Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Ryszard Sarnowicz

Sędzia SA– Małgorzata Manowska (spr.)

Sędzia SA – Ewa Śniegocka

Protokolant: – sekr. sądowy Mariola Frąckiewicz

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2013 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa M. K. (1)

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 18 czerwca 2012 r.

sygn. akt XXV C 1508/10

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1.  w punkcie pierwszym w ten sposób, że zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. K. (1) kwotę 165.244 zł (sto sześćdziesiąt pięć tysięcy dwieście czterdzieści cztery złote) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 sierpnia 2010 roku do dnia zapłaty;

2.  w punkcie drugim w ten sposób, że zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. K. (1) 11.863 zł (jedenaście tysięcy osiemset sześćdziesiąt trzy złote) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. K. (1) kwotę 10.963 zł (dziesięć tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt trzy złote) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1194/12

UZASADNIENIE

M. K. (1) w pozwie przeciwko (...) S.A. w W. wniósł o zasądzenie kwoty 165 244 zł z ustawowymi odsetkami oraz kwoty 15 480 zł, w tym 7200 zł tytułem zastępstwa procesowego plus 17 zł opłaty od pełnomocnictwa tytułem zwrotu kosztów procesu.

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 18 czerwca 2012 roku powództwo oddalił.

Sąd Okręgowy ustalił, że w kwietniu 2007 r. powód M. K. (1) zawarł z radcą prawnym M. P. prowadzącym Kancelarię przy ul. (...) w K. ustną umowę, którą zlecił wyegzekwowanie swoich należności z trzech umów pożyczek. Wówczas powód przekazał radcy prawnemu dokumenty dotyczące umów pożyczek zawartych prze powoda z M. K. (2) z 22 listopada 1996 r. na kwotę 20 000 zł, z 24 czerwca 1997 r. na kwotę 70 000 zł i z 6 marca 1998 r. na kwotę 162 000 zł.

Radca prawny M. P. sporządził stosowne wezwania do zapłaty odnośnie trzech w/w umów datowane na 2 maja 2007 r.

Prawomocnymi nakazami zapłaty wydanymi w postępowaniu upominawczym z dnia 8 czerwca 2007 r. (sygn. akt I Nc 28/07) i 9 listopada 2007r. (I Nc 79/07) Sąd Rejonowy w Złotoryi uwzględnił powództwa M. K. (1) z dwóch umów pożyczek na kwoty 20 000 zł i 70 000 zł.

Powództwo na podstawie umowy pożyczki obejmującej kwotę 162 000 zł z 6 marca 1998 r. nie zostało skierowane na drogę sądową, pomimo przygotowania na datę 16 maja 2007 r. pozwu w tym zakresie jak i kolejnego wezwania zapłaty.

Radca prawny M. P. sporządził również dwa wnioski o wszczęcie egzekucji datowane na 4 września 2007 r. i 25 lutego 2008 r. na podstawie w/w nakazów zapłaty.

Wierzytelności zasądzone w/w prawomocnymi nakazami zapłaty nie zostały wyegzekwowane przez powoda.

W październiku 2009 r. radca prawny M. P. zmarł nagle, do końca prowadząc kancelarię. Około miesiąc lub dwa po jego śmierci jego żona i córki oddały powodowi dokumenty dotyczące jego spraw.

Radca prawny był w okresach od 1 stycznia do 31 grudnia 2007 r., 1 stycznia 2008 -31 grudnia 2008 r. i 1 stycznia -31 grudnia 2009 r. ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej u pozwanego za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego podczas wykonywania czynności radcy prawnego jak też w związku z wykonywaniem tych czynności.

Zdaniem Sądu Okręgowego powództwo podlegało oddaleniu. Sąd I instancji uznał wprawdzie, że w okresie, na jaki wskazuje powództwo, radca prawny M. P. był ubezpieczony u pozwanego od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego podczas wykonywania czynności radcy prawnego jak też w związku z wykonywaniem tych czynności, o czym świadczą polisy i umowy ubezpieczenia obowiązujące w okresie od 2007 do 2009 r. Stwierdził także, że radca prawny M. P. prowadził od 2007 r. sprawy powoda dotyczące trzech przedmiotowych umów pożyczek na podstawie umowy, która została zawarta per facta concludentia. Fakt ten Sąd I instancji uznał za przyznany przez pozwaną mając na uwadze wyniki rozprawy. O powyższym świadczyć mają też przygotowane przez radcę prawnego M. P. wezwania do zapłaty na podstawie tych umów, klauzula wykonalności na nakazie zapłaty z 8 czerwca 2007 r. (I Nc 28/07) jak i sporządzone wnioski o wszczęcie egzekucji. Pomimo powyższego Sąd Okręgowy oddalił powództwo uznając, że nie zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności ubezpieczyciela określone w art. 471 k.c., a konkretnie powód nie wykazał w niniejszym, postępowaniu zgodnie z art.6 k.c. szkody, jaka powstała w jego majątku wobec nie złożenia przez radcę prawnego M. P. pozwu w związku z umową pożyczki z dnia 6 marca 1998 r.

Jako szkodę powód wskazywał wartość w/w umowy pożyczki, czyli kwotę 162 000 zł, a także 3 244 zł na koszty postępowania i wynagrodzenia radcy w związku z tą sprawą, pomimo iż łącznie wpłacił radcy P. z tego tytułu 5 200 zł. Sąd Okręgowy wskazał, że poza swoimi zeznaniami powód w żaden sposób nie wykazał ażeby kwota 3244 zł została radcy prawnemu przekazana w celu prowadzenia sprawy właśnie z trzeciej z umów pożyczek opiewającej na kwotę 162 000 zł. Sąd Okręgowy biorąc pod uwagę zasady logiki i doświadczenia życiowego przy jednoczesnym braku potwierdzenia w innym materiale dowodowym tych twierdzeń powoda nie dał im wiary. Jak zauważył Sąd I instancji kwota ta nie starczyłaby nawet na opłatę od pozwu. Nawet przyjmując twierdzenia powoda przekazania radcy prawnemu kwoty 5200 zł na koszty postępowania i wynagrodzenie pełnomocnika również nie pokrywa ona kosztów opłaty od pozwu w sprawie gdzie wartość przedmiotu sporu wynosi 162000 zł. Wobec tego Sąd Okręgowy uznał, iż kwoty pieniężne były przekazywane radcy prawnemu na jego wniosek w momencie zajścia potrzeby ich płatności i w związku podejmowaniem już stosownych czynności przez radcę prawnego jak np. występowania z powództwem do sądu. W sprawie tej do takiego etapu nie doszło.

Ponadto Sąd Okręgowy zauważył, że powód w swoich zeznaniach przyznał, iż jego wierzytelności zasądzone prawomocnymi nakazami zapłaty Sądu Rejonowego w Złotoryi z dnia 8 czerwca 2007 r. (sygn. akt I Nc 28/07) i 9 listopada 2007r. (I Nc 79/07) z tytułu dwóch wcześniejszych umów pożyczek nie zostały do dziś wyegzekwowane pomimo prowadzonego postępowania komorniczego. Dłużnik przebywa poza granicami kraju. Zatem Sąd I instancji uznał, że także w przypadku zasądzenia trzeciej kwoty związanej z umową pożyczki z dnia 6 marca 1998 r. od tego samego dłużnika byłaby ona nieściągalna.

Zdaniem Sądu I instancji w tych okolicznościach brak jest szkody wywołanej faktem nie złożenia pozwu. Bowiem nawet gdyby został on złożony, a należność zasądzona i tak byłaby ona w chwili obecnej nieściągalna. Sam fakt nie złożenia pozwu nie wywołuje, zatem uszczerbku w majątku powoda. Ponadto, w ocenie Sądu Okręgowego nie została także wykazana rzeczywista wartość szkody powoda. W trakcie swoich zeznań powód przyznał, iż pożyczył pieniądze dłużnikowi na wysoki procent, znacznie wyższy niż w banku i nie spieszyło mu się z odzyskaniem pożyczek gdyż od wszystkich trzech pożyczek systematycznie otrzymywał odsetki, co nie zostało ujęte w żadnej z umów pożyczek. Zatem powód, część pożyczonych przez siebie pieniędzy odzyskał w postaci pobierania wysokich odsetek w trakcie trwania umów pożyczek, zatem rzeczywista szkoda powoda tj. ewentualny uszczerbek na jego majątku winien uwzględniać uzyskiwane korzyści z umów pożyczek.

Za niezasadny Sąd Okręgowy uznał zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego wskazując, że wobec braku roszczenia do radcy prawnego M. P., nie mogło ulec ono przedawnieniu.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód zaskarżając go w całości i wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa w całości. Powód podniósł zarzuty:

1.  niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, poprzez:

a)  bezzasadne pominięcie zeznania powoda dotyczącego sytuacji materialnej dłużnika K.,

b)  bezzasadne pominięcie, załączonych do pozwu, wyjaśnień powoda zawartych w jego piśmie skierowanym do str. pozwanej w dniu 25.02.2010r. a dotyczących zlecenia udzielonego radcy prawnemu M. P.;

c)  dokonanie oceny zebranego materiału dowodowego w sposób dowolny, bez wskazania jednoznacznego kryterium oceny wiarygodności i mocy dowodowej poszczególnych dowodów, w sposób nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego i sprzecznie z pozostałym, zebranym w sprawie, materiałem dowodowym, poprzez uwzględnienie jako jedynego dowodu - zeznania powoda na rozprawie z pominięciem dowodu z akt szkodowych str. pozwanej i zawartych w tych aktach twierdzeń powoda,

d)  braku wskazania kryterium oceny wiarygodności zarzutów str. pozwanej,

e)  przyjęcie, że w chwili zamknięcia rozprawy dłużnik M. K. (3) przebywał za granicą i z tego powodu należność powoda, w wypadku jej zasądzenia byłaby nieściągalna pomimo, że taka okoliczność nie została przez sąd ustalona,

f)  przyjęcie, że wpłacona radcy prawnemu M. P., na poczet opłaty sądowej kwota 5.200 zł, była wpłatą na koszty postępowania łącznie z wynagrodzeniem radcy prawnego i przez to nie była wystarczająca nawet na opłatę od pozwu,

2.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału wskutek naruszenia przepisów postępowania, co mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania. Sąd bowiem przy ustalaniu, że nie doszło do zlecenia przez powoda radcy prawnemu M. P. czynności wystąpienia do sądu z pozwem o zapłatę 162.000 zł., ustalenie to wywiódł z odręcznego zapisku radcy prawnego M. P.. dotyczącego wydatków przez niego poczynionych, a nie wpłat powoda.

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik postępowania, poprzez:

a)  błędne zastosowanie przepisu art. 361 k.c., w tym art. 361 § 2 k.c., w związku z art. 471 k.c. tj. nie przyjęcie zaistnienia utraconych korzyści po stronie powoda w postaci niemożności uzyskania zwrotu pożyczki w wysokości 162.000 zł od dłużnika M. K. (3) i zwolnieniu od odpowiedzialności pozwanego w tym zakresie;

b)  uchybienie art. 5 k.c. poprzez przyjęcie, że powód nie może korzystać ze swoich praw wywodząc je z bezprawności działania, radcy prawnego któremu powierzył wykonanie zlecenia pomocy prawnej;

c)  naruszenie art. 471 k.c. w związku z art. 365 § 2 k.c. przy ocenie odpowiedzialności odszkodowawczej str. pozwanej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, przyczyną oddalenia powództwa było dojście przez Sąd Okręgowy do przekonania, że powód nie wykazał poniesienia szkody w związku z niezłożeniem przez radcę prawnego M. P. pozwu w sprawie o zapłatę kwoty 162000 zł z tytułu umowy pożyczki. W ocenie Sądu Apelacyjnego z takim stanowiskiem nie można się zgodzić.

Na wstępie należy tu zauważyć, że słusznie Sąd Okręgowy uznał, że M. P. był zobowiązany do wykonania obsługi prawnej w zakresie zlecenia mu przez powoda prowadzenia spraw o zapłatę należności pochodzących z trzech umów pożyczek udzielonych M. K. (3), w tym pożyczki na kwotę 162 tyś. zł. Kwestia ta nie budziła wątpliwości w sprawie.

Podobnie słusznie Sąd Okręgowy uznał, że r.pr. M. P. z tego zlecenia, w zakresie kwoty 162 tyś. zł się nie wywiązał. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika bezsprzecznie, że powód zlecił temu radcy prawnemu obsługę prawną w zakresie odzyskania należności pochodzących z trzech umów pożyczki. Udzielił on także radcy pełnomocnictwa procesowego do zastępowania go w postępowaniu przed sądem we wszystkich instancjach (k. 172 akt szkodowych). Zlecenie profesjonalnemu pełnomocnikowi zastępstwa procesowego obejmuje wszystkie łączące się ze sprawą czynności procesowe (o ile treść pełnomocnictwa nie stanowi inaczej). Nie ulega więc w tej sytuacji wątpliwości, że skoro radca prawny podjął się obsługi prawnej powoda w związku z wszystkimi trzema udzielonymi przez niego pożyczkami i otrzymał w tym zakresie pełnomocnictwo procesowe to zobowiązał się także do wystąpienia z powództwem w tym zakresie. W przeciwnym wypadku nie otrzymałby lub nie przyjął udzielonego pełnomocnictwa albo zostałoby ono ograniczone do konkretnych czynności lub konkretnych stosunków prawnych. Dodatkowo potwierdza to fakt, że radca sporządził pozwy we wszystkich trzech sprawach.

W przekonaniu Sądu II instancji bez znaczenia pozostaje tutaj fakt czy powód przekazał radcy prawnemu kwotę wystarczającą na pokrycie kosztów związanych z opłatą od pozwu co do tego roszczenia. Przede wszystkim to radca prawny M. P. jako profesjonalny pełnomocnik w ramach łączącego go z powodem stosunku zobowiązaniowego był zobligowany do zadbania o to aby pozew został prawidłowo wniesiony do sądu w tym prawidłowo opłacony. To on winien zwrócić powodowi uwagę na konieczność uzupełnienia opłaty itp. Z materiału dowodowego zebranego w aktach sprawy nie wynika aby zobowiązał on powoda do tego, a tym bardziej aby nie przekazanie przez powoda wymaganych środków skutkowało nie wniesieniem pozwu do sądu. Można tu też zauważyć, że wprawdzie wniesienie przez profesjonalnego pełnomocnika pozwu bez wymaganej opłaty skutkowałoby jego zwrotem, jednakże w takim przypadku strona powodowa ma możliwość uzupełnienia opłaty w terminie 7 dni od daty otrzymania zarządzenia w tym przedmiocie, co oznaczałoby, że pozew wywołałby skutki od daty jego pierwotnego wniesienia (art. 130 ² § 1 i 2 k.p.c.)

Zdaniem zaś Sądu Apelacyjnego powód wykazał także pozostałe przesłanki odpowiedzialności pozwanego w niniejszej sprawie. Przede wszystkim powód wykazał fakt poniesienia szkody. Z materiału dowodowego zebranego w aktach sprawy wynika, że w przypadku dwóch pozostałych umów pożyczek, co do których r.pr. M. P. prawidłowo wniósł pozew, uzyskano nakazy zapłaty i tytuły wykonawcze. W ocenie Sądu Apelacyjnego, w sytuacji gdy wszystkie trzy umowy pożyczki opierały się na takim samym stanie faktycznym i prawnym, należy założyć, że w przypadku prawidłowego wniesienia powództwa co do pożyczki na kwotę 162 tyś. zł, także w tym zakresie powód uzyskałby tytuł wykonawczy. Nie wniesienie pozwu przez radcę prawnego skutkowało zaś przedawnieniem roszczenia w tym zakresie. Tym samym powód w zasadzie utracił możliwości odzyskania tej kwoty, co stanowi jego szkodę. Odnośnie zaś możliwości ściągnięcia tej należności należy wskazać, że brak tytułu egzekucyjnego w tym zakresie, zresztą z winy osoby, za którą pozwany ponosi odpowiedzialność, uniemożliwia dokonanie tutaj obiektywnych ustaleń. Nie jest już możliwe sprawdzenie czy roszczenie powoda mogłoby zostać zaspokojone. Kryterium dokonania takich ustaleń nie może być to, że powodowi nie udało się odzyskać dwóch pozostałych pożyczek. Powód nie miał i nie będzie miał możliwości obiektywnego przekonania się o tym czy możliwe będzie to odnośnie trzeciej pożyczki. Na marginesie można tu zaś wskazać, że powód otrzymywał od radcy prawnego M. P. zapewnienie, że pomimo stwierdzenia bezskuteczności egzekucji w kraju, znalazł on możliwość wyegzekwowania tej kwoty za granicą, w czym przeszkodziła mu jego śmierć.

Z kolei błędnie Sąd Okręgowy uznał, że powód nie wykazał wysokości szkody ponieważ otrzymywał on odsetki od pożyczonych kwot. Odsetki od pożyczonej kwoty ze swej natury stanowią wynagrodzenie za możliwość korzystania z cudzych pieniędzy. Ich spłata nie ma wpływu na wysokość pożyczonej kwoty. Pożyczkodawca pomimo ich uiszczania może w dalszym ciągu domagać się zwrotu całej pożyczonej kwoty, jest to świadczenie odrębne od kwoty pożyczki. Z akt sprawy nie wynika aby strony umowy pożyczki umówiły się w niniejszej sprawie inaczej, brak jest zatem podstaw do uznania, że powód, niezależnie od tego czy odsetki były uwzględnione już w treści umowy czy zostały ustalone ustnie, dzięki uzyskaniu odsetek nie poniósł szkody z powodu nie spłacenia pożyczki.

Na szkodę powoda składa się także kwota, którą wpłacił on radcy prawnemu na poczet kosztów związanych z prowadzeniem sprawy o odzyskanie w/w pożyczki. Należy bowiem zauważyć, że gdyby sprawa została prawidłowo wniesiona to na rzecz powoda, w ramach zwrotu kosztów procesu, została by zasądzona również ta kwota.

Sąd Apelacyjny doszedł również do przekonania, że istnieje adekwatny związek przyczynowy między szkodą poniesioną przez powoda, a zaniechaniem jego pełnomocnika. O tym, czy przebieg badanego łańcucha zdarzeń, między którymi istnieje powiązanie typu conditio sine qua non, jest normalny, decydują kryteria zobiektywizowane, wynikające z doświadczenia społecznego (życiowego) i wiedzy naukowej. Za normalne następstwo danego zdarzenia uważa się taki skutek, który zazwyczaj, w zwykłym porządku rzeczy jest konsekwencją tego zdarzenia, a zatem, jeżeli zdarzenie to ogólnie sprzyja jego wystąpieniu.

Materiał dowodowy zebrany w aktach sprawy, w szczególności wspomniany fakt uzyskania przez powoda tytułów wykonawczych, co do dwóch pozostałych umów pożyczek, przy takim samym stanie faktycznym i prawnym, wskazuje na to, że jedyną przyczyną i nie uzyskania przez niego tytułu co do trzeciej pożyczki, jest właśnie nie wniesienie przez M. P. pozwu w tym zakresie. Zachodzi tutaj zatem bezpośredni związek przyczynowy między zdarzeniem (nie wniesienie pozwu) a skutkiem (utratą możliwości uzyskania tytułu egzekucyjnego).

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego spełnione zostały wszystkie przesłanki warunkujące odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego jako ubezpieczyciela r.pr. M. P..

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak na wstępie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. O kosztach postępowania w tym kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c, biorąc pod uwagę .