Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Małgorzata Kuracka

Sędzia SA– Jolanta Pyźlak (spr.)

Sędzia SO (del.) – Magdalena Sajur-Kordula

Protokolant: – sekr.sądowy Paulina Czajka

po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2016 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) z siedzibą w G.

przeciwko E. M.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie

z dnia 17 lutego 2015 r.

sygn. akt III C 1176/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie pierwszym w części w ten sposób, że zasądza od E. M. na rzecz (...) z siedzibą w G. kwotę 318.117 zł (trzysta osiemnaście tysięcy sto siedemnaście złotych) z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności stawki odsetek od należności podatkowych za zwłokę, nie więcej niż w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 8 maja 2013 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku, oraz z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności stawki odsetek od należności podatkowych za zwłokę, nie więcej niż dwukrotność wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

b)  w punkcie drugim w całości w ten sposób, że zasądza od E. M. na rzecz (...) z siedzibą w G. kwotę 11.177 zł (jedenaście tysięcy sto siedemdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  zasądza od E. M. na rzecz (...) z siedzibą w G. kwotę 21.306 zł (dwadzieścia jeden tysięcy trzysta sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VI ACa 260/15

UZASADNIENIE

Powód (...) w G. w pozwie wniesionym w elektronicznym postępowaniu wniósł o zapłatę przez pozwaną E. M. kwotę 318.117,00 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego od dnia 08.05.2013 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 28.05.2013 r. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę wskazaną w pozwie i koszty procesu, sygn. VI Nc-e1004299/13.

Pozwana w terminie wniosła sprzeciw, w którym zakwestionowała wysokość żądania, w tym wszystkich kwot dochodzonych pozwem. Wniosła o oddalenie powództwa.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska.

Wyrokiem z dnia 23 października 2014r. Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie w sprawie o sygn. akt III C 1176/13 w pkt 1 oddalił powództwo, w pkt 2 zasądził od (...) z siedzibą w G. na rzecz E. M. kwotę 7.217,00 zł tytułem kosztów procesu.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i ich ocenie prawnej:

W dniu 02.10.2014 r. pomiędzy (...) Bank S.A. we W. (zwanym dalej „bankiem”) a E. M. została zawarta umowa pożyczki nr (...). W dniu 24.04.2007 r. bank wysławił bankowy tytuł egzekucyjny nr (...), któremu Sąd Rejonowy w Otwocku postanowieniem z dnia 27.01.2009 r. nadał klauzulę wykonalności z ograniczeniem odpowiedzialności dłużnika do kwoty 194.024,81 zł w sprawie zarejestrowanej pod sygn. akt I Co 57/09. W dniu 02.02.2010 r. bank złożył do komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko E. M. załączając powyższy bankowy tytuł egzekucyjny zaopatrzony klauzulą wykonalności. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt Km 1314/10. W toku tego postępowania komornik wezwał ZUS do dokonywania potrąceń z renty lub emerytury. Z akt egzekucyjnych wynika, że ZUS przekazał następujące kwoty:

⚫

335,32 zł z dnia 29.11.2011 r. (k.48);

⚫

443,37 zł z dnia 04.01.2012 r. (k.54);

⚫

443,37 zł z dnia 03.02.2012 r. (k.55);

⚫

461,12 zł z dnia 05.03.2012 r. (k.56);

⚫

461,12 zł z dnia 05.06.2012 r. (k.100);

⚫

461,12 zł z dnia 05.07.2012 r. (k.101);

⚫

461,12 zł z dnia 03.08.2012 r. (k.102);

⚫

461,12 zł z dnia 05.09.2012 r. (k.103);

⚫

461,12 zł z dnia 04.10.2012 r. (k.104);

⚫

461,12 zł z dnia 05.11.2012 r. (k.105);

⚫

461,12 zł z dnia 05.12.2012 r. (k.106);

⚫

461,12 zł z dnia 03.01.2013 r. (k.107);

⚫

479,57 zł z dnia 04.04.2013 r. (k.115);

⚫

479,57 zł z dnia 05.03.2013 r. (k.120);

⚫

479,57 zł z dnia 02.05.2013 r. (k.125).

Postanowieniem z dnia 14.01.2013 r. postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 1314/10 zostało umorzone na wniosek wierzyciela z dnia 04.01.2013 r.

W dniu 30.11.2012 r. pomiędzy bankiem a (...) (zwanym dalej: „funduszem”) została zawarta umowa przelewu wierzytelności. W dniu 31.12.2012 r. bank przygotował pismo o ogólnej treści, bez wskazania adresata (E. M.), bez identyfikacji umowy zawartej z E. M. – przedstawiające informacje o sprzedaży wierzytelności. Brak jest dowodu przesłania i doręczenia tego pisma E. M.. W dniu 07.05.2013 r. fundusz wystawił wyciąg z własnych ksiąg rachunkowych.

Sąd Okręgowy wskazał, iż powyższej ustalony stan faktyczny nie był sporny pomiędzy stronami, a wynikał z treści powołanych i niekwestionowanych przez pozwaną dokumentów, co pozwoliło na ustalenie istotnych kwestii w oparciu o przepis art. 229 i 230 k.p.c.

Sąd Okręgowy wskazał, iż w niniejszej sprawie sporna była wysokość żądania, zarówno co do należności głównej, jak i odsetek naliczanych przez powodowy fundusz. Pozwana zarówno w sprzeciwie jak i w toku postępowania powoływała się na to, że nie są rozliczone kwoty ściągnięte w toku postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 1314/10. W sprzeciwie złożyła wniosek o przedstawienie wyliczenia przez powoda całości kwot spłacanych bezpośrednio na rzecz banku, jak również kwot ściągniętych w postępowaniu egzekucyjnym. Zakwestionowała także moc dowodową wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu powołując się na wyroki Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11.07.2011 r., P 1/10 i z dnia 15.03.2011 r., P 7/09. W tym więc zakresie powoda obciążało wykazanie tych spornych kwestii zgodnie z art. 6 k.c. W ocenie Sądu I instancji analiza akt sprawy wskazuje, że powód wykazując wysokość żądania powołał się na treść bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 24.04.2007r., umowę przelewu wierzytelności z dnia 30.11.2012 r. oraz na wyciąg z własnych ksiąg rachunkowych. Zdaniem tego Sądu powoływanie się wyłącznie na te dokumenty jest niewystarczające bez równoczesnego odniesienia się do kwot ściągniętych ze świadczenia emerytalnego pozwanej w postępowaniu Km 1314/10. Z dołączonych akt egzekucyjnych o sygn. Km 1314/10 wynika, że ZUS przekazał ze świadczenia emerytalnego pozwanej zajętego w postępowaniu egzekucyjnym w okresie od 29.11.2011 r. do 02.05.2013r. kilkanaście kwot. Powód pomimo wniosku pozwanej zawartego w sprzeciwie, piśmie z dnia 17.01.2014r. oraz szczegółowego zarządzenia Sądu w żaden sposób nie odniósł się do tych kwot, w szczególności nie wskazał, czy a jeśli tak, to w jaki sposób zostały uwzględnione te ściągnięte należności w postępowaniu egzekucyjnym przed i po zawarciu umowy przelewu wierzytelności i czy wpłaty te zostały rozliczone w niniejszym procesie, w jaki sposób, w jakich datach i na poczet jakich należności. Ściągnięte w postępowaniu egzekucyjnym w okresie od 29.11.2011 r. do 02.05.2013 r. ze świadczenia emerytalnego kwoty dotyczyły okresu zarówno przed, jak i po zawarciu umowy przelewu wierzytelności. Powód nie wykazał, że bank, od którego nabył wierzytelność uwzględnił te kwoty przed zawarciem umowy przelewu wierzytelności z dnia 30.11.2012r., a jedynie poprzestał na oświadczeniu, że według posiadanej przez niego wiedzy od poprzedniego wierzyciela wszystkie kwoty zostały zaliczone. Zawarcie jedynie takiego oświadczenia w sytuacji, gdy pozwana wprost kwestionuje wysokość żądania jest niewystarczające. Nadto powód nie wykazał, by kwoty ściągnięte przymusowo w postępowaniu egzekucyjnym w okresie po zawarciu umowy przelewu wierzytelności zostały rozliczone przez powodowy fundusz. W piśmie procesowym z dnia 08.08.2014 r. powód ograniczył się wyłącznie do stwierdzenia, że na konto banku wpłynęła kwota 425,11 zł z dnia 14.11.2012 r., a po dniu cesji na konto powoda wypłynęły dwie kwoty po 425,11 zł z dnia 11.01.2013 r. i z dnia 12.12.2012 r. Twierdzenie powoda w tym zakresie w żaden sposób nie odnosi się ani do treści zarządzenia z dnia 22.07.2104 r. ani do ściągniętych przez komornika ze świadczenia emerytalnego pozwanej należności, których dowody widnieją w aktach Km 1314/10. Wśród tych przekazanych przez ZUS kwot nie występują kwoty w wysokości 425,11 zł, a te które widnieją na dowodach przekazania przez ZUS świadczeń widnieją w innych wysokościach niż 425,11 zł i w innych datach niż 11.01.2013 r. i 12.12.2012 r. W zakresie żadnej z tych kwot powód nie wypowiedział się w toku procesu, czy je zaliczał, a jeśli tak, to w jakiej wysokości, na jaką należność i z jakiego tytułu oraz w jakiej dacie. Powód nie przedstawił także informacji, czy bank przed zawarciem umowy przelewu wierzytelności rozliczył kwoty przekazane przez ZUS. Brak wyjaśnienia tych spornych kwestii oznacza, że powód nie podołał udowodnieniu wysokości żądania.

Ponadto wobec kwot ściągniętych w postępowaniu Km 1314/10, kwoty wymienione w bankowym tytule egzekucyjnym z dnia 24.04.2007 r. nie mogą także świadczyć o wysokości żądania, gdyż to właśnie na podstawie tego tytułu (zaopatrzonego w klauzulę wykonalności) później toczyło się postępowanie egzekucyjne i z oczywistych względów treść bankowego tytułu egzekucyjnego nie mogła odzwierciedlać kwot ściągniętych później w postępowaniu egzekucyjnym. Nadto dokument ten wobec pozwanej będącej konsumentem nie ma waloru dokumentu urzędowego w rozumieniu art. 244 k.p.c. ze skutkami tego wynikającymi (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15.03.2011 r., P 7/09 ). Zatem powołując się na taki dokument, brak jest podstawy do uznania, że powód wykazał wysokość żądania.

Również dołączona do pozwu umowa przelewu wierzytelności z dnia 30.12.2012 r. nie dowodzi o wysokości żądania, gdyż kwota zadłużenia wskazana w załączniku do umowy przelewu opiewa na kwotę 308.625,98 zł i jest inna niż ta w bankowym tytule egzekucyjnym. Co więcej, inna jest także kwota kapitału. I tak, w bankowym tytule egzekucyjnym (istniejącym przed wszczęciem postępowania w sprawie Km 1314/10) jest to kwota 122.026,34 zł, zaś w załączniku do umowy przelewu wierzytelności jest to kwota 114.827,75 zł. Powód nie wykazał z jakiej przyczyny jest taka rozbieżność, i jakie wpłaty, czy ewentualnie te ściągnięte w postępowaniu egzekucyjnym w sprawie Km 1314/10 pomniejszyły należność z tytułu kapitału. Nie została również w żaden sposób wykazana przez powoda także data wymagalności roszczenia. W załączniku do umowy przelewu wierzytelności powód wskazuje datę wymagalności jako 02.08.2005 r. Natomiast w piśmie z dnia 20.05.2014 r. nie odnosząc się do wymagalności roszczenia wskazuje na datę wypowiedzenia tj. 15.05.2006 r., a więc ponad dwa miesiące później i nie odnosi się jednocześnie do § 2 pkt 8 umowy pożyczki z dnia 02.10.2004 r. zawartej pomiędzy pozwaną a bankiem określającej warunki dokonania wypowiedzenia umowy przez bank w sytuacji braku spłaty pożyczki (lub jej rat) w terminie. Z treści § 2 pkt 8 umowy pożyczki wynika, że w przypadku zwłoki z zapłatą co najmniej dwóch rat za co najmniej dwa okresy płatności bank wezwie pożyczkobiorcę korespondencyjnie do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki. Jeśli pożyczkobiorca nie zapłacił w tym terminie bank miał prawo wypowiedzieć umowę pożyczki z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia. Fakt, że został wystawiony bankowy tytułu egzekucyjny 24.04.2007r. może jedynie wskazywać, że bank zarówno skierował do pozwanej pismo o jakim mowa w § 2 pkt 8 umowy, jak i skierował do niej wypowiedzenie umowy pożyczki. Jednakże w jakiej dacie pozwana otrzymała takie dokumenty, tego powód nie wykazał. Zatem nie wykazał, które z rat pozwana zgodnie z harmonogramem nie spłaciła, w jakiej dacie nastąpił upływ 30-dniowego wypowiedzenia o jakim mowa w § 2 pkt 8 umowy pożyczki, a więc które z rat były wymagalne, wobec upływu terminu wypowiedzenia. Nie określił więc z jakiej przyczyny w umowie przelewu wierzytelności jest określona data wymagalności jako 02.08.2005r. Kwestia ta jest o tyle, w ocenie Sądu I instancji, ważna w sprawie, gdyż powód jak wynika z jego pisma z dnia 08.08.2014 r., domaga się odsetek karnych, liczonych od niespłaconych rat kredytu przed postawieniem wierzytelności w stan natychmiastowej wymagalności. Przy czym zauważyć należy także, że wymagalność należności pozwanej z tytułu umowy pożyczki także nie wynika z treści bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 24.04.2007 r.

Sąd Okręgowy podkreślił, iż przesłany dwukrotnie przez powoda wydruk, który nazywa „rozliczeniem wpłat” nie stanowi żadnego dowodu ani wpłat dokonywanych przez pozwaną, ani kwot ściągniętych w postępowaniu egzekucyjnym ani też nie wskazuje na wysokość żądania, wymagalność należności. Jest to wydruk nie zawierający podpisu osoby, która go wystawiła, nie wiadomo zresztą przez kogo (jaki podmiot) został sporządzony, jakiej należności dotyczy. Zatem nie może stanowić żadnego dowodu w sprawie. Wydruk ten nie posiada nawet waloru dokumentu prywatnego w rozumieniu art. 245 k.p.c., gdyż nie zawiera podpisu. Pozwana od początku procesu także kwestionowana ten wydruk i jego moc dowodową w sprawie.

Nadto powód powołując się na tę umowę pożyczki w zakresie podstawy prawnej żądania odsetek nie dołączył załączników do umowy pożyczki w postaci np. Regulaminu udzielania pożyczek przez (...) Bank S.A., który zgodnie z § 4 umowy pożyczki z dnia 02.10.2004 r. stanowił integralną część umowy pożyczki. Taki regulamin był konieczny i istotny chociażby dla ustalenia definicji zawartego w § 1 pkt 8 sformułowania „zadłużenia przeterminowanego”. Powód powołując się bowiem na ten zapis umowy, domaga się zarówno odsetek karnych w kwocie 183.680,81 zł jak i odsetek przez siebie wyliczanych nazywanych jako tzw. „odsetki dynamiczne (...)” w wysokości 10.341,24 zł. Bez treści regulaminu, w którym należy przypuszczać, że jest zdefiniowane pojęcie „zadłużenie przeterminowane”, a więc bez takiego dokumentu, Sąd nie mógł ocenić, czy w owym pojęciu mieszczą się jak twierdzi powód „odsetki dynamiczne (...)”. Pojęcie takich odsetek jest nieznane przepisom prawa. Zatem skoro powód upatruje możliwość ich domagania się w oparciu o zapisu umowy, to winien tę sporną kwestię wykazać i udowodnić co do zasady i co do wysokości.

Z treści § 1 ust. 2 umowy przelewu wierzytelności z dnia 30.11.2012 r. wynika, że na powoda przeszły wszelkie prawa związane z należnością główną, w tym roszczenie o odsetki i koszty windykacyjne, a sposób rozliczenia wpłat przed dłużników pomiędzy bankiem a funduszem została wskazana w § 3 tej umowy. Treść tych zapisów nie pozostawia wątpliwości, że powoda obciąża wykazanie wysokości wierzytelności nabytej od banku, sposobu jej wyliczenia w zakresie należności głównej, odsetek i kosztów windykacyjnych oraz sposobu rozliczenia wpłat dokonanych przez pozwaną po dacie zawarcia umowy przelewu wierzytelności. Treść § 3 umowy przelewu wskazuje, że nawet te należności, które pozwana spłaciła lub zostały przekazane przez komornika bankowi, bank te należności przekazywał funduszowi.

Powód wysokość roszczenia opiera także na treści wyciągu z własnych ksiąg rachunkowych. Treść takiego dokumentu nie stanowi dowodu na okoliczność wysokości żądania, co wynika z ugruntowanego już orzecznictwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13.06.2013 r. (V CSK 329/13). Dokumenty te potwierdzają więc sam fakt zdarzenia w postaci cesji wierzytelności. Nie stanowią one jednak dowodu na skuteczność dokonanej cesji wierzytelności oraz istnienia i wysokości nabytej wierzytelności. Okoliczności te, w razie ich kwestionowania przez stronę przeciwną, powinien wykazać fundusz odpowiednimi dowodowymi, zgodnie z ciężarem dowodu wynikającym z art. 6 k.c. w ocenie Sądu I instancji powołane w uzasadnieniu ww. wyroku SN orzecznictwo, w tym wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11.07.2011 r., P 1/10 (Dz. U. z 2011 r., Nr 152, poz. 900) nie pozastawia wątpliwości, że załączając do pozwu wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu, powód nie wykazał spornej okoliczności, jaką jest wysokość żądania.

Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska pozwanej zawartego w piśmie z dnia 22.09.2014r., że powód powinien rozwiązać umowę a następnie naliczać odsetki ustawowe. Wskazał, iż umowa pożyczki, którą pozwana zawarła z bankiem została wypowiedziana na co może wskazywać wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego, zaś powód po nabyciu wierzytelności w oparciu o umowę z 30.11.2012 r. wszedł w miejsce poprzedniego wierzyciela pozwanej, a więc banku, co także wynika z § 1 pkt 2 tej umowy. Zatem gdyby powód wykazał wysokość żądania, należałyby się jemu te same należności z tytułu umowy pożyczki, które przysługiwały bankowi wobec pozwanej, a które były przedmiotem przelewu wierzytelności. Kwestia ta jednakże wobec niewykazania wysokości żądania zarówno co do należności głównej, jak i odsetek ostatecznie nie miała żadnego znaczenia.

Mając jednakże na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy na zasadzie art. 6 k.c. oddalił powództwo jako nieudowodnione i orzekł o kosztach na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona powodowa, zaskarżając wyrok w całości i podnosząc następujące zarzuty:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na błędnym przyjęciu, iż w toku egzekucji zostały wyegzekwowane kwoty w łącznej wysokości 7 661,07 zł bez uwzględnienia środków pobranych przez organ egzekucyjny na poczet kosztów postępowania egzekucyjnego, a w efekcie uznanie, iż powód nie wykazał wysokości dochodzonego roszczenia, co miało istotny wpływ na wynik sprawy;

2.  sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez bezpodstawne przyjęcie przez Sąd, iż powód:

- nie udowodnił wysokości dochodzonego roszczenia, pomimo iż w dokumentacji sprawy znajdują się zarówno wyciąg z umowy cesji, jak i wyciąg z załącznika do tej umowy, umowa zawarta przez pozwana z bankiem, bankowy tytuł egzekucyjny wraz z postanowieniem o nadaniu klauzuli wykonalności, wyciąg z ksiąg rachunkowych powoda, rozliczenie wierzytelności oraz rozliczenie wpłat na poczet zadłużenia przekazane przez poprzedniego wierzyciela, które potwierdzają wysokość nabytej wierzytelności oraz wykazują wpłaty dokonane na rzecz poprzedniego wierzyciela;

- nie udowodnił sposobu księgowania wpłat, podczas gdy kolejność rozliczania wpłat na etapie postępowania egzekucyjnego wynika z art. 1025 k.p.c. i nast.;

- nie udowodnił sposobu naliczania i wysokości odsetek za opóźnienie naliczanych od zadłużenia przeterminowanego, podczas gdy dowody zaoferowane przez powoda potwierdziły, iż odsetki naliczane były wyłącznie od zaległego kapitału, jeśli Sąd miał wątpliwości w tym zakresie, winien był z urzędu dopuścić dowód z opinii biegłego ds. rachunkowości;

3.  naruszenie przepisów postepowania tj. art. 233 k.p.c. polegające na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów wyrażającej się w błędnej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego i uznaniu, że złożona przez powoda umowa zawarta przez pozwaną z poprzednim wierzycielem, wyciąg z ksiąg rachunkowych powoda, wyciąg z umowy cesji wierzytelności oraz załącznika do niej oraz postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności na bankowy tytuł egzekucyjny nie stanowią dowodu na okoliczność wysokości nabytej wierzytelności przez powoda, oraz że nie stanowią dowodu na bezsporną wysokość tej wierzytelności;

4.  naruszenie przepisów postepowania tj. art. 233 k.p.c. polegające na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów wobec całkowicie bezzasadnego oraz dowolnego uznania, że różnica w wysokości należności z tytułu kapitału wskazanej w załączniku do umowy cesji wierzytelności oraz wysokość kapitału ujawnionego w Bankowym Tytule Egzekucyjnym świadczy o braku udowodnienia wysokości roszczenia, podczas gdy rozbieżność ta wynika z faktu egzekwowania w toku prowadzonej przez poprzedniego wierzyciela egzekucji łącznej kwoty 8286, 80 zł, co wynikało wprost ze zgromadzonej w niniejszym postępowaniu dokumentacji;

5.  naruszenie art. 1025 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie wyrażające się w całkowitym pominięciu przez Sąd, iż kolejność księgowania wpłat na etapie postepowania egzekucyjnego jest ścisłe określona w tym przepisie; Sąd tymczasem zarzucił powodowi, iż w żaden sposób nie wypowiedział się w tej kwestii na etapie postępowania sądowego I instancji i z naruszeniem tego przepisu przyjął, że kolejność księgowania wpłat przez powoda i poprzedniego wierzyciela nie została udowodniona;

6.  naruszenie art. 353 ¹ k.c. poprzez jego niezastosowanie i dokonanie przez Sąd ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią zawartej przez pozwaną umowy, która regulowała kolejność księgowania wpłat dokonywanych na poczet zadłużenia oraz wysokość odsetek naliczanych od zadłużenia przeterminowanego tj. od należności z tytułu kapitału;

7.  naruszenie art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. polegające na błędnym uznaniu przez Sąd, iż strona powoda nie przedłożyła dowodów na poparcie swoich twierdzeń oraz wniosków, z których wywodzi skutki prawne, a tym, samym nie udowodniła okoliczności nabycia wierzytelności co do wysokości , jakiej domagała się w pozwie;

8.  naruszenie art. 6 k.c. poprzez jego błędną wykładnię wobec zastosowania nieprawidłowego rozkładu ciężaru dowodu w sprawie, w sytuacji gdy pozwana ograniczyła się wyłącznie do zakwestionowania zaproponowanego przez powoda materiału dowodowego, samej nie czyniąc zadość dyspozycji art. 6 k.c., podczas gdy w zakresie w jakim kwestionowała prawidłowość rozliczenia przedstawionego przez powoda, sporządzonego prawidłowo, z uwzględnieniem treści art. 1025 k.p.c., występowała w charakterze strony twierdzącej;

9.  naruszenie art. 5 k.c. polegające na naruszeniu zasad współżycia społecznego poprzez oddalenie powództwa w całości wobec wątpliwości co do wysokości dochodzonego roszczenia, podczas gdy Sąd winien, jeżeli nie rozstrzygnął wątpliwości, zasądzić roszczenie w wysokości niespornie ustalonej;

10.  naruszenie art. 471 k.c. poprzez jego niezastosowanie.

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest zasadna. Niewątpliwie ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego wymagają uzupełnienia, Sąd Apelacyjny nie zgadza się też z ostateczną oceną prawną niniejszej sprawy dokonaną przez Sąd Okręgowy.

Należy zwrócić uwagę na fakt, iż pozwana nie kwestionowała istnienia samej wierzytelności, nie kwestionowała, iż nie spłaciła pożyczki i że umowa była wypowiedziana. Istotne jest również to, że został wydany przez Sąd tytuł wykonawczy (postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu), który był podstawą prowadzonej egzekucji. Pozwana nie kwestionowała wówczas zasadności wydania tego tytułu, nie kwestionowała ani faktu wypowiedzenia umowy, ani wysokości dochodzonej należności. Nie wnosiła powództw przeciwegzekucyjnych, ani skarg na czynności komornika. Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu ma walor dokumentu urzędowego stwierdzającego, iż zostały spełnione przesłanki z art. 96 i 97 prawa bankowego w brzmieniu obowiązującym w dacie ich wydania. Zgodnie z art. 252 k.p.c. strona, która zaprzecza prawdziwości dokumentu urzędowego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenia organu, od którego dokument ten pochodzi, są niezgodne z prawdą, powinna okoliczności te udowodnić. Takie okoliczności nie zostały udowodnione w niniejszym postępowaniu. Należy też zwrócić uwagę na fakt, iż jeżeli dłużnik twierdzi, że spłacił zadłużenie, to również na nim spoczywa ciężar dowodu w tej kwestii (por. orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 27 lutego 20014r. I ACa 290/13 LEX Nr 1451726). Wierzyciel zgodnie z wezwaniem przedstawił wykaz wpłat na poczet zadłużenia, jeżeli pozwana twierdzi, że zapłaciła więcej – winna to udowodnić. Za zasadny należy zatem uznać zarzut naruszenia art. 6 k.c. Należy też zwrócić uwagę na fakt, iż pozwana była stroną umowy z bankiem, nic wiec nie stało na przeszkodzie, aby sama przedstawiła historię swojego rachunku, w ramach którego spłacała przedmiotowy kredyt, jeżeli kwestionowała wyliczenia przedstawione przez nabywcę wierzytelności, czy przedstawiła dowody wpłat, których jej zdaniem wierzyciel nie ujął w zestawieniu. Takie dowody nie zostały przedstawione.

Z akt I Co 57/09 Sądu Rejonowego w Otwocku wynika, iż na datę wystawienia Bankowego Tytułu Egzekucyjnego tj. 24 kwietnia 2007r. zaległość pozwanej wynosiła: 156 046, 41 zł, w tym kapitał - 122 026,34 zł , odsetki umowne – 10 117,42 zł, odsetki karne naliczone od 13 kwietnia 2006r. do 23 kwietnia 2007r. – 23 902,65 zł. Dalsze odsetki były naliczane od kwoty 122 026,34 zł w wysokości dwukrotności stawki odsetek od zaległości podatkowych wynoszących wówczas 22% w stosunku rocznym. Sąd nadał klauzulę wykonalności Bankowemu Tytułowi Egzekucyjnemu z ograniczeniem odpowiedzialności dłużnika do kwoty 194 024,81 zł, co wynikało z oświadczenia o poddaniu się egzekucji w tym trybie złożonym przez dłużnika, nie oznacza to jednak, że wierzyciel nie miał prawa dochodzić kwot przewyższających tę kwotę, a jedynie że nie mógł tego zrobić w ramach postępowania klauzulowego. Odsetki od niespłaconej należności głównej biegły nadal i łącznie z należnością główną przekroczyły kwotę wskazaną w oświadczeniu o poddaniu się egzekucji.

W toku postępowania egzekucyjnego kwoty przekazywane przez ZUS ze świadczenia emerytalno - rentowego dłużniczki były zaliczane w pierwszej kolejności na poczet kosztów egzekucyjnych, a dopiero w dalszej kolejności przekazywane wierzycielowi. Z akt komorniczych wynika też, iż w okresie od grudnia 2010r. był zbieg egzekucji ze sprawą Km 667/08 (k. 490 akt komorniczych) i kwoty przekazywane przez ZUS były dzielone między dwóch wierzycieli (k. 41 i nast. akt komorniczych – plany podziału sum uzyskanych z egzekucji). Do przedniej okładki akt komorniczych dołączona jest Karta Rozliczeniowa obrazująca sposób rozliczania wpłat przez komornika, nadto sposób zaliczenia tych wpłat wynika też z planów podziału. Wierzycielowi tj. bankowi przekazano w postępowaniu egzekucyjnym kwoty: 34,46 zł, 272,45 zł, 293,11 zł, 302,34 zł, 303,05 zł, 303,07 zł, 308,63 zł, 303,12 zł, 303,15 zł, 270,70 zł, 402,08 zł, 408,68 zł, 419,88 zł, 404,19 zł, 413,22 zł, 178,26 zł, 425,11 zł, 425,11 zł, 425,11 zł, 425,11 zł, 425,11 zł, 425,11 zł, 425,11 zł, 425,11 zł. Według informacji zawartych na Karcie Rozliczeniowej trzy ostatnie przelewy dokonane przez ZUS zostały zwrócone dłużnikowi (kwoty 469,67 zł, 342,79 zł, 469,67 zł). Jak wynika z akt komorniczych – same odsetki na początku egzekucji wynosiły dziennie 73,67 zł, a zatem miesięcznie przybywało pozwanej ponad 2210 zł zadłużenia z tytułu samych odsetek, jej wpłaty nie wystarczały nawet na pokrycie ¼ część odsetek miesięcznych. Sposób zaksięgowania przez bank otrzymywanych w toku egzekucji kwot wynika z przedstawionego przez powoda wykazu (k. 78 i nast.). Rozliczenie to jest bardziej korzystne dla dłużnika niż wynika z art. 1025 i nast. k.p.c., bowiem bank zaliczył otrzymywane kwoty najpierw na poczet wydatków egzekucyjnych, a następnie na kapitał, a nie na odsetki, co powodowało zmniejszanie się zobowiązania głównego pozwanej, od którego były naliczane odsetki. Jak wynika z przedstawionego przez powoda wyliczenia – bank zaliczył opłatę 34,15 zł na poczet kosztów windykacyjnych, wpłatę 272,45 zł częściowo na poczet kosztów windykacyjnych (237,99 zł), a częściowo tj. 34,46 zł na poczet kapitału. Wszystkie kolejne otrzymywane wpłaty do dnia zawarcia umowy cesji tj. 30 listopada 2012r. (w tym 6 wpłat po 425,11zł) zostały zaliczone na poczet kapitału: łącznie zaliczono z tego tytułu kwotę 7 198,60 zł. Na datę cesji należność główna stanowiła zatem kwotę 114 827,75 zł (122 026,30 zł – 7198,60 zł), co jest zgodne z kwotą wskazaną w załączniku do umowy cesji. Wpłaty przekazane przez komornika w grudniu 2012r. i styczniu 2013 r. w kwotach po 425,11 zł rozliczył już nowy wierzyciel zaliczając je również na poczet kapitału (k.12v), dlatego też w niniejszym postępowaniu dochodził kwoty 113 977,53 zł tytułem należności głównej (kapitału), a nie kwoty kapitału wskazanej w umowie cesji.

Umowa przewiduje dwa rodzaje odsetek umownych, są to odsetki kapitałowe i odsetki za opóźnienie zwane odsetkami od zadłużenia przeterminowanego. Odsetki umowne kapitałowe były wyliczane wg stałej stopy procentowej wynoszącej 16,5% w stosunku rocznym (§ 1 pkt 5 umowy pożyczki) i jak wynika z Bankowego Tytułu Wykonawczego za okres od 1 kwietnia 2005r. do 15 maja 2006r. wyniosły 10 117,42 zł. Pozwana przed wszczęciem niniejszego postępowania nie kwestionowała tej wysokości, nie podnosiła, aby odsetki te były źle naliczone, a bankowy tytuł egzekucyjny w dacie jego wystawienia korzystał z waloru dokumentu urzędowego i stał się podstawą wydania tytułu wykonawczego w sprawie I Co 57/09. Nawet przyjmując, że obecnie stanowi on jedynie dokument prywatny, to taki dowód również ma walor dowodu w niniejszym postępowaniu, świadczy bowiem o tym, że podpisane pod nim osoby, które były upoważnione do działania w tym zakresie w imieniu banku stwierdziły, iż w księgach banku figuruje wymagalne zadłużenie pozwanej w tej wysokości. Pozwana nie przedstawiła w tej kwestii żadnych dowodów przeciwnych, mogących podważyć wnioski płynące z tego dokumentu.

Zgodnie z zapisem §1 pkt 8 oprocentowanie od zadłużenia przeterminowanego miało być równe dwukrotności stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych i w dacie zawarcia umowy wynosiło ono 32% w stosunku rocznym. W dacie wystawienia bankowego tytułu wykonawczego odsetki te wynosiły 22% w stosunku rocznym (wysokość odsetek skarbowych w tej dacie podana w M.P. 2006 Nr 19 poz. 207 wynosiła 11%). Również kolejne zmiany wysokości odsetek od zaległości podatkowych były publikowane w Monitorze Polskim. W umowie cesji wysokość odsetek karnych wskazano na kwotę 183 680,81 zł, które to wyliczenie w ocenie Sądu Apelacyjnego nie budzi wątpliwości, mając na uwadze wysokość odsetek od należności skarbowych wynikającą z przepisów prawa.

Od 22 lutego 2006r. obowiązywał art. 359 §2 ¹ i§2 ² k.c. zgodnie z którymi maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie mogła w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP, a jeżeli przekraczała, to należały się odsetki maksymalne. Przepis ten miał zastosowanie jedynie do umów zawartych po dacie jego wejścia w życie (art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005r. o zmianie ustawy kodeks cywilny i niektórych innych ustaw Dz. U. Nr 157 poz. 1316). Bank mógł zatem nadal naliczać odsetki w wysokości ustalonej w umowie. Odsetki te były jedynie nieznacznie większe niż odsetki maksymalne, w związku z czym brak jest podstaw do uznania tego zapisu umownego za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Natomiast od daty cesji powód nalicza odsetki maksymalne, które w tym okresie były niższe niż odsetki karne wynikające z umowy, o czym świadczy stopa procentowa podana w wyciągu z ksiąg rachunkowych powoda z 7 maja 2013r., jak i żądanie pozwu. Wprawdzie powód nie wyjaśnił co rozumie pod pojęciem „odsetek dynamicznych (...)”, ale zarówno twierdzenia zawarte w pozwie, jak również wyliczenia zawarte na k. 12v wskazują na zastosowanie odsetek maksymalnych, które za okres od 30 listopada 2012r. do 16 września 2013r. wyniosły 17 208 zł; według ustaleń Sądu drugiej instancji - kwota ta po sprawdzeniu w kalkulatorach programu LEX została wyliczona prawidłowo. Generalnie dwukrotność odsetek od należności podatkowych nadal jest wyższa niż odsetki maksymalne, ale gdyby okazało się, że w przyszłości wskaźniki te ulegną zmianie w innym kierunku – Sąd zmieniając wyrok i zasądzając dochodzoną należność zasądził dalsze odsetki w wysokości określonej w umowie, ale nie więcej niż wysokość odsetek maksymalnych (aby nie wyjść ponad żądanie pozwu), w tym również uwzględniając zmianę przepisów w określeniu odsetek maksymalnych za opóźnienie jako dwukrotności odsetek ustawowych - po 1 stycznia 2016r. ( art. 481§2 ^{( 1)} i§2 ^{( 2)} k.c. w wersji wg Dz. U. 2015 poz. 1830 - ustawa z 15 października 2015r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw). Jedynie w tym zakresie żądanie powoda było niezasadne w części - w jakiej domagał się on zasądzenia na przyszłość odsetek maksymalnych niezależnie od ich stosunku do odsetek umownych.

Tym samym należy uznać, iż apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie. Samo istnienie wierzytelności nie było kwestionowane, a jedynie jej wysokość. Wbrew twierdzeniom Sądu I instancji złożone do akt dokumenty były wystarczające do wyliczenia wysokości zobowiązania pozwanej. Pozwana zawarła umowę pożyczki i zgodnie z art. 720 k.c. powinna ją spłacić. Wierzyciel zgodnie z art. 359 k.c., art. 481 k.c. i 482 k.c. ma prawo również domagać się od niej odsetek zgodnie z zawartą umową. Zła sytuacja finansowa pozwanej nie może być podstawą oddalenia powództwa. Jedynie wierzyciel może umorzyć w części czy całości należności pozwanej.

Wobec ostatecznego wyniku sporu należało zmienić również rozstrzygnięcie Sądu I instancji o kosztach, zasądzając od pozwanej na rzecz powoda zwrot kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego stosownie do art. 98 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 386§1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania apelacyjnego postanowiono zgodnie z regułą odpowiedzialności za wynik sprawy, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Zasądzone koszty postępowania apelacyjnego obejmują opłatę od apelacji poniesioną przez pozwaną w wysokości 15 906 zł oraz koszty zastępstwa procesowego, których wysokość została ustalona stosowanie do § 13 ust. 1 pkt 2 i § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 461).