej kwoty (k.1022).

Pismem z dnia 16 lipca 2008 r. poszkodowani podnieśli wysokość dochodzonych roszczeń wnosząc o wypłatę:

- tytułem zwrotu dotychczas poniesionych kosztów M. oraz J. S. (1) kwoty 156.000 zł oraz 4.200 EURO;

- tytułem rekompensaty za okres absencji chorobowej poszkodowanemu J. S. (1) w wysokości 3.383 zł oraz utraconych korzyści związanych z koniecznością rozwiązania zawartych umów w wysokości 19.765 oraz 2 950 EURO. (k. 1041)

Pismem z dnia 19 września 2008 roku poszkodowani rozszerzyli odszkodowanie o kwotę 8.060 zł oraz wezwali (...) . U. do wypłaty bezspornych kwot j.w. (k. 1048).

W piśmie z dnia 8 października 2008 r. (...) . U. S.A. poinformowała o przyznaniu:

- M. S. (1) kwoty 20.000 zł. (k. 1061)

- B. S. kwoty 5.000 zł (k. 1066)

- J. S. (2) w wysokości 5.000 zł (k. 1071)

Pismem z dnia 25 listopada 2008 r. (k. 1076) powodowie rozszerzyli roszczenie o następujące kwoty:

- 4.440 zł na rzecz M. S. (1)

- 29.163,38 zł na rzecz J. S. (2)

- 218,38 zł na rzecz powodów.

Pismem z dnia 16 grudnia 2008 r. (na k.1087) ponownie rozszerzyli roszczenia i wezwali (...) . U. S. A. do zapłaty kwot:

- 4.249 zł na rzecz M. S. (1)

- 690 zł na rzecz J. S. (2).

Pismem z dnia 1 lipca 2009 r. powodowie rozszerzyli żądania o wysokość odsetek ustawowych od kwot dotychczas przysługujących poszkodowanym z tytułu zadośćuczynienia, wypłaconych po upływie przepisanego terminu. (k. 1124).

Strona pozwana ostatecznie wniosła o oddalenie powództwa w całości. Jednocześnie pozwany podniósł, że w stanie faktycznym i prawnym w związku z wydanym zabezpieczeniem wysokość poszczególnych roszczeń, tj. pozycji od nr 9) do nr 13) włącznie została podana nieprawidłowo w PLN a nie w Euro a ponadto żądano odsetek ustawowych według przepisów polskich, natomiast wszystkie roszczenia zgłaszane przeciwko pozwanej podlegają bez wyjątku prawu niemieckiemu, a nie prawu polskiemu.

Sąd Apelacyjny w Warszawie, uchylając postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 10 kwietnia 2014 r., zauważył, iż również żądanie odsetek winno być ocenione według prawa właściwego dla roszczenia głównego oraz winno być wskazane procentowo. Wskazano, że odsetki ustawowe należy stosować według prawa niemieckiego, zgodnie z tabelą znajdującą się w piśmie procesowym pozwanej z dnia 10 lutego 2015 r., które kształtują się, zgodnie z § 288 ust. 1 BGB w związku z § 247 BGB w razie czynu niedozwolonego, w przedmiotowym stanie faktycznym w następujący sposób:

a) od 18.07.2008 r. do 31.12.2008 r. w wysokości 8,19%

b) od 01.01.2009 r. do 30.06.2009 r. w wysokości 6,62%

c) od 01.07.2009 r. do 30.06.2011 r. w wysokości 5,12%

d) od 01.07.2011 r. do 31.12.2011 r. w wysokości 5,37%

e) od 01.01.2012 r. do 31.2012 r. w wysokości 5,12%

f) od 01.01.2013 r. do 30.06.2013 r. w wysokości 4,87%

g) od 01.07.2013 r. do 31.12.2013 r. w wysokości 4,62%

h) od 01.01.2014 r. do 30.06.2014 r. w wysokości 4,37%

i) od 01.07.2014 r. do 31.12.2014 r. w wysokości 4,27%

j) od 01.01.2015 r. do wydania wyroku, tj. 28 kwietnia 2015 r. w wysokości 4,17%

k) od 29.04.2015 r. do dnia 30 czerwca 2015 r. w wysokości 4,17%

l) od dnia 1 lipca na przyszłość według wysokości określonej na podstawie § 288 ust. 1 BGB w związku z § 247 ust. 2 BGB i każdorazowo ogłaszanej przez D. B. ( Bank (...)) w dniu 1 stycznia oraz w dniu 1 lipca każdego roku, przy czym następna możliwa zmiana oprocentowania nastąpi dopiero po 30 czerwca 2015 r., zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa niemieckiego, a wysokość odsetek ustawowych za zwłokę można bezproblemowo sprawdzić na stronie internetowej D. B. ( Bank (...)) pod adresem:

(...)

Pozwana bezspornie wypłacała powódce M. S. (1) na mocy wydanego zabezpieczenia tytułem renty inwalidzkiej i utraconych zarobków od maja 2014 r. do października 2014 r. i od listopada 2014 r. do momentu obecnego dobrowolnie płaci nadal na rzecz powódki M. S. (1) kwoty, wynikające z uchylonego postanowienia zabezpieczającego (k.2259 a.s. pismo z wykazem wypłat ).

Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2015 roku Sąd Okręgowy w Warszawie:

1)  zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powódki M. S. (1) kwotę 40.000 zł z tytułu zadośćuczynienia jako równowartość kwoty 9959,24 Euro wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 8,19 % od dnia 18 lipca 2008 roku do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 30 czerwca 2011 r., w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013 r. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

2)  zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powoda J. S. (2) kwotę 32.000 zł z tytułu zadośćuczynienia jako równowartość kwoty 8000 Euro wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 8,19 % od dnia 18 lipca 2008 roku do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 30 czerwca 2011 r., w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013 r. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

3)  zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powódki B. S. kwotę 5.000 złotych z tytułu zadośćuczynienia jako równowartość kwoty1250 Euro wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 8,19 % od dnia 18 lipca 2008 roku do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 30 czerwca 2011 r., w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013 r. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

4)  zasądził od pozwanego S. A., na rzecz powoda J. S. (1) kwotę 7.000 złotych z tytułu zadośćuczynienia jako równowartość kwoty 1750 Euro wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 8,10% od dnia 18 lipca 2008 roku do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 30 czerwca 2011 r., w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

5)  zasądził od pozwanego S. A., na rzecz powódki M. S. (1) kwotę po 1.600 złotych miesięcznie z tytułu renty na zwiększone potrzeby, jako równowartość kwoty 400 Euro, poczynając od 1 stycznia 2011 roku, płatnej do 10 każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia temu terminowi płatności w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2011 roku do 30 czerwca 2011 r., w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

6)  zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powódki M. S. (1) kwotę 29.365 złotych jako równowartość kwoty 7341,25 Euro wraz z ustawowymi odsetkami obliczonymi w następujący sposób:

- od kwoty 22.088 zł tj. kwoty 5522 Euro - w wysokości 5,12 % od dnia 09.08.2009 r. do 30 czerwca 2011 r., w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r. i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

- od kwoty 7 277 zł tj. kwoty 1819,25 Euro - z tytułu zwrotu kosztów opieki za okres od dnia 30.05.2008 r. do dnia 30.11.2013 r. - w wysokości 4,62 % od dnia 21 listopada 2013 r. do dnia 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

7) zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powoda J. S. (2) kwotę 17.534 złote z tytułu zwrotu kosztów opieki za okres od 6 marca 2008 roku do 31 sierpnia 2009 roku jako równowartość kwoty 4383,50 Euro wraz z ustawowymi odsetkami obliczonymi w następujący sposób:

a. od kwoty 16 852 zł tj. kwoty 4213 Euro - w wysokości 5,12% od 9 sierpnia 2009 roku do dnia 30 czerwca 2011 r. , w wysokości w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

b. od kwoty 682 zł tj. kwoty 170,50 Euro - w wysokości 5,12 % od 31 sierpnia 2009 r. do dnia 30 czerwca 2011 r. , w wysokości w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

8) zasądził od pozwanego S. A. na rzecz powodów M. i J. S. (2) kwotę 32.022,05 złotych z tytułu zwrotu kosztów leczenia, jako równowartość kwoty 8005,51 Euro z następującymi ustawowymi odsetkami :

- od kwoty 23 686 zł tj. kwoty 5921,50 Euro - w wysokości 5,12 % od dnia 22 grudnia 2010 r. do dnia 30 czerwca 2011 r., w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,47 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku.

- od kwoty 1 680 zł tj. kwoty 420 Euro, wynikającej z faktury nr (...) w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 30 czerwca 2011 r., w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości każdorazowo ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

- od kwoty 6 656,5 zł tj. kwoty 1664,12 Euro wynikającej z faktury nr: (...) i (...) w wysokości 5,12 % od dnia 9 listopada 2009 do dnia 30 czerwca 2011 r. , w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości każdorazowo ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku.;

9) zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powódki M. S. (1) odsetki ustawowe od wypłat następujących kwot:

- od kwoty 20.000 zł tj. 5.000 Euro - w wysokości 8,19 % za okres 18 lipca 2008 r. do dnia 13 października 2008 r.;

- od kwoty 100.000 zł tj. 25.000 Euro - w wysokości 8,19 % za okres 18 lipca 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od 1 stycznia 2009 r. do dnia 19 czerwca 2009 r.;

- od kwoty 40.000 zł tj. 10.000 Euro - w wysokości 8,19 % za okres 18 lipca 2008 r. do dnia 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 29 grudnia 2010 r.

10) zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powoda J. S. (2) odsetki ustawowe:

- od kwoty 5.000 zł tj. 1250 Euro - w wysokości 8,19 % za okres 18 lipca 2008 r. do dnia 13 października 2008 r.

- od kwoty 5.000 zł tj. 1250 Euro - w wysokości 8,19 % za okres 18 lipca 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 15 stycznia 2009 r.

- od kwoty 18.000 zł tj. 4500 Euro - w wysokości 8,19 % za okres 18 lipca 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 29 grudnia 2010 r.;

11) zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powódki B. S. odsetki ustawowe od wypłat następujących kwot:

- od kwoty 5.000 zł tj. 1250 Euro - w wysokości 8,19 % za okres 18 lipca 2008 r. do dnia13 października 2008 r.

- od kwoty 15.000 zł tj. 3750 Euro - w wysokości 8,19 % za okres 18 lipca 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 29 grudnia 2010 r.;

12)  zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powoda J. S. (1) odsetki ustawowe od kwoty 3.000 złotych tj. 750 Euro w wysokości 8,19 % za okres 18 lipca 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 9 czerwca 2009 r.;

13)  zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powodów M. S. (1), J. S. (1), J. S. (2) i B. S. ustawowe odsetki od następujących wypłaconych kwot:

- od kwoty 527,71 zł tj. 132 Euro - w wysokości 8,19 % za okres od 23 sierpnia 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % za okres od 1 stycznia 2009 r. do dnia 16 stycznia 2009 r.

- od kwoty 18.645 zł tj. 4661,25 Euro w wysokości 8,19 % za okres 23 sierpnia 2008 do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 28 sierpnia 2009 r.

- od kwoty 2,39 zł tj. 0,60 Euro w wysokości 8,19 % za okres 23 sierpnia 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 27 kwietnia 2011 r.

- od kwoty 6.560 zł tj. 1640 Euro w wysokości 8,19 % za okres 26 października 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 16 stycznia 2009 r.;

- od kwoty 1.500 zł tj. 3750 Euro w wysokości 8,19 % za okres 26 października 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. dnia 28 sierpnia 2009 r.;

- od kwoty 1.995 zł tj. 498 Euro w wysokości 6,62 % za okres 3 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 28 sierpnia 2009r.;

- od kwoty 218,35 zł tj. 55Euro w wysokości 6,62 % za okres od 3 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 29 grudnia 2010 r.;

- od kwoty 690 zł tj. 173 Euro w wysokości 6,62 % za okres 18 stycznia 2009r. do dnia 30 czerwca 2009 r, w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 28 sierpnia 2009 r.;

- od kwoty 420 zł tj. 105 Euro w wysokości 6,62 % za okres 18 stycznia 2009r. do dnia 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 27 kwietnia 2011 r.;

- od kwoty 13.070 zł tj. 3268 Euro w wysokości 5,12 % za okres od 9 listopada 2009 r. do dnia 29 grudnia 2010 r.;

- od kwoty 1.680 zł tj. 420 Euro w wysokości 5,12% za okres 9 listopada 2009 r. do dnia 27 kwietnia 2011 r.;

- od kwoty 6.615 zł tj. 1654 Euro w wysokości 5,12 % za okres od 4 marca 2010 r. do dnia 29 grudnia 2010 r.;

14)  zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powoda J. S. (1) kwotę 29.196,70 złotych z tytułu odszkodowania tj. równowartość kwoty 7300 Euro wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 8,19 % od dnia 23 sierpnia 2008 roku do dnia 31 grudnia 2008 r., w wysokości 6,62 % od dnia 1 stycznia 2009 r. do 30 czerwca 2009 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 30 czerwca 2011 r., w wysokości 5,37 % od dnia 1 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r., w wysokości 5,12 % od dnia 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

15)  zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powódki M. S. (1) kwotę po 2.700 złotych tj. 675 Euro miesięcznie z tytułu renty za utracone zarobki i zmniejszone widoki na przyszłość, płatnej od 1 sierpnia 2012 roku w ostatnim dniu każdego miesiąca do ukończenia przez powódkę 67 roku życia, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat - w wysokości 5,12 % za okres od dnia 1 sierpnia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., w wysokości 4,87 % od dnia 1 stycznia 2013r. do 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 stycznia i 1 lipca każdego roku;

16)  zasądził od pozwanego S. A. w W. na rzecz powódki M. S. (1) kwotę 18.464,56 złotych odszkodowania z tytułu tzw. „trzynastek” w latach 2008 – 2012 tj. kwoty 4.616 Euro wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności w wysokości 4,87 % od 18 czerwca 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r., w wysokości 4,62 % od dnia 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., w wysokości 4,37 % od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r., w wysokości 4,27 % od dnia 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r., w wysokości 4,17 % od dnia 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r., i od 1 lipca 2015 r. w wysokości ogłaszanej przez Bank (...) w dniu 1 styczni i 1 lipca każdego roku;

17)  w pozostałej części powództwo oddalił;

18)  pozostawił referendarzowi sądowemu rozstrzygnięcie o kosztach procesu wskazując, że powódka M. S. (1) wygrała proces w 69 % i przegrała w 31 %, J. S. (2) wygrał proces w 55 % i przegrał w 45 %, B. S. wygrała proces w 50 % i przegrała w 50% i J. S. (1) wygrał proces w 36% i przegrał w 64 %.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne i ich ocena prawna:

W dniu 23 lutego 2008 roku, ok. godz. 6 rano na terenie Republiki Federalnej Niemiec, na wracających samochodem marki T. z urlopu zimowego powodów najechał jadący z naprzeciwka samochód marki B. o nr rej. (...), kierowany przez D. S. (zam. (...), posiadający Polisę OC w S. A. – nr polisy (...)).

Z niewyjaśnionych przyczyn kierowca samochodu marki B. zjechał na równoległy pas, powodując czołowe zderzenie się pojazdów. Samochód marki T. został zepchnięty z drogi i wjechał do rowu. Ofiarami wypadku były cztery osoby, poruszające się tym samochodem. Po akcji ratunkowej ofiary wypadku zostały przewiezione do szpitali: M. S. (1) do szpitala w S. (Austria), J. S. (1) oraz dzieci B. i J. do szpitala w T. (Niemcy).

Urazy i przebieg leczenia M. S. (1):

W wyniku wypadku u powódki M. zdiagnozowano złamanie poprzeczne kręgów lędźwiowych L1 I L2 z uszkodzeniem rdzenia kręgowego, przeszła operację w celu złożenia i ustabilizowania kręgosłupa. W dniu 26 lutego 2008 r. M. S. (1) przewieziono do szpitala w T., w celu połączenia rodziny.

Stwierdzono u powódki całkowitą paraplegię z niewydolnością zwieraczy odbytu i zatrzymaniem moczu.

Dnia 28 lutego 2008 r. została przeprowadzona kolejna operacja – zastosowano dodatkową stabilizację brzuszną przy pomocy spondylodezy pomiędzy L1 i L2 kręgiem lędźwiowym wraz z przeszczepem trzykorowym kości biodrowej. Powódka nie mogła poruszać nogami. To wszystko powodowało poczucie bezradności i negatywnie wpływało na stan psychiczny pani M..

W dniu 7 marca 2008 r. powódka została przewieziona do Kliniki (...) w M., gdzie była poddana intensywnej neurofizjologicznej gimnastyce leczniczej, stosowanej w przypadkach uszkodzeń rdzenia kręgowego. Początkowo nie stwierdzono jakichkolwiek funkcji mięśni kończyn dolnych, co oznaczało, że nie ma szans, aby powódka mogła kiedykolwiek chodzić. W ciągu pierwszych dni pobytu w M. odczuwała ogromny ból, który nie pozwalał jej spać i nie mogła zmieniać pozycji leżenia. Odczuwany ból nie pozwalał jej także na przeniesienie się na wózek inwalidzki – była w stanie to uczynić dopiero po dwóch tygodniach pobytu w Klinice.

Wtedy zaczęły się codzienne ćwiczenia rehabilitacyjne, jednak lekarze nie dawali nadziei na chodzenie. Cały czas ćwiczyła głównie ręce – pływała, strzelała z łuku, jeździła na trening na wózku, miała rehabilitację, elektrostymulację mięśni i inne zabiegi.

Na święta Wielkanocne przyjechała do niej rodzina – córka B. S., mąż J. S. (1) oraz matka powódki i wtedy powódka mogła chwilowo opuścić Klinikę.

W kwietniu 2008 r., kiedy przyjechała w odwiedziny przyjaciółka M. S. (1) i masowała jej stopy poczuła ruch w prawej stopie. To wydarzenie pobudziło powódkę do życia i do walki o chodzenie. Ćwiczyła cały czas i nie poddawała się.

W dniu 30 maja 2008 r. - po trzech miesiącach - poszkodowana została wypisana z Kliniki w M. i wróciła do Polski, gdzie otrzymała informację, że jest przygotowana do życia na wózku inwalidzkim.

Po powrocie do domu pojawiły się kolejne utrudnienia, ponieważ dom nie był przystosowany do potrzeb osoby, poruszającej się na wózku. Następnego dnia po powrocie z Niemiec okazało się, że musi zostać w szpitalu w K.. Czerwiec 2008 r. spędziła w Centrum (...) w K., gdzie była poddawana dalszym zabiegom. Tam też M. S. (1) zaczęła chodzić o kulach. Następnie powódka rozpoczęła stałą, codzienną i kosztowną rehabilitację. Rehabilitacja ta wiązała się z kilkutygodniowymi wyjazdami do Ośrodków(...), jednak mogła tam przebywać również rodzina poszkodowanej, co dawało jej komfort psychiczny. Rokowania na przyszłość były jednak negatywne, przewidujące konieczność rehabilitacji do końca życia.

Postanowieniem z 16 lipca 2008 r. M. S. (1) została zaliczona do osób niepełnosprawnych jako osoba o znacznym stopniu niepełnosprawności na okres jednego roku, a od 1 października 2009 r. do osób o stopniu niepełnosprawności umiarkowanym – dożywotnio.

W grudniu 2010 r. powódka poruszała się już bez kul , ale z powodu niedowładu nogi ma problemy z równowagą i jakakolwiek przerwa w uczęszczaniu na rehabilitację powodowała znaczne przykurcze mięśni. Skórcze mięśni co jakiś czas się nasilały, przez co poszkodowana nie mogła zrezygnować z codziennych ćwiczeń, masaży, wizyt lekarskich i kilkutygodniowych wyjazdów do Ośrodka (...) oraz innych zabiegów umożliwiających chodzenie.

W lipcu 2011 roku podczas powrotu z wakacji z Chorwacji powódka poczuła ostry ból w kręgosłupie. Wzięła leki przeciwbólowe i skonsultowała się z rehabilitantem, który zalecił jej leżenie. Nie poszła jednak do lekarza. Tak silny ból czuła po raz pierwszy po wypadku. W sobotę drętwiała jej lewa noga. Rehabilitant stwierdził, że sytuacja jest poważna, gdyż do tej pory były problemy z prawą nogą.

W Szpitalu (...) lekarz rozpoznał dyskopatię. Po badaniach okazało się, że częściowo wypadł dysk w odcinku L4 i L5, uciskając nerwy lewej nogi. Po trzech dniach M. S. (1) przeszła operację kręgosłupa. Po tygodniu została wypisana na własne żądanie.

Na wakacjach w Chorwacji wraz z rodziną pływała na jachcie, a także w wodzie. Nic ją wówczas nie bolało. Pływała także przed wyjazdem. Według zeznań z 22 listopada 2011 r. (k. 1863) powódka mogła jeździć na rowerze, ale w towarzystwie i po równym terenie, ponieważ miała problemy z utrzymaniem równowagi. Rok wcześniej powódka była już na nartach, jeździła wolno i krótko, ze specjalną osłoną na plecach.

Od lipca 2011 r. powódka była na stałym zwolnieniu lekarskim, a od 21 listopada 2011 r. do 20 marca 2012 r. miała urlop zdrowotny.

Przez cały wrzesień 2011, dwa razy w tygodniu przychodził do powódki rehabilitant, później już raz w tygodniu. Rehabilitacja była prywatna i płatna 100 zł za 1,5 godziny. Codziennie powódka ćwiczyła sama przez godzinę (zeznania świadka A. K. k. 1539-1542a.s.)

Po wyjściu ze szpitala powódka zapisała się do neurologa, ponieważ cierpiała na niedowład prawej i lewej nogi. Po operacji w lipcu nie była w szpitalu w K.. Była prywatnie u lekarza chirurga prof. K., który ją operował.

W sierpniu 2012 r. powódka wyjechała do Ośrodka (...) w J., gdzie jeździ każdego roku. Po powrocie, we wrześniu przeszła badania przewodnictwa nerwowego EMG, miała robiony rezonans magnetyczny, po którym stwierdzono przepuklinę na odcinku L1 – L5. Krążki były odwodniane, co powodowało ryzyko ich wypadania. Lekarz zalecił nie schylać się, nie nosić ciężarów, jak najkrócej siedzieć, wstawać co pół godziny. Zwiększyły się skurcze nóg i ich częstotliwość. Przy czynnościach domowych potrzebowała pomocy rodziny. Po operacji zmienił się stan psychiczny, była pełna obaw. Chodziła z mężem do psychologa raz w tygodniu, płaciła jednorazowo za godzinną terapię 130 zł. Raz – dwa razy w tygodniu chodziła na masaż – 100 zł, od ostatniej operacji nie chodziła na jogę. Poszkodowana starała się jak najczęściej chodzić na basen – karnet dwumiesięczny kosztował -100 zł, a dopłaty do pobytów w sanatorium w J. wynosiły 1.050 zł. Ze względu na niedawno przeprowadzoną operację nie korzystała ze wszystkich zabiegów.

Według sprawozdania z badań przeprowadzonych w dniu 20 maja 2013 r. w zakresie chirurgii i ortopedii przez biegłych sądowych chora podawała, że nadal utrzymywały się objawy niedowładu stopy lewej. Twierdziła, że kuleje, że boli ją biodro - prawe. Lekarze zaobserwowali: chód z klapaniem stopy prawej, badana nie mogła stanąć na palcach stopy prawej i w ogóle na obu piętach. Zaburzenia krążenia prawej kończyny dolnej, prawa noga jest chłodniejsza w porównaniu do lewej, zanik niektórych mięśni kończyn dolnych, ograniczenie ruchomości kręgosłupa, blizna po operacji 17 cm, pogłębiona lordoza, zmiany zwyrodnieniowe w stopniu miernym, obniżenie przestrzeni między L1 i L2 na poziomie złamania i stabilizacji kręgosłupa, trzony i krążki międzykręgowe - wysokość zachowana.

Biegły ortopeda w swej opinii z dnia 29 maja 2013 r. (k. 1866a.s.) uznał, że aktualny stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu powódki wynosi 40 % z powodów ortopedycznych po urazowym uszkodzeniu rdzenia kręgowego na poziomie Th12 ze złamaniem L1 i L2, ocena dokonana na podstawie tabeli do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 poz. 89c , a ponadto:

- powódka w czasie pobytu w domu wymagała opieki od osób trzecich tj. od 30 maja 2008 r. 2 czerwca 2008 r. w pełnym wymiarze czasowym tj. 12h/dobę. W okresie od 30 czerwca 2008 r. do 16 sierpnia 2008 r. w wymiarze 6h/dobę, od 6 września 2008 r. do 16 listopada 2008 r. w wymiarze 3h/dobę, od 23 listopada 2008 r. do 1 sierpnia 2009 r. w wymiarze 2h/dobę, od 22 sierpnia 2009 i nadal w wymiarze 1h/dobę;

- nadal istnieje konieczność kontynuacji terapii usprawniającej celem utrzymania uzyskanego efektu leczenia,

- obecny stan zdrowia jest zadowalający, występujące obecnie deficyty neurologiczne stanowią stałe następstwa przedmiotowego wypadku, w związku z tym stan powódki jest nierozerwalny ze skutkami wypadku z dnia 23 lutego 2008 roku;

-wypadnięcie dysku w lipcu 2011 roku pozostaje w związku przyczynowym z przebytym wypadkiem;

- zajęcia sportowe powódki (jazda na nartach, pobyt na jachcie, długa podróż samochodem z Chorwacji) mogły być czynnikami przyczyniającymi się do wypadnięcia dysku w lipcu 2011r.

- prognozy na przyszłość są niepomyślne.

Z opinii biegłego lekarza neurologa wydanej 29 listopada 2013 r. (k. 1921) wynika, że :

- u powódki istnieje 40 % uszczerbku na zdrowiu w/wg p. 93c - dotyczy uszkodzenia rdzenia kręgowego z niedowładem kończyn dolnych, umożliwiający poruszanie się przy pomocy jednej laski, na poziomie L1 i L2 zlokalizowany jest stożek końcowy rdzenia i w tym wypadku doszło do jego częściowego uszkodzenia, ponieważ nie było objawów zaburzeń związanych z uszkodzeniem ośrodka rdzeniowego, istnienie objawów wiotkiego porażenia bezpośrednio po urazie może świadczyć o możliwości uszkodzenia ogona końskiego, obecny stan neurologiczny odpowiada niedowładowi wiotko - spastycznemu kończyn dolnych z przewagą po stronie prawej;

- odnośnie opieki nad powódką bezpośrednio po zabiegu operacyjnym z powodu złamania kręgów powinien zająć stanowisko biegły ortopeda lub neurochirurg, ponieważ tego rodzaju przypadki są leczone w oddziałach neurochirurgicznych, w kategoriach bezradności fizycznej mogła istnieć do 30 czerwca 2008 r. podczas leczenia szpitalnego z rozpoznaniem paraplegia po przebytym złamaniu kręgów;

-niedowład kończyn dolnych wiotko-spastyczny z przewagą po prawej stronie powoduje zaburzenia funkcji motorycznych, a więc niemożliwe jest dłuższe chodzenie, obciążanie tułowia, ograniczony jest zakres ruchomości tułowia;

- istniejący uszczerbek na zdrowiu wynika z oceny tylko układu nerwowego (rdzenia kręgowego), a nie samego kręgosłupa lędźwiowego, co należy do biegłego ortopedy.

Z opinii biegłego psychologa wydanej 2 maja 2012 r. (k. 1688) wynika:

- 20 % uszczerbku na zdrowiu z powodu zespołu stresu pourazowego jako bezpośredniego, psychologicznego skutku wypadku komunikacyjnego;

- ze względów psychologicznych powódka wymagała opieki i wsparcia;

- powódka wymaga psychoterapii ukierunkowanej na utrzymanie i poprawę zdolności adaptacyjnych do nowej sytuacji, wymagającej zmiany stylu życia i powodującej zmianę w funkcjonowaniu sprzed wypadku oraz rekonstruowania relacji małżeńskiej, stan psychiczny powódki uzależniony jest od postępów w rehabilitacji i stopnia osiąganej samodzielności, charakteryzuje go obecnie względna stabilność.

Powódka jest bardzo zdeterminowana w utrzymaniu jak najlepszej kondycji. Uczęszcza na rehabilitację i masaże ciała. Dodatkowo powódka codziennie sama ćwiczy w domu. Na to powódka przeznacza 1.400 zł miesięcznie. Na powyższą kwotę składa się: 1.000 złotych – masaże lecznicze 1 godzina 100 zł x 10 razy w miesiącu = 1.000 złotych w miesiącu (faktura k. 1955); 400 złotych – rehabilitacja poprzez ćwiczenia usprawniające ruch 1 godzina 100 zł x 4 razy w miesiącu = 400 złotych w miesiącu (faktury k. 1956 i zeznania M. S. (1) k. 1959).

Powódka jeździ samochodem na rehabilitację, zawozi dzieci do szkoły. Udziela się jako wolontariuszka i pomaga dzieciom w Ognisku B. w odrabianiu lekcji (2 razy tygodniowo po 4 godziny).

Małżonkowie S. pozostają w separacji, mieszkają osobno. J. S. (1) na utrzymanie i wychowanie dzieci dobrowolnie przekazuje żonie 2.000 zł miesięcznie.

Powódka nie może wykonywać ciężkich prac domowych, w tym nie może się schylać, długo stać. Korzysta z pomocy w sprzątaniu w domu, na co miesięcznie przeznacza ok. 200zł.

Powódka nie prowadzi już tak aktywnego trybu życia jak przed wypadkiem, nie jeździ na motorze, na rolkach, a na nartach jedynie w ograniczonym zakresie. Pływa i ćwiczy na siłowni.

Powódka w okresie od 1 stycznia 1999 roku do 1 maja 2006 roku była pracownikiem Sądu Rejonowego w Pruszkowie. Od dnia 1 stycznia 1999 roku do 4 października 2001 roku pełniła obowiązki asesora sądowego. Od dnia 5 października 2001 roku została powołana na stanowisko sędziego. Następnie z dniem 1 maja 2006 rok została przeniesiona na stanowisko sędziego Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie.

Na skutek wypadku z 2008 roku powódka była trwałe niezdolna do pracy na stanowisku sędziego. W związku z powyższym, z dniem 19 lipca 2012 roku powódka przeszła w stan spoczynku. W oparciu o przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 1997 roku, w dniu 21 września 2012 roku ustalono uposażenie powódki będącej sędzią w stanie spoczynku na kwotę 6 288,58 zł brutto miesięcznie, stanowiącą 75% podstawy wymiaru uposażenia.

Podstawę ustalenia wysokości uposażenia w stanie spoczynku stanowi kwota 8.384,77 złotych, tj. suma kwot: wynagrodzenia zasadniczego w stawce trzeciej w kwocie 7.291,10 złotych – przy uwzględnieniu, że stanowisko sędziego Sądu Rejonowego zajmowała powódka od 5 października 2001 roku – oraz kwoty wynikającego z dodatku za 15-letnią wysługę w kwocie 1.093,67 złotych.

W 2013 roku ustalono uposażenie powódki w wysokości 6.876,50 zł brutto miesięcznie, tj. 75 % wynagrodzenia na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym. Podstawę wyliczenia tego uposażenia jest wynagrodzenie, na które składa się: wynagrodzenie zasadnicze w trzeciej stawce w kwocie 7.972,75 złotych oraz dodatek za 15-letnią wysługę w kwocie 1.195,91 złotych (k. 1762)

Z uwagi na poważne obrażenia ciała, jakich powódka doznała w wyniku wypadku w 2008 roku, a tym samym z uwagi na pozostawanie na długotrwałych zwolnieniach lekarskich, urlopach dla poratowania zdrowia, zdaniem powódki utraciła ona dodatkowe dochody z tytułu wynagrodzenia, w tym tzw. „trzynastki”.

Jak wynika z przedstawionego przez Oddział Finansowy i Oddział Kadr Sądu Rejonowego dla (...) W. rozliczenia, powódce naliczono i wypłacono za lata 2008-2012 tzw. „trzynastki” w łącznej kwocie 15.677,13 zł brutto, co daje łączna kwotę 12.679,20 zł. netto złotych. Jak wynika z treści wskazanego rozliczenia, kwoty te byłyby w innych wysokościach, gdyby powódka nie korzystała ze zwolnień lekarskich (wyłączając opieki) i urlopów dla poratowania zdrowia. Za lata 2008-2012 wynosiłyby w sumie 34.141,69 brutto złotych, co stanowiło kwotę 27.589,94 zł netto. A zatem różnica pomiędzy potencjalnie należnymi dochodami z tytułu tzw. „trzynastek”, a rzeczywiście wypłaconymi to kwota w wysokości 18.464,56 zł brutto, czyli kwota 14.910,74 zł netto. Zdaniem Sądu, należało przyjąć, iż średnio miesięczny dodatkowy dochód z tytułu tzw. „trzynastki”, który potencjalnie mógłby należeć się powódce w okresie 2008-2012 (tj. 53 miesiące, licząc od marca 2008 roku do końca lipca 2012 roku) to kwota rzędu ok. 280 (słownie: dwieście osiemdziesiąt) złotych netto miesięcznie.

2. Urazy i przebieg leczenia powoda J. S. (2)

U J. S. (2) w wyniku wypadku rozpoznano złamanie pokrętarzowe lewej kości udowej i musiał być poddany operacji – zamknięta repozycja i stabilizacja śródszpikowa z gwoździami P.. Przy pierwszej próbie poruszania się poszkodowany upadł wskutek czego groty poluzowały się i w dniu 25 lutego 2008 konieczna była kolejna operacja w celu wymiany gwoździ. Początkowo przebywał na oddziale intensywnej terapii, potem przeniesiony został na oddział chirurgii dziecięcej.

W dniu 5 marca 2008 r. został wypisany ze szpitala w T. i razem z siostrą B. S. wrócił do Polski.

Według danych z wypisu – mobilizacja o kulach bez obciążenia, zalecono zwiększanie obciążenia w zależności od bólów.

Bezpośrednio po powrocie opiekę nad J. S. (2) sprawowały babcie A. R. i E. S., ponieważ rodzice nadal przebywali w Niemczech. W codziennych pomocach przy wychowywaniu dzieci pomagali również przyjaciele rodziny. Polegało to m. in. na pomocy przy odrabianiu lekcji, odwożeniu i przywożeniu do szkoły i innych placówek w tym medycznych (zeznania świadków). Początkowo rehabilitacja odbywała się w domu, ponieważ konieczna była stała opieka i były ograniczone możliwości dowozowe. Prowadzący rehabilitant zauważył rotację, której nie odnotowali lekarze.

Po powrocie J. S. (1) do Polski J. był wożony i rehabilitowany w (...) Przychodni (...). Nie przeprowadzono operacji korygującej rotację zewnętrzną nogi – leczenie opierało się na nieustannej rehabilitacji, która przyniosła poprawę i zdecydowano wstrzymać się z decyzją o kolejnej operacji.

Uraz nie pozwolił jednak powrót do szkoły, także do końca roku szkolnego tj. 20 czerwca 2008 r. J. uczył się w domu, korzystał z indywidualnego nauczania. Jego stan zdrowia nie pozwolił na wyjazd do matki, przebywającej w Klinice w M..

W okresie 1 sierpnia do 22 sierpnia 2008 r. był na rehabilitacji w Ośrodku (...) w J..

W październiku 2008 na podstawie zdjęcia RTG stwierdzono zrost złamania. W dniu 17 grudnia 2008 r. poddany został operacji usunięcia zespolenia.

Od 6 stycznia - 12 stycznia 2009 r. przebywał w ośrodku rehabilitacyjnym (...), wypisany przed zakończeniem programu z powodu infekcji dróg oddechowych.

Ponownie przyjęty do rehabilitacji w okresie od 4 lutego do 6 marca 2009 r. Podczas rehabilitacji powód nadal utykał, ustawiając lewą nogę w rotacji zewnętrznej. Z tego powodu został zakwalifikowany do dalszego leczenia operacyjnego, derotacji kości udowej lewej zespolonej i zagojonej w złym ustawieniu. Odroczył sobie decyzję o operacji. Powód korzysta z dalszej rehabilitacji i pływania. Z powodu ograniczonych możliwości rozwoju fizycznego odczuwał niską samoocenę.

Na podstawie badań specjalistycznych przeprowadzonych 29 maja 2013 r. w zakresie chirurgii urazowej i ortopedii stwierdzono: otyłość, chód utykający lekko na lewą nogę, postawę skoliozy z okrągłymi plecami, nieco nierówne ustawianie miednicy - rotowana z cofnięciem prawego talerza biodrowego, niewielki stopień ograniczenia zakresu ruchu na odcinku lędźwiowym kręgosłupa, równe kończyny, blizny pooperacyjne, po stronie bocznej (5cm) i przyśrodkowej (4 cm) lewego kolana, uprawia sport - gra w koszykówkę, jeździ na rowerze. W zakresie ruchu – zwiększona rotacja zewnętrzna biodra lewego wynosząca ok. 30 stopni, zmniejszenie rotacji wewnętrznej – ok. 10 stopni.

Z opinii biegłego lekarza sądowego ortopedy (k. 1770) wynika, że:

- aktualny stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu wynosi 20 % - stan po złamaniu kości lewej udowej z patologicznym zrostem, retrowersja szyjki kości, dlatego nadal utyka przy chodzeniu i wiążą się z tym wtórne konsekwencje w postaci zaburzenia statyki chodu i skrzywienie kręgosłupa;

- powód wymagał opieki osób trzecich w wymiarze 2h/dobę od wypisu ze szpitala w dniu 5 marca do 1 sierpnia 2008 r., a w wymiarze 1h/dobę od 22 sierpnia 2008 r. do 15 października 2008 r.;

- konieczność dalszego leczenia operacyjnego, derotacji kości udowej lewej zespolonej i zagojonej w złym ustawieniu, J. S. (2) odroczył sobie decyzję o operacji;

- aktualny stan zdrowia powoda od strony ortopedycznej można określić jako stabilny, jednak z powodu zagojenia złamania w złym ustawieniu wymaga dalszego leczenia specjalistycznego w przyszłości, stan ortopedyczny J. S. (2) jest następstwem wypadku z dnia 23 lutego 2008 r.;

- z powodu zagojenia złamania w złym ustawieniu prognoza na przyszłość jest trudna do przewidzenia.

Przez trzy miesiące powód jeździł na wózku, co spowodowało nadwagę, miał indywidualny tok nauczania, nie miał kontaktu z rówieśnikami. Obecnie powód jest pełnoletni i dobrze funkcjonuje w społeczeństwie, jest dobrze uczącym się uczniem liceum.

Powód musiał zrezygnować z wyczynowego grania w piłkę nożną, choć jak dotąd grywa w nią raz w tygodniu (zeznania powoda J. S. (1) k. 1961a.s. zeznania J. S. (2) k. 2261). Cały czas poddawany jest rehabilitacji na kończynę dolną lewą.

3. Urazy i przebieg leczenia małoletniej powódki B. S..

B. S. na skutek wypadku samochodowego w dniu 23 lutego 2008 r., doznała urazu klatki piersiowej i brzucha. Dziewczynka została przewieziona do szpitala w T. ze stabilnym krążeniem i przyjęta na pediatryczny oddział intensywnej terapii. Badaniem tomografii komputerowej stwierdzono rozległe pęknięcie wątroby z widocznym pęknięciem torebki w prawym boku i rozległym krwiakiem w miednicy mniejszej. Innych obrażeń narządów klatki piersiowej oraz jamy brzusznej nie stwierdzono. Ze względu na niewielki spadek hemoglobiny pacjentka wymagała przetoczenia jednej jednostki masy czerwono - krwinkowej, co było wystarczające do uzupełnienia niedoboru krwi, doznanego w efekcie uszkodzenia wątroby.

Podczas hospitalizacji nie stwierdzono istotnych i trwałych zaburzeń czynności układów i narządów wewnętrznych, a w szczególności czynności wątroby.

Stan B. S. w kolejnych dniach był stabilny. Uzyskano pełne uruchomienie pacjentki. Zalecono okresową kontrolę wskaźników czynności wątroby, wykonanie badania ultrasonograficznego w przeciągu 3 miesięcy i zabroniono uprawiania sportu przez najbliższe 3 miesiące. Przebywała w szpitalu do 5 marca 2008 r.

Po przybyciu do Polski hospitalizowana w Oddziale Chirurgii Ogólnej Kliniki (...), gdzie rozpoznano uraz wątroby. Po przeprowadzeniu szczegółowych badań nie stwierdzono poważnych uszkodzeń. Pacjentka otrzymała zalecenia: stosowanie zwykłej diety, ograniczenie wysiłku fizycznego przez 6 miesięcy, kontrolę poradni chirurgicznej i wykonanie badania USG narządów jamy brzusznej po miesiącu, plus opiekę pediatryczną w rejonie. Podczas badania USG narządów jamy brzusznej wykonanego w dniu 16 października 2008 r. nie wykryto żadnych zmian patologicznych w jamie brzusznej.

Do szkoły powróciła w kwietniu 2008 r., do końca czerwca 2008 r. przestrzegała właściwej diety i unikała większych wysiłków fizycznych, była zwolniona z zajęć z wychowania fizycznego. W czasie wakacji 2008 roku czuła się dobrze. Od września 2008 brała udział w zajęciach z wychowania fizycznego w szkole. Obecnie jest uczennicą szóstej klasy.

W trakcie badania lekarskiego w dniu 1 września 2013 r. stwierdzono niewielkie przebarwienia skóry w okolicy nasady bliższej obojczyka lewego po powierzchownym uszkodzeniu tkanek miękkich klatki piersiowej. Zmiany na skórze mają powierzchnię ok. 2x5 cm i nie spełniają kryteriów blizny szpecącej. Poza tym nie było odchyleń od stanu prawidłowego. Kontakt z dziewczynką był dobry, była prawidłowo zorientowana co do czasu, sytuacji i otoczenia.

Z opinii biegłego lekarza specjalisty chorób wewnętrznych (k. 1740) wynika, że:

- aktualny stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu z powodu uszkodzenia wątroby wynosi 7 % - uszkodzenie wątroby w stopniu II-III w skali Moore’a bez trwałych zaburzeń czynności narządu;

- opieka nad B. S. była konieczna w okresie 23 lutego - 5 marca 2008 r. - był to okres hospitalizacji z powodu obrażeń doznanych w wypadku, także przebywała pod specjalistyczną opieką personelu szpitala, po powrocie do Polski przebywała w domu pod opieką ojca, w dniach 14 marca - 17 marca 2008 była hospitalizowana w (...), tak więc pozostawała pod opieką jego personelu. Następnie kontynuowała przerwaną przed wyjazdem na ferie zimowe naukę w szkole. Do czerwca 2008 r. potrzebowała pomocy ze strony innej osoby w zaspokajaniu niektórych niezbędnych czynności dnia codziennego, szczególnie przy przenoszeniu ciężarów przekraczających wagę 2-3 kg, była jednak zdolna do wykonywania wszelkich innych czynności codziennych, w zakresie odpowiednim w jej wieku;

- B. S. była leczona w sposób odpowiedni do jej stanu zdrowia, leczona zachowawczo, w okresie 2-3 miesięcy po wypadku konieczne było przestrzeganie właściwej diety, unikanie większego wysiłku fizycznego oraz okresowa kontrola w poradni chorób dzieci, kolejne tygodnie i miesiące wykazały, że małoletnia nie wymagała stosowania żadnych innych działań profilaktyczno - leczniczych;

- aktualny stan zdrowia powódki jest dobry, nie stwierdza się żadnych przewlekłych schorzeń wyżej wymienionych układów i narządów, nie okazała dokumentacji medycznej, które świadczyłyby o trwałym uszkodzeniu wątroby oraz zaburzeń jej czynności, nie stwierdza się żadnych odległych, utrwalonych zmian patologicznych oraz zaburzeń czynności, które pozostawałyby w związku z wypadkiem w dniu 23 lutego 2008 r. z przyczyn internistycznych;

- prognozy na przyszłość są dobre, nie należy oczekiwać u B. wystąpienia w przyszłości jakichkolwiek zaburzeń czynności układów i narządów wewnętrznych, które pozostawałyby w związku przyczynowo skutkowym z przedmiotowym wypadkiem samochodowym.

4. Urazy i przebieg leczenie powoda J. S. (1):

Po przetransportowaniu powoda do szpitala w T. stwierdzono ogólne potłuczenie ciała. Nie był hospitalizowany, po udzieleniu pomocy ambulatoryjnej został skierowany do dalszej kontroli w Poradni chirurgicznej. Badanie USG nie wykazało zmian pourazowych. Stwierdzono tylko czynnościową niestabilność nerwu łokciowego lewego. J. S. (1) był leczony w celu ogólnego usprawnienia w ramach stacjonarnej rehabilitacji (...) w J., gdzie przebywał od 16 sierpnia do 6 września 2008 r. Podstawą leczenia był stan po ogólnym urazie w wyniku wypadku komunikacyjnego.

Podczas badania lekarskiego w dniu 16 lipca 2012 r. powód nie zgłaszał istotnych dolegliwości, które można by wiązać z przebytym wypadkiem, nie miał ograniczeń ruchomości większych stawów. Doznane obrażenia ciała nie skutkowały wystąpieniem uszczerbku na zdrowiu zarówno długotrwałego jak i stałego. Przez dłuższy czas utrzymywał się ból lewego kolana. Jest to jednak doznanie subiektywne, zależne od indywidualnego progu wrażliwości bólowej. Lekarz nie jest w stanie określić czasu trwania, umiejscowienia, nasilenia i rozległości. Przeciętnie tego typu bóle trwają ok. 1-1,5 miesiąca. Niemniej zmiany w postaci szoku lub przykrych doznań psychicznych zdecydowanie wydłużają ten okres, na czas trudny do sprecyzowania. Wykonane badanie USG nie wykazało zmian pourazowych. Stwierdzona została jedynie czynnościowa niestabilność nerwu łokciowego, traktowana jako znalezisko, czyli zauważoną przypadkowo patologię. Jest to wynik schorzenia, a nie obrażenia.

Z opinii biegłego lekarza chirurga (k. 1709) wynika, że:

-powód J. S. (1) doznał ogólnego stłuczenia ciała;

- obecnie nie stwierdza się uszczerbku na zdrowiu, który ma związek z przebytymi stłuczeniami ciała;

-w aktach sprawy nie ma dokumentacji medycznej, która by upoważniała do stwierdzenia, że w przyszłości może nastąpić pogarszanie się stanu zdrowia powoda, związane z przebytym wypadkiem komunikacyjnym.

Z opinii biegłego psychologa (k. 1693) wynika, że:

- zespół stresu pourazowego określany w tzw. „tabelach uszczerbkowych” na 20 %, w związku z tym, iż jego niektóre objawy utrzymują się do chwili obecnej, należy uznać jego maksymalny wymiar;

- aktualny stan zdrowia powoda – w wymiarze psychologicznym jest to bardzo trudna faza adaptacji do nowej jakości życia, powód żyje w stanie permanentnego przeciążenia emocjonalnego i frustracji wielu życiowych potrzeb z powodu ogólnego pogorszenia jakości życia, spowodowanego konsekwencjami wypadku, wymaga regularnej psychoterapii, w tym psychoterapii małżeńskiej (130 zł/god. X 48 tyg.= 6.240 zł rocznie);

-prognozy na przyszłość są niekorzystne ze względu na brak rokowań na powrót żony do pełnej sprawności, perspektywę ponownej operacji nogi syna, ograniczenia w życiu córki, ze względów psychologicznych powód wymagał opieki i wsparcia już na etapie rehabilitacji żony i wymaga go nadal.

Wobec zalecanej psychoterapii powód nie podjął leczenia, prowadzi własną działalność gospodarczą, nie mieszka już z żoną i dziećmi (małżonkowie w separacji), pozew o rozwód złożony został dopiero w marcu 2015 r.

Powód ma stały kontakt z dziećmi, na ich utrzymanie przekazuje żonie 2.000 zł miesięcznie (bezsporne).

Powyższy stan faktyczny Sad ustalił w oparciu o dokumentację złożoną do akt, w tym medyczną, która nie była kwestionowana przez żądną ze stron, Sąd również nie miał podstaw by odmówić jej waloru wiarygodności. Ponadto Sąd oparł się na zeznaniach świadków: A. K. (k. 1539-1542), E. S. (k. 1543-1545), A. B. (k. 1545-1546), E. O. (k. 1607-1609), E. G. (k. 1671-1673) przesłuchanie informacyjne M. S. (1) (k. 1491, 1609-1610, 1957-1962, 2044-2045, 2262-2264), przesłuchaniu J. S. (1) (k. 1961-1962, 2264-2265), przesłuchaniu J. S. (2) (k. 2261-2262). Ponadto Sąd oparł się na dowodach z opinii biegłych sądowych - opiniach psychologiczno – sądowych, sporządzonych przez B. B. (2) (k. 1684-1694), opinii z zakresy chirurgii, sporządzonej przez biegłego J. P. (k. 1707-1709), opinii neurologiczno – psychiatrycznej, sporządzonej przez biegłego W. Z. (k. 1716-1720 i opinia uzupełniająca k. 1921-1922), opinii z zakresu chorób wewnętrznych, sporządzonej przez biegłego P. D. (k. 1736-1743), opiniach z zakresu traumatologii i ortopedii, sporządzonych przez biegłego S. M. (k. 1765-1801 i opinia uzupełniająca k. 18461872).

Sąd ocenił, iż opinie biegłych lekarzy powołanych w niniejszej sprawie zostały sporządzone w sposób rzeczowy oraz przekonywujący w oparciu o wiedzę fachową przez kompetentne osoby, posiadające odpowiednie w tym kierunku specjalistyczne wykształcenie i wieloletnie doświadczenie zawodowe w oparciu o złożoną do akt dokumentacje medyczną i badanie powódki. Opinie te są jasne i logiczne, zostały poparte przekonującymi wyjaśnieniami biegłych, zgodnie z zasadami specjalności, reprezentowanymi przez biegłych. Opinie nie były kwestionowane przez strony stąd Sąd uznał je za wiarygodne i oparł się na nich, ustalając stan faktyczny.

W ocenie Sądu roszczenia powodów są zasadne w przeważającej części.

Sąd wskazał, że materialną podstawę oceny zasadności żądań powodów stanowią przepisy prawa niemieckiego. Zgodnie z art. 3 Konwencji o prawie właściwym dla wypadków drogowych sporządzonej w Hadze w dniu 4 maja 1971 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 63, poz. 585) za prawo właściwe uznaje się prawo wewnętrzne państwa, w którym nastąpił wypadek. Prawo to określa w szczególności przesłanki i zakres odpowiedzialności, istnienie oraz rodzaj obrażeń ciała lub szkody, za które należy się odszkodowanie, jak też rodzaj oraz zakres szkód (art. 8 pkt 1, 3, 4) i jest stosowane bez wymagania wzajemności, także gdy nie jest prawem Umawiającego się Państwa, o czym stanowi art. 11 cytowanej Konwencji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2013 r., IV CSK 309/12, LEX nr 1314430). Wobec powyższego Sąd podkreślił, że mimo iż Niemcy nie są stroną Konwencji, w niniejszej sprawie do roszczeń powodów zastosowanie znajdzie prawo niemieckie.

Roszczenia wskazane przez powodów w złotych polskich zostały przeliczone na walutę Euro według kursu 1 EURO = 4,02 PLN.

Za podstawę odpowiedzialności sprawcy wypadku Sąd uznał § 823 ust. 1 BGB, zgodnie z którym kto rozmyślnie albo z niedbalstwa narusza bezprawnie m.in. życie drugiego, jest obowiązany wynagrodzić mu szkodę stąd powstałą.

Z tytułu umowy ubezpieczenia, łączącej pozwanego ze sprawcą wypadku, ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za sprawcę. Obowiązek odszkodowawczy generalnie obejmuje szkodę majątkową. Zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową w prawie niemieckim domagać się można, zgodnie z postanowieniem § 253 ust. 1 BGB tylko w przypadkach określonych przez ustawę, do których należy (ust. 2) uszkodzenie ciała lub zdrowia.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (BGH) zadośćuczynienie za ból i cierpienie spełnia podwójną funkcję: oferuje ono poszkodowanemu z jednej strony stosowną rekompensatę za doznane cierpienia (tzw. funkcja kompensacyjna) oraz z drugiej strony zadośćuczynienie za opisanie tego, co zostało wyrządzone poszkodowanemu przez sprawcę szkody (tzw. funkcja zadośćuczynienia). Z reguły funkcja kompensacyjna ma większe znaczenie niż funkcja zadośćuczynienia. W przypadku wypadków drogowych funkcja zadośćuczynienia schodzi jeszcze bardziej na dalszy plan.

Wysokość zadośćuczynienia za ból i cierpienie musi być ustalana z uwzględnieniem wszystkich miarodajnych okoliczności, mających znaczenie dla jego wymiaru oraz pozostawać w odpowiednim stosunku do rodzaju i czasu trwania obrażeń. Decydujące są: wielkość, siła i czas trwania bólu, cierpienie, oszpecenie oraz obrażenia psychiczne. Sąd rozpoznający sprawę musi ocenić okoliczności szczególne - które wpływają zmniejszająco lub zwiększająco - indywidualnego przypadku, uwzględnić rozwój gospodarczy, który nastąpił od chwili wydania decyzji.

Zgodnie z prawem niemieckim w przypadku ciężkich szkód trwałych przysługuje poszkodowanemu z reguły, oprócz kwoty głównej, renta. Natomiast w zakresie szkody majątkowej dochodzi do rekompensaty szkód, związanych z utratą zarobków, jak i zwiększeniem potrzeb.

Zwiększone potrzeby w rozumieniu § 843 ust. 1 Kodeksu Cywilnego (BGB) to wszystkie będące następstwem wypadku, stale powracające wydatki, „które mają na celu wyrównanie szkód, powstałych w wyniku trwałego uszczerbku na zdrowiu fizycznym“.

Roszczenie o utracone zarobki jest regulowane przez § 249 ust. 1 Kodeksu Cywilnego (BGB) względnie przez właściwe przepisy, dotyczące odpowiedzialności na zasadzie ryzyka. Podlegająca rekompensacie szkoda, polegająca na utracie zarobków obejmuje wszystkie ekonomiczne szkody, które poniósł poszkodowany, ponieważ nie mógł wykorzystać swojej siły roboczej na skutek odniesionych obrażeń. Przy ocenie odniesionej szkody należy zawsze uwzględnić osobistą i ekonomiczną sytuację poszkodowanego.

Stosownie do treści § 11 niemieckiej ustawy o zasadach ruchu drogowego (StVG – BGBI z 2003 r., I S 310, 919), w razie uszkodzenie ciała lub uszczerbku na zdrowiu należy świadczyć odszkodowanie w postaci zwrotu kosztów leczenia oraz wyrównania uszczerbku majątkowego, którego doznaje poszkodowany na skutek tego, że jego zdolność zarobkowania uległa, czasowo lub trwale, zniesieniu lub zmniejszeniu, albo też zwiększyły się jego potrzeby. Z powodu szkody, która nie jest szkodą majątkową, można żądać także słusznego odszkodowania w pieniądzu.

Zgodnie z § 13 ww. ustawy (1) odszkodowanie z powodu utraty albo zmniejszenia zdolności zarobkowej i z powodu zwiększenia się potrzeb poszkodowanego, jak również odszkodowanie na rzecz osoby trzeciej zgodnie z § 10 ust. 2 należy świadczyć przez zapłacenie renty pieniężnej na przyszłość. (2) Przepisy § 843 ust. 2 do 4 kodeksu cywilnego mają odpowiednie zastosowanie. (3) Jeżeli przy zasądzeniu od zobowiązanego do zapłacenia renty pieniężnej nie uznano poręczenia majątkowego, wówczas uprawniony może jednak żądać poręczenia majątkowego, jeżeli stosunki majątkowe zobowiązanego znacznie się pogorszyły; przy takim samym założeniu można żądać podwyższenia zabezpieczenia ustalonego w wyroku.

Wobec powyższego w myśl § 13 StVG, odszkodowanie za utratę lub zmniejszenie zdolności zarobkowania oraz za zwiększenie potrzeb, przybiera postać renty.

Nadto Sąd wskazał, że § 253 ust. 2 BGB stanowi, iż jeżeli w wyniku uszkodzenia ciała, uszczerbku na zdrowiu, naruszenia wolności osobistej lub też seksualnego samostanowienia winno zostać wypłacone odszkodowanie, to wtedy w przypadku powstania szkody, która nie jest szkodą majątkową, może być dochodzone sprawiedliwe odszkodowanie w gotówce.

Mając powyższe na uwadze Sąd wskazał, że za podstawę prawną roszczenia o rentę należy uznać w szczególności § 11 oraz § 13 niemieckiej ustawy o zasadach ruchu drogowego w związku z § 843 BGB i § 249 BGB.

Przepis § 228 ust. 1 BGB stanowi, że zobowiązanie pieniężne winno być oprocentowane w trakcie trwania zwłoki, przy czym stopa oprocentowania wynosi w stosunku rocznym pięć punktów procentowych ponad bazową stopę oprocentowania. Bazowa stopa oprocentowania jest zdefiniowana w § 247 BGB i zmienia się cyklicznie każdorazowo w dniu 1 stycznia oraz w dniu 1 lipca każdego roku. Niemiecki Bank (...) publikuje aktualną wysokość bazowej stopy oprocentowania w Monitorze Federalnym (Bundesanzeiger).

Poniższa tabela zawiera okres od 1 lipca 2008 r. do daty wyroku, przy czym w kolumnie drugiej oznaczono wysokość stopy bazowej oprocentowania a w kolumnie trzeciej wysokość odsetek ustawowych za zwłokę w danym półroczu.

01.07.2008	-	31.12.2008	3,19 %	8,19	%
01.01.2009	-	30.06.2009	1,62 %	6,62	%
01.07.2009	-	31.12.2009	0,12 %	5,12	%
01.01.2010	-	30.06.2010	0,12 %	5,12	%
01.07.2010	-	31.12.2010	0,12 %	5,12	%
01.01.2011	-	30.06.2011	0,12 %	5,12	%
01.07.2011	-	31.12.2011	0,37 %	5,37	%
01.01.2012	-	30.06.2012	0,12 %	5,12	%
01.07.2012	-	31.12.2012	0,12 %	5,12	%
01.01.2013	-	30.06.2013	-0,13 %	4,87	%
01.07.2013	-	31.12.2013	-0,38 %	4,62	%
01.01.2014	-	30.06.2014	-0,63 %	4,37	%
01.07.2014	-	28.07.2014	-0,73 %	4,27	%
29.07.2014	-	31.12.2014	-0,73 %	4,27	%
01.01.2015	-	30.06.2015	-0,83 %	4,17	%

Na podstawie przedstawionych powyżej liczb można ustalić wysokość odsetek ustawowych za dany okres zwłoki, obowiązującą w prawie Republiki Federalnej Niemiec, które to prawo stosuje się w przedmiotowej sprawie.

Powódka w toku procesu przyznała, że w świetle prawa niemieckiego kwoty wypłacone jej ze zwłoką winny być powiększone o odsetki ustawowe za okres powstałej zwłoki w sposób wynikający z § 288 ust. 1 BGB w związku z § 247 BGB. Podała jednak błędnie na stronie 7 pisma procesowego z dnia 30 grudnia 2014 r., że wysokość tych odsetek obejmuje stale 5,37 % w stosunku rocznym, natomiast ta stawka obowiązywała jedynie w okresie pomiędzy 1 lipca 2011 r. a 31 grudnia 2011 r., jak wynika z tabeli powyżej.

Ponadto, powódka wyrażała pogląd, jakoby z pewnością znajdował w danej sprawie zastosowanie przepis § 288 ust. 3 BGB, na podstawie którego może żądać odsetki w wysokości 13 % w stosunku rocznym.

Taki pogląd jednak jest chybiony. Powódka sugeruje, że inną podstawę prawną uprawniającą ją do żądania wyższej stawki odsetek za zwłokę stanowiłaby przepis art. 359 § 3 polskiego kodeksu cywilnego w związku z § 1 Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wysokości odsetek ustawowych z dnia 4 grudnia 2008 r. Tym samym powódka obchodziłaby przepisy Konwencji Haskiej o prawie właściwym dla wypadków drogowych, co de facto doprowadziłoby do stosowania w kwestii odsetek ustawowych za zwłokę materialnego prawa Rzeczypospolitej Polskiej.

Sąd wskazał, że pojęcie „inna podstawa prawna” używane w treści § 288 ust. 3 BGB oczywiście oznacza inna podstawa materialnoprawna tego prawa, które znajduje zastosowanie dla danego stosunku prawnego. Innymi słowy, polski kodeks cywilny wraz z wymienionym rozporządzeniem nie może stanowić innej podstawy prawnej w myśl przepisu § 288 ust. 3 BGB. Jedynie inna ustawa niemiecka, która przewiduje wyższą stopę odsetek za zwłokę mogłaby tu być zastosowana. Powódka jednak nie powołuję się na żadną taką ustawę, gdyż w konkretnym przypadku nie istnieją takie przepisy: Kodeks Drogowy Niemiec (StVG) nie przewiduje wyższych odsetek za zwłokę niż odsetki ustawowe uregulowane w przepisach Kodeksu Cywilnego Niemiec (BGB), a ze względu na odpowiedzialność deliktową pozwanej w niniejszej sprawie, odsetki umowne w wyższej wysokości nie wchodzą w rachubę.

Sąd stanowczo podkreślił, że rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wysokości odsetek ustawowych z dnia 4 grudnia 2008 r. nie obowiązywało już w dniu sporządzenia pisma procesowego z dnia 30 grudnia 2014 r., gdyż zgodnie z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wysokości odsetek ustawowych z dnia 16 grudnia 2014 r., począwszy od dnia 23 grudnia 2014 r. wysokość odsetek ustawowych ustala się na 8 % w stosunku rocznym.

Odnosząc się do konkretnych roszczeń strony powodowej Sąd zauważył, iż roszczenie zapłaty zadośćuczynienia jest co do zasady słuszne, choć nie w tak wysokim wymiarze jak żądali tego powodowie.

Ostatecznie M. S. (1) żądała uzupełniającej zapłaty z tego tytułu 240.000 zł, dotychczas wypłacono jej kwotę 160.000 zł, dla J. S. (2) - 72.000 zł (dotychczas wypłacono 28.000 zł), dla B. S. – 10.000 zł (dotychczas wypłacono 15.000 zł), dla J. S. (1) – 22.000 zł (dotychczas wypłacono 3.000zł).

Sąd nie miał wątpliwości, iż zakres cierpień wszystkich powodów był duży, co wynika z dokumentacji medycznej ich leczenia. Ulegli wypadkowi w obcym kraju i byli zmuszeni (poza J. S. (1)) przebywać w szpitalach w Niemczech, oddzieleni od siebie, ich cierpienia fizyczne potęgowała rozłąka i niepewność o stan zdrowia najbliższych.

Wysoki poziom opieki medycznej udzielonej im za granicą sprawił, że skutki wypadku nie okazały się zbyt dotkliwe, co obrazują dokładnie opinie biegłych lekarzy sądowych.

M. S. (1) przeszła wielomiesięczne leczenie szpitalne. Istniała konieczność prowadzenia bardzo intensywnej i bolesnej rehabilitacji. Uszkodzenie rdzenia kręgowego skazywało powódkę początkowo na poruszanie się na wózku inwalidzkim. Obecnie porusza się o własnych siłach, jest sprawna dzięki systematycznym ćwiczeniom, uprawia niektóre sporty, nie pracuje. Trwały uszczerbek na jej zdrowiu wg. ostatniej opinii biegłego ortopedy i neurologa wynosi po 40 % trwałego uszczerbku na zdrowiu. Uraz psychiczny, skutkujący trwałym uszczerbkiem na zdrowiu wg opinii biegłego psychologa wynosi 20 % (zespół stresu pourazowego). Niemożność powrotu do pracy siedzącej spowodowało przejście powódki w stan spoczynku, również stwierdzono wtórne powikłania pourazowe u powódki, ograniczenia w czynnościach wymagających dłuższego wymuszonego siedzenia (np. podróż samochodem, praca za biurkiem, lot samolotem) i niepomyślne rokowania na przyszłość - wg opinii biegłego ortopedy.

W ocenie Sądu łączna kwota zadośćuczynienia w wysokości łącznej 200.000 zł jest kwotą właściwą i odpowiednią do stopnia doznanych cierpień i stwierdzonego trwałego uszczerbku na zdrowiu. Sąd zauważył, iż okres leczenia i rehabilitacji przyniósł bardzo zadawalające efekty w stanie zdrowia powódki i jej funkcjonowania na co dzień. Żądanie powódki w zakresie zasadzenia zadośćuczynienia w wysokości łącznej w kwocie 400.000 zł Sąd uznał za nadmiernie wygórowane w stosunku do rozmiaru doznanych cierpień oraz z uwagi na pomyślny końcowy efekt leczenia. Sąd nie zanegował traumatycznych przeżyć, jakie towarzyszyły powódce po wypadku i w trakcie leczenia, niemniej jednak miał również na uwadze, iż powódka funkcjonuje nadal dobrze w życiu, prowadzi samochód, jeździ na rowerze, pływa, wielokrotnie już uczestniczyła wraz z całą rodziną w wyjazdach w góry oraz w podróżach zagranicznych.

Powódka obecnie już nie pracuje i wiele swego czasu poświęca na rehabilitację, na ćwiczenia na siłowni, na zajęcia woluntariatu, opiekuje się swoimi dziećmi. Ponadto w niewielkim tylko stopniu potrzebuje pomocy osoby trzeciej w pracach domowych, co Sąd uwzględnił w kwocie renty na zwiększone potrzeby.

Straty materialne, związane ze stanem spoczynku zostały w pełni zrekompensowane w rencie wyrównawczej, co sprawia, że powódka nie odczuwa braków materialnych w codziennym życiu.

W efekcie wypadku i procesu leczenia stopień niepełnosprawności powódki jest lekki, stwierdzony dożywotnio, co wynika z aktualnego orzeczenia ZUS.

Przyznana w sumie kwota 200.000 złotych zadośćuczynienia dla osoby z 40 % uszczerbkiem ortopedycznym i neurologicznym oraz z 20 % uszczerbkiem psychologicznym na zdrowiu w orzecznictwie sądów (...) kształtuje się w dopuszczalnych granicach tego roszczenia. W ocenie Sądu kwota przyznana powódce jest odpowiednia i nie należy do niskich. Zadośćuczynienie ma jedynie rekompensować przebyte cierpienia, a nie prowadzić do ewentualnego wzbogacenia poszkodowanego. Nie powinno się przy wyważaniu tego roszczenia brać pod uwagę innych okoliczności poza niematerialną krzywdą. Sąd nie miał przy tym podstaw do przyjęcia, że to wypadek spowodował rozpad małżeństwa stron. Strony nie są rozwiedzione, a pozew rozwodowy został złożony dopiero przed terminem ostatniej rozprawy. Kwestia małżeńska nie została wiarygodnie przedstawiona w toku procesu i pozostała bez wpływu na wynik procesu w zakresie przysądzenia zadośćuczynienia na rzecz powódki ad. 1.

W przypadku J. S. (2) Sąd w szczególności wziął pod uwagę trwały uszczerbek na zdrowiu tj. 20 % wg opinii biegłego ortopedy, wielotygodniowe leczenie szpitalne, konieczność przebycia rehabilitacji, trwającej do chwili obecnej, uraz psychiczny, konieczność podjęcia indywidualnego toku nauczania w szkole przez okres roku od wypadku, młody wiek poszkodowanego, poruszanie się na wózku inwalidzkim przez wiele miesięcy, a następnie chodzenie o kulach przez następnych kilka miesięcy, utrzymujący się przez kilka lat po wypadku lęk przed jazdą samochodem.

W przypadku B. S. Sąd miał na uwadze trwały uszczerbek na zdrowiu w wysokości 7 % wg opinii biegłego lekarza chorób wewnętrznych, okres leczenia szpitalnego, uraz psychiczny i młody wiek poszkodowanej. Po wypadku na ciele powódki pozostała szpecąca blizna, której dziewczyna bardzo się wstydzi, utrzymujący się przez kilka lat po wypadku lęk przed jazdą samochodem.

W przypadku J. S. (1) Sąd wziął pod uwagę uraz psychiczny, skutkujący trwałym uszczerbkiem na zdrowiu, wg opinii biegłego psychologa w wysokości 20 % (zespół stresu pourazowego), który polegał na dolegliwościach bólowych przez okres kilku miesięcy.

Dodatkowym elementem krzywdy, jakiej doznali wszyscy powodowie jest fakt, iż odnieśli oni obrażenia w jednym wypadku, po którym z oczywistych względów (pobyt na różnych oddziałach szpitalnych, z wyjątkiem J. S. (1), który nie był hospitalizowany) musieli zostać rozdzieleni i odseparowani od siebie. Cierpienia M. S. (1) potęgowała obawa nie tylko o zdrowie swoje, ale i o zdrowie dzieci, o to jak zniosą pobyt w szpitalu, w dodatku w obcym kraju, bez znajomości języka tam używanego. Podobnie krzywdę obojga wówczas małoletnich - J. S. (2) i B. S. powiększało oddzielenie ich od matki, obawy o to, jak ona się czuje, czy powróci do zdrowia.

Dokonując oceny, jaka suma pieniężna powinna stanowić zadośćuczynienie za doznaną krzywdę Sąd wziął pod uwagę rodzaj i stopień nasilenia cierpień powodów oraz konsekwencje w ich życiu osobistym.

Sąd miał również na uwadze, iż zadośćuczynienie powinno spełnić funkcję kompensacyjną. Zdaniem Sądu przyznana kwota pieniężna z tytułu zadośćuczynienia powinna stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej, aby wynagrodzić doznane cierpienia psychiczne oraz ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć. Przyjęcie powyższej zasady jest niezbędne do tego, aby przynajmniej częściowo przywrócona została równowaga, zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego. Z uwagi na kompensacyjny charakter zadośćuczynienia jego wysokość musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną adekwatną do warunków gospodarki rynkowej.

Zdaniem Sądu zasądzone sumy zadośćuczynienia (pkt 1-4 wyroku) przedstawiają ekonomicznie odczuwalną wartość, a jednocześnie nie są nadmierne w stosunku do doznanej krzywdy i odpowiadają aktualnej stopie życiowej społeczeństwa w warunkach gospodarki wolnorynkowej.

Odsetki od kwot zadośćuczynienia zostały zasądzone według przepisów prawa niemieckiego, wysokość za określone okresy zostały wskazane według tabeli powołanej wyżej.

Odnośnie żądania powódki M. S. (1), dotyczącego zasądzenia renty na zwiększone potrzeby Sąd uznał je za zasadne do wysokości 1.600 zł miesięcznie. Podstawą prawną roszczenia o rentę należy uznać § 11 oraz § 13 niemieckiej ustawy o zasadach ruchu drogowego w związku z § 483 BGB i § 249 BGB. Z pewnością potrzeby powódki M. S. (1) zwiększyły się po wypadku. Po wyjściu ze szpitala w K. powódka rozpoczęła stałą całodzienną i kosztowną rehabilitację, której poddawana jest po dzień dzisiejszy, a rokowania na przyszłość są takie, że powódka będzie musiała się rehabilitować do końca życia (opinia biegłego spec. traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej na k. 1777 akt sprawy).

Biegły specjalista z zakresu traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej ustalił aktualny stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu powódki na poziomie 40% - stan po urazowym uszkodzeniu rdzenia kręgowego na poziomie Th12 ze złamaniem L1 i L2 leczonego operacyjnie, zgodnie z oceną procentową stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Jeśli chodzi o konieczność sprawowania opieki nad powódką oraz długotrwałość tej opieki, biegły ustalił, że od 22 sierpnia 2009 roku i obecnie wymiar czasowy opieki to 1h/dobę (opinia biegłego spec. traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej, k. 1795).

Zdaniem biegłego, w związku z faktem, iż nadal występuje u powódki objaw niedomogów nerwu strzałkowego, zwłaszcza prawej kończyny dolnej konieczna jest kontynuacja terapii usprawniającej celem utrzymania uzyskanego efektu leczenia (opinia biegłego spec. traumatologii i ortopedii oraz medycyny ratunkowej, k. 1797).

Jak wynika z wyjaśnień złożonych przez powódkę ćwiczy ona codziennie. Rehabilitacja zaś jest prywatna, płatna za 1,5 godziny 100 złotych. Ponadto powódka co najmniej raz w tygodniu od momentu wypadku uczęszcza na odpłatne masaże, ich koszt jednostkowy to 100 zł (k. 1491-1492 i 1609-1610).

Powódka przedstawiła faktury VAT celem udokumentowania ponoszonych kosztów z tytułu prowadzonej rehabilitacji, w szczególności załączono faktury za zajęcia usprawniająco - rehabilitacyjne, za ćwiczenia rehabilitacyjne, usprawnienia ruchowe oraz masaże lecznicze. Faktury VAT dotyczą okresu listopad, grudzień 2010, styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad, grudzień 2011 (k. 1643-1669). Ponadto powódka przedstawiła faktury VAT wystawione w czerwcu, wrześniu oraz w październiku 2013 roku, z których wynika, że powódka uczęszczała na masaże lecznicze – łączna wartość faktur to 3.000 złotych, koszt jednego masażu to kwota 100 złotych. Powódka dołączyła również do wniosku rachunki z konsultacji psychologicznej na łączną kwotę 450 złotych (k. 1912-1915).

Trwały charakter uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia jest warunkiem powstania prawa do renty. Zwiększenie się potrzeb poszkodowanego stanowi szkodę przyszłą, wyrażającą się w stale powtarzających się wydatkach na ich zaspokojenie, np. konieczność stałych zabiegów, rehabilitacji itp. Przyznanie renty z tytułu zwiększonych potrzeb nie jest uzależnione od wykazania, że poszkodowany te potrzeby faktycznie zaspokaja i ponosi związane z tym wydatki. Do przyznania renty z tego tytułu wystarcza samo istnienie zwiększonych potrzeb jako następstwo czynu niedozwolonego. W ocenie Sądu niewątpliwie spełnione zostały przesłanki do zabezpieczenia na rzecz powódki renty z tytułu zwiększonych potrzeb na okres trwania postępowania. W wyniku obrażeń odniesionych w wypadku w dniu 23 lutego 2008 roku wzrosły wydatki, związane z dodatkowymi zabiegami, w szczególności masażami leczniczymi, rehabilitacją, a ponadto powódka wymaga pomocy osób trzecich na co dzień do prac, których nie może wykonywać z uwagi na trwałe uszkodzenie ciała. Dlatego też zasadnym jest zabezpieczenie na rzecz powódki renty na zwiększone potrzeby w wysokości 1.600 złotych, płatnej od stycznia 2011 roku do 10-tego każdego miesiąca. Na powyższą kwotę składa się: 1.000 złotych – masaże lecznicze 1 godzina 100 zł x 10 razy w miesiącu = 1.000 złotych w miesiącu (faktura k. 1955); 400 złotych – rehabilitacja poprzez ćwiczenia usprawniające ruch 1 godzina 100 zł x 4 razy w miesiącu = 400 złotych w miesiącu (faktury k. 1956); 200 złotych – pomoc w sprzątaniu (zeznania M. S. (1) k. 1959).

Ponad zasądzoną kwotę w ocenie Sądu roszczenie to nie zostało wykazane. Sąd zauważył, że po przeprowadzeniu operacji latem 2011 roku powódka zrezygnowała z rehabilitacji przeprowadzonej przez lekarza z NFZ, a zdecydowała się na prywatną rehabilitację, co zwiększyło jej koszt ale nie wykluczyło korzystania z dostępnych usług NFZ.

Roszczenie powodów w zakresie kosztów opieki nad M. S. (1) i J. S. (2) zostało uwzględnione w całości. Zarówno pozew jak i wcześniejsze roszczenie, skierowane do TU (...), zawierały bardzo szczegółowe wyliczenie, ile godzin opieki potrzebował w związku z doznanymi urazami i niesamodzielnością każdy z powodów.

Największego zakresu opieki wymagała i nadal w niedużym, ale jednak zakresie (1 godzina dziennie) wymaga M. S. (1). J. S. (2) również wymagał intensywnej opieki. Fakt zakresu opieki i jej zasadności potwierdziły zeznania świadków jak i zeznania samych powodów. Zasadność opieki nad obojgiem powodów potwierdziła zaś przede wszystkim opinia biegłego ortopedy, co więcej, biegły ortopeda wskazał nawet na nieco większy zakres koniecznej opieki nad M. S. (1), niż to wskazano w pozwie. Na podstawie tejże opinii biegłego ortopedy rozszerzono w piśmie z dnia 18 listopada 2013 r. roszczenia o koszty opieki.

Wynagrodzenie osoby sprawującej opiekę, a nie zatrudnionej gdzie indziej, tj. takiej, która nie musiała porzucić pracy z uwagi na wypadek poszkodowanego (taki przypadek zachodzi w niniejszej sprawie) winno nie przekraczać wynagrodzenia osoby mającej odpowiednie kwalifikacje do wykonywania czynności opieki (tak wyrok SN z 4 października 1973 r., II CR 365\73, OSNCP 1974 nr 9 poz. 147).

Sąd podkreślił, że odszkodowanie z tytułu kosztów opieki należy się bez względu na to, czy rzeczywiście poszkodowany ponosi wydatki na wspomniane cele, ponieważ wystarczy ustalenie tych potrzeb jako następstwo czynu niedozwolonego. Dlatego też nie można uzależniać zasądzenia renty czy odszkodowania od wykazania, że poszkodowany te potrzeby faktycznie zaspokaja i ponosi związane z tym wydatki (tak m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 sierpnia 2008 r., Sygn. akt VI ACa 176/08). Odszkodowanie to przysługuje także w sytuacji, w której opiekę sprawowali nieodpłatnie członkowie rodziny, czy też opiekunka (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2012 r. Sygn. akt V CSK 57/11). Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 25 września 2013 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 331/13 (LEX nr 1372349) stwierdził, iż „Jeżeli powód wymaga opieki wobec uszczerbku na zdrowiu będącego następstwem wypadku, a koszty jej są możliwe do ustalenia, pozwany jest zobowiązany do pokrywania szkody z tego tytułu nawet wówczas gdy świadczenia te są (bądź mogą być) wykonywane przez osoby najbliższe. Opieka świadczona przez te osoby ma bowiem także realny wymiar ekonomiczny i jest następstwem zdarzenia, za które odpowiada pozwany”.

Ustalając wysokość odszkodowania z tego tytułu (koszty opieki) Sąd przyjął stawkę za 1 godzinę pomocy na poziomie 11 zł. W tym zakresie Sąd posiłkował się, znanymi z urzędu, aktualnymi stawkami godzinowymi, pobieranymi za pomoc świadczoną przez ośrodki pomocy społecznej na terenie W., z których najniższa stanowi kwotę 11,80 zł, a najwyższa 16,80 zł. Kwota przyjęta przez Sąd mieści się zatem w granicach stawek pobieranych przez ośrodki pomocy społecznej za sprawowanie opieki nad chorymi.

Sąd zaznaczył, iż roszczenie o opiekę w cytowanej sprawie dotyczyło lat 2010 - 2014. Przyjęcie zatem stawki 11 zł za godzinę co do roszczeń o zaległą opiekę i 12 z ł za godzinę opieki w stosunku do roszczeń rentowych M. S. (1) z pewnością nie jest kwotą zawyżoną, skoro np. stawki za usługi pielęgnacyjno - gospodarcze wynoszą wg cennika PCK na terenie woj. (...) (link (...)) 14 zł za godzinę w dni robocze i 18 zł w niedziele i święta. Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w punkcie 6 i 7 wyroku z uwzględnieniem odsetek obowiązujących w prawie niemieckim, które zostały zobrazowane w powołanej powyżej tabeli.

Zaległe koszty leczenia, dotyczące M. S. (1) i J. S. (2) (pkt. 8 wyroku) Sąd uwzględnił w całości, albowiem są one w całości potwierdzone dokumentami, rachunkami za poszczególne leczenie, rehabilitację. Wprawdzie z analizy tych rachunków nie można jednoznacznie przypisać, w stosunku do którego z powodów one się tyczą, jednakże zasadność powyższych kosztów leczenia wypowiedzieli się biegli w swoich opiniach.

W ocenie Sądu jest niewątpliwym, iż wypłaty kwot zapłaconych dotąd powodom - zarówno na etapie postępowania likwidacyjnego, jak i już po wniesieniu do Sądu pozwu - odbyły się z opóźnieniem, z naruszeniem prawa zarówno niemieckiego, jak i polskiego. Jak to już zarysowano powyżej - kwoty zasądzone powiększone zostały o odsetki ustawowe za zwłokę. Przewiduje tę sytuację zarówno prawo polskie, jak i niemieckie.

Zgodnie z § 291 BGB Odsetki procesowe: dłużnik ma prawo oprocentować zobowiązanie pieniężne od momentu wystąpienia zawisłości sporu, także wtedy, kiedy nie ma on zwłoki; jeśli płatność zadłużenia przypadku dopiero później, to wtedy należy ją oprocentować dopiero terminu płatności. Przepisy § 288 ust. 1 zdanie 2, ust. 2, ust. 3 oraz § 289 zdanie 1 znajdują tutaj odpowiednie zastosowanie). Stosownie do treści § 288 ust. 1 BGB: zobowiązanie pieniężne winno być oprocentowane w trakcie trwania zwłoki. Stopa oprocentowania wynosi na rok pięć punktów procentowych ponad bazową stopę oprocentowania. Nadto zgodnie z art. § 14 ust. 1 Ustawy z dnia 23 listopada 2007 r. o umowie ubezpieczenia (VVG – BGBl. I str. 2631) świadczenia pieniężne ubezpieczyciela są należne w momencie, gdy zakończono zbieranie danych koniecznych do ustalenia zdarzenia przewidzianego w umowie ubezpieczenia i zakresu świadczenia ubezpieczyciela. Ust. 2 cytowanego przepisu stanowi: jeżeli nie zakończono zbierania danych w ciągu miesiąca od momentu zgłoszenia wystąpienia zdarzenia przewidzianego w umowie ubezpieczenia, ubezpieczający może wymagać wypłaty świadczenia na poczet rachunku w wysokości kwoty minimalnej, jaką ubezpieczyciel będzie musiał prawdopodobnie wypłacić. Bieg zawiesza się tak długo jak zbieranie danych nie może być zakończone z winy ubezpieczającego. Niewątpliwie prawem materialnym właściwym do zastosowania w niniejszej sprawie jest prawo materialne niemieckie i jednocześnie odsetki zostały naliczane wg prawa niemieckiego.

Z uwagi na powyższe Sąd uwzględnił roszczenie powodów w tym zakresie uwzględniając, że odsetki kształtują się tak samo jak roszczenie główne, według stawek procentowych w prawie niemieckim, co zostało zobrazowane w przedstawionej powyżej tabeli. Jednocześnie Sąd nie dopatrzył się w wyliczeniu odsetek w ten sposób stanowiło naruszenie zasad współżycia społecznego, zasady słuszności i sprawiedliwości, bowiem Sąd jednocześnie określił tj. przeliczył każde uwzględnione roszczenie w walucie Euro według kursu na dzień 28 kwietnia 2015 r. (1 euro - 4,02zł.) (pkt. 9, 10, 11, 12, 13 wyroku).

W punkcie 14 wyroku Sąd uwzględnił roszczenie J. S. (1) o zasądzenie kwoty 29.196,70 zł z tytułu odszkodowania za utratę zarobków. W zakresie prowadzonej działalności w dniu 6lutego 2008 r. powód zawarł umowę o świadczenie usług w zakresie szkolenia z zakresu technik sprzedaży, obsługi klienta, zarzadzania portfelem oraz zarządzania przedsiębiorstwem zleceniodawcy. Z uwagi na skutki wypadku, nieobecność powoda w Polsce, umowa nie mogła zostać wykonana i w związku z tym powód nie mógł otrzymać korzyści w postaci wynagrodzenia w wysokości 18.500 zł (umowa k. 1465-1468). Nadto powód w styczniu 2008 roku podpisał umowę za zorganizowanie rejsu szkoleniowo-turystycznego, którego uczestnikami mieli być powodowie, a wynagrodzenie za powyższe (10.696,70 zł) powód wpłacił na rzecz organizatora w dniu podpisania umowy. Z uwagi na skutki wypadku rodzina nie mogła wyjechać na opłacony rejs, zaś natłok obowiązków, związanych z poszkodowanymi członkami rodziny uniemożliwił powodowi skuteczne poszukiwania osób zastępczych na miejsce powodów (umowa k. 1469-1470). Z uwagi na powyższe Sąd uwzględnił roszczenie powoda w tym zakresie uwzględniając, że odsetki kształtują się tak samo jak roszczenie główne, według stawek procentowych w prawie niemieckim, co zostało zobrazowane w przedstawionej powyżej tabeli.

Sąd uwzględnił w całości roszczenie M. S. (1) o zasądzenie renty za utracone zarobki i zmniejszone widoki na przyszłość (pkt 15 wyroku oraz odszkodowania z tytułu utraconych zarobków tzw. „trzynastek” w latach 2008 - 2012 (pkt. 16 wyroku) Powódka w okresie od 1 stycznia 1999 roku do 1 maja 2006 roku była pracownikiem Sądu Rejonowego w Pruszkowie. Od dnia 1 stycznia 1999 roku do 4 października 2001 roku pełniła obowiązki asesora sądowego. Od dnia 5 października 2001 roku została powołana na stanowisko sędziego. Następnie z dniem 1 maja 2006 rok została przeniesiona na stanowisko sędziego Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie. Powódka ukończyła również studia podyplomowe w zakresie Prawa Europejskiego dla Sędziów na Uniwersytecie M. S. (2) na Wydziale Prawa i Administracji (bezsporne).

Na skutek wypadku z 2008 roku powódka była trwałe niezdolna do pracy na stanowisku sędziego. W związku z powyższym, z dniem 19 lipca 2012 roku powódka przeszła w stan spoczynku. W oparciu o przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 1997 roku, w dniu 21 września 2012 roku ustalono uposażenie powódki będącej sędzią w stanie spoczynku na kwotę 6 288,58 zł brutto miesięcznie, stanowiącą 75 % podstawy wymiaru uposażenia. Podstawę ustalenia wysokości uposażenia w stanie spoczynku stanowi kwota 8 384,77 złotych, tj. suma kwot: wynagrodzenia zasadniczego
w stawce trzeciej w kwocie 7 291,10 złotych – przy uwzględnieniu, że stanowisko sędziego Sądu Rejonowego zajmowała powódka od 5 października 2001 roku – oraz kwoty wynikającego z dodatku za 15 - letnią wysługę w kwocie 1.093,67 złotych. Od powyższego uposażenia potrącano zaliczkę na podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne

W 2013 roku ustalono uposażenie powódki w wysokości 6.876,50 zł brutto miesięcznie, tj. 75 % wynagrodzenia na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym. Podstawę wyliczenia tego uposażenia jest wynagrodzenie, na które składa się: wynagrodzenie zasadnicze w trzeciej stawce w kwocie 7.972,75 złotych oraz dodatek za 15 - letnią wysługę w kwocie 1.195,91 złotych. Od powyższego uposażenia potrącano zaliczkę na podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne (k. 1762).

Z uwagi na poważne obrażenia ciała jakich powódka doznała w wyniku wypadku w 2008 roku, a tym samym z uwagi na pozostawanie na długotrwałych zwolnieniach lekarskich, urlopach dla poratowania zdrowia, zdaniem powódki utraciła ona dodatkowe dochody z tytułu wynagrodzenia, w tym tzw. „trzynastki”. Jak wynika z przedstawionego przez Oddział Finansowy i Oddział Kadr Sądu Rejonowego dla (...) W. rozliczenia, powódce naliczono i wypłacono za lata 2008 - 2012 tzw. „trzynastki” w łącznej kwocie 15.677,13 zł brutto, co daje łączna kwotę 12.679,20 zł. netto złotych. Jak wynika z treści wskazanego rozliczenia, kwoty te byłyby w innych wysokościach, gdyby powódka nie korzystała ze zwolnień lekarskich (wyłączając opieki) i urlopów dla poratowania zdrowia. Za lata 2008-2012 wynosiłyby w sumie 34.141,69 brutto złotych, co stanowiło kwotę 27.589,94 zł netto. A zatem różnica pomiędzy potencjalnie należnymi dochodami z tytułu tzw. „trzynastek”, a rzeczywiście wypłaconymi to kwota w wysokości 18.464,56 zł brutto, czyli kwota 14.910,74 zł netto. Zdaniem Sądu, należało przyjąć, iż średnio miesięczny dodatkowy dochód z tytułu tzw. „trzynastki”, który potencjalnie mógłby należeć się powódce w okresie 2008 - 2012 (tj. 53 miesiące, licząc od marca 2008 roku do końca lipca 2012 roku) to kwota rzędu ok. 280 (słownie: dwieście osiemdziesiąt) złotych netto miesięcznie.

Ze względu na całkowitą lub częściową utraty przez powódkę zdolności do pracy zarobkowej należy wskazać, iż renta ta ma charakter renty wyrównawczej i powinna odpowiadać różnicy między zarobkami, jakie mogłaby powódka osiągnąć, gdyby nie uległa wypadkowi, a wynagrodzeniem, jakie – w konkretnych warunkach – jest w stanie uzyskać przy wykorzystaniu uszczuplonej zdolności zarobkowej. Rekompensować powinna poszkodowanej uszczerbek, który wskutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia powstał w jej dochodach z tytułu pracy zarobkowej lub prowadzonej działalności gospodarczej. Musi zatem odpowiadać różnicy między hipotetycznymi dochodami, które poszkodowana osiągnęłaby, gdyby nie doszło do zdarzenia szkodzącego, a dochodami, które uzyskuje, będąc poszkodowana, uwzględniając także świadczenia otrzymane z tytułu ubezpieczenia społecznego. Wysokość hipotetycznych dochodów uprawnionej należy ustalić przy uwzględnieniu wszelkich dotychczas uzyskiwanych przez nią dochodów, również nieregularnie, a także tych, których uzyskanie w przyszłości było wysoce prawdopodobne ze względu na rozwój kariery zawodowej.

Przy ustalaniu bieżących dochodów poszkodowanej Sąd uwzględnił nie tylko jej faktyczne zarobki, ale również jej możliwości (zdolności zarobkowe), jeżeli ich nie wykorzystuje. W tym celu niezbędne jest ustalenie posiadanych kwalifikacji poszkodowanej i realnych możliwości jej zatrudnienia na rynku pracy (przy ograniczeniu stwierdzonej zdolności do pracy). Dla wykazania przesłanki ograniczenia zdolności do pracy osoba poszkodowana nie musi wykazywać jej spełnienia właściwym orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, czy decyzją o przyznaniu inwalidztwa. Istotną przesłanką, warunkującą przyznanie poszkodowanej odpowiedniej renty wyrównawczej jest bowiem jedynie wykazanie szkody, polegającej na utracie w części zdolności do pracy zarobkowej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 maja 2013 roku, sygn. akt I ACa 1240/12).

Sąd odniósł się także do kwestii zmniejszenia się widoków powodzenia na przyszłość, która to wyraża się w uszczerbku majątkowym, polegającym na utracie innych korzyści majątkowych, jakie poszkodowana, dzięki swoim umiejętnościom (np. uzdolnieniem, kwalifikacjom) mogłaby osiągnąć, gdyby nie doznała uszczerbku na zdrowiu. Sąd wskazał, że sytuacja taka ma miejsce wówczas, gdy poszkodowana, wskutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, pozbawiona zostaje szans na osiągnięcie sukcesu zawodowego.

W związku z powyższym Sąd uznał, iż na obecnym etapie postępowania odpowiednią kwotą, którą należy zabezpieczyć z tytułu renty wyrównawczej za utracone zarobki oraz z tytułu zmniejszenia się widoków powodzenia na przyszłość jest kwota w wysokości 2.700 złotych, płatna począwszy od sierpnia 2012 roku, tj. od momentu przejścia powódki w stan spoczynku jako Sędzia Sądu Rejonowego. Na powyższą kwotę składa się: a) kwota 2. 300 złotych, która stanowi różnicę pomiędzy obecnie uzyskiwanym przez powódkę dochodem tj. 6.876,50 brutto, a kwotą wynagrodzenia w wysokości 8.384,77 brutto, którą powódka mogłaby otrzymywać, gdyby nadal zajmowała stanowisko sędziego. Różnica ta stanowi 25 % wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat; b) 200 złotych, będące dla powódki swego rodzaju wyrównaniem utraconych gratyfikacji, nagród jubileuszowych, czy też tzw. „trzynastek” w związku z przejściem w stan spoczynku; c) 200 złotych, stanowiące dla powódki – Sędziego Sądu Rejonowego – rekompensatę w utracie możliwości dalszego rozwoju zawodowego na stanowisku Sędziego Sądu.

Sąd oddalił powództwo w zakresie roszczenia o wypłatę zadośćuczynienia ponad kwoty zasądzone w wyroku z przyczyn wskazanych już wcześniej w uzasadnieniu oraz oddalił roszczenie o zasądzenie renty na rzecz J. S. (1) jako nieudowodnione. Z opinii biegłego psychologa wynikała konieczność podjęcia psychoterapii, lecz powód nie udokumentował odbywania regularnie tego typu zajęć do dzisiaj.

Oddaleniu podlegały także roszczenia odsetkowe powodów, wyliczone przez powodów według przepisów prawa polskiego o odsetkach ustawowych.

Przeliczenie żądanych przez powodów skapitalizowanych odsetek ustawowych należnych od wypłaconych kwot zadośćuczynienia i odszkodowania a wyliczonych w walucie polskiej wymagało zmiany ich przeliczenia na walutę Euro, obowiązująca w miejscu zdarzenia, co zmieniło treść zasądzonych roszczeń w tym zakresie w stosunku do żądania pozwu.

W związku z tym, iż strona powodowa częściowo wygrała sprawę, koszty postępowaniu zostały stosunkowo rozdzielone. O kosztach Sąd postanowił na podstawie art. 100 k.p.c., uznając iż powodowie M. S. (1), J. S. (2), B. S. oraz J. S. (1) wygrało proces odpowiednio w 69 % (żądanie zapłaty łącznie 451.325 zł a zasądzono 313.052 zł - bez odsetek ), 55 % (żądanie zapłaty kwoty 89.534 zł a zasądzono kwotę 49.534 zł – bez odsetek ), 50 % (żądanie zapłaty kwoty 10.000 zł a zasądzono 5000 zł – bez odsetek ) i 36 % (żądanie zapłaty 100.087 zł a zasądzono 36.196 zł – bez odsetek ), zaś pozwane Towarzystwo Ubezpieczeń przegrało odpowiednio w 31 %, 45 %, 50 % i 64 %. Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. są pozostawił szczegółowe wyliczenie kosztów referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

Apelację od powyższego orzeczenia wnieśli powodowie, zaskarżając wyrok w pkt 17 i 18 w części oddalającej powództwo w następującym zakresie:

1. w stosunku do powódki M. S. (1):

• odnośnie oddalenia zadośćuczynienia ponad zasądzoną kwotę w wysokości 40.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 18 lipca 2008 r.;

• odnośnie oddalenia renty z tytułu zwiększonych potrzeb co do kwoty 160 zł tytułem renty w zakresie kosztów opieki;

• odnośnie oddalenia wysokości odsetek ustawowych wg prawa polskiego przyznanych od zasądzonych kwot ponad wartość wskazane w wyroku;

• odnośnie przeliczenia każdego uwzględnionego roszczenia w walucie Euro według kursu na dzień wyrokowania, tj. na dzień 28.04.2015 r., nie zaś według kursu średniego NBP na dzień wymagalności roszczeń;

2. w stosunku do powoda J. S. (2):

• odnośnie oddalenia zadośćuczynienia ponad zasądzoną kwotę w wysokości 32.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 18 lipca 2008 r.;

• odnośnie oddalenia wysokości odsetek ustawowych wg prawa polskiego przyznanych od zasądzonych kwot ponad wartości wskazane w wyroku;

• odnośnie przeliczenia każdego uwzględnionego roszczenia w walucie Euro według kursu na dzień wyrokowania, tj. na dzień 28.04.2015 r.;

3. w stosunku do powódki B. S.:

• odnośnie oddalenia zadośćuczynienia ponad zasądzoną kwotę w wysokości 5.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 18 lipca 2008 r.;

• odnośnie oddalenia wysokości odsetek ustawowych wg prawa polskiego przyznanych od zasądzonych kwot ponad wartości wskazane w wyroku;

•odnośnie przeliczenia każdego uwzględnionego roszczenia w walucie Euro według kursu na dzień wyrokowania, tj. na dzień 28.04.2015 r.

4. w stosunku do powoda J. S. (1):

• odnośnie oddalenia zadośćuczynienia ponad zasądzoną kwotę w wysokości 7.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 18 lipca 2008 r.;

• odnośnie oddalenia wysokości odsetek ustawowych wg prawa polskiego przyznanych od zasądzonych kwot ponad wartości wskazane w wyroku;

• odnośnie przeliczenia każdego uwzględnionego roszczenia w walucie Euro według kursu na dzień wyrokowania, tj. na dzień 28.04.2015 r.;

- jak również odnośnie rozstrzygnięcia o kosztach procesu zarzucając mu:

1. naruszenie art. § 253 ust. 1 i ust. 2 BGB - polegające na niezasadnym przyjęciu, iż:

• kwota 40.000 zł, zasądzona tytułem dopłaty zadośćuczynienia od pozwanego na rzecz powódki M. S. (1) jest adekwatna do odniesionego przez nią urazu fizycznego, bólu oraz krzywdy, mimo iż prawidłowa interpretacja prowadzi do stwierdzenia, iż kwota ta jest zbyt niska w stosunku do odniesionego przez M. S. (1) urazu fizycznego, bólu oraz krzywdy, jak również mając na uwadze bardzo niekorzystne rokowania na przyszłość i konieczność dożywotniej rehabilitacji - i tym samym - pozwany winien dopłacić w niniejszej sprawie dalsze zadośćuczynienie w wysokości 200.000 zł wraz z wskazanymi odsetkami (tak aby całość zadośćuczynienia w sprawie wyniosło 400.000 zł),

• kwota 32.000 zł, zasądzona tytułem dopłaty zadośćuczynienia od pozwanego na rzecz powoda J. S. (2) jest adekwatna do odniesionego przez niego urazu fizycznego, bólu oraz krzywdy, mimo iż prawidłowa interpretacja prowadzi do stwierdzenia, iż kwota ta jest zbyt niska w stosunku do odniesionego przez J. S. (2) urazu fizycznego, bólu oraz krzywdy, jak również mając na uwadze niekorzystne rokowania na przyszłość, konieczność przeprowadzenia zabiegu operacyjnego oraz leczenie rehabilitacyjne trwające do dnia dzisiejszego - i tym samym - pozwany winien dopłacić w niniejszej sprawie dalsze zadośćuczynienie w wysokości 40.000 zł wraz z wskazanymi odsetkami (tak aby całość zadośćuczynienia w sprawie wyniosło 100.000 zł, łącznie z kwotą przyznaną na etapie przedprocesowym w wysokości 10.000 zł i kwotę po wniesieniu pozwu – 18.000 zł),

• kwota 5.000 zł, zasądzona tytułem dopłaty zadośćuczynienia od pozwanego na rzecz powódki B. S. jest adekwatna do odniesionego przez nią urazu fizycznego, bólu oraz krzywdy, mimo iż prawidłowa interpretacja prowadzi do stwierdzenia, iż kwota ta jest zbyt niska w stosunku do odniesionego przez B. S. urazu fizycznego, bólu oraz krzywdy - i tym samym - pozwany winien dopłacić w niniejszej sprawie dalsze zadośćuczynienie w wysokości 5.000 zł wraz z wskazanymi odsetkami (tak aby całość zadośćuczynienia w sprawie wyniosło 30.000 zł, łącznie z kwotą przyznaną na etapie przedprocesowym w wysokości 5.000 zł i kwotę po wniesieniu pozwu – 15.000 zł),

• kwota 7.000 zł, zasądzona tytułem dopłaty zadośćuczynienia od pozwanego na rzecz powoda J. S. (1) jest adekwatna do odniesionego przez niego urazu, bólu oraz krzywdy, mimo iż prawidłowa interpretacja prowadzi do stwierdzenia, iż kwota ta jest zbyt niska w stosunku do odniesionego przez J. S. (1) urazu w postaci zdiagnozowanego zespołu stresu pourazowego, krzywdy oraz niekorzystnych prognoz na przyszłość odnośnie zdrowia psychicznego - i tym samym - pozwany winien dopłacić w niniejszej sprawie dalsze zadośćuczynienie w wysokości 15.000 zł wraz z wskazanymi odsetkami (tak aby całość zadośćuczynienia w sprawie wyniosło 25.000 zł, łącznie z kwotą przyznaną na etapie przedprocesowym w wysokości 3.000 zł);

2. naruszenie § 843 ust. 1 Kodeksu Cywilnego (BGB) oraz § 11 niemieckiej ustawy o zasadach ruchu drogowego (StVG - BGBI z 2003 r., I S 310, 919) poprzez błędną wykładnię i uznanie, że renta z tytułu kosztów opieki dla powódki M. S. (1), wchodząca w skład renty na zwiększone potrzeby, należy się wyłącznie w kwocie 200 zł jako ponoszone przez powódkę wydatki na pomoc w sprzątaniu, podczas gdy jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności z opinii biegłego ortopedy, powódka w chwili obecnej nadal potrzebuje pomocy osób trzecich w wymiarze jednej godziny dziennie, stąd renta z tego tytułu winna być uwzględniona w kwocie 360 zł, a zatem zasadne jest zasądzenie dodatkowej kwoty w wysokości 160 zł,

3. naruszenie art. 26 Rozporządzenia (WE) Nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych ( (...)) poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że odsetki ustawowe od wymagalnych kwot, dochodzonych w niniejszym postępowaniu powinny być ustalone zgodnie z obowiązującymi przepisami w Republice Federalnej Niemiec, podczas gdy zastosowanie w tym zakresie norm prawa obcego jest sprzeczne z klauzulą porządku publicznego państwa siedziby sądu z uwagi na fakt, że stawki odsetek ustawowych uregulowane w prawie Republiki Federalnej Niemiec nie są adekwatne do stawek ustawowych uregulowanych w prawie polskim i przez co ich zastosowanie uniemożliwia powodom, których centrum życiowe znajduje się w Polsce, pełnej kompensacji z uwagi na niemożność rozporządzania pieniędzmi w okresie istniejącej zwłoki po stronie pozwanej;

4.naruszenie art. 244 ust. 2 BGB w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 23 listopada 2007 r. o umowie ubezpieczenia (WG - BGBI) poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że przeliczenie wysokości zasądzonych wyrokiem na rzecz powodów kwot winno nastąpić według kursu na dzień wyrokowania, podczas gdy zgodnie z art. 244 ust. 2 BGB w zw. z art. 14 ust. 1 ww. ustawy świadczenie pieniężne określone w walucie obcej winno być przeliczone według kursu z dnia wymagalności poszczególnych roszczeń, a nie na dzień wydania wyroku w niniejszej sprawie (tj. 28 kwietnia 2015 r.), co w konsekwencji oznacza, że wysokość przyznanego powodom zadośćuczynienia w złotych powinna zostać przeliczona po kurcie wynoszącym w szczególności 3,22 PLN/EUR zamiast przyjętego przez Sąd I instancji przelicznika 4,02 PLN/EUR;

5. Naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dowolną a nie swobodną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności dowodów z opinii biegłych poprzez błędne przyjęcie, że:

• stan zdrowia powódki M. S. (1) jest bardzo zadowalający, skutki wypadku nie okazały się dla powódki zbyt dotkliwe, a powódka nadal dobrze funkcjonuje w życiu, prowadzi samochód oraz uprawia niektóre sporty, podczas gdy z materiału dowodowego, w szczególności z opinii biegłego ortopedy, jednoznacznie wynika, że fakt, że powódka nie jeździ na wózku jest - mając na uwadze doznany przez nią uraz - wyjątkiem potwierdzającym regułę, a u powódki występują bardzo niekorzystne prognozy na przyszłość, zmiany patologiczne kręgosłupa powódki będą postępowały, co będzie powodowało liczne dysfunkcje organizmu powódki,

• powódka M. S. (1) potrzebuje pomocy osób trzecich tylko w niewielkim stopniu, podczas gdy jak wyjaśnił biegły ortopeda powódka w chwili obecnej nadal wymaga opieki osób trzecich niezależnie od uzyskanego poziomu sprawności ruchowej w wymiarze jednej godziny dziennie, nie powinna się schylać, dźwigać, dłużej chodzić,

• powódka M. S. (1) nie odczuwa braków materialnych w codziennym życiu związanych z przejściem stan spoczynku, podczas gdy ogromną krzywdą dla powódki była konieczność rezygnacji w wieku 43 lat z wykonywania zawodu sędziego, która to praca sprawiała jej ogromną satysfakcję i spełnienie zawodowe,

• powód J. S. (1) nie doznał uszczerbku na zdrowiu z punktu widzenia obrażeń odniesionych w wypadku, a tym samym jego krzywda nie jest znaczna, podczas gdy jak wynika z opinii biegłego psychologa u powoda zdiagnozowano zespół stresu pourazowego skutkujący przyznaniem powodowi maksymalnego uszczerbku na zdrowiu za tego typu uraz,

6. naruszenie art. 98 k.p.c. oraz art. 100 k.p.c. poprzez przyjęcie, że pozwany wygrał sprawę w części, w której zapłacił powodom kwoty tytułem zadośćuczynienia po wniesieniu pozwu, podczas gdy powodowie pismem z dnia 6 czerwca 2011 r., zmienili powództwo, cofając w tej części pozew, co spowodowało, że Sąd błędnie określił, że powodowie M. S. (1), J. S. (2), B. S. i J. S. (1) wygrali proces odpowiednio w 69 %, 55 %, 50 % oraz 36 %, podczas gdy wniesienie pozwu przez powodów było niezbędne do celowego dochodzenia praw lub celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.) i nie można uznać powodów za przegrywających sprawę w części dotyczącej spełnionego przez pozwanego w toku procesu roszczenia;

7. naruszenie art. 1143 zd. 2 k.p.c. poprzez zaniechanie zwrócenia się przez Sąd o wyjaśnienie praktyki sądowej występującej na terenie Niemiec dotyczącej zasad wymiaru zadośćuczynienia, w szczególności w kwestii porównywania żądanych kwot na tle innych przypadków rozpatrywanych w podobnych sprawach.

Nadto stosownie do treści art. 381 k.p.c. w związku z art. 1143 zd. 2 k.p.c. powodowie wnieśli o zwrócenie się przez Sąd II instancji do Ministerstwa Sprawiedliwości o wyjaśnienie obcej praktyki sądowej poprzez przesłanie tabel co do kwot zasądzanych na terenie Niemiec w przypadkach podobnych urazów, do tych doznanych przez Powodów w niniejszej sprawie.

Podnosząc powyższe zarzuty powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i o:

1) zasądzenie od pozwanego S. A. na rzecz powódki M. S. (1) dodatkowej kwoty 200.000 zł tytułem dopłaty zadośćuczynienia jako równowartości kwoty 62.112 Euro, a kwoty - zasądzonej wyrokiem Sądu I instancji w wysokości 40 000 zł - jako równowartości kwoty 12 422 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR - powyższe kwoty wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi wg prawa polskiego od dnia 18.07.2008 roku do dnia zapłaty;

2) zasądzenie od pozwanego S. A. na rzecz powoda J. S. (2) dodatkowej kwoty 40.000 zł tytułem dopłaty zadośćuczynienia jako równowartości kwoty 12.422 Euro, a kwoty - zasądzonej wyrokiem Sądu I instancji w wysokości 32.000 zł jako równowartości kwoty 9.938 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR - powyższe kwoty wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi wg prawa polskiego od dnia 18.07.2008 roku do dnia zapłaty;

3) zasądzenie od pozwanego S. A. na rzecz powódki B. S. dodatkowej kwoty 5.000 zł tytułem dopłaty zadośćuczynienia jako równowartości kwoty 1.553 Euro, a kwoty - zasądzonej wyrokiem Sądu I instancji w wysokości 5.000 zł jako równowartości kwoty 1.553 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR - powyższe kwoty wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi wg prawa polskiego od dnia 18.07.2008 roku do dnia zapłaty;

4) zasądzenie od pozwanego S. A., na rzecz powoda J. S. (1) dodatkowej kwoty 15.000 zł tytułem dopłaty zadośćuczynienia jako równowartość kwoty 3.464 Euro po kursie 4,33 PLN/EUR z dnia 22.06.2013 r., a kwoty - zasądzonej wyrokiem Sądu I instancji w wysokości 7000 zł - jako równowartość kwoty 2.174 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR - wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi wg prawa polskiego: od kwoty 7 000 złotych od dnia 18 lipca 2008 roku do dnia zapłaty i od kwoty 15.000 złotych od dnia 22.06.2013 r. (tj. od następnego dnia po dniu doręczenia pełnomocnikowi pozwanego pisma procesowego powoda z dnia 18.06.2013 r.) do dnia zapłaty;

5) zasądzenie od pozwanego S. A., na rzecz powódki M. S. (1) dożywotniej, comiesięcznej renty dodatkowej wysokości po 160 zł - jako równowartości kwoty 50 Euro, tak aby renta z tytułu zwiększonych potrzeb wyniosła łącznie po 1.760 zł miesięcznie - jako równowartość kwoty 546 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR - płatnej od grudnia 2013 roku do 10 każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami wg prawa polskiego w razie uchybienia temu terminowi;

6) zasądzenie od pozwanego S. A. na rzecz powodów pozostałych kwot zasądzonych w wyroku Sądu I instancji jako równowartości właściwego kursu, tj. kursu z dnia wymagalności poszczególnych roszczeń, a nie z dnia wyroku wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi według prawa polskiego, w ten sposób, że:

• na rzecz powódki M. S. (1) kwotę z pkt 6 wyroku w wysokości 29.365 zł, tj. kwotę 22.088 zł jako równowartość kwoty 5297 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,17 PLN/EUR z dnia 09.08.2009 r. oraz kwotę 7.277 zł równowartość kwoty 1745 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,17 PLN/EUR z dnia 21.11.2013 r. -wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi wg prawa polskiego odpowiednio od dnia 09.08.2009 r. oraz od dnia 21.11.2013 r. do dnia zapłaty;

• na rzecz powoda J. S. (2) kwotę z pkt 7 wyroku w wysokości 17.534 zł, tj. kwotę 16.852 zł jako równowartość kwoty 4.041 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,17 PLN/EUR z dnia 09.08.2009 r. oraz kwotę 682 zł równowartość kwoty 166 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,10 PLN/EUR z dnia 31.08.2009 r. - wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi wg prawa polskiego odpowiednio od dnia 09.08.2009r. oraz od dnia 31.08.2009 r. do dnia zapłaty;

• na rzecz powodów M. i J. S. (2) kwotę z pkt 8 wyroku w wysokości 32.022,05 zł, tj. kwotę 23 686 zł jako równowartość kwoty 5936 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości i 3.99 PLN/EUR z dnia 22.12.2010 r., kwotę 1.680 zł równowartość kwoty 404,81 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,15 PLN/EUR z dnia 18.01.2009r., kwotę 6 656,5 zł równowartość kwoty 1.577,37 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,22 PLN/EUR z dnia 09.11.2009 r. - powyższe kwoty wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi wg prawa polskiego odpowiednio od dnia 22.12.2010, od dnia 18.01.2009 r. oraz od dnia 09.11.2009 r. do dnia zapłaty;

• na rzecz powódki M. S. (1) odsetek ustawowych od kwot z pkt 9 wyroku, tj.:

a) od kwoty 20.000 zł - tj. kwoty 6.211 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR z dnia 18.07.2008 r. - odsetkami ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 18.07.2008 r. do dnia 13.10.2008 r.;

b) od kwoty 100.000 zł - tj. kwoty 31.056 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR z dnia 18.07.2008 r. - odsetkami ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 18.07.2008 r. do dnia 19.06.2009 r.;

c) od kwoty 40.000 zł - tj. kwoty 12.422 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR z dnia 18.07.2008 r. - odsetkami ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 18.07.2008 r. do dnia 29.12.2010 r.;

- powyższe kwoty wraz z ustawowymi odsetkami wg prawa polskiego od dnia 09.06.2011 r. do dnia zapłaty;

•na rzecz powoda J. S. (2) odsetek ustawowych od kwot z pkt 10 wyroku, tj.

a) od kwoty 5.000 zł - tj. kwoty 1.553 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR z dnia 18.07.2008 r. - odsetkami ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 18.07.2008 r. do dnia 13.10.2008 r.;

b) od kwoty 5.000 zł - tj. kwoty 1.553 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR z dnia 18.07.2008 r.- odsetkami ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 18.07.2008 r. do dnia 15.01.2009 r.;

c) od kwoty 18.000 zł - tj. kwoty 5.590 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR z dnia 18.07.2008 r. - odsetkami ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 18.07.2008 r. do dnia 29.12.2010 r.;

- powyższe kwoty wraz z ustawowymi odsetkami wg prawa polskiego od dnia 09.06.2011 r. do dnia zapłaty;

•na rzecz powódki B. S. odsetek ustawowych od kwot z pkt 11 wyroku, tj.

a) od kwoty 5.000 zł - tj. kwoty 1.553 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR z dnia 18.07.2008 r. - odsetkami ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 18.07.2008 r. do dnia 13.10.2008 r.;

b) od kwoty 15.000 zł - tj. kwoty 4.658 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR z dnia 18.07.2008 r. - odsetkami ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 18.07.2008 r. do dnia 29.12.2010 r.;

-powyższe kwoty wraz z ustawowymi odsetkami wg prawa polskiego od dnia 09.06.2011 r. do dnia zapłaty

• na rzecz powoda J. S. (1) odsetek ustawowych od kwoty z pkt 12 wyroku w wysokości 3.000 zł - tj. kwoty 932 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,22 PLN/EUR z dnia 18.07.2008 r. - odsetkami ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 18.07.2008 r. do dnia 09.06.2009 r. - kwota ta wraz z ustawowymi odsetkami wg prawa polskiego od dnia 09.06.2011 r. do dnia zapłaty;

•na rzecz wszystkich powodów odsetek ustawowych od kwot z pkt 13 wyroku, tj.

a)od kwoty 527,71 zł - tj. kwoty 159,91 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,30 PLN/EUR z dnia 23.08.2008 r. - odsetki ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 23.08.2008 r. do dnia 16.01.2009 r.,

b) od kwoty 18.645 zł - tj. kwoty 5650 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,30 PLN/EUR z dnia 23.08.2008 r. - odsetki ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 23.08.2008 r. do dnia 16.01.2009 r.,

c)od kwoty 2,39 zł - tj. kwoty 0,72 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,30 PLN/EUR z dnia 23.08.2008 r. - odsetki ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 23.08.2008 r. do dnia 27.04.2011 r.,

d) od kwoty 6.560 zł - tj. kwoty 1.717,27 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,82 PLN/EUR z dnia 26.10.2008 r. - odsetki ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 26.10.2008 r. do dnia 16.01.2009 r.

e) od kwoty 1.500 zł - tj. kwoty 392,67 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,82 PLN/EUR z dnia 26.10.2008 r. - odsetki ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 26.10.2008 r. do dnia 28.08.2009 r.

f) od kwoty 1.995 zł - tj. kwoty 478,42 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,17 PLN/EUR z dnia 03.01.2009 r. - odsetki ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 03.01.2009 r. do dnia 28.08.2009 r.

g) od kwoty 218,35 zł - tj. kwoty 52,36 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,17 PLN/EUR z dnia 03.01.2009 r. - odsetki ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 03.01.2009 r. do dnia 29.12.2010 r.;

g) od kwoty 690 zł - tj. kwoty 166,26 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,15 PLN/EUR z dnia 18.01.2009 r. - odsetki ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 18.01.2009 r. do dnia 28.08.2009 r.;

h) od kwoty 420 zł - tj. kwoty 101,20 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,15 PLN/EUR z dnia 18.01.2009 r. - odsetki ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 18.01.2009 r. do dnia 27.04.2011 r.;

i)od kwoty 13.070 zł - tj. kwoty 3.097,15 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,22 PLN/EUR z dnia 09.11.2009 r. - odsetki ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 09.11.2009 r. do dnia 29.12.2010 r.;

j) od kwoty 1.680 zł - tj. kwoty 398 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,22 PLN/EUR z dnia 09.11.2009 r. - odsetki ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 09.11.2009 r. do dnia 27.04.2011 r.;

k) od kwoty 6.615 zł - tj. kwoty 1.691,81 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3.91 PLN/EUR z dnia 04.03.2010 r. - odsetki ustawowe liczone wg prawa polskiego za okres od dnia 04.03.2010 r. do dnia 29.12.2010 r.;

- powyższe kwoty wraz z ustawowymi odsetkami wg prawa polskiego od dnia 09.06.2011 r. do dnia zapłaty;

•na rzecz powoda J. S. (1) kwotę z pkt 14 wyroku w wysokości 29 196,70 zł jako równowartość kwoty 8847,48 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 3,30 PLN/EUR z dnia 23.08.2008 r. - wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi wg prawa polskiego od dnia 23.08.2008 roku do dnia zapłaty;

•na rzecz powódki M. S. (1) kwotę z pkt 15 wyroku w wysokości po 2.700 jako równowartość kwoty 656,93 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4.11 PLN/EUR z dnia 01.08.2012 r. - wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi wg prawa polskiego od dnia 1.08.2012 r. do dnia zapłaty;

•na rzecz powódki M. S. (1) kwotę z pkt 16 wyroku w wysokości 18 464,56 jako równowartość kwoty 4354,85 Euro - przy przyjęciu kursu w wysokości 4,24 PLN/EUR z dnia 18.06.2013 r. - wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi wg prawa polskiego od dnia 18.06.2013 r. do dnia zapłaty;

7) zasądzenie od pozwanego na rzecz wszystkich powódki kosztów procesu według norm przypisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego - za postępowanie apelacyjne.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powódki M. S. (1) była uzasadniona w znacznej części, a apelacje pozostałych powodów były nieuzasadnione w całości.

Sąd Okręgowy poczynił trafne ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne, jednak ocena prawna prawidłowo ustalonego stanu faktycznego była częściowo nieprawidłowa, co skutkowało naruszeniem art. 253 ust. 2 w zw. z art. 823 ust. 1 BGB w stosunku do żądania zadośćuczynienia zgłoszonego przez M. S. (1) i w konsekwencji zasądzeniem na rzecz tej powódki rażąco zaniżonego zadośćuczynienia za krzywdę. W pozostałym zakresie ocena prawna Sądu pierwszej instancji zasługuje na akceptację.

Sąd Apelacyjny podziela ugruntowany pogląd judykatury, z którego wynika, że skuteczne podniesienie zarzutu wadliwej oceny dowodów nie może polegać na zaprezentowaniu ustalonego przez skarżącego, na podstawie własnej oceny dowodów, stanu faktycznego, a wymaga wskazania przy użyciu argumentów jurydycznych rażącego naruszenia dyrektyw oceny dowodów wyrażonych w art. 233 § 1 k.p.c. (wyrok Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2004 r. sygn. akt II CK 369/03 LEX nr 174131). Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby wykazane zostało, że doszło do uchybienia podstawowym regułom, odnoszącym się do oceny wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów czyli regułom logicznego myślenia, należytego kojarzenia faktów oraz zasadom doświadczenia życiowego. Powodowie nie wykazali tego typu naruszeń w odniesieniu do oceny dowodów, dokonanej przez Sąd Okręgowy.

Jednocześnie, jak wskazano wyżej, ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego w zakresie rozmiaru krzywdy powodów były prawidłowe, nie zostały skutecznie zakwestionowane (także przez pozwanego), zatem w tak ustalonych okolicznościach w stosunku do powodów J. S. (2), B. S. i J. S. (1) – zasądzone zadośćuczynienie było adekwatne do ustalonego rozmiaru ich krzywdy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, jedynie zasądzoną na rzecz powódki M. S. (1) kwotę zadośćuczynienia uznać należało za nieadekwatną i znacząco zaniżoną w stosunku do rozmiaru krzywdy doznanej przez nią wskutek wypadku z dnia 23 lutego 2008 r. Sąd pierwszej instancji istotnie pominął okoliczności związane ze skutkami zdarzenia w sferze psychicznej powódki. Poza tym Sąd nie nadał należytego znaczenia skutkom w zakresie ortopedycznym, niedostateczną wagę przywiązał do trwałości skutków zdarzenia oraz wieku powódki, a także wpływu wypadku na dalsze życie poszkodowanej oraz jej możliwości. W powyższym zakresie uzasadnione okazały się podniesione w apelacji powódki zarzuty, dotyczące zarówno naruszenia przepisów prawa procesowego, jak i prawa materialnego.

Sąd Okręgowy przyjął nieprawidłowo, że decydujące znaczenie dla oceny adekwatności zadośćuczynienia w stosunku do powódki M. S. (1) ma okoliczność, że okres leczenia i rehabilitacji przyniósł bardzo zadawalające efekty w stanie zdrowia powódki i jej funkcjonowania na co dzień. W ocenie Sądu Apelacyjnego na wysokość zadośćuczynienia dla powódki w równym stopniu wpływa stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność, czas trwania, nieodwracalność następstw uszkodzenia ciała (trwałe kalectwo) oraz konsekwencje wypadku we wszystkich sferach życia powódki, która w dacie zdarzenia miała 39 lat. Powódka doznała urazu rdzenia kręgowego, bardzo przeżywała pierwsze diagnozy, zgodnie z którymi już nigdy samodzielnie nie miała chodzić. Stres potęgował fakt, że wypadkowi uległa cała rodzina, dochodziły zatem obawy o zdrowie najbliższych, w tym małoletnich dzieci. Wskutek doznanych w wypadku obrażeń powódka została poddana poważnym operacjom, długotrwałym pobytom w szpitalach i innych placówkach, konieczna była i jest nadal rehabilitacja, u powódki w dalszym ciągu utrzymują się deficyty chodu, cały czas kuleje, a przede wszystkim stwierdzono u niej niedowład prawej nogi i stopy. Doznane przez powódkę urazy skutkowały bólem o bardzo wysokim stopniu nasilenia. Powódka po wypadku całkowicie zmieniła styl życia, z człowieka aktywnego stała się osobą, zajętą przede wszystkim niezbędną rehabilitacją i w pewnych sferach życia uzależnioną od pomocy osób trzecich, utraciła zdolność wykonywania pracy zawodowej. Wszystkie wyżej wymienione okoliczności - co nie budzi rozsądnych wątpliwości - są następstwami wypadku. Należy zwrócić uwagę na ograniczenia w każdej z możliwych sfer życia człowieka, jakim podlega i już zawsze będzie podlegała powódka, cierpienia fizyczne oraz psychiczne, które powódka odczuwała i nadal będzie odczuwać, a także niekorzystne rokowania na przyszłość. Z opinii biegłych ortopedy i neurologa w niewątpliwy sposób wynika, że stan zdrowia powódki nie ulegnie poprawie, a prowadzona rehabilitacja ma utrzymać aktualny stan zdrowia, tak aby nie ulegał pogorszeniu. Uszkodzenia nerwów strzałkowych z opadaniem stopy, skurcze kończyn dolnych, rozwijające się cechy niestabilności kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, zmiany zwyrodnieniowe oraz dyskopatia dają podstawy uzasadniające stwierdzenie, że z biegiem czasu zmiany patologiczne kręgosłupa powódki będą postępowały, co będzie powodowało liczne dysfunkcje organizmu powódki, a może nawet konieczność poruszania się na wózku inwalidzkim. Sąd Okręgowy w niewystarczający sposób uwzględnił, że powódka na datę orzekania doznała 100 % uszczerbku na zdrowiu i nie ma szans na jakąkolwiek poprawę. Powódka nigdy nie będzie w pełni sprawna fizycznie, a niepełnosprawność i związane z nią dolegliwości bólowe uniemożliwiają jej pracę w wyuczonym zawodzie, a także wykluczają dotychczasową aktywność fizyczną, tj. jazda na nartach, rolkach, jazda konna. Skutki wypadku były przez powódkę odczuwalne i są nadal, we wszystkich kluczowych aspektach funkcjonowania zawodowego, społeczno - interpersonalnego i aktywności własnej, co jest tym bardziej dotkliwe, że w dacie wypadku powódka była osobą młodą, w okresie największej aktywności życiowej i zawodowej.

Krzywda doznana przez powódkę w rozmiarze odpowiadającym zadośćuczynieniu w kwocie 350.000 zł istniała już w dacie wniesienia niniejszego pozwu. W toku postępowania apelacyjnego powódka wskazała nowe okoliczności, które nie byłyby przedmiotem rozważań Sądu Okręgowego przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, a mianowicie konieczność poddania się kolejnej operacji, usztywnienie kręgów L4 i L5 kręgosłupa, dalszy 15 % uszczerbek na zdrowiu ze względów ortopedycznych. W ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadniało to przyznanie dalszego zadośćuczynienia w kwocie 50.000 zł. Dodać należy, że - wbrew twierdzeniom pozwanego - nie stanowi to wystąpienia z nowym powództwem w niniejszej spawie bądź orzekania ponad żądanie. Pamiętać należy, że zadośćuczynienie za krzywdę, wyrządzoną czynem niedozwolonym, jest świadczeniem przyznawanym jednorazowo, ma charakter całościowy i powinno stanowić rekompensatę za wszystkie cierpienia fizyczne i psychiczne, zarówno te, których poszkodowany już doznał, jak i te które zapewne w związku z doznanym uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia wystąpią u osoby poszkodowanej w przyszłości, jako możliwe do przewidzenia następstwa czynu niedozwolonego.

Wskazać należy, że jako niewiążący środek pomocniczy w przypadku rozstrzygnięć sądowych w sprawie ustalenia wysokości zadośćuczynienia pieniężnego w prywatnych zbiorach analizowane są regularnie orzeczenia sądów niemieckich w odniesieniu do stopnia podobieństwa stanu faktycznego i doznanych obrażeń i podsumowywane w tzw. tabelach zadośćuczynień pieniężnych. Przykładowo znajdują się tam orzeczenia: wyrok Wyższego Sądu Krajowego w N. z dnia 20 marca 2014 r., sygnatura 1 U 113/13, w którym zasądzono 13.000 Euro, po potrąceniu połowy współwiny poszkodowanego, za spowodowane wypadkiem drogowym złamanie 1 i 2 kręgu lędźwiowego i za złamanie z przemieszczeniem lewej kości śródstopia, które doprowadziły do kilkukrotnego leczenia szpitalnego i do wielodniowej niezdolności do pracy, a także wyrok Wyższego Sądu Krajowego w B. z dnia 9 lutego 2006 r., sygnatura 12 U 116/05, w którym zasądzono zadośćuczynienie w łącznej wysokości 50.000 Euro, za spowodowane wypadkiem niekompletne porażenie poprzeczne i dolegliwości psychiczne - depresję reaktywną oraz wyrok Wyższego Sądu Krajowego w M. z dnia 25 kwietnia 2002 r., sygnatura 1 U 5866/99, w którym zasądzono zadośćuczynienie w wysokości 51.129,19 Euro za skutki wypadku w postaci złamania 1 trzonu kręgu lędźwiowego, które nie było prawidłowo leczone i doprowadziło do tworzenia się deformacji kręgosłupa w przejściu piersiowo – lędźwiowym i koniczności noszenia gorsetu. Wskazane orzeczenia są jednakże porównywalne z niniejszą sprawą w bardzo ograniczonym zakresie, dotyczą bowiem znacznie mniejszych urazów fizycznych. Orzeczenie w sprawie o sygnaturze 1 U 113/13 dotyczyło znacznie mniej poważnych trwałych skutków wypadku, które doprowadziły do 20 % szkody trwałej, możliwy był powrót powoda do pracy, podobnie w sprawie o sygnaturze 12 U 116/05, w której stwierdzono zmniejszenie zdolności do pracy zarobkowej powódki jedynie o 30 %. Także w sprawie o sygnaturze 1 U 5866/99 w kwestii zdolności powódki do pracy biegły stwierdził, że należy zakładać u niej szkodę trwałą, szacowaną na 30 %, dodatkowo wskazać należy, że orzeczenie to pochodzi sprzed 18 lat, a zatem z uwagi na znaczny upływ czasu nie może nosić cech adekwatności do obecnych realiów przyznawania zadośćuczynień. Z powyższych przyczyn orzeczenia sądów niemieckich w innych tego typu sprawach nie mogą mieć decydującego znaczenia, ponieważ istotne są okoliczności danego przypadku, a zadośćuczynienie musi być adekwatne do rozmiaru krzywdy ustalonej w konkretnej sprawie.

Powyższe daje podstawy do stwierdzenia, że łączna kwota 200.000 zł ustalona przez Sąd Okręgowy jest rażąco zaniżona, zaś adekwatną do rozmiaru krzywdy powódki, doznanej na skutek wypadku i nadal odczuwanej, jest kwota zadośćuczynienia przez nią wskazana, tj. łącznie kwota 400.000 zł. Z tego powodu wyrok Sądu Okręgowego w odniesieniu do zadośćuczynienia zasądzonego na rzecz M. S. (1) podlegał zmianie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. poprzez zasądzenie na rzecz tej powódki dalszej kwoty 200.000zł.

Wskazać w tym miejscu należy, że z uwagi na narastający charakter krzywdy oraz ze względu na fakt, że ostatecznie jej rozmiary ujawniły się w postępowaniu sądowym przed Sądem Apelacyjnym, odsetki od części kwoty zasądzonej tytułem dalszego zadośćuczynienia pieniężnego w wysokości 50.000 zł będą liczone dopiero od daty wyrokowania. Pomijając kwestię dowodową, która nie powinna tu mieć znaczenia rozstrzygającego, uznać trzeba, że charakter krzywdy – rozłożonej w czasie mógł uzasadniać zasądzenie odsetek od daty późniejszej, niż data upływu 30 dni od daty zgłoszenia szkody, skoro powódka M. S. (1) sama twierdzi, że jej krzywda trwa do dziś dnia, a więc szkoda w dużej mierze powstała po dacie zawisłości sporu, a także po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy. Nie da się w tych okolicznościach mówić o opóźnieniu dłużnika. Opóźnienie mogło dotyczyć jedynie roszczeń istniejących w chwili zgłoszenia szkody, nie zaś tych, które powstały później wraz z jej rozwojem.

W odniesieniu do żądań pozostałych powodów odnośnie zadośćuczynienia, tj. w zakresie kwot: 40.000 zł dla J. S. (2), 5.000 zł dla B. S. i 15.000 zł dla J. S. (1) wskazać należy, że są one nieuzasadnione.

Przy ocenie, jaką kwotę zadośćuczynienia uznać należy za „odpowiednią” w rozumieniu prawa niemieckiego należy wziąć pod uwagę wszystkie istotne okoliczności, w tym: rodzaj i czas trwania poniesionego bólu, przebieg procesu leczenia, konieczność leczenia, pobyty w szpitalach i psychoterapie w celu wyleczenia, poniesione lub nadal trwające ograniczenia w życiu zawodowym lub prywatnym oraz chroniczne szkody cielesne, powstałe blizny lub długotrwałe zniekształcenia.

Sąd Okręgowy zastosował podane kryteria do okoliczności tej sprawy. Wyprowadził właściwe wnioski z tych rozważań na etapie, dotyczącym ustalenia właściwej kwoty zadośćuczynienia za zakres uszczerbku na zdrowiu, którego doznali powodowie J. S. (2), B. S. i J. S. (1). W przypadku J. S. (2) Sąd wziął pod uwagę trwały uszczerbek na zdrowiu tj. 20 %, wielotygodniowe leczenie szpitalne, konieczność przebycia rehabilitacji, uraz psychiczny, konieczność podjęcia rocznego indywidualnego toku nauczania, młody wiek poszkodowanego, poruszanie się na wózku inwalidzkim, a następnie o kulach przez wiele miesięcy. W przypadku B. S. Sąd miał na uwadze trwały uszczerbek na zdrowiu w wysokości 7 %, okres leczenia szpitalnego, uraz psychiczny, młody wiek poszkodowanej, powstanie szpecącej blizny, której dziewczyna bardzo się wstydzi. W przypadku J. S. (1) Sąd wziął pod uwagę uraz psychiczny, skutkujący trwałym uszczerbkiem na zdrowiu, wg opinii biegłego psychologa w wysokości 20 % (zespół stresu pourazowego), który polegał na dolegliwościach bólowych przez okres kilku miesięcy. Zaznaczyć też jednak trzeba, że mimo bez wątpienia ogromnej krzywdy, powodowie funkcjonują w społeczeństwie, dzieci uczą się bardzo dobrze, nie biorą leków, J. S. (2) według zeznań matki, złożonych na rozprawie w dniu 10 lutego 2014 r. przed Sądem Okręgowym chodzi dobrze, przewidywane dodatkowe leczenie operacyjne nie odbyło się, gdyż prowadzona rehabilitacja przyniosła poprawę. W przypadku powódki B. S. uraz wątroby nie doprowadził do trwałych uszkodzeń, prognozy na przyszłość są dobre, nie należy oczekiwać u niej wystąpienia jakichkolwiek zaburzeń czynności narządów wewnętrznych. Powód J. S. (1) cały czas jest czynny zawodowo, mimo zaleceń nie uczestniczy w psychoterapii. W ocenie Sądu Apelacyjnego przyznane kwoty uwzględniają uzupełniającą zasadę umiarkowanej wysokości zadośćuczynienia, odzwierciedlają jednak w pierwszej kolejności kwestię zasadniczą, tj. rozmiar doznanej przez powodów szkody niemajątkowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 26 listopada 2009 r., III CSK 62/09, Lex nr 738354).

Po zapoznaniu się z orzecznictwem w podobnych sprawach Sąd Apelacyjny uznał, że zadośćuczynienie w ramach funkcji kompensacyjnej w wysokości 60.000 zł w przypadku J. S. (2), 25.000 zł w przypadku B. S. i 10.000 zł w przypadku J. S. (1) jest odpowiednie. W przypadku powodów J. S. (2) i B. S. wskazane w piśmie Federalnego Ministerstwa Sprawiedliwości i Ochrony Konsumentów w B. z dnia 24 lipca 2018 r. orzeczenia są porównywalne z niniejszą sprawą w ograniczonym zakresie, dotyczą bowiem znacznie większych urazów fizycznych. W wyroku Sądu Krajowego w I. z dnia 5 czerwca 2009 r., sygnatura 6 O 233/08, zasądzono zadośćuczynienie w wysokości 20.000 Euro za spowodowane wypadkiem drogowym podwójne pękniecie kości udowej, które pociągnęło za sobą łącznie trzy operacje, związane z wielotygodniowymi pobytami w szpitalach oraz znaczne uszkodzenie narządu ruchu we wszystkich aspektach życia. Sąd Krajowy w K. w wyroku z dnia 6 lipca 1983 roku, sygnatura 6 O 191/82, zasądził kwotę 12.632 Euro tytułem zadośćuczynienia za najcięższe zmiażdżenie wątroby, pęknięcie wątroby, zmiażdżenie płuc, złamanie żebra i 18 cm bliznę na brzuchu, co związane było z 4 tygodniowym pobytem w szpitalu, następnie leczeniem ambulatoryjnym i sanatoryjnym. W porównaniu z opisanymi przypadkami, znacznie poważniejszymi, zdaniem Sądu Apelacyjnego przyznane powodom za doznane uszczerbki sumy spełniają swą funkcję kompensacyjną i powinny pozwolić powodom wynagrodzić doznane cierpienia.

Zasadny jest zarzut naruszenia § 843 ust. 1 Kodeksu Cywilnego (BGB) oraz § 11 niemieckiej ustawy o zasadach ruchu drogowego (StVG - BGBI z 2003 r., I S 310, 919) poprzez błędną wykładnię i uznanie, że renta z tytułu kosztów opieki dla powódki M. S. (1) należy się wyłącznie w kwocie 200 zł miesięcznie. Sąd Okręgowy uznał za zasadne zasądzenie na rzecz powódki renty na zwiększone potrzeby, na kwotę tę w ocenie Sądu składa się: 1.000 zł za masaże lecznicze, 400 zł - rehabilitacja oraz 200 zł - pomoc w sprzątaniu. Sąd nie uzasadnił, z jakiego powodu w kwocie przyznanej renty nie uwzględnił kosztów opieki w wysokości 360 zł miesięcznie, tj. 30 dni po 1 godzinie po 12 zł, a przyznał wyłącznie kwotę 200 zł, którą powódka wydatkuje na pokrycie kosztów sprzątania mieszkania. Wymiar przedmiotowej opieki biegły określił na jedną godzinę dziennie. Powódka potrzebuje pomocy nie tylko w sprzątaniu mieszkania, ale także w robieniu zakupów, czy przy wykonywaniu czynności, wymagających schylania się, tj. wyjmowanie rzeczy z pralki, pielęgnacja stóp. Wobec powyższego zasadne jest żądanie powódki przyznania dodatkowo kwoty 160 zł tytułem dopłaty do kosztów opieki wynoszących 360 zł miesięcznie (tj. 200 zł + 160 zł).

Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 26 Rozporządzenia (WE) Nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r., dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych („Rzym II”) poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że odsetki ustawowe od wymagalnych kwot, dochodzonych w niniejszym postępowaniu, powinny być ustalone zgodnie z przepisami obowiązującymi na terenie Niemiec. Zarzut ten strona powodowa uzasadniła tym, że zastosowanie w tym zakresie norm prawa obcego jest sprzeczne z klauzulą porządku publicznego państwa siedziby sądu z uwagi na fakt, że stawki odsetek ustawowych uregulowane w prawie Republiki Federalnej Niemiec nie są adekwatne do stawek ustawowych, uregulowanych w prawie polskim i przez co ich zastosowanie uniemożliwia powodom, których centrum życiowe znajduje się w Polsce, pełną kompensację z uwagi na niemożność rozporządzania pieniędzmi w okresie istniejącej zwłoki po stronie pozwanej.

Sąd Okręgowy prawidłowo wskazał, że materialną podstawę oceny zasadności żądań powodów stanowią przepisy prawa niemieckiego. Zgodnie z art. 3 Konwencji o prawie właściwym dla wypadków drogowych sporządzonej w Hadze w dniu 4 maja 1971 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 63, poz. 585) za prawo właściwe uznaje się prawo wewnętrzne państwa, w którym nastąpił wypadek. W sprawie nie mogło znaleźć zastosowania rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 864/2007 z11 lipca 2007 roku dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II), bowiem znajduje ono zastosowanie do zdarzeń powodujących szkodę, które miały miejsce po wejściu w życie rozporządzenia, tj. po 11 stycznia 2009 roku (art. 31).

Wskazać należy, że podleganie ustawom równoznaczne jest z nakazem ich przestrzegania, skoro więc art. 9 i 91 Konstytucji zobowiązuje do przestrzegania wiążącego Rzeczpospolitą Polską prawa międzynarodowego i ustanawia pierwszeństwo ratyfikowanych umów międzynarodowych przed prawem wewnętrznym, sprawa, w której należy stosować prawo obce, musi być rozpoznana według prawa dla niej właściwego. Różnice między systemami prawnymi różnych państw są faktem, który spowodował potrzebę wprowadzenia przepisów kolizyjnych, wskazujących prawo właściwe w wypadkach, w których w sprawie występują elementy międzynarodowe. Określenie prawa właściwego dokonane według zasad wynikających z norm kolizyjnych wyznacza przepisy, według których sprawa powinna być rozstrzygnięta. Sąd Okręgowy słusznie wskazał, że prawo właściwe określa w szczególności: przesłanki i zakres odpowiedzialności, podstawy zwolnienia się z odpowiedzialności, ograniczenie odpowiedzialności, istnienie oraz rodzaj obrażeń ciała lub szkody, za które należy się odszkodowanie bądź zadośćuczynienie, cesję i dziedziczenie prawa do odszkodowania, przedawnienie i prekluzję, a także odsetki. To, że według przepisów innego kraju sprawa mogłaby zakończyć się odmiennym wyrokiem, korzystniejszym dla jednej ze stron i mniej korzystnym dla drugiej, nie może być argumentem podważającym prawidłowość orzeczenia wydanego na podstawie prawa właściwego i w żaden sposób nie stanowi naruszenia klauzuli porządku publicznego (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2013 r., IV CSK 309/12).

Niezasadny jest także zarzut naruszenia art. 244 ust. 2 BGB w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 23 listopada 2007 r. o umowie ubezpieczenia (WG - BGBI) poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że przeliczenie wysokości zasądzonych wyrokiem na rzecz powodów kwot winno nastąpić według kursu na dzień wyrokowania, podczas gdy zgodnie z art. 244 ust. 2 BGB w zw. z art. 14 ust. 1 ww. ustawy świadczenie pieniężne określone w walucie obcej winno być przeliczone według kursu z dnia wymagalności poszczególnych roszczeń. Powyższe twierdzenie jest w oczywisty sposób sprzeczne z art. 244 ust. 2 BGB, zgodnie z którym jeżeli dług pieniężny wyrażony w walucie innej niż euro ma być spłacony w kraju, płatność może zostać dokonana w euro, chyba że płatność w innej walucie została wyraźnie uzgodniona (ust. 1) oraz przeliczenie następuje według kursu wymiany właściwego dla miejsca płatności z dnia płatności (ust. 2). Zgodnie z art. 244 ust. 2 BGB zatem jeżeli dług nominowany w walucie obcej może zostać zapłacony w innej walucie za kurs wymiany należy przyjąć kurs z dnia zapłaty, nie zaś z dnia wymagalności. W przypadku, gdy zapłata ma dopiero nastąpić jedyny możliwy do przyjęcia przez Sąd kurs to kurs z dnia wyrokowania. Fakt, że w wyniku zmiany kursu swojego kraju pozwany płaci mniej, aby zrekompensować powodom powstałą szkodę, stanowi okoliczność uboczną, z którą musiał liczyć się ustawodawca. Okoliczności tej nie można uznać za sprzeczną z zasadą słuszności i w szczególności nie daje ona powodom podstaw do wyciągania dalszych wniosków i roszczeń.

Ponieważ na skutek zmiany zaskarżonego wyroku uzasadniona jest ocena, że powódka M. S. (1) przegrała w nieznacznej części swego żądania (częściowo w zakresie wysokości odsetek oraz kursu przeliczeniowego), Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie osiemnastym w ten sposób, iż kosztami postępowania, wynikającymi z roszczenia M. S. (1) na podstawie art. 100 k.p.c. obciążył w całości pozwanego. Zmiany wymagało także rozstrzygnięcie, zawarte w punkcie osiemnastym wyroku, dotyczące stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu, związanych z roszczeniami powodów B. S. i J. S. (2). Wskazać należy, że po wniesieniu powództwa pozwany wpłacił na rzecz powódki B. S. kwotę 15.000 zł, zaś na rzecz powoda J. S. (2) kwotę 18.000 zł tytułem zadośćuczynienia, w wyniku czego powodowie pismem z dnia 6 czerwca 2011 r. cofnęli powództwo w tej części. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem i stanowiskiem doktryny jeżeli pozwany - spełniając świadczenie - poddaje się żądaniu, a powód cofa pozew, w judykaturze dopuszcza się możliwość przyznania kosztów powodowi, jako stronie wygrywającej. Wynika stąd, iż powodowie B. S. i J. S. (2) winni zostać uznani za stronę wygrywającą w większej części, tj. odpowiednio w 80 % i 67 %.

Apelacja powódki M. S. (1) uwzględniona została niemal w całości, dlatego o kosztach procesu za II instancję, wynikających z roszczenia M. S. (1), Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. i obciążył nimi w całości pozwanego. Na zsądzone koszty składa się wynagrodzenie pełnomocnika – 5.400 zł, ustalone na podstawie § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. z 28 września 2002 r., obowiązującego w dacie wniesienia apelacji. O kosztach wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego, w części w jakiej wygrał postępowanie apelacyjne, nie orzeczono z uwagi na to, że na rozprawie przed Sądem Apelacyjnym w dniu 6 grudnia 2019 r. pełnomocnik pozwanego cofnął wniosek o zasądzenie kosztów postępowania w drugiej instancji.

Alicja Fronczyk Aleksandra Kempczyńska Joanna Piwowarun - Kołakowska