Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Agata Zając

Sędzia SA– Ewa Zalewska

Sędzia SA – Teresa Mróz (spr.)

Protokolant: – sekr. sądowy Ewelina Murawska

po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa E. B.

przeciwko J. P. (1)

o ustalenie nieważności czynności prawnych

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 21 sierpnia 2012 r.

sygn. akt III C 1004/10

I oddala apelację,

II przyznaje adwokatowi K. J. ze Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Warszawie) wynagrodzenie w kwocie 5400 (pięć tysięcy czterysta) złotych powiększonej o należny od niej podatek VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VI A Ca 50/13

UZASADNIENIE

Powód E. B., działający przez swojego opiekuna prawnego Z. D. wniósł o uznanie za nieważne oświadczeń woli, które złożył przy następujących aktach notarialnych: akcie notarialnym warunkowej umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 11 marca 2008 r. zawartej przed notariuszem J. P. (2) w P. nr repertorium (...)., akcie notarialnym umowy przeniesienia własności nieruchomości z dnia 08 maja 2008 r. nr repertorium (...), akcie notarialnym umowy przeniesienia posiadania nieruchomości z dnia 08 maja 2008 r. zawartej przed notariuszem J. P. (2) w P. nr repertorium (...)., z uwagi na to, że w momencie ich zawierania powód znajdował się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Jednocześnie powód wniósł o uznanie za nieważne powyższych umów.

Pozwany J. P. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości, a także przeprowadzenie wskazanych w odpowiedzi na pozew dowodów.

Wyrokiem z dnia 21 sierpnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził nieważność: warunkowej umowy sprzedaży z dnia 11 marca 2008 roku zawartej przed J. P. (2)-notariuszem w P. nr repertorium (...), umowy przeniesienia posiadania z dnia 08 maja 2008 roku zawartej przed J. P. (2)-notariuszem w P. nr repertorium (...), umowy przeniesienia własności nieruchomości z dnia 08 maja 2008 roku zawartej przed J. P. (2)- notariuszem w P. nr repertorium (...) i orzekł o kosztach postępowania.

Orzeczenie powyższe zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych Sądu Okręgowego:

Powód E. B. ma 60 lat, posiada wykształcenie zawodowe, z zawodu jest hydraulikiem. Powód ukończył również trzyletnią szkołę rolniczą. Powód jest właścicielem nieruchomości położonych we wsi K., w gminie P..

Powód od 2000 r. cierpi na chorobę alkoholową. Rozwój choroby alkoholowej u powoda był procesem długotrwałym i spowodowanym stałym spożywaniem przez powoda alkoholu już w wieku 16-17 lat. W latach 2002-2003 powód był osobą na tyle sprawną umysłowo, że pozwalało mu to na wykonywanie drobnych prac hydraulicznych. Nasilenie choroby alkoholowej u powoda miało miejsce w okresie od 2007 do 2010 r. Powód już wcześniej pił duże ilości alkoholu, ale przez ten okres powód praktycznie codziennie był pod wpływem alkoholu. Powód był zaniedbany, chodził brudny i zarośnięty, praktycznie nie trzeźwiał, kiedy nie spożywał alkoholu, to na okrągło spał. Konsekwencją powyższego stanu rzeczy było stopniowe pogarszanie się stanu zdrowia psychicznego powoda. Nałóg rzutował na zawodowe i społeczne funkcjonowanie powoda, nadto kontakt z powodem ulegał stopniowemu pogorszeniu. Już w 2003 r. powód zaczął cierpieć na zaniki pamięci, które objawiały się m.in. tym, że powód nie był w stanie trafić sam do domu, nie wiedział gdzie jest, nie poznawał znajomych mu osób oraz rodziny, a także nie pamiętał co robił, czy też z kim rozmawiał parę chwil wcześniej. W związku z nadużywaniem alkoholu u powoda wystąpiła padaczka alkoholowa. Powód zamieszkiwał wraz z matką, siostrą i bratem i to od nich wyłudzał pieniądze na alkohol. Nadto, aby zdobyć pieniądze na alkohol powód wyprzedawał również swój majątek. Powód sprzedał swój wóz konny oraz maszyny przeznaczone do prowadzenia gospodarstwa rolnego i za uzyskane ze sprzedaży pieniądze kupił alkohol. Powód był w stanie zrobić wszystko, aby zdobyć pieniądze na alkohol. Zdarzało się, że będąc pod wpływem alkoholu powód był agresywny i wulgarny w stosunku do pozostałych członków rodziny. W sytuacji, kiedy matka albo siostra nie chciały dać powodowi pieniędzy na alkohol, powód wyłączał im energię, zamykał drzwi i nie wpuszczał ich do.

W dniu 11 listopada 2007 r. powód E. B. zawarł z pozwanym J. P. (1) w formie pisemnej umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości, stanowiących niezabudowane działki nr (...) położone w miejscowości K.. Następnie w dniu 11 marca 2008 r. powód zawarł z pozwanym w formie aktu notarialnego warunkową umowę sprzedaży nieruchomości, stanowiących niezabudowane działki nr (...), o obszarze 1,21 ha oraz nr 23, o obszarze 1,65 ha, położone we wsi K., w gminie P., wchodzące w skład nieruchomości objętej księgą wieczystą kw. nr (...) oraz stanowiących niezabudowane działki: nr (...), o obszarze 0,16 ha i nr (...), o obszarze 0,48 ha położone we wsi K., w gminie P., wchodzące w skład nieruchomości objętej księgą wieczystą kw. nr (...) za łączną cenę 320.000,00 zł. W powyższym akcie notarialnym powód potwierdził, iż na poczet ustalonej powyżej ceny otrzymał od pozwanego kwotę 60.000,00 złotych, natomiast co do zapłaty pozostałej kwoty w wysokości 260.000,00 złotych pozwany zobowiązał się uiścić ją powodowi w terminie 7 dni od daty zawarcia umowy przeniesienia własności, gotówką do rąk powoda za pisemnym pokwitowaniem odbioru lub przelewem na wskazany przez powoda w umowie przeniesienia własności rachunek bankowy. Opisane wyżej nieruchomości poza hipoteką przymusową wpisaną na rzecz KRUS z tytułu zaległości w płaceniu składek na ubezpieczenie społeczne nie były obciążone żadnymi długami, roszczeniami osób trzecich czy ograniczeniami w rozporządzaniu. Następnie w dniu 8 maja 2008 r. powód aktem notarialnym zawartym przed notariuszem J. P. (2) w P. przeniósł na pozwanego własność powyższych nieruchomości, a także zawarł z pozwanym umowę, na mocy której przeniósł na pozwanego posiadanie nieruchomości oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...), o obszarze 0,43 ha, położonej we wsi K., w gminie P. za wynagrodzeniem w kwocie 30.000,00 złotych. Jednocześnie w niniejszym akcie notarialnym powód potwierdził, że otrzymał od pozwanego całe wynagrodzenie w kwocie 30.000,00 zł i oświadczył, że z tytułu zapłaty powyższego wynagrodzenia nie zachowuje wobec pozwanego żadnych roszczeń. W dniu 14 maja 2008 r. powód pokwitował przyjęcie od pozwanego pieniędzy w kwocie 260.000,00 zł tytułem uiszczenia pozostałej ceny sprzedaży nieruchomości.

W związku z nasileniem choroby alkoholowej u powoda oraz pogorszeniem się jego stanu zdrowia, w dniu 22 lipca 2008 r. powód został przyjęty do szpitala psychiatrycznego w T.. Jak wynika z dokumentacji medycznej podstawą skierowania powoda do szpitala psychiatrycznego było majaczenie alkoholowe. Nadto z opinii sądowo-psychiatrycznej wynika, że powód cierpiał na zaburzenia świadomości o typie majaczenia alkoholowego. Z powodu nasilonych zaburzeń świadomości powód był niezdolny do wyrażenia zgody lub swego stosunku do przyjęcia do szpitala, a występujące objawy majaczenia alkoholowego wymagały terapii wyłącznie w warunkach szpitalnych oraz intensywnej opieki innych osób i były wskazaniem do pilnej hospitalizacji w celu leczenia. Powód został wypisany ze szpitala psychiatrycznego w T. w dniu 1 sierpnia 2008 r. Z dokumentacji medycznej wynikało, że w trakcie leczenia szpitalnego nie rozpoznano u powoda objawów zespołu otępiennego, jednakże stwierdzono uogólniony zanik mózgu i ogniska malacji naczyniopochodnej okolic skroniowych i czołowych.

W latach 2003-2004 powód E. B. był karany na podstawie art. 178a § 2 kodeksu karnego. Wyrokiem wydanym w dniu 11 lipca 2006 r., w sprawie VIII K 108/06 Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa, skazał powoda na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności. Powód już w latach 2003 i 2004 był karany sądownie z art. l78a k.k., również w 2008 roku powód był karany sądownie z art. l78a k.k. W związku z powyższym powód po wyjściu ze szpitala psychiatrycznego w T. (przebywał w okresie 22.07.2008 – 01. 08.2008r.) został skierowany do zakładu karnego we W. celem odbycia kary pozbawienia wolności. Jak wynikało z dokumentacji lekarskiej nadesłanej przez Zakład Karny we W. powód E. B. był dwukrotnie konsultowany przez psychiatrę, który rozpoznał u niego zespół psychoorganiczny w przebiegu uzależnienia od alkoholu. Nadto z dokumentacji tej wynikało, że kontakt ze skazanym był utrudniony, aczkolwiek pozwalał na samodzielny powrót powoda do domu. W zakładzie karnym powód przebywał od 11 marca 2009 r. do 8 sierpnia 2009 r., gdyż został zwolniony z dalszego odbywania kary po wydaniu opinii przez biegłego psychiatrę w kwietniu 2010 r. Z powyższej opinii wynikało, że powód cierpiał na zespół otępienny o umiarkowanym nasileniu, natomiast powyższe zaburzenia miały charakter trwały, co uniemożliwiało powodowi dalsze odbywanie kary pozbawienia wolności . W dniu 5 sierpnia 2008 r. siostra powoda Z. D. złożyła wniosek o ubezwłasnowolnienie powoda. Postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 3 czerwca 2009 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III Ns 42/08 Z. D. została ustanowiona doradcą tymczasowym powoda. Jednocześnie postanowieniem z tej samej daty powód E. B. został ubezwłasnowolniony całkowicie. Z kolei postanowieniem Sądu Rejonowego w Piasecznie z dnia 14 sierpnia 2009 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III RNs 85/09 Z. D. została ustanowiona opiekunem prawnym powoda. Jak wynikało z opinii sądowo-psychologicznej wydanej w sprawie III Ns 42/08 z dnia 14 maja 2009 r. powód cierpiał na regres funkcji intelektualno- poznawczej do poziomu otępienia w stopniu znacznym, co czyniło go całkowicie niezdolnym do kierowania swoim postępowaniem i prowadzenia własnych spraw. Powód był niezdolny do samodzielnego funkcjonowania i wymagał opieki osób drugich.

W dniu 6 października 2008 r., Z. D. złożyła w stosunku do pozwanego J. P. (1) oświadczenie, w którym wskazała, że umowy zawarte pomiędzy nim, a powodem są nieważne z uwagi na to, iż w chwili składania przedmiotowych oświadczeń woli, powód znajdował się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli. W odpowiedzi na powyższe oświadczenie pozwany J. P. (1) zakwestionował tę okoliczność i podniósł, iż w dacie zawierania wszystkich umów powód miał pełne rozeznanie w zakresie dokonywanych przez siebie czynności.

Powód nie uczestniczył w przygotowaniu umów, gromadzeniu dokumentów potrzebnych do transakcji w tym również dowodu osobistego, co czyniła w jego imieniu H. P.. Pozwany w tym samym czasie co transakcje z powodem kupował od innych osób działki sąsiadujące z należącymi do powoda między innymi od T. M., za kwotę przekraczającą 300 000 złotych. Powód posiadał rachunek bankowy, co do którego pozwany, a właściwie jego żona załatwiała wszelkie formalności związane z zawarciem umowy tego rachunku bankowego. Pozwany wiedział o jego istnieniu. Pozwany dokonywał na konto powoda określonych wpłat, regulując jego zadłużenie z tytułu zalegania z podatkiem oraz składkami na ubezpieczenie społeczne

Z zeznań świadków W. K. oraz D. M. wynika, że powód na pytanie czy sprzedał ziemię, odpowiadał, że ziemi nie sprzedał. Jednocześnie z zeznań świadka B. B. oraz A. K. wynika, że powód wspominał coś na temat sprzedaży ziemi za cenę 25 zł/m2. Z kolei zgodnie z zeznaniami matki powoda A. B., świadek zeznała, że w momencie, kiedy zapytała powoda czy sprzedał ziemię, syn odpowiedział, że sprzedał ziemię. Na rozprawie przed Sądem w dniu 2 lutego 2012 r. powód zeznał, że sprzedał ziemię, a następnie wskazał, że żadnej ziemi nie sprzedawał. Nadto powód wskazał, że pozwanego widzi po raz pierwszy i, że nie otrzymał od niego jakiejkolwiek gotówki z tytułu sprzedaż nieruchomości. Powód nie wiedział nawet, o jaką ziemię chodzi.

Z kolei jak wynika z zeznań świadków T. M. (2), H. P. oraz pozwanego J. P. (1) w chwili dokonywania przedmiotowych transakcji powód znajdował się w stanie, umożliwiającym mu rozeznanie w zakresie dokonywanych przez siebie czynności. Nadto świadek H. P., zeznała, że nigdy nie widziała powoda w stanie nietrzeźwości. Na rozprawie w dniu 2 lutego 2012 r. pozwany wskazał, że na podstawie zawartej umowy przedwstępnej przekazał powodowi zaliczkę w wysokości 5.000,00 zł. Pozwany podniósł również, że w zakresie uzgodnionej kwoty sprzedaży nieruchomości powód otrzymał od pozwanego w trybie zaliczek kwotę w wysokości ok. 60.000,00 zł. Z kolei pozostała kwota z tytułu sprzedaży nieruchomości w wysokości 260.000,00 zł została przekazana do rąk powoda przez pozwanego w terminie określonym w akcie notarialnym.

Podczas badania powoda stwierdzono, że kontakt słowny z powodem był utrudniony, powód posiadał zaburzoną orientację w czasie i miejscu, a także wyraźne zaburzenia pamięci zwłaszcza świeżej. Nadto zmiennie podawał informacje dotyczące sprzedaży ziemi. Obserwowane zaburzenia wskazywały na wystąpienie u badanego zespołu otępiennego o etiologii mieszanej.

Z uwagi na wątpliwości biegłej w zakresie określenia stanu psychicznego powoda przed hospitalizacją psychiatryczną w lipcu 2008 r., biegłej udostępniono dokumentację z pobytu powoda w zakładzie karnym we W. oraz dokumentacji lekarskiej z Poradni Rejonowej w P..

Z uzupełniającej opinii wynika, że wieloletnia choroba alkoholowa spowodowała u powoda obniżenie sprawności intelektualnej i degradację psychofizyczną z pogłębianiem się objawów zespołu psychoorganicznego. Stan psychiczny E. B. w datach zawierania umów 11 listopada 2007 r., 11 marca 2008 r., 8 maja 2008 r. i pokwitowania przyjęcia pieniędzy w dniu 14 maja 2008 r. nie pozwalał mu na złożenie świadomego i z dostatecznym rozeznaniem swoich działań i skutków oświadczenia o zawarciu umów i pokwitowania przyjęcia pieniędzy. Występujące u powoda majaczenie alkoholowe, zespół psychoorganiczny, amnestyczny nie rozwijał się u powoda w ciągu kilku miesięcy lecz trwał na długo przed przyjęciem powoda do szpitala psychiatrycznego w lipcu 2008 r. Było to spowodowane wiekiem powoda, spożywaniem alkoholu i postępującą psychodegradacją alkoholową.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał powództwo za zasadne. Odkreślił Sąd pierwszej instancji, że w opinii sądowo-psychiatrycznej z dnia 16 kwietnia 2012 r. oraz opinii sądowo-psychiatrycznej uzupełniającej z dnia 15 czerwca 2012 r., sporządzonych przez biegłą sądową specjalistę psychiatrę B. D., biegła wskazała, iż dostępny materiał dowodowy z pozwala na jednoznaczne stwierdzenie u E. B. zespołu otępiennego o znacznym nasileniu przed lipcem 2008 r. Jednakże biegła podkreśliła, iż wieloletnia choroba alkoholowa badanego spowodowała u niego obniżenie sprawności intelektualnej i degradację psychofizyczną z pogłębianiem się objawów zespołu psychoorganicznego. We wniosku końcowym biegła stwierdziła jednoznacznie i stanowczo, że stan psychiczny E. B. w datach zawierania umów 11 listopada 2007 r., 11 marca 2008 r., 8 maja 2008 r. i pokwitowania przyjęcia pieniędzy w dniu 14 maja 2008 r. nie pozwalał mu na złożenie świadomego i z dostatecznym rozeznaniem swoich działań i skutków oświadczenia o zawarciu umów i pokwitowania przyjęcia pieniędzy. Sformułowane w obu opiniach wnioski biegła potwierdziła, składając zeznania na rozprawie w dniu 7 sierpnia 2012 r. Powyższe okoliczności dotyczące stanu zdrowia psychicznego powoda wynikają, w ocenie Sądu Okręgowego również z zeznań świadków: B. B., A. K., W. K., J. S., A. B., D. M. oraz Z. D., jak również z zeznań samego powoda, złożonych na rozprawie w dniu 2 lutego 2012 r. Jako nietrafną Sąd uznał argumentację pozwanego, że w momencie zawierania przedmiotowych umów, powód zachowywał się zupełnie normalnie, miał pełną świadomość i rozeznanie tego co czyni, chciał zawrzeć kwestionowane umowy, rozumiał ich skutki i aprobował je świadomie. W tym kontekście zupełnie niewiarygodne, zdaniem Sądu Okręgowego są twierdzenia strony pozwanej, że w momencie ich podpisywania powód nie cierpiał na żadną chorobę, był trzeźwy i zachowywał się normalnie, w sposób nie budzący żadnych wątpliwości, co do jego świadomości i swobody wyrażania woli oraz, że uszkodzenie mózgu uzasadniające ubezwłasnowolnienie powoda nastąpiło dopiero po zawarciu umów, zapewne na skutek nadmiernego nadużywania przez powoda alkoholu. Powyższa argumentacja nie znajduje bowiem potwierdzenia w materiale dowodowym zgromadzonym w niniejszej sprawie. Nie jest normalnym w obrocie nieruchomościami, że tylko przyszły nabywca zajmuje się przygotowywaniem dokumentów do sprzedaży nieruchomości, zajmuje się regulowaniem zadłużenia sprzedawcy, zakłada mu konto w banku, a nawet pomaga w uzyskaniu dowodu osobistego.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, że w momencie zawierania umów w dniach 11 listopada 2007 r., 11 marca 2008 r., 8 maja 2008 r. oraz w dniu pokwitowania przyjęcia pieniędzy, tj. w dniu 14 maja 2008 r. stan psychiczny powoda nie pozwalał mu na złożenie świadomego i z dostatecznym rozeznaniem swoich działań i skutków oświadczenia o zawarciu umów i pokwitowania przyjęcia pieniędzy.

Ponadto Sąd wskazał również, że pozwany wnosząc o oddalenie powództwa wskazywał też, że powód pobrał od niego cenę sprzedaży nieruchomości, co potwierdza pokwitowanie z dnia 14 maja 2008 r. Pozwany podniósł również, iż w dniu 20 lipca 2008 r. matka powoda A. B. pokwitowała odbiór 1500 zł tytułem zaliczki z umowy przedwstępnej, natomiast w dniu 11 września 2008 r. siostra powoda pokwitowała odbiór kwoty 1000 zł, jednakże z załączonych do akt niniejszej sprawy pokwitowań nie wynika, aby powyższe kwoty były wpłacane przez pozwanego na rzecz powoda tytułem zawartej pomiędzy stronami umowy przedwstępnej. Z kolei jak wynika z załączonej do akt sprawy III Ns 42/08 umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości, a mianowicie z jej § 6 kupujący wpłacił sprzedającemu kwotę 5.000,00 zł tytułem zadatku, co sprzedający pokwitował przez podpisanie niniejszej umowy. Natomiast na podstawie § 5 powyższej umowy zapłata ceny oraz wydanie nieruchomości miało nastąpić w dniu zawarcia umowy przyrzeczonej. W dniu 14 maja 2008 r. powód pokwitował przyjęcie od pozwanego pozostałej ceny sprzedaży w wysokości 260.000,00 złotych. W związku z powyższym wątpliwości Sądu pierwszej instancji budził fakt dokonywania przez pozwanego po tej dacie kolejnych zaliczek na rzecz powoda. Zdaniem Sądu wątpliwości budziła również okoliczność, że zapłata tak wysokiej kwoty, jaką jest 260.000,00 złotych miała nastąpić do rąk powoda, a nie przelewem na jego konto bankowe, o którego istnieniu pozwany wiedział, gdyż wcześniej (w grudniu 2007 r.) dokonywał na rachunek bankowy powoda określonych wpłat. Sąd podkreślił, że jak wynika z opinii biegłej stan psychiczny powoda w dniu pokwitowania przyjęcia pieniędzy, tj. w dniu 14 maja 2008 r. nie pozwalał mu na złożenie świadomego i z dostatecznym rozeznaniem swoich działań i skutków pokwitowania przyjęcia pieniędzy.

W ocenie Sądu Okręgowego stan faktyczny ustalony w sprawie w świetle prawa materialnego przesądza o nieważności złożonego przez powoda E. B. oświadczenia woli, z uwagi na fakt, że powyższe oświadczenie było dotknięte wadą oświadczenia woli na podstawie art. 82 k.c. Konsekwencją powyższego stanu rzeczy jest bezwzględna nieważność zawartych pomiędzy powodem a pozwanym umów w formie aktów notarialnych, tj. umowy z dnia 11 marca 2008 r. oraz umów z dnia 8 maja 2008 r., na mocy art. 58 k.c. Jednocześnie te nieważne czynności prawne nie podlegały konwalidacji czy konwersji w jakimkolwiek stopniu.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów w postaci zeznań przesłuchanych w sprawie świadków oraz dowodu z opinii biegłego, co miało kluczowy wpływ na wynik sprawy, art. 321 § 1 k.p.c. poprzez oparcie wyroku na podstawie faktycznej wykraczającej poza żądanie powoda, naruszenie prawa materialnego – art. 82 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie.

W konkluzji apelacji powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o jego zmianę i oddalenie powództwa w całości.

Powód wniósł w apelacji na podstawie art. 368 § 1 pkt 4 i art. 290 k.p.c. o dopuszczenie dowodu z opinii nowego biegłego – Instytutu (...) w W. na okoliczność, czy w dacie zawierania umów będących przedmiotem sprawy powód miał zupełnie wyłączoną świadomość powzięcia decyzji i wyrażenia woli.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego pozbawiona jest uzasadnionych podstaw prawnych i jako taka podlega oddaleniu.

W pierwszym rzędzie należy stwierdzić, że dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne oraz dokonana przez ten Sąd ocena prawna zebranego w sprawie materiału dowodowego, w ocenie Sadu Apelacyjnego jest prawidłowa.

Stosownie do treści art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

W sprawie niniejszej nie ulega wątpliwości, że powód postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie wydanym w dniu 3 czerwca 2009 r. w sprawie III Ns 42/08 został całkowicie ubezwłasnowolniony. W sprawie tej biegły psycholog w opinii sporządzonej w dniu 14 maja 2009 r. stwierdził u powoda regres funkcji intelektualno-poznawczych do poziomu otępienia w stopniu znacznym, co czyni go całkowicie niezdolnym do kierowania swoim postępowaniem i prowadzenia własnych spraw. Podobne wnioski płyną z opinii biegłego psychiatry sporządzonej w dniu 20 maja 2009 r. Biegła stwierdziła, że dane z dostępnej dokumentacji medycznej w zestawieniu z wynikiem badania przeprowadzonego przez nią pozwalają na rozpoznanie u E. B. zaburzeń psychicznych w postaci zespołu otępiennego o znacznym nasileniu. Najprawdopodobniej jest on spowodowany wieloletnią intoksykacją alkoholową. Stwierdzone zaburzenia psychiczne znoszą całkowicie jego zdolność kierowania swoim postępowaniem. Nie może on funkcjonować samodzielnie, wymaga stałej pomocy innych osób.

W opinii sporządzonej przez biegłego psychiatrę w przedmiotowej sprawie biegła stwierdziła, że dostępny materiał dowodowy zwłaszcza w konfrontacji z zeznaniami świadków M. i P. nie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie u powoda zespołu otępiennego o znacznym nasileniu przed lipcem 2008 r. , wieloletnia choroba alkoholowa badanego powodowała jednak u niego obniżenie sprawności intelektualnej i degradację psychofizyczną z pogłębianiem się objawów zespołu psychoorganicznego. Istotna dla zawierania przez powoda umów jest głębokość zmian organicznych w ośrodkowym układzie nerwowym. Niewątpliwie przed i po jego pobycie w szpitalu psychiatrycznym stwierdzano u powoda zespół psychoorganiczny. Zespół otępienny o znacznym nasileniu rozpoznano dopiero w maju 2009 r., potem w stopniu umiarkowanym w 2010 r. Potwierdziło to również badanie wykonane przez biegłą w niniejszej sprawie. Jakkolwiek nie ma wystarczających danych do stwierdzenia głębokiego zespołu otępiennego u powoda przez hospitalizacją w lipcu 2008 r., to jednak w ocenie biegłej jego zdolność do świadomego i swobodnego wyrażania woli także istotną rolę odgrywa jego psychodegradacja spowodowana wieloletnią chorobą alkoholową wyrażona regresem funkcji intelektualno-poznawczych do poziomu, w którym celem nadrzędnym stało się dla powoda zdobycie pieniędzy na alkohol za wszelką cenę, bez oceny konsekwencji swoich działań. Głęboko obniżony krytycyzm powoda w odniesieniu do nałogu alkoholowego przy istnieniu objawów organicznego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego skutkowało u powoda w okresie zawierania umów i podpisania przyjęcia pieniędzy zaburzoną zdolnością do świadomej a zwłaszcza swobodnej oceny swoich działań prawnych. To pozwoliło biegłej na postawienie wniosku, że stan psychiczny powoda w dacie zawierania umów tj. 14 listopada 2007 r., 11 marca 2008 r. i 8 maja 2008 r. oraz w dacie pokwitowania przyjęcia pieniędzy 14 maja 2008 r. nie pozwalał mu na złożenie świadomego i z dostatecznym rozeznaniem swoich działań i skutków oświadczenia o zawarciu umów i pokwitowania przyjęcia pieniędzy.

Podkreślić należy, że pozwany składał w niniejszej sprawie wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego psychiatry, wniosek ten jednak został przez sąd oddalony na rozprawie w dniu 7 sierpnia 2012 r. Obecny na rozprawie pełnomocnik pozwanego nie złożył do protokołu rozprawy zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. Utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych prezentuje pogląd, z którym nie sposób się spierać, że brak zastrzeżenia co do uchybień w zakresie postępowania dowodowego popełnionych przez sąd, uniemożliwia podnoszenie ich w środku zaskarżenia.

Również zgodnie z ugruntowanym poglądem orzecznictwa samo niezadowolenie strony z wniosków sporządzonej w sprawie opinii biegłego nie uzasadnia podjęcia przez sąd decyzji o dopuszczeniu dowodu z opinii innego biegłego. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 stycznia 2002 r. (sygn.. akt II CKN 639/99) wskazał, że specyfika dowodu z opinii biegłego polega m.in. na tym, że jeżeli taki dowód już został przez sąd dopuszczony, to stosownie do treści art. 286 k.p.c. opinii dodatkowego biegłego można żądać jedynie "w razie potrzeby". Potrzeba taka nie może być jedynie wynikiem niezadowolenia strony z niekorzystnego dla niej wydźwięku konkluzji opinii, lecz być następstwem umotywowanej krytyki dotychczasowej opinii. W przeciwnym bowiem razie sąd byłby zobligowany do uwzględniania kolejnych wniosków strony dopóty, dopóki nie złożona zostałaby opinia w pełni ją zadowalająca, co jest niedopuszczalne (tak samo Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 sierpnia 1999 r., sygn. akt I PKN 20/99 . Specyfika dowodu z opinii biegłego polega m.in. na tym, że jeżeli taki dowód już został przez sąd dopuszczony, to stosownie do treści art. 286 k.p.c. opinii dodatkowego biegłego można żądać jedynie "w razie potrzeby". Potrzeba taka nie może być jedynie wynikiem niezadowolenia strony z niekorzystnego dla niej wydźwięku konkluzji opinii, lecz być następstwem umotywowanej krytyki dotychczasowej opinii. W przeciwnym bowiem razie sąd byłby zobligowany do uwzględniania kolejnych wniosków strony dopóty, dopóki nie złożona zostałaby opinia w pełni ją zadowalająca, co jest niedopuszczalne. Podobnie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 sierpnia 1999 r. (I PKN 20/99) – „Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii”.

Sąd Okręgowy wbrew podniesionym zarzutom apelacji dokonał prawidłowej oceny wydanej w sprawie opinii, co z kolei uzasadnia twierdzenie o braku podstaw do uznania za trafny zarzut naruszenia prawa materialnego.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.