Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA Ewa Stefańska

Sędziowie: SA Agata Wolkenberg

SO del. Dagmara Olczak - Dąbrowska

Protokolant: stażysta Izabela Nowak

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2015 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa B. O.

przeciwko M. M. (1) i M. M. (2)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 4 grudnia 2013 r.

sygn. akt IV C 125/11

oddala apelację.

Sygn. akt VI ACa 637/14

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Warszawie, wyrokiem z 4 grudnia 2013 r., uchylił nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym 10 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt IV Nc 64/10 i oddalił powództwo B. O. przeciwko M. M. (1) i M. M. (2) o zapłatę kwoty 268645 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i ich ocena prawna.

Sąd Okręgowy w Warszawie, wyrokiem z 27 stycznia 2009 roku w sprawie sygn. akt IV C 1166/07, rozwiązał przez rozwód związek małżeński B. O. i M. M. (1). W okresie trwania małżeństwa B. M. prowadziła działalność gospodarczą, której przedmiotem był handel bielizną. Na podstawie udzielonych przez nią pełnomocnictw sprawami firmy zajmował się jej mąż M. M. (1) i jego brat M. M. (2). Działając w imieniu powódki, zaciągnęli oni szereg zobowiązań, które stały się wymagalne i nie zostały zaspokojone. Na prośbę B. M., 18 lipca 2005 roku pozwani wystawili weksle in blanco na zabezpieczenie jej roszczeń. W oświadczeniu pisemnym z tej samej daty podali, że nie został spłacony kredyt kupiecki wobec firm (...) i (...) i że poczuwają się do współodpowiedzialności za zaistniałą sytuację oraz deklarują gotowość spłaty zobowiązań wobec tych podmiotów. W deklaracji wekslowej, opatrzonej datą 18 lipca 2005 roku, M. M. (1) i M. M. (2) oświadczyli, że jej integralną część stanowi ich oświadczenie z 18 lipca 2005 roku. Zgodnie z deklaracją powódka miała prawo wypełnić weksel w każdym czasie w przypadku niedotrzymania przez wystawców zobowiązania zawartego w wymienionym oświadczeniu i opatrzyć go datą płatności. 19 lipca 2005 roku pozwani w kolejnym oświadczeniu pisemnym przyznali, że „na skutek zbiegów okoliczności oraz popełnionych przez nich błędów firma B. M. popadła w poważne problemy finansowe, a kwota wymagalnych zobowiązań wynosi 320 tys. zł”. Zadeklarowali przyjęcie solidarnej odpowiedzialności finansowej za zobowiązania wobec wymienionych w tym oświadczeniu wierzycieli B. M., zobowiązując się do podjęcia wszelkich możliwych kroków mających na celu ich zaspokojenie, a w razie konieczności wyrazili zgodę na „poddanie się egzekucji środków pieniężnych z wystawionego przez nich na rzecz B. M. weksla in blanco”.

Przed wytoczeniem powództwa w niniejszej sprawie, B. O. wypełniła weksel in blanco na kwotę 359040 zł i wniosła pozew o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Sąd Okręgowy w Warszawie, w sprawie o sygn. akt IV C 34/09 wyrokiem z 17 listopada 2009 roku, uchylił wydany uprzednio nakaz zapłaty i oddalił powództwo, wyjaśniając w motywach orzeczenia, że weksel został wypełniony niezgodnie z deklaracja wekslową.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy ustalił, że powódka oprócz weksla wypełnionego na kwotę 359 040 zł dysponowała jeszcze co najmniej trzema innymi wekslami in blanco wręczonymi jej przez pozwanych w okresie, kiedy zajmowali się sprawami jej firmy. W tak ustalonym stanie faktycznym uznał, że roszczenie powódki nie znajduje oparcia w stosunku podstawowym. Pozwani złożyli dwa oświadczenia, w których zadeklarowali odpowiedzialność za zobowiązania powódki, jednak nie wiadomo, które z tych oświadczeń powódka przyjmuje za podstawę swojego roszczenia. Powódka nie wykazała, na jakiej podstawie wypełniła weksel in blanco i jakie konkretnie roszczenie weksel ten miał zabezpieczać. Ponadto Sąd uznał, że B. O. można postawić zarzut wypełnienia weksla in blanco w złej wierze, ponieważ po raz drugi, po przegranej sprawie przeciwko pozwanym, wypełniła kolejny weksel i dochodzi roszczenia opartego na tej samej podstawie faktycznej. W ocenie Sądu w rozpoznawanej sprawie powódka przytoczyła identyczne twierdzenia na uzasadnienie dochodzonego roszczenia, co w sprawie prawomocnie osądzonej pod sygnaturą akt IV C 34/09.

W apelacji od tego wyroku powódka zarzuciła naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnej oceny dowodów, co doprowadziło do poczynienia ustaleń sprzecznych z treścią zebranego materiału dowodowego, a także naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku dowodów, na których Sąd oparł swoje ustalenia jak i niepodanie przyczyn, dla których odmówił wiarygodności innym dowodom oraz niewyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia. W konkluzji wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zarzuty w odniesieniu do prawa procesowego okazały się trafne, jednak ich uwzględnienie nie prowadzi do zmiany zaskarżonego wyroku, który mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że wbrew stanowisku skarżącej Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutów pozwanych, że weksel in blanco, który wypełniła 1 kwietnia 2010 roku, został sfałszowany. Przyjął jednak, że w związku z zarzutami pozwanych odnoszącymi się do stosunku podstawowego, a w szczególności co do nieprawidłowego i nierzetelnego udowodnienia istnienia i wysokości dochodzonego roszczenia, nie wykazała ona, że zobowiązanie wekslowe znajduje oparcie w stosunku podstawowym.

W świetle art. 382 k.p.c. sąd odwoławczy władny jest uzupełnić lub poszerzyć stan faktyczny ustalony przez sąd pierwszej instancji, ponieważ podstawę jego rozstrzygnięcia stanowi nie tylko materiał procesowy zebrany w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, ale również w postępowaniu apelacyjnym. Taka potrzeba zachodzi w rozpoznawanej sprawie. Kwestionowana przez skarżącą ocena dowodów nie jest wszechstronna, a ponadto została dokonana z naruszeniem wymienionych w art. 233 § 1 k.p.c. dyrektyw swobodnej oceny dowodów, tj. zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, a uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie spełnia wymagań z art. 328 § 2 k.p.c. w zakresie oceny materiału dowodowego.

Nie można podzielić stanowiska Sądu Okręgowego, że w rozpoznawanej sprawie skarżącą przytacza te same fakty dla uzasadnienia dochodzonego roszczenia, co w sprawie prawomocnie osądzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie pod sygn. akt IV C 34/09. Z ustaleń poczynionych w tej ostatniej sprawie, wyrażonych w motywach wyroku z 17 listopada 2009 roku, wynika, że powódka domagała się zapłaty roszczenia zabezpieczonego wekslem in blanco z wystawienia pozwanych, który wypełniła 10 września 2008 roku. Źródłem tego zobowiązania było oświadczenie M. M. (1) i M. M. (2) z 18 lipca 2005 roku, w którym zobowiązali się zaspokoić roszczenia wierzycieli powódki firm (...) i (...). Do tego oświadczenia odwołuje się deklaracja wekslowa z tej samy daty. Tymczasem w niniejszej sprawie powódka dochodzi roszczenia zabezpieczonego innym wekslem in blanco również z wystawienia pozwanych, który wypełniła 1 kwietnia 2010 roku na kwotę odpowiadającą sumie zobowiązań egzekwowanych wobec niej przez inne podmioty niż wymienione w oświadczeniu z 18 lipca 2005 roku, a mianowicie: Zakład (...) K. K., (...) sp. jawna, (...) S. W., K. M. (...), (...) Sp. z o. o., J.. sp. jawna, K. H. Ł. (...), (...) Spółdzielnia (...). Zobowiązania powódki wobec wymienionych podmiotów gospodarczych zostały wskazane w oświadczeniu pozwanych z 19 lipca 2005 roku (oświadczenie k. 24), w którym zadeklarowali „solidarne przejęcie odpowiedzialności finansowej spoczywającej na B. M.” wobec tychże wierzycieli. Zaświadczenie wystawione przez Komornika Sądowego D. K. działającą przy Sądzie Rejonowym w Pruszkowie, potwierdza, że z wniosku wierzycieli wskazanych w oświadczeniu z 19 lipca 2005 roku były prowadzone przeciwko B. O. postępowania egzekucyjne, które zostały umorzone z powodu bezskuteczności egzekucji (zaświadczenie k. 25 i 25v). Nie jest zatem trafna konkluzja Sądu pierwszej instancji, że nie wiadomo, jakie wierzytelności zabezpiecza weksel wypełniony przez powódkę 1 kwietnia 2010 roku, a suma wpisana w wekslu nie wynika z niczego i nie można jej zweryfikować. Konfrontacja przytoczonej w pozwie podstawy faktycznej powództwa z ustaleniami poczynionymi przez Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygn. akt IV C 34/09 pozwala na stwierdzenie, że powoływane przez powódkę okoliczności faktyczne nie są tożsame z tymi, które przedstawiała w sprawie prawomocnie osądzonej.

Problem, który wyczerpuje istotę rozpoznawanej sprawy sprowadza się do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy zobowiązanie zabezpieczone wekslem in blanco z wystawienia pozwanych, który powódka wypełniła 1 kwietnia 2010 roku, w ogóle powstało. Wprawdzie zobowiązanie wekslowe ma charakter abstrakcyjny, niemniej jednak przeniesienie sporu na płaszczyznę stosunku podstawowego nastąpiło na skutek zarzutów pozwanych, którzy zakwestionowali istnienie i wysokość roszczenia zabezpieczonego wekslem in blanco Powoływali się także na fakt umorzenia postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko powódce przez jej wierzycieli, w tym wymienionych w ich oświadczeniu z 19 lipca 2005 roku. Z tego względu niezbędna jest ocena prawna tego oświadczenie, które stanowi źródło zobowiązania pozwanych ze stosunku podstawowego, a zabezpieczonego wekslem in blanco.

Wbrew stanowisku skarżącej skutkiem oświadczenia pozwanych z 19 lipca 2005 roku nie jest przejęcie jej długów przez pozwanych wobec wymienionych w nim podmiotów gospodarczych z uwagi na brak wymaganej art. 519 § 2 pkt 2 k.c. zgody wierzycieli. Nie jest ono jednak w zupełności pozbawione doniosłości prawnej, a jego skutki prawne należy rozważać w ramach instytucji kumulatywnego przystąpienia do długu osoby trzeciej. Należy wyjaśnić, że przystąpienie do długu, nieuregulowane ustawowo, stanowi wynikające z woli stron podmiotowe przekształcenie stosunku zobowiązaniowego po stronie dłużniczej, w którym przystąpienie do długu osoby trzeciej nie powoduje zwolnienia dotychczasowego dłużnika z odpowiedzialności za zaciągnięte przez niego zobowiązanie. Może ono mieć postać zarówno umowy między osobą trzecią a wierzycielem, jak i między osobą trzecią a dłużnikiem. Nie wymaga przy tym formy szczególnej ani też zgody - w pierwszym wypadku dłużnika, a w drugim wierzyciela. W orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że skutkiem kumulatywnego przystąpienia do długu jest pojawienie się dodatkowego dłużnika ponoszącego solidarną odpowiedzialność wraz z dłużnikiem głównym wobec wierzyciela (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z 26 czerwca 1998 roku, sygn. akt II CKN 825/97, OSNC 1999/1/18 oraz w wyroku z 5 września 2001 roku, I CKN 1287/00, LEX nr 462965). Sąd Apelacyjny pogląd ten aprobuje.

Nawiązując do ustalonego w rozpoznawanej sprawie stanu faktycznego, należy wyjaśnić, że w związku z brakiem zgody wierzycieli na przejęcie długów B. O. przez pozwanych, powódce przysługują wobec tych ostatnich jako przystępujących do długu roszczenia regresowe i jedynie one stanowią przedmiot zabezpieczenia wekslowego. W uzasadnieniu wyroku z dnia 12 października 2001 roku (V CKN 500/00, OSNC 2002/7-8/90) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że roszczenie regresowe, o którym stanowi art. 376 § 1 zdanie drugie k.c., powstaje z chwilą spełnienia przez dłużnika świadczenia w zakresie przenoszącym tę część, która ciąży na nim zgodnie z treścią stosunku wewnętrznego między współdłużnikami. Nieodzowną przesłanką nabycia przez dłużnika solidarnego wspomnianego roszczenia jest fakt uprzedniego zaspokojenia wierzyciela, co wyklucza możliwość dochodzenia od współdłużników przyszłych roszczeń regresowych i to nawet w sytuacji, gdy wysoce prawdopodobne jest, wobec którego z dłużników wierzyciel zażąda spełnienia świadczenia. (tak też Sąd Najwyższy w orzeczeniach z : 30 kwietnia 1957 r., 3 CR 340/56, OSN 1959, nr 1, poz. 8; 21 stycznia 1960 r., 2 CR 932/58, OSPiKA 1960, z. 9, poz. 255 oraz 17 marca 1970 r., II PR 659/68, OSNCP 1970, nr 12, poz. 231).

Aprobując przytoczone poglądy judykatury, należy stwierdzić, że skoro postępowania egzekucyjne prowadzone przeciwko powódce przez wierzycieli wymienionych w oświadczeniu z 19 lipca 2005 roku, zostały umorzone z powodu bezskuteczności egzekucji, to nie powstało roszczenie regresowe, którego powódka mogłaby skutecznie dochodzić przeciwko współdłużnikom solidarnym. Dopiero bowiem zaspokojenie któregokolwiek z tych wierzycieli w zakresie przenoszącym tę część, która ciąży na powódce zgodnie z treścią stosunku wewnętrznego między współdłużnikami, uprawniałoby ją do regresu wobec pozwanych (art. 376 § 1 k.c.). W konsekwencji zaskarżony wyrok, mimo błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu, co skutkowało oddaleniem apelacji na podstawie art. 385 k.p.c.