Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA Małgorzata Borkowska

Sędziowie: SA Małgorzata Kuracka

SO del. Grzegorz Tyliński (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2018 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym sprawy

z powództwa Banku (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko M. R.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 9 kwietnia 2018 r.

sygn. akt III C 172/17

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, znosząc postępowanie począwszy od rozprawy z dnia 28 marca 2018 r. i pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Sygn. akt VI ACa 607/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 16 stycznia 2017 r. powód Bank (...) w W. wniósł o zasądzenie od M. R. kwot: 104 078,70 zł tytułem niespłaconej pożyczki wraz z odsetkami umownymi; 4 304,27 zł tytułem odsetek umownych za faktyczne opóźnienia w spłacie rat kredytu, 175 zł tytułem opłat manipulacyjnych za czynności windykacyjne związanych z opóźnieniem w spłacie pożyczki.

Pozwana M. R. nie zajęła stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2018 r. (sygn. akt III C 172/17) Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo. Rozstrzygnięcie to zapadło przy następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

W dniu 12 czerwca 2014 r. Bank (...) S. A. zawarł z M. R. umowę pożyczki gotówkowej na kwotę 133 440 zł Pożyczka ta miała być spłacana w 84 ratach miesięcznych po 2 423 zł, a ostatnia rata miała być płatna do dnia 6 października 2021 r. Oprocentowanie pożyczki było zmienne i w pierwszym okresie odsetkowym wynosiło 12,68% rocznie. W przypadku niedotrzymania przez pożyczkobiorcę warunków udzielenia pożyczki albo utraty przez niego zdolności kredytowej, Bank mógł wypowiedzieć umowę pożyczki z zachowaniem 30 dniowego terminu wypowiedzenia, a jeżeli pożyczkobiorca nie spłaciłby swoich zobowiązań w terminie wskazanym w wypowiedzeniu, cała kwota pożyczki powiększona o należne odsetki i opłaty stałaby się wymagalna. W umowie pożyczki były podane dwa adresy pozwanej – adres zameldowania – ul. (...) i adres aktualnego zamieszkania – ul. (...), W.. Wezwaniem do zapłaty z dnia 7 października 2016 r. pozwana została wezwana do spłaty w terminie 7 dni od otrzymania pisma kwoty 114 641,23 zł. Wezwanie wysłano na adres zameldowania, a nie podany przez pozwaną adres aktualnego zamieszkania. Bank (...) S. A. nie wypowiedział M. R. umowy pożyczki gotówkowej.

W tak ustalonych okolicznościach faktycznych Sąd Okręgowy uznał powództwo za niezasadne. Wskazując na treść art. 25 k. c. zważono, iż miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu, przy czym do uznania zamieszkania osoby fizycznej konieczne jest ustalenie występowania kumulatywnie obu tych przesłanek – to jest przebywania oraz zamiaru stałego pobytu. Pozwana w umowie pożyczki wskazała adres aktualnego zamieszkania, a tym samym korespondencja wysyłana do pozwanej na adres stałego zamieszkania nie mogła zostać uznana przez Sąd za skutecznie doręczoną – nadto z tych przyczyn, iż została zwrócona przez operatora pocztowego jako niepodjęta w terminie. Z treści art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (t. jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 1876 ze zm.) wynika, iż w przypadku niedotrzymania warunków udzielenia kredytu bank może wypowiedzieć umowę, a okres wypowiedzenia nie może być krótszy niż 30 dni. Wypowiedzenie umowy kredytu w całości prowadzi do jej rozwiązania z chwilą upływu terminu wypowiedzenia, a cała pozostała do spłacenia kwota staje się natychmiast wymagalna. Ze zgromadzonych w sprawie dokumentów wynikało w ocenie Sądu I instancji, że nie doszło do wypowiedzenia umowy pożyczki gotówkowej pozwanej, tym samym niezasadne było żądanie banku wzywające do natychmiastowej spłaty całego zadłużenia. Powód co prawda powoływał się na wypowiedzenie umowy, jednak do pozwu załączył jedynie wezwanie do zapłaty, które nie jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy pożyczki. Te rozważania doprowadziły Sąd Okręgowy do wniosku, iż wierzytelność banku nie była wymagalna. Jednocześnie Sąd Okręgowy zauważył, iż ciężar dowodu w zakresie wykazania, że umowa pożyczki została wypowiedziana spoczywa na banku. Wymagalność roszczenia oznacza zaktualizowanie się obowiązku świadczenia i wynika z art. 455 k. c., zgodnie z którym jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W przedmiotowej sprawie natychmiastowa wykonalność zobowiązania warunkowana była wcześniejszym skutecznym wypowiedzeniem umowy pożyczki, do którego nie doszło, a tym samym powód nie mógł żądać spłaty wierzytelności, która jeszcze nie była wymagalna.

Apelację od tego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 kwietnia 2018 r. złożył powód – Bank (...) S. A., zaskarżając go w całości i wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 104 087,70 zł wraz z odsetkami umownymi, kwoty 4 304 zł tytułem odsetek umownych liczonych za okres od dnia 12 czerwca 2014 r. do dnia 7 marca 2016 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie oraz kwoty 175 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz o zasądzenie kosztów postępowania. Ewentualnie apelujący wniósł o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Wnoszący apelację zarzucił: naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść rozstrzygnięcia (art. 339 § 2 k. p. c., art. 233 § 1 k. p. c., art. 207 § 3 k. p. c. oraz art. 231 k. p. c.), jak również obrazę przepisów prawa materialnego – art. 6 k. c. w zw. z art. 69 ust. 1 prawa bankowego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 378 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Zgodnie zaś z art. 379 pkt 5) k. p. c. nieważność postępowania zachodzi w szczególności jeżeli strona została pozbawiona możliwości obrony swych praw. W ocenie Sądu Apelacyjnego w realiach sprawy niniejszej doszło do pozbawienia pozwanej możliwości obrony swoich praw poprzez brak powiadomienia jej w sposób prawidłowy o rozprawie, jaka miała miejsce w dniu 28 marca 2018 r.

Należy zwrócić uwagę, iż wytaczając powództwo Bank (...) S. A. wskazał jako adres pozwanej M. R. – ul. (...) w W.. Sąd Okręgowy potwierdził dodatkowo ten adres w bazie PESEL – SAD (karta 38 akt sądowych), adres ten – jako miejsce pobytu stałego pozwanej figuruje w powyższej bazie również obecnie – na dzień zamknięcia rozprawy w Sądzie II instancji (karty 118 – 119 akt sądowych). Sąd Okręgowy początkowo próbował dokonać doręczenia na ten adres (k. 34 akt sądowych), jednak pomimo potwierdzenia jego prawidłowości w bazie PESEL – SAD, kolejne doręczenia – w tym zawiadomienie o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 28 marca 2018 r. – były dokonywane na inny adres – ul. (...) w W.. Dokonując oceny prawidłowości tego doręczenia wskazać należy, iż pod tym adresem znajduje się wielopiętrowy biurowiec (...). Już zatem z tej przyczyny doręczenie dla pozwanej po prostu na ten adres – bez wskazania, czy to nazwy przedsiębiorstwa, w którym potencjalnie mogłaby pracować pozwana, czy też numeru lokalu użytkowego, czy choćby piętra, na którym pozwana mogłaby być obecna, musiało wzbudzać oczywiste wątpliwości. Nie kwestionując tu, iż doręczeń – zgodnie z art. 135 § 1 k. p. c. – można dokonywać również w miejscu pracy, a nawet tam, gdzie się adresata zastanie, zwrócić należy uwagę, iż w omawianej sytuacji do takiego doręczenia nie doszło. Pomimo tak daleko idących wątpliwości co do tego, czy pozwana w ogóle dalej pracuje pod tym adresem, a nawet jeżeli tak, to czy zawiadomienia o przesyłce w ogóle do niej dotarło (a powyższe okoliczności powinny stwarzać sile domniemanie faktyczne, iż do dotarcia takiego zawiadomienia w ogóle nie doszło), kwestia ta w ogóle nie została przez Sąd Okręgowy zbadana. Dopuszczalność pozostawienia zawiadomienia dla strony ze skutkiem doręczenia uzależniona jest od wcześniejszego ustalenia w sposób niewątpliwy, iż strona miała realną możliwość odbioru przesyłki, a w szczególności iż miała możliwość zapoznania się z awizem tej przesyłki – zgodnie z zasadami wskazanymi w art. 139 § 1 k. p. c.

Nie uszło przy tym uwadze Sądu Apelacyjnego, iż pozwana w umowie pożyczki gotówkowej (karty 7 – 9 akt sądowych) adres, pod którym znajduje się biurowiec (...) wskazała, jako miejsce swojego zamieszkania. Z jednej strony nie sposób przyjąć, iż takie wskazanie adresu zamieszkania – przy nawiązaniu stosunku obligacyjnego – jest wiążące również w postępowaniu sądowym. Jakkolwiek strona może wskazać adres, pod który należy wysyłać do niej przesyłki sądowe, a nawet ustanowić pełnomocnika dla doręczeń, czynności te powinny mieć związek z toczącym się postępowaniem, a ich adresatem powinien być sąd. Z drugiej zaś nie sposób nie zwrócić uwagi, iż adres taki był wskazany w dniu 12 czerwca 2014 r., a zatem blisko cztery lata przed dokonaniem doręczeń w niniejszym postępowaniu.

Zwrócić także należy uwagę, iż w ocenie Sądu Apelacyjnego bez znaczenia pozostaje tu fakt, iż strona w stosunku do której zaniechano prawidłowego zawiadomienia o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 28 marca 2018 r. (z dalszymi konsekwencjami – m. in. brakiem możliwości uznania, iż strona ta została prawidłowo powiadomiona również o terminie publikacyjnym wyznaczonym na dzień 9 kwietnia 2018 r.) winna być uznana za wygrywającą proces. Zwrócić należy uwagę, iż w systemie apelacji pełnej, w której sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (art. 382 k. p. c.) oraz w którym sąd drugiej instancji może zmienić zaskarżony wyrok i orzec co do istoty sprawy (art. 386 § 1 k. p. c.), szczególnie istotne jest, aby strona miała możliwość obrony swoich praw również przed sądem pierwszej instancji, nie sposób tu przyjąć, aby stronę w realizacji jej prawa do obrony zastępował sąd, nawet jeżeli stanowisko sądu jest dla tej strony korzystne.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Apelacyjny – stosownie do art. 386 § 2 k. p. c. uchylił zaskarżony wyrok, znosząc postępowanie począwszy od rozprawy z dnia 28 marca 2018 r., jako dotknięte nieważnością, o której mowa w art. 379 pkt 5 k. p. c. i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania. O kosztach rozstrzygnięto zgodnie z art. 108 § 2 k. p. c.

Z tych przyczyn orzeczono jak w sentencji.