Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej w składzie:

Przewodniczący sędzia Przemysław Feliga

Protokolant Sebastian Rębkowski

po rozpoznaniu 27 listopada 20 24 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy

z odwołania (...) L. T., W. I. sp. j. w S.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 16 czerwca 2021 r., Nr (...). (...) (...). (...)

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie, Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 28 grudnia 2023 r., XV II AmE 109/22

I.  odrzuca apelację powoda;

II.  uchyla zaskarżony wyrok, przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi okręgowemu i rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej.

Przemysław Feliga

Sygn. akt VII AGa 119/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 16 czerwca 2021 r. nr (...). (...) (...) Prezes Urzędu Regulacji Energetyki na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12 w związku z art. 56 ust. 2, ust 3 i ust 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2021 r., poz. 716, dalej jako p.e.) orzekł, że:

1.  (...) L. T., W. I. S.. j. z siedzibą w S., naruszył warunek 1, określający przedmiot i zakres działalności, koncesji na obrót paliwami ciekłymi z dnia 25 września 2002 r. Nr (...), w brzmieniu nadanym, decyzją z dnia 12 lipca 2019 r. Nr (...). (...)2. (...) (...), udzielonej powodowi na okres od dnia 25 września 2002 r. do dnia 31 grudnia 2030 r., w ten sposób, że dokonywał przetaczania paliw ciekłych niezgodnie z obowiązującymi przepisami;

2.  za działanie opisane w pkt 1 wymierzył (...) L. T., W. I. S.. j. z siedzibą w S. karę pieniężną w wysokości 50 000 zł.

(...) L. T., W. I. S.. j. z siedzibą w S. zaskarżył decyzję w całości i zarzucił jej naruszenie przepisów postępowania tj.:

1.  art. 6, art. 7, art. 77 § 1, art. 80 k.p.a., poprzez uznanie, że elastyczne przewody przeładunkowe do napełniania i opróżniania cystern będące ich stałym wyposażeniem nie spełniające wymogów rozporządzenia Ministra Transportu z dnia 20.09.2006 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakie powinny odpowiadać urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych (Dz. I. z 2015 r. poz. 34, dalej jako „ROZP.WTDT.”), mogą być wykorzystywane jedynie do opróżniania cystern;

2.  art..6, art. 7 k.p.a. w zw. z art. 37 ust 1 pkt 3 i 5 p.e., poprzez udzielenie koncesji w zakresie niemożliwym do realizacji bez naruszenia ROZP.WTDT, i tym samym celowe narażanie Przedsiębiorcy na odpowiedzialność z tytułu naruszenia warunku koncesji określającego jej zakres i podmiot;

3.  art. 6 i art. 7 k.p.a. poprzez nieprzedstawienie dokumentu wydanego przez Prezesa URE zabraniającego sposobu eksploatacji przez Przedsiębiorcę zbiornika magazynowego o pojemności 100 m ³ zlokalizowanego w J. N. (...) (...)-(...) J., mimo posiadanej od kilku lat wiedzy o metodzie wykorzystywania przedmiotowego zbiornika przez Przedsiębiorcę;

4.  art. 6, art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a., poprzez odnoszenie operacji przeładunku paliw ciekłych z wykorzystaniem zbiornika magazynowego o pojemności 100 m ^{( 3)} zlokalizowanego w J. N. (...), (...)-(...) J., do przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. z 2014 r. poz. 1853, dalej jako ROZP.STACJE.PALIW”), mimo iż przedmiotowy zbiornik nie należał do infrastruktury stacji paliw płynnych zlokalizowanej pod adresem J. N. (...), (...)-(...) J.;

5.  art. 6, art. 7, art. 77 § 1, art. 80 k.p.a. poprzez niewykazanie, że przeładunki będące przedmiotem sporu wywoływały lub mogły wywołać zagrożenie pożarowe oraz oddziaływały niekorzystnie na środowisko naturalne;

6.  art. 107 § 1 pkt 6 k.p.a. poprzez niewyjaśnienie powodów:

a.  kwestionowania możliwości wykorzystania elastycznych przewodów przeładunkowych będących stałym wyposażeniem cystern (nie spełniających norm przynależnych „urządzeniom NO”) do napełniania cystern drogowych z jednoczesną aprobatą ich wykorzystania do opróżniania cystern, mimo iż zarówno napełnianie i opróżnianie cystern może zgodnie z ROZP. WTDT. Odbywać się wyłącznie przy użyciu „urządzeń NO”,

b.  celowego narażania Przedsiębiorcy na odpowiedzialność z tytułu naruszenia warunku koncesji poprzez ustalenie zakresu koncesji w sposób uniemożliwiający jego realizację w zgodzie z ROPZP.WTDT.,

c.  przypuszczenia, że odbiorcy końcowi, których Przedsiębiorca zgodnie z udzieloną koncesją ma prawo zaopatrywać w paliwa ciekłe (benzyny silnikowe, oleje napędowe, oleje napędowe do celów grzewczych i lekkie oleje opałowe) przy wykorzystaniu cystern drogowych), posiadają instalację NO wymaganą do dokonywania opróżnienia cystern drogowych.

W związku z powyższym, powód wniósł o uchylenie decyzji w całości i umorzenie postępowania jako bezprzedmiotowego.

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, przesłanych Sądowi przy piśmie z dnia 6.06.2022 r., na okoliczność zasadności wymierzenia powodowi kary pieniężnej oraz o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem sądu okręgowego z 28 grudnia 2023 r., XVII AmE 109/22, sprawie z odwołania (...) L. T., W. I. S.. J. z siedzibą w S. przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki o wymierzenie kary pieniężnej na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 16 czerwca 2021 r. Nr (...). (...) (...) zmieniono zaskarżaną decyzję w ten sposób, że uchylono pkt 2 decyzji (I); zniesiono wzajemnie między stronami koszty postępowania (II).

Przedmiotowy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

(...) L. T., W. I. S.. j. z siedzibą w S. jest przedsiębiorcą wpisanym do krajowego rejestru sądowego. Przedmiotem przeważającej działalności przedsiębiorcy jest sprzedaż detaliczna paliw do pojazdów silnikowych na stacjach paliw.

Powód dokonywał obrotu paliwami ciekłymi od 2002r, w oparciu o koncesje z (...) Decyzją Prezesa URE z dnia 12 lipca 2019 r. Nr (...). (...)2. (...).(...), został ustalony jednolity tekst koncesji na obrót paliwami ciekłymi, udzielonej (...) L. T. W. I. S.. j. z siedzibą w S..

W powyższej decyzji (z dnia (...)r.) określono przedmiot i zakres oraz warunki prowadzenia działalności koncesjonowanej. Przedmiotem działalności objętej koncesją stanowiła działalność gospodarcza w zakresie obrotu paliwami ciekłymi takimi jak:

a.  benzyny silnikowe,

b.  oleje napędowe,

c.  gaz płynny (w tym konfekcjonowany gaz płynny w butlach)

- przy wykorzystaniu stacji paliw zlokalizowanej w S. przy ul. (...);

a.  konfekcjonowany gaz płynny

- przy wykorzystaniu pojazdów do przewozu konfekcjonowanego gazu płynnego w butlach;

oraz

a.  benzyny silnikowe,

b.  oleje napędowe,

c.  oleje napędowe (do celów grzewczych),

d.  lekkie oleje opałowe i pozostałe oleje napędowe

- przy wykorzystaniu środków transportu paliw ciekłych- cystern drogowych

W decyzji wskazano, że „ Koncesjonariusz może dokonywać załadunku i rozładunku zbiorników cystern drogowych oraz przetaczania paliw ciekłych pomiędzy zbiornikami cystern drogowych jedynie na terenach do tego przeznaczonych i przystosowanych zgodnie z obowiązującymi przepisami, przy wykorzystaniu urządzeń do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych, spełniających wymagania przepisów określających warunki, jakim urządzenia te powinny odpowiadać”.

a.  benzyny silnikowe,

b.  oleje napędowe,

c.  oleje napędowe (do celów grzewczych),

d.  lekkie oleje opałowe i pozostałe oleje napędowe

- na zasadzie pośrednictwa handlowego bez wykorzystania infrastruktury technicznej eksploatowanej przez Koncesjonariusza.

Powód w prowadzonej działalności koncesjonowanej wykorzystywał zbiornik o pojemności 100 m ^{( 3)} znajdujący się na stacji paliw w J. (...), gm. J., jako magazyn oleju napędowego grzewczego (...) ((...)). Zbiornik został wybudowany w 2002r, a powód opisywał sposób jego użytkowania we wnioskach o udzielnie lub zmianę koncesji. Zbiornik nie posiada urządzeń nalewczych, natomiast jest on wyposażony w przyłącze umożliwiające samotankowanie autocystern. Napełnianie zbiornika odbywa się grawitacyjnie z autocystern, a tankowanie odbywa się przy wykorzystaniu autocysterny, która jest wyposażona w układ umożliwiający samotankowanie. Zbiornik służył jedynie do napełniania cystern powoda prowadzących sprzedaż oleju opałowego odbiorcom końcowym. Zbiornik ten był wykorzystywany przez powoda w powyższy sposób od wielu lat, o czym Prezes URE miał wiedzę, gdyż powód wskazywał na ten zbiornik i jego przeznaczenie we wnioskach o udzielenie koncesji.

Powyższy zbiornik bezciśnieniowy, posiadał pozytywny wynik badania przez Urząd Dozoru Technicznego, co pozwoliło na otrzymanie zezwolenia na jego eksploatację. Zbiornik.

W obrębie stacji paliw w J. (...) teren jest utwardzony i wyposażony w niezbędne zabezpieczenia w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Dodatkowo, ww. stacja paliw jest wyposażona w separator ochrony środowiska w zakresie wprowadzania wód opadowych.

10 maja 2021 r. Prezes URE zawiadomił powoda o zakończeniu postępowania dowodowego w sprawie. Poinformował o możliwości złożenia ewentualnych uwag i wyjaśnień.

Powód, w odpowiedzi na powyższe zawiadomienie powtórzył w większości wcześniejsze stanowisko w sprawie i dodał, że „ zbiornik magazynowy nie znajduje się na bazie paliw, tylko na terenie stacji paliw nie stanowiąc jej infrastruktury”. Odwołujący podkreślił też, że ten sposób użytkowania zbiornika (od 2002 r.) był odpowiedni i nie budził zastrzeżeń i dodał, że przepisy w tym zakresie nie zmieniły się.

Przychód powoda z działalności koncesjonowanej w 2020 r. wyniósł (...)zł. Jednocześnie w tym samym roku powód osiągnął zysk netto w wysokości (...) zł.

Sąd okręgowy zważył, że zaskarżona decyzja co do zasady odpowiada prawu, niemniej jednak nie było zasadne nałożenia na powoda kary pieniężnej.

Zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 12 p.e. karze pieniężnej podlega ten, kto nie przestrzega obowiązków wynikających z koncesji. Naruszenie któregokolwiek z obowiązków mających swe źródło w koncesji jest już wystarczającą przesłanką do zastosowania przepisów z art. 56 ust. 1 pkt 12 p.e. i wymierzenia na tej podstawie kary pieniężnej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Koncesja udzielona powodowi przewidywała, że „ Koncesjonariusz może dokonywać załadunku i rozładunku zbiorników cystern drogowych oraz przetaczania paliw ciekłych pomiędzy zbiornikami cystern drogowych jedynie na terenach do tego przeznaczonych i przystosowanych zgodnie z obowiązującymi przepisami, przy wykorzystaniu urządzeń do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych, spełniających wymagania przepisów określających warunki, jakim urządzenia te powinny odpowiadać”.

Powód naruszał powyższy warunek koncesji, gdyż załadunek cystern drogowych, wykorzystywanych przez powoda do transportu oleju opałowego, ze zbiornika zlokalizowanego w J. odbywał się niezgodnie z przepisami określającymi warunki, jakim powinny odpowiadać urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych. W tym zakresie należy wskazać na treść przepisów Rozporządzenia Ministra Transportu z dnia 20 września 2006 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 34, dalej jako „rozporządzenie MT”), które określa m.in. warunki techniczne dozoru technicznego w zakresie projektowania, wytwarzania, eksploatacji, naprawy i modernizacji urządzeń do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych, ograniczonych z jednej strony zaworem odcinającym od instalacji technologicznej lub przesyłowej, a z drugiej elementem łączącym z napełnianym lub opróżnianym zbiornikiem transportowym, zwanych dalej „urządzeniami NO” (§ 1 ust 1 pkt 1 Rozporządzenia). Zdaniem sądu zbiornik wykorzystywany przez powoda do magazynowania oleju grzewczego jest właśnie takimi urządzeniem do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych, o jakim mowa w tym przepisie, gdyż służy również do napełniania i rozładowywania cystern transportujących olej grzewczy z tego zbiornika. Zatem, także na potrzeby przetaczania oleju grzewczego ze zbiornika magazynowego zlokalizowanego w J., również zbiornik magazynowy winien spełniać warunki techniczne do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych, o jakich mowa w powołanym rozporządzeniu.

Dla oceny czy zbiornik magazynowy wykorzystywany przez powoda spełniał te warunki, kluczowe jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz.U. z 2012 r. poz. 1468, dalej jako „Rozporządzenie RM”), które w § 1 pkt 5 rozstrzyga, że urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych (urządzenia NO) podlegają dozorowi technicznemu, sprawowanemu przez Transportowy Dozór Techniczny (dalej jako „TDT”). Zgodnie z art. 14 ust 1 ww. Rozporządzenia, urządzenia techniczne objęte dozorem technicznym (a więc także urządzenia NO) mogą być eksploatowane tylko na podstawie decyzji zezwalającej na ich eksploatację, wydanej przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego. Abstrahując na tym etapie, czy zbiornik magazynowy oleju opałowego, eksploatowany przez powoda, spełniał szczegółowe kryteria, jakim muszą odpowiadać urządzenia NO, z całą stanowczością należy stwierdzić, że zbiornik ten był eksploatowany bez zezwolenia w postaci decyzji zezwalającej na jego eksploatację jako urządzenia NO, wydanej przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego, a co było bezwzględnie konieczne. Przy czym uzyskanie takiego zezwolenia wymaga spełnienia szeregu kryteriów przez urządzenie NO. Rozporządzenie MT określa zasady odnoszące się m.in. do znakowania, dokumentacji technicznej i eksploatacji urządzeń NO. Powyższe wymagania są jednymi z fundamentalnych elementów, które są niezbędne do dopuszczenia urządzeń NO do użytkowania i ich późniejszej eksploatacji. Nadto, zgodnie z § 46 ust 1 rozporządzenia MT, w fazie projektowania urządzenia NO powinna być opracowana dokumentacja techniczna co najmniej w dwóch egzemplarzach przedkładanych TDT w celu jej uzgodnienia. Ponadto, § 47 ww. rozporządzenia zawiera wszelkie elementy, które powinna posiadać dokumentacja rejestracyjna urządzenia NO, która następnie jest przedkładana do TDT ( w fazie rejestracji urządzenia NO). Natomiast, w § 54 oraz w § 55 rozporządzenia MT wskazano, że badanie odbiorcze odbywa się po montażu na miejsce eksploatacji, co świadczy o tym, iż urządzenie NO nie może być urządzeniem technicznym eksploatowanym poza określonym miejscem jego posadowienia. Wskazać należy, że w § 47 ww. rozporządzenia jest mowa przede wszystkim o określonych strefach pracy urządzenia NO czy o strefach zagrożenia wybuchem. Zważywszy więc, że urządzenia NO powinny spełniać określone wymagania w zakresie warunków technicznych dozoru technicznego, określone w rozporządzeniu MT, a ich spełnienie winno mieć odzwierciedlenie w decyzji urzędu nadzoru dopuszczającej urządzenie do eksploatacji, nie sposób jest uznać, że zbiornik magazynowy powoda, który takiego zezwolenie nie posiadał jest urządzeniem technicznym spełniającym kryteria wymagane dla urządzenie NO.

Sąd okręgowy uznał, że nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem powoda, że samo tylko wyposażenie cysterny którą wykorzystywano do tankowania oleju ze zbiornika, dla której było wydane świadectwo jakości nr (...), spełniało kryteria wymagane rozporządzeniem dla napełniania i opróżniania zbiorników transportowych. Zdaniem Sądu, używane przez powoda przyłącze umożliwiające samotankowanie cystern nie jest kwalifikowane jako urządzenie NO. Jak już wcześniej wskazano, TDT bada dozór techniczny urządzeń. TDT w piśmie z dnia 6 kwietnia 2021 wskazało, iż „ pompa ssąco-tłoczna zamontowana na cysternie oraz jej dodatkowy osprzęt nie może stanowić elementu urządzenia NO, gdyż nie jest elementem tego urządzenia (stanowisko NO), a tylko elementem wyposażenia zbiornika transportowego” (k. 80-82 akt adm.). Nota bene powód także nie traktował wyposażenia cysterny jako urządzenia NO, gdyż w piśmie z dnia 20 maja 2021 r., przyznał, że nie dysponuje urządzeniem NO (k. 89 akt adm.). Posiadane przez powoda i wykorzystywane do transportu paliwa opałowego cysterny wraz z osprzętem mogły być więc napełniane wyłącznie na bazie paliw, a nie ze zbiornika magazynowego zlokalizowanego w J., gdyż zbiornik ten jako urządzenie NO nie posiadał stosowanej legalizacji dozoru technicznego.

Według sądu powód dokonując przeładunku paliw ciekłych (ze zbiornika do cysterny i z cysterny do zbiornika) wykonywał działalność niezgodnie z warunkiem koncesji, który stanowił, że koncesjonariusz może dokonywać załadunku i rozładunku zbiorników cystern drogowych oraz przetaczania paliw ciekłych między zbiornikami cystern drogowych jedynie na terenach do tego przeznaczonych i przystosowanych zgodnie z obowiązującymi przepisami, przy wykorzystaniu urządzeń do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych, spełniających wymagania przepisów, określających warunki, jakim te urządzenia powinny odpowiadać. Nie zgodzono się z powodem, że skoro cysterna spełniała wymogi techniczne dla cystern to mogła być traktowana jako urządzenia NO, a tym samym, że spełniony był warunek koncesji. W ocenie Sądu wymogi techniczne stawiane cysternom są niezależne od wymogów jakie muszą spełniać urządzenia NO. Cysterna nie jest urządzeniem NO, nawet jeśli posiada fabrycznie zamontowane urządzenia napełniające i opróżniające zbiornik. Przy czym cysterny wykorzystywane przez powoda nie posiadały także dopuszczenia do użytkowania cysterny jako urządzenia NO wydanego prze TDT, zaś uzyskanie takiego dopuszczenia jest jednym z podstawowych warunków formalnych, jakie musi spełniać urządzenia NO.

Sąd I instancji uznał, że bez znaczenia dla sprawy było także, czy przetaczanie paliwa przy pomocy elastycznych przewodów przeładunkowych, jak to czynił powód, naruszało czy też nie naruszało przepisów w zakresie ochrony przeciwpożarowej czy ochrony środowiska. Było to bowiem niewystarczające zabezpieczenie, skoro w świetle przepisów prawa przeładunek paliw mógł się odbywać wyłącznie przy wykorzystaniu urządzenia NO, którego powód nie posiadał.

W tym stanie rzeczy sąd okręgowy uznał, że powód swoim zachowaniem naruszył warunek 1 koncesji, gdyż dokonywał przetaczania paliw ciekłych niezgodnie z koncesją i obowiązującymi przepisami, pomimo, że koncesja wskazywała wyraźnie, iż może on dokonywać przetaczania paliw ciekłych zgodnie z obowiązującymi przepisami, przy wykorzystaniu urządzeń do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych, spełniających wymagania przepisów określających warunki, jakim urządzenia te powinny odpowiadać.

Według sądu okręgowego w sytuacji naruszenia przez powoda warunku koncesji, formalnie zachodziły podstawy do nałożenia na powoda kary pieniężnej za jej naruszenie, w oparciu o przepis art. 56 ust 1 pkt 12 p.e. Sąd I instancji doszedł do przekonania, że okoliczności sprawy nie pozwalają na nałożenie na powoda kary.

Według sądu okręgowego kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia w zakresie kary miał podniesiony przez powoda zarzut, że Prezes URE w dotychczasowej praktyce akceptował wykorzystywanie zbiornika magazynowego, w sposób jaki czynił to powód. W szczególności powód wskazywał w jaki sposób wykorzystuje zbiornik w każdym wniosku o udzielenie lub zmianę koncesji kierowanym do organu (począwszy od 2012r), a organ nie oczekiwał od powoda, aby zbiornik spełniał kryteria urządzenia NO, oraz aby powód posiadał stosowane zezwolenia na wykorzystywanie go w charakterze urządzenia NO. Jednocześnie przepisy Rozporządzenia w sprawie technicznych warunków jakim powinny odpowiadać urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych nie uległy zmianie od chwili ich wydania tj. od 2006r, podobnie jak przepisy rozporządzenia w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi nie uległy zmianie w tym zakresie od 2012r.

Sąd okręgowy stwierdził, że zatem oczywiste jest w sprawie, że organ pomimo, że przepisy nie uległy zmianie zmienił ich interpretację, uznając w odniesieniu do rzeczonego zbiornika, że powinien spełniać wymogi dla urządzeń NO. Jednocześnie jak wynika z treści pisma organu z 29 kwietnia 2019r (k.1 akt adm), to zmiana stanowiska Prezesa URE w tym zakresie była konsekwencją stanowiska Transportowego Dozoru Technicznego wyrażanego dopiero 17 grudnia 2018, przekazanego do widomości dyrektorów oddziałów terenowych URE dopiero 7 stycznia 2019r. W tym stanie rzeczy, zdaniem sądu I instancji nie można czynić zarzutu stronie powodowej, że korzystała z urządzenia w sposób, jaki organ regulacyjny akceptował przez wiele lat.

Zdaniem sądu okręgowego powyższe wskazuje, że nałożenie kary pieniężnej w takich okolicznościach faktycznych, czyni wymierzoną powodowi sankcję niesprawiedliwą.

Według sądu I instancji w orzecznictwie SN przyjmuje się, że możliwość nakładania kar pieniężnych za tzw. nowe praktyki, dotychczas niekwestionowane przez organ ochrony konkurencji może być dopuszczona w wyjątkowych tylko sytuacjach, ze względu na konieczność respektowania standardów konwencyjnych, szczególnie z uwagi na dyrektywę poszanowana zasady pewności prawa. Ponadto orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje także, że pewna praktyka po stronie Prezesa Urzędu może kreować po stronie przedsiębiorców prawnie uzasadnione oczekiwanie, co do zgodności ich zachowań z prawem, gdy organ nie kwestionuje legalności tych zachowań po przeprowadzeniu ich wstępnej weryfikacji (tak SN w sprawie III SK 53/14). W wyroku z 20 maja 2015 r., III SK 53/14 Sąd Najwyższy przyjął, że praktyka Prezesa Urzędu może kreować po stronie przedsiębiorców pewne prawnie uzasadnione oczekiwania, w szczególności zaś co do zgodności ich zachowań z prawem, gdy organ nie kwestionuje legalności tych zachowań po przeprowadzeniu ich wstępnej weryfikacji w ramach postępowania wyjaśniającego. Z kolei w wyroku z 21 kwietnia 2016 r., III SK 21/15 przyjęto, że zastosowanie się przez przedsiębiorcę do wykładni przepisów prawa konsumenckiego, przyjętej w dotychczasowej linii orzeczniczej Prezesa Urzędu, może stanowić okoliczność wyłączającą istnienie interesu publicznego w nałożeniu kary pieniężnej w przypadku zmiany wykładni prawa i praktyki jego stosowania przez organ ochrony konsumentów (w odniesieniu do zachowania przedsiębiorcy mającego miejsce przed taką zmianą). Jakkolwiek, powołane orzecznictwo odnosiło się do decyzji Prezesa UOKiK, niemniej jednak zdaniem sądu okręgowego ze względu na zbliżony charakter nadzoru organu regulacyjnego nad rynkiem energetycznym i charakter sankcji administracyjnych wymierzanych przez Prezesa URE i Prezesa UOKiK – możliwe jest odwołanie się do tego orzecznictwa w sprawie niniejszej. Zatem konieczne jest dokonanie przez sąd I instancji oceny (pomimo tego, że organ dysponuje dyskrecjonalną kompetencją do nakładania kar pieniężnych), czy nałożenie kary pieniężnej nie stanowi w danym stanie faktycznym nieproporcjonalnej reakcji organu na przypisane przedsiębiorcy naruszenie przepisów, czyli czy dokonany przez organ wybór konsekwencji prawnych jest celowy, słuszny, adekwatny do stwierdzonych naruszeń, a więc czy jest też sprawiedliwy.

W ocenie sądu I instancji w stanie faktycznym sprawy niniejszej mamy do czynienia z sytuacją, w której powód pozostawał w usprawiedliwionym błędzie co do prawa, co uzasadnia decyzję o nienakładaniu kary pieniężnej na przedsiębiorcę, który dopuścił się naruszenia obowiązku wynikającego z koncesji. Mianowicie powód pozostawał w błędnym przekonaniu co do prawidłowego wykorzystywania zbiornika na olej opałowy – w tym braku konieczności dokonywania badań zbiornika wymaganych dla urządzenia NO i uzyskania zezwolenia na jego eksploatację od TDT – na skutek działań podejmowanych przez organ wobec powoda, a zachowanie powoda w tym zakresie opierało się na przyjętej przez organ wykładni prawa, dokonywanej każdorazowo przy okazji wydawania powodowi koncesji lub jej zmiany, gdy powód informował organ o sposobie wykorzystania zbiornika, a Prezes URE to akceptował. Przy czym znane jest Sądowi z urzędu, że organ przy okazji zmiany koncesji żąda od koncesjonariuszy przedstawienia koniecznych aktualnych badań i certyfikatów w odniesieniu do wykorzystywanej infrastruktury. Zatem logiczne jest stanowisko powoda, że w sytuacji gdy organ wiedząc o sposobie korzystania ze zbiornika nie oczekiwał stosowanych certyfikatów wymaganych dla urządzeń NO – koncesjonariusz był uprawniony do takiej samej oceny wymogów prawnych dla zbiornika. Jednocześnie informacja zawarta w piśmie Prezesa URE 7 stycznia 2019r, skierowanym do oddziałów terenowych, potwierdza, że wcześniejsza ocena wymagań dla zbiorników magazynowych na paliwo była odmienna od przyjętej w zaskarżonej decyzji, i że dopiero wytyczne TDT z 17.12.2018 zmieniły tę ocenę.

W tym stanie rzeczy, w demokratycznym państwie prawa, kara pieniężna nie może być nałożone na powoda. Należy przy tym odnotować, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, z uwagi na to, że kary pieniężne nakładane na podstawie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (ale też przez regulatorów rynków, takich jak Prezes URE), stanowią jedną z form odpowiedzialności represyjnej, która ze względu na dolegliwość tych kar oraz ich funkcje, powinna być traktowana w sposób zbliżony do odpowiedzialności karnej –uzasadnione jest uwzględnienie w odniesieniu do instytucji nieuregulowanych w administracyjnym prawie represyjnym instytucji znanych standardowi karnemu (por. wyroki Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2011 r., III SK 44/10, OSNP 2012 nr 9-10, poz. 132 oraz z 12 lutego 2014 r., III SK 18/13, a w zakresie stopnia znikomej społecznej szkodliwości w sprawach regulacyjnych, por. wyrok z 15 października 2014 r., III SK 47/13). Jak wywodzi Sąd Najwyższy w wyroku 21 lutego 2018r w sprawie III SK 1/17 „ za dozwolone należy zatem uznać wyłączenie kompetencji Prezesa Urzędu do nakładania kar pieniężnych w przypadku dopuszczania się czynu zabronionego w usprawiedliwionej nieświadomości jego bezprawności, skoro błąd taki wyłącza winę sprawcy zachowania, z którym ustawodawca wiąże określone skutki o charakterze represyjnym (postanowienie Sądu Najwyższego 28 września 2006 r., I KZP 20/06, OSNKW 2006 nr 10, poz. 89).

Według sądu oceniając stan faktyczny sprawy nie można powodowi przypisać skutecznie zarzutu, że nie starał się w sposób należyty dostosować do obowiązujących regulacji dotyczących zbiorników magazynowych, skoro nawet sam regulator rynku energetycznego nie interpretował wymogów dla zbiorników magazynowych w sposób odmienny niż czynił to przedsiębiorca. Zatem w sytuacji, w której powód zgłaszał od wielu lat Prezesowi URE sposób w jaki wykorzystuje zbiornik, a organ to akceptował i nie prezentował w żadnym momencie odmiennej interpretacji wymogów stawianych zbiornikowi, to należy uznać, że powód mógł pozostawać w nieświadomości, że sposób korzystania ze zbiornika narusza warunek koncesji w zakresie opisanym wyżej. W tym stanie rzeczy nałożenie na powoda kary pieniężnej pozostawało w sprzeczności z zasadą demokratycznego państwa prawa. Przy czym dalsze wykorzystywanie przez powoda magazynu w sposób dotychczasowy, jako sprzeczne w analizowanymi regulacjami, a tym samym sprzeczne z warunkami koncesji, będzie musiało spotkać się z sankcją i kara pieniężna będzie mogła być nałożona, gdyż odpadnie usprawiedliwione po stronie powoda przekonania o działaniu zgodnym z prawem.

Co do zarzutów powoda naruszenia przepisów postępowania administracyjnego, to sąd I instancji podzielił pogląd, powszechnie wyrażany w orzecznictwie, iż postępowanie przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest postępowaniem kontradyktoryjnym. Wniesienie odwołania od decyzji Prezesa URE wszczyna postępowanie w pierwszej instancji, którego celem nie jest weryfikacja przeprowadzonego postępowania administracyjnego. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 20 września 2005 r., sygn. akt III SZP 2/05 „jurysdykcyjna funkcja Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie może sprowadzać się tylko do oceny legalności decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Sąd ten powinien dążyć do ustalenia okoliczności faktycznych sprawy, a następnie dokonać ich prawnej oceny w zakresie zasadności odwołania”. Wobec powyższego tego typu zarzuty są w ocenie sądu okręgowego są nieskuteczne.

W tym stanie rzeczy sąd I instancji uznał, że zaskarżona decyzja w zakresie pkt 1 odpowiada przepisom prawa, zaś odwołanie powódki zasługiwało na uwzględnienie, jedynie w zakresie pkt 2 decyzji. Z tego względu, na podstawie art. 479 ⁵³ § 2 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji.

O kosztach procesu rozstrzygnięto w oparciu o przepis art. 100 k.p.c.

Apelacją z 23 stycznia 2024 r. pozwany zaskarżył przedmiotowy wyrok w całości, zarzucając naruszenie art. 56 ust. 1 pkt 12 prawo energetyczne, art. 233 § 1 k.p.c., art. 479 ⁵³ § 2 k.p.c. na płaszczyznach wskazanych w apelacji, wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie odwołania, oraz zasądzenie kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych.

Apelacją z 21 stycznia 2024 r. powód zaskarżył przedmiotowy wyrok w całości, zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c. art. 7a § 1 k.p.a., art. 8 § 1 i 2 k.p.a., art. 9 k.p.a., art. 7 kp.a., art. 77 k.p.a. i art. 107 § 1 i 3 k.p.a., art. 328 § 2 k.p.c., § 1 pkt 5 oraz § 14 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1468), § 1 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Transportu z 20 września 2006 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych (Dz. U. z 2015 r., poz. 34),, błędy w ustaleniach faktycznych, na płaszczyznach wskazanych w apelacji, wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie odwołania w całości, oraz zasądzenie kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych.

Sąd apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda podlegała odrzuceniu.

Zgodnie z art. 373 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji odrzuca apelację spóźnioną, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również apelację, której braków strona nie usunęła w wyznaczonym terminie.

Odrzucenie apelacji nastąpiło z przyczyn jej niedopuszczalności z powodu jej wniesienia od orzeczenia nieistniejącego (brak substratu zaskarżenia).

W odwołaniu z 5 lipca 2021 r. powód zaskarżył decyzję organu regulacyjnego w całości (k. 20). Natomiast wyrokiem sądu okręgowego z 28 grudnia 2023 r. zmieniono zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uchylono punkt 2 decyzji. W sentencji wyroku brak jest rozstrzygnięcia co do jej punktu 1. W apelacji powód zaskarżył zaś punkt 1 wyroku sądu I instancji „w części, której sąd I instancji nie uchylił punkt 1 decyzji Prezesa URE) (sąd uchylił tylko punkt drugi decyzji Prezesa URE)”.

Według art. 479 ⁵³ k.p.c. sąd ochrony konkurencji i konsumentów oddala odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia (§ 1). W razie uwzględnienia odwołania, sąd ochrony konkurencji i konsumentów zaskarżoną decyzję albo uchyla, albo zmienia w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy (§ 2).

W literaturze – na tle analogicznie brzmiącego art. 479 ^31a k.p.c.- wskazuje się, że oddalenie odwołania następuje wyrokiem sądu ochrony konkurencji i konsumentów. Ma to miejsce wówczas, gdy nie ma podstaw do jego uwzględnienia – odwołanie oparto na podstawach, które nie mogą prowadzić do uchylenia bądź zmiany zaskarżonej decyzji (w całości lub w części) (tak S. Krześ, A. Sikorski, w: E. Marszałkowska-Krześ, I. Gil, Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego, Legalis, wydanie 35, art. 479 ^31a, Nb 6). Częściowe oddalenie odwołania powinno nastąpić także wówczas, gdy sąd ochrony konkurencji i konsumentów częściowo zmieni lub uchyli decyzję, ale nie uwzględnia w całości wniosków odwołania. Rozstrzygnięcie sądu powinno bowiem, co do zasady, obejmować cały zakres zaskarżonej decyzji. Innymi słowy, sąd powinien ustosunkować się również do tych elementów decyzji, które zostały zaskarżone, a których w wyroku nie zmienił, bądź nie uchylił. W przeciwnym razie odwołujący zostanie pozbawiony możliwości zaskarżenia niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, wyrażającego się w braku uwzględnienia wniosków odwołania w całości (M. Łochowski, w: T. Szanciło, Kodeks postępowania cywilnego, tom 1, 2023, wyd. 2, art. 479 ^31a, Nb 11).

Innymi słowy, sąd ochrony konkurencji i konsumentów zmieniając część decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na skutek wniesionego odwołania (art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c.), oddala je pozostałej części, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia (art. 479 ⁵³ § 2 k.p.c.).

W wyroku sądu okręgowego z 28 grudnia 2023 r. nie oddalono odwołania powoda w pozostałej części, tj. co do punktu 1 zaskarżonej decyzji.

Z art. 351 § 1 k.p.c. wynika, że strona może w ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia wyroku, a gdy doręczenie wyroku następuje z urzędu - od jego doręczenia, zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu.

Z akt sprawy wynika, że powód nie złożył wniosku o uzupełnienie wyroku. W związku z tym brak jest rozstrzygnięcia sądu ochrony konkurencji i konsumentów co do punktu 1 zaskarżonej decyzji, a apelacja podlega odrzuceniu w tej części, jako niedopuszczalna (art. 374 § 1 k.p.c.).

Sąd II instancji wskazuje, że odrzucenie apelacji powoda nie pogarsza jego sytuacji w procesie ze względu na uwzględnienie apelacji pozwanego. Sąd I instancji ponownie rozpoznając sprawę będzie badał sprawę w całości, także w zakresie, w jakim nie rozstrzygnął o niej w wyroku, który został uchylony (czyli co do punktu 1 zaskarżonej decyzji).

Apelacja pozwanego jest zasadna, w zakresie, w jakim prowadzi do uchylenia wyroku z powodu nierozpoznania istoty sprawy.

Ze stanowiska sądu I instancji wynika, że „w sytuacji naruszenia przez powoda warunku koncesji, formalnie zachodziły podstawy do nałożenia na powoda kary pieniężnej za jej naruszenie w oparciu o przepis art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy prawo energetyczne. Niemniej jednak sąd doszedł do przekonania, że okoliczności sprawy nie pozwalają na nałożenie na powoda kary”.

Zasadny jest zarzut naruszenia art. 479 ⁵³ § 2 k.p.c. w zw. z art. 56 ust. 1 ustawy prawo energetyczne co do punktu 1 zaskarżonego wyroku, w zakresie, w jakim uchylił on punkt 2 zaskarżonej decyzji o wymierzeniu kary pieniężnej. Uchylenie zaskarżonej decyzji w postępowaniu sądowym może nastąpić w razie stwierdzenia przez sąd istnienia przesłanek do umorzenia postępowania administracyjnego, gdyż sąd ochrony konkurencji i konsumentów nie jest władny do wydania takiego rozstrzygnięcia w trybie art. 105 § 1 k.p.a. w związku z ograniczeniem dopuszczalnych rozstrzygnięć do wymienionych wprost w treści komentowanego przepisu. Do uchylenia decyzji powinno dojść także w przypadku: 1) nieważności decyzji, 2) wydania decyzji pomimo braku podstawy prawnej (post. SN z 11.8.1999 r., I CKN 351/99), 3) skierowania decyzji do podmiotu niebędącego stroną, 4) gdy sprawa dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, 5) pozbawienia strony prawa do obrony w postępowaniu przed organem regulacyjnym (wyr. SN z 3.10.2013 r., III SK 67/12). Sąd I instancji nie stwierdził żadnej z tych przesłanek. W istocie, gdyby tak było to musiałby on uchylić całą decyzję, a nie jej część.

Łączne odczytanie art. 479 ⁵³ § 2 k.p.c. w zw. z art. 56 ust. 1 ustawy prawo energetyczne prowadzi do wniosku, że niedopuszczalne jest uchylenie decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki tylko w części dotyczącej nałożenia kary pieniężnej, o której stanowi drugi z wymienionych przepisów, ze względu na jego brzmienie ab initio „Karze pieniężnej podlega ten, kto (…)”. Stwierdziwszy zatem, że koncesjonariusz nie przestrzega obowiązków wynikających z koncesji (art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy prawo energetyczne), sąd ochrony konkurencji i konsumentów nie może uchylić zaskarżonej decyzji w części, w jakiej podlega on karze pieniężnej, z powodu konieczności zachowania spójności systemowej co do rozstrzygnięcia o zaskarżonej decyzji. Może natomiast tę decyzję zmienić obniżając wymierzoną karę pieniężną (art. 479 ⁵³ § 2 k.p.c.) i oddalić odwołanie w pozostałej części (art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c.) albo decyzję zmienić przez odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej (art. 479 ⁵³ § 2 k.p.c. w zw. z art. 56 ust. 6a ustawy prawo energetyczne). Nawet silne względy aksjologiczne nie stanowią podstawy do wydania konstrukcyjnie innego rozstrzygnięcia niż określone w powołanych przepisach.

Jedynie na marginesie należy wskazać, że u podstaw rozstrzygnięcia sądu I instancji mającego na względzie uchylenie zaskarżonej decyzji w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej legły względy, które nie wynikają z ustalonego przez ten sąd stanu faktycznego. Według sądu okręgowego „kluczowe dla rozstrzygnięcia sądu w zakresie kary miał podniesiony przez powoda zarzut, że Prezes URE w dotychczasowej praktyce akceptował wykorzystywanie zbiornika magazynowego, w sposób, jaki to czynił powód. W szczególności powód wskazywał, w jaki sposób wykorzystuje zbiornik w każdym wniosku o udzielenie lub zmianę koncesji kierowanym do organu (począwszy od 2012 r.), a organ nie oczekiwał od powoda, aby zbiornik spełniał kryteria NO, oraz aby powód posiadał stosowne zezwolenie na wykorzystywanie go w charakterze urządzenia NO”, przyjmując, że organ zmienił interpretację co do kwalifikacji zbiornika, mimo że przepisy regulujące tę kwestię nie zmieniły się od 2012 r. Tymczasem z ustaleń faktycznych zaskarżonego wyroku takie fakty oczywiście nie wynikają. Sąd okręgowy – zrekonstruował jedynie – że powód w odpowiedzi na zawiadomienie Prezesa URE z 10 maja 2021 r. podkreślił, że „ten sposób użytkowania zbiornika (od 2002 r.) był odpowiedni i nie budził zastrzeżeń, dodając, iż przepisy się nie zmieniły”. Ten fakt został zrekonstruowany na podstawie pisma powoda z 20 maja 2021 r. wraz z załącznikami (k. 88-93 akt administracyjnych). Abstrahując od tego, że z treści tego pisma nie wynika stanowisko jak przytoczone przez sąd I instancji, gdyż brzmi ono: „chcemy zaznaczyć, że nasz zbiornik magazynowy nie znajduje się na bazie paliw, jedynie znajduje się na terenie stacji paliw nie stanowiącej jej infrastruktury i nie wszystkie przepisy należy w tym wypadku stosować. Ponadto, jak wskazywałem we wcześniejszych pismach, taki sposób użytkowania zbiornika był właściwy od roku 2002 r. i nie budził zastrzeżeń a przepisy w tym zakresie się nie zmieniły”, to sąd okręgowy co do pierwszej tezy tego wywodu zajął stanowisko odmienne, stwierdzając naruszenie warunku koncesji. Z załączników do tego pisma wcale nie wynika jednak teza przytoczona przez powoda w zdaniu drugim. Do pisma zostało załączone świadectwo Dyrektora Transportowego Dozoru (...) nr (...)/ (...)/(...) – zatwierdzenia typu cysterny, oraz świadectwo jakości według wymagań (...) nr (...) co do węża kompozytowego (...) S. (...) + końcówki. W treści tych załączników brak jest w ogóle mowy o faktach przytoczonych przez sąd okręgowy.

W związku z tym sąd okręgowy – wobec tego, że nie rozstrzygnął o wymiarze kary pieniężnej – lecz z nieuzasadnionych przyczyn aksjologicznych wydał wyrok anulacyjny co do drugiego punktu zaskarżonej decyzji, to nie rozpoznał istoty sprawy, gdyż nie odniósł się w ogóle do wysokości wymierzonej kary pieniężnej.

Mając na uwadze powyższe sąd apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy – w ramach art. 386 § 6 k.p.c. – sąd I instancji weźmie pod rozwagę wyżej wymienione rozważania prawne i rozstrzygnie o całości odwołania skarżącego, a uwzględniwszy je w części, oddali je w części pozostałej, i rozstrzygnie o wymiarze kary pieniężnej, przy czym sąd apelacyjny nie antycypuje wysokości, o jaką kara pieniężna ma zostać ewentualnie obniżona, oraz czy sąd może odstąpić od jej wymierzenia.

Przemysław Feliga