Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA Marzena Miąskiewicz

Sędziowie:SA Grażyna Kramarska

SO del. Grzegorz Tyliński (spr.)

Protokolant:Patryk Pałka

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2020 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Starosty (...)

przeciwko (...) Sp. z o.o. w W. (poprzednio (...) Sp. z o.o. w W.)

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 29 października 2018 r., sygn. akt III C 1346/14

I. zmienia częściowo zaskarżony wyrok:

a) w punkcie drugim w ten sposób, że zasądza dodatkowo od (...) Spółki z o. o. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Starosty (...) kwotę 57 769,40 zł (pięćdziesiąt siedem tysięcy siedemset sześćdziesiąt dziewięć zł 40/100) wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 25 lutego 2014 r. do dnia zapłaty;

b) w punkcie trzecim w ten sposób, że obciąża pozwanego (...) Spółkę z o. o. w W. obowiązkiem zwrotu całości kosztów postępowania, przy czym w zakresie zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – (...) zaś w pozostałym zakresie na rzecz Skarbu Państwa – Starosty (...), szczegółowe wyliczenie tych kosztów pozostawiając referendarzowi sądowemu w Sądzie Okręgowym w Warszawie;

II. odrzuca apelację (...) Sp. z o. o. w P.;

III. zasądza od (...) Spółki z o. o. w W. na rzecz Skarbu Państwa – (...)kwotę 4 050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt zł) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

IV. nakazuje pobrać od (...) Spółki z o. o. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w W.kwotę 2 889 zł (dwa tysiące osiemset osiemdziesiąt dziewięć zł) tytułem opłaty od apelacji, od ponoszenia której powód był zwolniony;

V. zasądza od (...) Spółki z o. o. w P. na rzecz Skarbu Państwa – (...) kwotę 4 050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt zł) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VI ACa 200/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 6 sierpnia 2014 r. Skarb Państwa, reprezentowany przez Starostę (...), domagał się zapłaty od pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialności w P. kwoty 118 670,14 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lutego 2014 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu.

W dniu 3 września 2014 r. wydano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uwzględniający powództwo. We wniesionym w terminie sprzeciwie od tego nakazu zapłaty (...) Spółka z o. o. w P. domagała się oddalenia powództwa.

Wyrokiem z dnia 29 października 2018 r. (sygn. akt III C 1346/14), sprostowanym postanowieniem z dnia 6 lutego 2019 r. Sąd Okręgowy w Warszawie: 1. zasądził od pozwanego (...) Sp. z o. o. w W. na rzecz powoda Skarbu Państwa - Starosty (...) kwotę 60 901 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lutego 2014 r. do dnia zapłaty, 2. w pozostałym zakresie powództwo oddalił, 3. koszty procesu stosunkowo rozdzielił, pozostawiając referendarzowi sądowemu szczegółowe wyliczenie wysokości tych kosztów, 4. oddalił wniosek o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności. Rozstrzygnięcie to zapadło przy następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Postanowieniem Sądu Rejonowego w C.z dnia 9 grudnia 2010 r. Skarb Państwa z dniem 1 stycznia 1985 r. nabył przez zasiedzenie własność nieruchomości, składającej się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 0,0559 ha w obrębie (...), powiat (...), dla której Sąd Rejonowy w C.prowadzi księgę wieczystą o nr (...). W 2010 r. działka gruntu nr (...) uległa podziałowi na wyżej wymienione 5 działek. Działki te stanowiły niegdyś rów melioracyjny, pełniąc funkcję otwartych cieków wodnych, do czasu realizacji przez Spółkę (...) zamierzenia inwestycyjnego w postaci budowy parkingu wraz z niezbędną infrastrukturą do obsługi centrum handlowego. (...) Sp. z o. o. jest właścicielem nieruchomości, sąsiadujących z przedmiotowymi działkami, tj. działek o numrach (...).

W dniu 1 grudnia 2006 r. Starostwo Powiatowe w C. poinformowało pozwaną, że działka nr (...) nie ma uregulowanego stanu prawnego, a według ewidencji gruntów pozostaje we władaniu Skarbu Państwa, wskazując, iż aby nie blokować planowanych inwestycji, wyraża zgodę na czasowe jej zajęcie, pod warunkiem zachowania jej charakteru. Decyzją nr (...) Starosty (...) z dnia 19 stycznia 2007 r. zatwierdzono projekt budowlany i udzielono pozwolenia na budowę parkingu dla potrzeb rozbudowy centrum handlowego wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną dla pozwanej Spółki, która to decyzja obejmowała działkę (...). W październiku 2007 r. ukończono inwestycję - inwestor (...) Sp. z o. o. złożył zawiadomienie o zakończeniu prac budowlanych i zamiarze przystąpienia do użytkowania obiektu. W dniu 24 października 2007 r. (...) Inspektor Nadzoru Budowlanego w C. wydał decyzję o udzieleniu pozwolenia na użytkowanie parkingu dla potrzeb centrum handlowego wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną dla (...), również co do działki (...).

W 2009 r. pozwana Spółka wystąpiła do władającego działką nr (...) z propozycją wydzierżawienia nieruchomości. Ostatecznie nie doszło do podpisania umowy. W porozumieniu z dnia 26 stycznia 2009 r. pozwana Spółka i (...) Sp. z. o. o. w K. wskazały, że zamierzają zawrzeć umowę przedwstępną sprzedaży, a następnie umowę przenoszącą prawo własności, nieruchomości w celu realizacji przez Spółkę (...) inwestycji sklepu sportowego wraz z parkingiem, Spółka (...) wyraziła wówczas zgodę na dysponowanie przez Spółkę (...) nieruchomością na cele budowlane, przy czym zgodą ta dotyczyła również działki nr (...). W dniu 27 marca 2009 r. pozwana Spółka zwróciła się do Starostwa Powiatowego w C. z wnioskiem o podjęcie działań, mających na celu uregulowanie stanu prawnego działki (...), wnosząc jednocześnie o zawarcie umowy dzierżawy działki. W odpowiedzi na powyższe, Starostwo wskazało, że Skarb Państwa nie posiada tytułu prawnego do działki, jednakże podjął działania w celu regulacji jej stanu prawnego. Dnia 15 lipca 2009 r. pozwana zwróciła się do Starostwa Powiatowego w C. z wnioskiem o pilne wydanie zgody na zajęcie działki o nr (...), celem realizacji zamierzenia inwestycyjnego przez Spółkę (...) Sp. z. o. o. w K. bądź wydzierżawienie jej do czasu nabycia. Zatwierdzenie projektu budowlanego i udzielenie pozwolenia na budowę dla Spółki (...) co do inwestycji „(...)” nie dotyczyło przedmiotowych działek. W dniu 25 listopada 2009 r. (...)Inspektor Nadzoru Budowlanego w C. wydał decyzję o pozwoleniu na użytkowanie (...) handlowo - usługowego (...) wraz z układem drogowym, przy czym decyzja dotyczyła również działki (...).

W postępowaniu pierwszoinstancyjnym ustalono również, iż Skarb Państwa dwukrotnie ogłaszał przetarg na sprzedaż nieruchomości - w dniu 23 sierpnia 2012 r. oraz w dniu 1 sierpnia 2013 r. Pozwana Spółka przystąpiła do drugiego z przetargów, nie oferując jednak postąpienia - wyraziła wolę nabycia przedmiotowej nieruchomości, ale nie za cenę wskazaną jako wywoławcza, tj. kwotę 232 200 zł, lecz za cenę 150 000 zł. W listopadzie 2013 r., na zlecenie Starostwa Powiatowego w C., rzeczoznawca majątkowy T. M. sporządził operat, szacując jednorazowe wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w wysokości 96 480 zł. Skarb Państwa wystawił pozwanemu fakturę z tytułu odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości Skarbu Państwa w okresie od 1 marca 2007 r. do 18 listopada 2013 r. na kwotę 96 480 zł, powiększoną o podatek VAT – łącznie 118 670,40 zł. Wobec braku uregulowania należności, do pozwanego skierowano w dniu 3 marca 2014 r. ostateczne wezwanie do zapłaty, domagając się zapłaty należności w wysokości 118 670,40 zł w ciągu 7 dni od otrzymania wezwania.

Sąd Okręgowy ustalił również, iż możliwe do uzyskania wynagrodzenie za korzystanie z gruntu i części składowych spornej nieruchomości od 1 marca 2007 r. do listopada 2013 r. wynosi 127 869 zł, w tym od 1 stycznia 2011 r. do listopada 2013 r. 60 900,20 zł - w zaokrągleniu 60 901 zł.

W tak ustalonych okolicznościach faktycznych Sąd Okręgowy uznał, iż zgłoszone w niniejszym postępowaniu żądanie jest usprawiedliwione co do zasady oraz częściowo co do wysokości. Zgłoszone roszczenie zostało przez ten Sąd ocenione na podstawie art. 224 k. c. Zgodnie z jego § 1 samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie ani za jej pogorszenie lub utratę, nabywa własność pożytków naturalnych które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. W myśl zaś paragrafu 2 tego artykułu od chwili w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę chyba, że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy, obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki których nie zużył jak również uiścić wartość tych które zużył. Zwrócono także uwagę, iż w świetle § 3 art. 225 k. c. obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Dokonując w dalszej kolejności analizy unormowań regulujących posiadanie samoistne Sąd Okręgowy wskazał, iż posiadanie pozwanej Spółki należy zakwalifikować jako posiadanie zależne w rozumieniu art. 336 k. c., albowiem władała ona sporną nieruchomością jak mający do gruntu inne prawo niż właściciel. Zawarte w powoływanym przepisie wyliczenie praw będących źródłem uprawnienia do wykonywania władztwa nad cudzą rzeczą oraz wyznaczających zakres władztwa faktycznego, które może być uznane za posiadanie zależne, jest jedynie przykładowe. Świadczy o tym fakt, iż kończy się ono sformułowaniem „lub mający inne prawo". Taka redakcja artykułu umożliwia uznanie za posiadacza zależnego podmiotu sprawującego faktyczne władztwo nad rzeczą także w zakresie innych praw niż wyraźnie wskazane w tym przepisie, a w szczególności w zakresie prawa przysługującego biorącemu w użyczenie czy korzystającemu na podstawie umowy leasingu. W realiach tej sprawy zdaniem Sądu I instancji oczywistym pozostaje, że posiadanie nie wynikało z umowy użyczenia, czy dzierżawy, ale z prawa do dysponowania działką na cele budowlane - wyrażono zgodę na czasowe jej zajęcie, pod warunkiem zachowania jej charakteru. Odpowiednie stosowanie przepisów art. 224 – 229 k. c. do bezumownego posiadacza zależnego oznacza, że powstanie i zakres roszczeń uzupełniających, jak też roszczeń posiadacza o zwrot nakładów zależy od dobrej lub złej wiary tego posiadacza. Sąd Okręgowy zwrócił tu uwagę, iż dobra wiara posiadacza zależnego oznacza przy tym co innego niż dobra wiara posiadacza samoistnego. Posiadacz zależny jest w dobrej wierze, gdy jest przekonany, i jest to usprawiedliwione okolicznościami, że jego posiadanie jest zgodne z prawem, w zakresie którego włada rzeczą. W przypadku posiadania zależnego w dobrej wierze jest ten, kto władając rzeczą pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo użytkowania, zastawu, najmu, dzierżawy lub inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą. Jeśli zatem posiadacz zależny wie o tym lub powinien wiedzieć, że prawo, w zakresie którego włada rzeczą, mu nie przysługuje, albo wie o tym, albo wiedzieć powinien, że jego prawo do władania rzeczą nie jest skuteczne wobec konkretnego właściciela, jest posiadaczem zależnym w złej wierze. Wówczas jego relacje z właścicielem w zakresie roszczeń uzupełniających i roszczeń o rozliczenie nakładów określają przepisy dotyczące posiadacza samoistnego w złej wierze. W podobnej sytuacji jak posiadacz w złej wierze znajduje się posiadacz zależny w dobrej wierze od chwili dowiedzenia się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. W złej wierze natomiast jest taki posiadacz zależny, który wie, że prawo do korzystania z rzeczy mu nie przysługuje, a także który nie posiada takiej świadomości na skutek niedbalstwa. W związku z tym dobrą wiarę wyłącza ujawnienie okoliczności, które u przeciętnego obserwatora stosunków społecznych powinny wzbudzić poważne wątpliwości co do tego, czy przysługuje mu nadal prawo do korzystania z rzeczy w dotychczasowym zakresie i na dotychczasowej podstawie prawnej. Nadto Sąd ten zwrócił uwagę, iż badając kwestię dobrej lub złej wiary na gruncie roszczeń uzupełniających z art. 224 - 225 k. c. nie można ograniczyć się wyłącznie do czasu objęcia nieruchomości w posiadanie, stan dobrej wiary powinien bowiem istnieć przez cały czas korzystania z nieruchomości. Możliwe jest przekształcenie się dobrej wiary w złą wiarę, a nawet istnienie dobrej wiary w chwili obejmowania nieruchomości w posiadanie nie oznacza, że posiadacz ma prawo do nieodpłatnego korzystania z nieruchomości, skuteczne względem każdoczesnego jej właściciela. Nie sposób także uznać, aby do zmiany stanu świadomości posiadacza, a tym samym przekształcenia dobrej wiary w złą wiarę mogło dojść wyłącznie w sposób określony w art. 224 § 2 k. c., to jest poprzez wytoczenie przez współwłaścicieli powództwa windykacyjnego. Dochodzenie roszczeń uzupełniających przez właściciela nie jest uzależnione od uprzedniego wszczęcia sprawy o wydanie nieruchomości i może nastąpić również wówczas, gdy właściciel nie skorzystał z innych, dalej idących uprawnień. W związku z tym dobrą wiarę wyłącza także ujawnienie okoliczności, które u przeciętnego obserwatora stosunków społecznych powinny wzbudzić poważne wątpliwości co do tego, czy przysługuje mu nadal prawo do korzystania z nieruchomości w dotychczasowym zakresie i na dotychczasowej podstawie prawnej. Sąd Okręgowy zwrócił również uwagę na domniemanie dobrej wiary wynikające z art. 7 k. c. Na tle tych rozważań Sąd I instancji wskazał, iż w przedmiotowej sprawie nie sposób przyjąć, że przez cały sporny okres pozwana władała rzeczą bez tytułu prawnego. Pozwana korzystała bowiem ze spornej nieruchomości na podstawie tytułu prawnego, który kreowały pisma powoda: z dnia 1 grudnia 2006 r. o wyrażeniu zgody na czasowe zajęcie nieruchomości i z dnia 18 sierpnia 2009 r. o wyrażeniu zgody na wykorzystanie działki na cele realizacji inwestycji. Na podstawie i dzięki tym zgodom pozwana uzyskała pozwolenie na budowę parkingu i pozwolenie na użytkowanie parkingu dla potrzeb centrum handlowego (...). Pozwana była jednak posiadaczem zależnym w dobrej wierze, albowiem wkroczyła na działkę na podstawie wspomnianej wyżej zgody powoda. Co więcej, w pismach potwierdzających takie prawo pozwanego do korzystania z nieruchomości nie określono ścisłego terminu końcowego trwania takiego stanu rzeczy, nie wspomniano również o jakiejkolwiek odpłatności z tego tytułu. Po zakończeniu inwestycji budowlanej pozwana nie przekazała działki powodowi, lecz powód nie manifestował też braku swojej zgody na korzystanie z działki na dotychczasowych zasadach, co pozwana mogła zinterpretować jako dorozumianą akceptację. Z art. 224 § 2 k. c. w zw. z art. 225 w zw. z art. 230 k. c. wynika, że do zmiany przymiotu wiary posiadacza konieczny jest wyraźny impuls prawny ze strony właściciela w stosunku do posiadacza, która to akcja wskazuje jednoznacznie na fakt braku jego na korzystanie przez posiadacza z rzeczy na dotychczasowych warunkach. Skoro w przedmiotowej sprawie w spornym okresie od marca 2007 r. do listopada 2013 r. powód nie podejmował wobec pozwanego żadnych czynności zmierzających do odzyskania działki, uznać należy, że posiadacz nie miał podstaw, by nabrać uzasadnionych wątpliwości co do tego, czy nadal przysługuje mu uprawnienie do korzystania z nieruchomości w dotychczasowym zakresie. Zważono także, iż pozwany nie mógł uzyskać tytułu prawnego do działki w postaci pisemnej umowy (np. dzierżawy), albowiem ówcześnie powodowy Skarb Państwa nie był de facto formalnym właścicielem gruntu, a jedynie władającym. Dopiero bowiem postanowieniem z dnia 9 grudnia 2010 r., które stało się prawomocne z dniem 31 grudnia 2010 r., Sąd Rejonowy w C. stwierdził nabycie przedmiotowych działek przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1985 r. Pozwana Spółka była uczestnikiem postępowania w sprawie o zasiedzenie, wobec czego przyjęto, że od tego momentu musiał ulec zmianie stan jej świadomości co do tego, czy nadal przysługuje jej skuteczne prawo do korzystania z gruntu w dotychczasowym zakresie i na dotychczasowej podstawie prawnej. Tym samym, pozwany stał się wtedy posiadaczem zależnym w złej wierze. W takiej sytuacji jednak Sąd Okręgowy przyznał powodowi wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości przez pozwaną jedynie za okres od 1 stycznia 2011 r. to jest od dnia następnego po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu zasiedzenia do listopada 2013 r., oddalając powództwo za okres wcześniejszy, w którym pozwany był posiadaczem zależnym w dobrej wierze.

Oceniając zgłoszone roszczenie co do wysokości Sąd Okręgowy wskazał, iż podstawą ustalenia wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości powinna być kwota, którą posiadacz musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie. Obliczając wysokość wynagrodzenia, Sąd I instancji oparł się zatem na opinii biegłej B. C., zgodnie z którą wartość wynagrodzenia za okres od 1stycznia 2011 r. do listopada 2013 r. wynosi 60 901 zł. Nie uwzględniono roszczenia w części dotyczącej podatku od towarów i usług – tzw. VATu. Sąd Okręgowy ocenił bowiem, że odszkodowanie za bezumowne korzystanie z cudzej własności nie podlega opodatkowaniu. Otrzymanie lub przekazanie odszkodowania nie zostało wymienione w art. 5 ustawy o VAT jako czynność podlegająca opodatkowaniu VAT. W przepisie art. 7 ust. 1 ustawy o VAT zawarta została definicja pojęcia odpłatna dostawa towarów. W myśl tego przepisu za dostawę towarów uznaje się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Natomiast definicja towaru w rozumieniu przepisów ustawy o VAT określona została w art. 2 pkt 6 ustawy. Ustawodawca w przepisie tym wskazał, że za towary uznaje się: rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki i budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu VAT, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, a także grunty. Wypłata odszkodowania nie jest zatem dostawą towarów, albowiem pieniądze nie zostały wymienione w ustawie o VAT jako towar. Przez odpłatne świadczenie usług w rozumieniu przepisów ustawy o VAT należy uznać każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej oraz zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Z uwagi na to, że wypłacone odszkodowanie stanowi zadośćuczynienie za szkodę, która została wyrządzona podmiotowi, lub za utracone przez niego korzyści, czynność tego rodzaju nie może zatem być uznana za wykonanie usługi. Bezumowna czynność, na którą nie została wyrażona zgoda (ani wyraźna, ani dorozumiana), nie stanowi transakcji opodatkowanej VAT. Żądanie z tego tytułu zapłaty nie stanowi zaś należności za jej wykonanie. Między stronami nie została zawarta żadna umowa, a więc nie zaistniał żaden stosunek prawny, w ramach którego miałyby być spełnione świadczenia wzajemne. Zasądzona należność jest więc rodzajem rekompensaty za utracone przez właściciela korzyści, a nie stanowi zapłaty za jakąkolwiek usługę, czy towar, zatem - nie podlega opodatkowaniu. Z tych przyczyn Sąd I instancji pominął przedłożoną przez powoda interpretację indywidualną co do opodatkowania wynagrodzenia Dyrektora Izby Skarbowej w K., albowiem nie dotyczyła stron postępowania, wobec czego nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Wskazano również, iż w sprawach opodatkowania odszkodowania za bezumowne korzystanie z cudzej rzeczy zapadają również inne orzeczenia organów skarbowych.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k. c. – przy czym za termin spełnienia świadczenia uznano termin wyznaczony przez upływ 14 dniowego terminu od daty doręczenia faktury.

Sąd Okręgowy nie podzielił zaś zarzutu przedawnienia roszczenia, podniesionego przez stronę pozwaną, która wywodziła, że termin przedawnienia dochodzonego roszczenia wynosi 3 lata. Zgodnie z art. 118 k. c. termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi 3 lata. Roszczenia właściciela z tytułu bezumownego korzystania z jego rzeczy przedawniają się z upływem 10 lat, albowiem nie są to świadczenia okresowe. Skarb Państwa nie prowadzi działalności gospodarczej na nieruchomości, której dotyczy pozew, wobec czego roszczenia dochodzonego w niniejszej sprawie nie można zakwalifikować jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej, co pozwoliłoby na przyjęcie 3 letniego terminu przedawnienia z art. 118 k. c.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 k. p. c.

Ponadto Sąd Okręgowy oddalił wniosek o nadanie wyrokowi natychmiastowej wykonalności, uznając, iż w sprawie nie zachodzą przesłanki uzasadniające nadanie wyrokowi takiego rygoru.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 29 października 2018 r. wniósł powód Skarb Państwa – Starosta (...), zaskarżając go w części – w zakresie punktu 2. oddalającego powództwo o zapłatę kwoty przenoszącej 60 901 zł, czyli 55 769,40 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lutego 2014 r. do dnia zapłaty oraz w zakresie punktu 3. Zaskarżonemu wyrokowi apelujący zarzucił:

I. Naruszenie prawa materialnego t. j.

1) art. 224 § 1 k. c. w zw. z art. 230 k. c. przez niewłaściwe zastosowanie w wyniku błędnego uznania, iż pozwany (...) Sp. z o. o. był posiadaczem zależnym w dobrej wierze nieruchomości powoda do momentu stwierdzenia jej nabycia przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w C. z dnia 9 grudnia 2010 r. pomimo że pozwany w grudniu 2006 r. uzyskał czasową zgodę na zajęcie działki nr (...), po upływie obowiązywania której w związku z zakończeniem prac budowlanych i uzyskaniem pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego w październiku 2007 r. nie mógł i nie pozostawał już w uzasadnionym okolicznościami przekonaniu, że może korzystać z nieruchomości na dotychczasowych zasadach, o czym świadczą ustalone przez Sąd okoliczności wystąpienia do Skarbu Państwa w marcu 2009 r. z wnioskiem o zawarcie umowy dzierżawy przedmiotowej nieruchomości oraz zwrócenia się do powoda w lipcu 2009 r. o wydanie ponownej zgody na zajęcie działki nr (...) celem realizacji zamierzenia inwestycyjnego przez Spółkę (...) Sp. z o. o. w K.;

2) art. 225 k. c. w zw. z art. 230 k. c. w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 2174 ze zm.) przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że przysługujące powodowi Skarbowi Państwa – Staroście (...) wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, a co za tym idzie zasądzona kwota nie powinna zostać powiększona o należności publicznoprawne z tego tytułu we właściwej stawce wynoszącej 23% kwoty przyznanej wyrokiem świadczenia;

II. Naruszenie przepisów postępowania – tj.:

1) art. 233 § 1 k. p. c. polegające na:

- błędnym w świetle zgromadzonego materiału dowodowego przyjęciu, że zatwierdzenie projektu budowlanego i udzielenie pozwolenia na budowę dla spółki (...) Sp. z o. o. co do inwestycji polegającej na budowie (...) handlowo – usługowego (...) wraz z układem drogowym nie dotyczyło objętych żądaniem działek gruntu, pomimo że decyzją z dnia 1 października 2009 r. Starosta (...) postanowił zmienić decyzję z dnia 13 sierpnia 2009 r. zatwierdzającą projekt budowlany i udzielającej pozwolenia na budowę (...) handlowo – usługowego (...), obejmując nim również działkę nr (...), co oznacza, że inwestor musiał uzyskać prawo do dysponowania działką na cele budowlane i w tym celu (...) Sp. z o. o. zwrócił się do powoda o wyrażenie zgody na jej zajęcie;

- dowolnym uznaniu, że w porozumieniu z dnia 26 stycznia 2009 r. pozwana spółka wyraziła zgodę na dysponowanie przez spółkę (...) przedmiotową nieruchomością na cele budowlane, pomimo że treść dokumentu nie zawiera takiego oświadczenia, natomiast z zebranego materiału dowodowego. obejmującego załącznik do porozumienia wynika, że podstawą wyrażenia zgody na dysponowanie przez inwestora działką nr (...) na cele budowlane było pismo Starosty (...) z dnia 18 sierpnia 2009 r., w którym organ reprezentujący powoda nie wniósł sprzeciwu wobec zajęcia działki, w związku z zamierzonym przedsięwzięciem budowlanym,

2) art. 227 k. p. c. w zw. z art. 217 § 3 k. p. c. na skutek niezasadnego pominięcia dokumentu w postaci interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 13 czerwca 2013 r. potwierdzającej istnienie obciążenia przysługującego powodowi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości podatkiem od towarów i usług, wydanej na wniosek Skarbu Państwa – Starosty (...) w analogicznym stanie faktycznym i prawnym.

Podnosząc powyższe zarzuty Skarb Państwa wnosił o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i uwzględnienie dochodzonego żądania w całości przez zasądzenie od pozwanego (...) Sp. z o. o. z siedzibą w P. ( (...) Sp. z o. o.) na rzecz powoda Skarbu Państwa – Starosty (...) kwoty 118 670,40 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lutego 2014 r. do dnia zapłaty oraz o zmianę zawartego w zaskarżonym wyroku rozstrzygnięcia o kosztach postępowania (pkt 3.) przez obciążenie w całości kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego, pozwanego oraz o obciążenie pozwanego kosztami postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się być zasadna, albowiem podniesione w niej zarzuty winny być uznane za trafne.

Przede wszystkim oba podniesione w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego winny być uznane za zasadne. W pierwszej kolejności zwrócić należy uwagę, iż skarżący zasadnie wywodzi, iż Spółka (...) otrzymała zgodę jedynie na czasowe zajęcie działki nr (...). Jakkolwiek pismo Naczelnika Wydziału (...) Starostwa Powiatowego w C. z dnia 1 grudnia 2006 r. dotyczące tej kwestii, taktuje ją w sposób oględny, niemniej jednak wynika z niego wprost, iż Spółka (...) otrzymała zgodę jedynie na czasowe zajęcie tej działki – do czasu zakończenia prowadzonej inwestycji. Dalsze informacje zawarte w tym piśmie, takie jak informacja, iż działka nie ma uregulowanego statusu prawnego, czy też ogólne żądanie o udzielenie informacji po zakończeniu inwestycji, nie sprawiają w ocenie Sądu Apelacyjnego, iż pozwany uprawniony był do dalszego posiadania działki już po dokonaniu planowanej inwestycji. W takiej sytuacji zwrócić należy uwagę na inne ustalenie faktyczne prawidłowo dokonane przez Sąd I instancji, a w świetle którego decyzją z dnia 24 października 2007 r. udzielono pozwolenia na użytkowanie parkingu dla potrzeb centrum handlowego wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną w miejscowości (...), dz. m. in. o numerze ewidencyjnym (...) gm. P.dla (...) Sp. z o. o. W takiej sytuacji należało uznać, iż przynajmniej z tym dniem doszło do zakończenia inwestycji i nieruchomości winna być wydana powodowi. Podobnie – jako nie mająca wpływu na charakter posiadania przez Spółkę (...) – należało ocenić również druga z informacji zawartych w piśmie z dnia 1 grudnia 2006 r. – o braku uregulowanego stanu prawnego dotyczącego tej nieruchomości. Niewątpliwie bowiem nieuregulowany stan prawny nieruchomości nie wytwarza po stronie władającego dobrej wiary – czyli przeświadczenia, że służy mu prawo do tej nieruchomości, które wykonuje. Nie sposób było uznać, iż tego rodzaju wątpliwości stwarzają po stronie pozwanego jakiekolwiek uprawnienie do władania rzeczą. Nie można również skutecznie przyjąć, iż powstała wątpliwość co do tego, komu nieruchomość ta ma być wydana – winna być ona wydana Skarbowi Państwa – Staroście (...), albowiem to od niego Spółka (...) przejęła tę nieruchomość.

Powyższe rozważania nakazują także zwrócić szczególną uwagę na prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego w C. z dnia 9 grudnia 2010 r. (sygn. akt II Ns 555/10), zgodnie z którym to Skarb Państwa nabył z dniem 1 stycznia 1985 r. przez zasiedzenie własność nieruchomości, w skład której wchodziła w szczególności działka o poprzednim numerze (...). Kwestia ta usuwa definitywnie wątpliwości co do właściciela tej nieruchomości. Jak już wskazano, jakkolwiek postanowienie to zostało wprowadzone do obrotu prawnego w dniu 9 grudnia 2010 r. (a stało się prawomocne z dniem 31 grudnia 2010 r.), jednakże wskazuje, iż do nabycia przez Skarb Państwa własności tek wskazywanej nieruchomości doszło już w dniu 1 stycznia 1985 r. W takiej sytuacji należy uznać, iż Skarb Państwa w dacie udostępniania tej (...) Spółce (...) był jej właścicielem, chociaż własność ta została potwierdzona w okresie późniejszym. Z jednej strony zatem Spółka (...) nie wydając nieruchomości Skarbowi Państwa po zakończonej inwestycji działała niejako na własne ryzyko i w związku z treścią postanowienia Sądu Rejonowego w C. z dnia 9 grudnia 2010 r. ryzyko to zobowiązana jest ponieść, z drugiej strony kwestia ta nie wydaje się być dla rozstrzygnięcie niniejszego sporu szczególnie istotna – po uprawomocnieniu się postanowienia z dnia 9 grudnia 2010 r. Spółka w dalszym ciągu nie wydawała nieruchomości właścicielowi, a ponadto w toku niniejszego postępowania nie podnosiła tego rodzaju zarzutów.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, iż skoro Spółka (...) otrzymała nieruchomość w posiadania jedynie na okres przeprowadzenia inwestycji, to od chwili jej zakończenia utraciła walor posiadacza w dobrej wierze, a tym samym od tej chwili zobowiązana była do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Mając na uwadze treść decyzji (...)Inspektora Nadzoru Budowlanego w C. – 24 października 2007 r. – należy przyjąć, iż z tą datą (...) Spółka z o. o. utraciła przymiot posiadacza w dobrej wierzei i stała się posiadaczem w złej wierze, a tym samym od dnia 1 listopada 2007 r. powód mógł skutecznie domagać się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, stosownie do art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k. c.

Za zasadny należało również uznać drugi z zarzutów naruszenia prawa materialnego. W tym zakresie należy uzupełniająco ustalić, iż Skarb Państwa przedstawił na etapie postępowania apelacyjnego interpretację indywidualną wydaną przez Dyrektora Izby Skarbowej w K. w dniu 26 września 2014 r. Zgodnie z tą interpretacją wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości będzie opodatkowane podatkiem VAT w stawce podstawowej 23%. Kwestia ta w ocenie Sądu Apelacyjnego w istocie przesądza kwestię związaną z koniecznością odprowadzenia przez Skarb Państwa podatku od towarów i usług w związku z uzyskanym wynagrodzeniem. Dodatkowo należało zwrócić uwagę, iż świadczenie, o którym mowa w art. 224 § 2 k. c. jest wynagrodzeniem. Jest to zatem – wbrew stanowisku Sądu Okręgowego - świadczenie odmienne od odszkodowania i należy się właścicielowi choćby żadnej szkody nie poniósł. Jak zasadnie wywodził to Sąd I instancji świadczenie to jest odpowiednikiem świadczenia, które uzyskałby właściciel, gdyby rzecz została oddana na podstawie stosunku prawnego. Skoro w związku z oddaniem nieruchomości w dzierżawę, czy inny stosunek prawny podobnego rodzaju, Skarb Państwa zobowiązany byłby do odprowadzania podatku od towarów i usług, analogicznie obowiązek taki powstaje, w przypadku uzyskania przez Skarb Państwa wynagrodzenia, o którym mowa w art. 224 § 2 k. c.

Za częściowo zasadne należało uznać również zarzuty naruszenia prawa procesowego. W ramach zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k. p. c. należało zauważyć, iż już w piśmie z dnia 27 marca 2009 r. Spółka (...) zwracała się do Starosty (...) o uregulowanie stanu prawnego nieruchomości stanowiącej działkę o numerze (...) i jej późniejszą odsprzedaż, ale także o zawarcie umowy dzierżawy wymienionej działki z prawem m. in. poddzierżawy. Już ta okoliczność wskazuje, iż Spółka miała pełną świadomość tego, iż nie służy jej (już w 2009 r.) tytuł prawny do nieruchomości, czyli okoliczności faktyczne związane z tą nieruchomością interpretowała w istocie tak samo jak apelujący. Nie kwestionując tu, iż posiadanie samoistne w złej wierze może przekształcić się w posiadanie samoistne w dobrej wierze, zwrócić należy jednak uwagę, iż do wystąpienia takiego przekształcenia konieczne jest nastąpienie zdarzenia, które dokona takiej zmiany, którego w realiach faktycznych sprawy niniejszej brak. Za zdarzenie takie niewątpliwie nie mogło uchodzić zawarcie porozumienia ze Spółką (...). Jakkolwiek apelujący w tym zakresie prezentuje zasadną argumentację, to lektura pisemnych motywów zaskarżonego wyroku prowadzi do wniosku, iż Sąd Okręgowy porozumieniu temu nie nadał tego rodzaju charakteru. Z wyżej wskazanych przyczyn za zasadny należało również uznać zarzut naruszenia art. 227 w zw. z art. 217 § 3 k. p. c. Kwestia ta została już wyżej omówiona.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku o zasadności wniesionego środka zaskarżenia i konieczności uwzględnienia zgłoszonego roszczenia. Jak zasadnie wskazywał to Sąd Okręgowy, podstawą do ustalenia należnego powodowi wynagrodzenia powinny być okoliczności ustalone na podstawie opinii biegłej B. C.. Po dokonaniu korekty, zgodnie z którą wynagrodzenie należy się powodowi od dnia 1 listopada 2007 r., wynosić ono będzie 118 557,74 zł, a powiększone o podatek od towarów i usług w stawce podstawowej (23%) - 145 826,02 zł, a zatem przekraczać kwotę dochodzoną w niniejszym postępowaniu przez powodowy Skarb Państwa. W takiej sytuacji apelacja powoda winna zostać uwzględniona w całości. Konsekwencją uwzględnienia powództwa w całości było również obciążenie pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania w całości, zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 98 § 1 k. p. c. z pozostawieniem wyliczenia tych kosztów referendarzowi sądowemu w Sądzie Okręgowym – stosownie do art. 108 § 1 k. p. c.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i orzekł co do istoty – stosownie do art. 386 § 1 k. p. c.

W sprawie niniejszej apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie wniosła również Spółka (...) Sp. z o. o. – zarzucając m. in. naruszenie art. 192 pkt 3 k. p. c. poprzez jego niezastosowanie i nieuwzględnienie następstwa prawnego na rzecz (...) Sp. z o. o. (obecnie (...) Sp. z o. o.). Z jednej strony zwrócić należało uwagę, iż jakkolwiek wyrok Sądu Okręgowego pierwotnie jako pozwanego wskazywał Spółkę (...), jednakże postanowieniem z dnia 6 lutego 2019 r. doszło do sprostowania w tym zakresie, w sposób, który w sposób niewątpliwy wskazywał, iż zobowiązanym w sprawie pozostaje Spółka (...), która już po zamknięciu rozprawy przed Sądem Okręgowym zmieniła nazwę na (...) Sp. z o. o. W takiej sytuacji uznać należy, iż Spółka (...) w dacie wnoszenia apelacji nie była już strona postępowania, a zatem wniesiony przez nią środek zaskarżenia pochodził od osoby trzeciej. W takiej sytuacji apelacja Spółki (...) powinna zostać odrzucona, jako niedopuszczalna (art. 373 w zw. z art. 370 k. p. c.).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 oraz 391 § 1 k. p. c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 ze zm.). Mając na uwadze, iż pomimo doręczenia postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 6 lutego 2019 r. Spółka (...) nie cofnęła wniesionego środka zaskarżenia, co skutkowało koniecznością jego rozpoznania – choćby formalnego, w takiej sytuacji brak było możliwości nieuwzględnienia wniosku pozwanego Skarbu Państwa o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania również od tego pozwanego.

Z tych przyczyn orzeczono jak w sentencji.