Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej w składzie:

Przewodniczący: sędzia Przemysław Feliga

Protokolant: Jakub Pławczyk

po rozpoznaniu w dniu 24 września 2025 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa D. K. (1) i A. S. (1)

przeciwko (...) sp. z o.o. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 5 lipca 2023 r., sygn. akt XXVI GC 302/23

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej.

Sygn. akt VII AGa 268/24

UZASADNIENIE

7 lipca 2022 r. P. D. K. A. S. sp. j. w W. wytoczyła przeciwko (...) sp. z o.o. w W. powództwo o zapłatę 86 753, 31 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 24 057, 56 zł od 28 kwietnia 2022 r. oraz od 62 695, 75 zł od 8 czerwca 2022 r. – do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o jego oddalenie i zasądzenie kosztów procesu.

Wyrokiem sądu okręgowego z 5 lipca 2023 r., XXVI GC 302/23 oddalono powództwo i rozstrzygnięto o kosztach procesu.

Apelacją z 10 października 2023 r. powódka zaskarżyła przedmiotowy wyrok w całości, zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., art. 709 [16] k.c., art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 411 pkt 4 k.p.c., na płaszczyznach wskazanych w apelacji, wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa, ewentualnie jego uchylenie, oraz zasądzenie kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych.

Postanowieniem z 8 marca 2024 r., VII AGa 1311/23 sąd apelacyjny zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., a następnie postanowieniem wydanym w tym samym dniu na podstawie art. 180 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. podjął zawieszone postępowanie apelacyjne z udziałem D. K. (1) oraz A. S. (1) po stronie powodowej.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych.

Apelacja jest uzasadniona w stopniu, w jakim prowadzi do uchylenia zaskarżonego wyroku z powodu nierozpoznania istoty sprawy.

Zgodnie z art. 387 § 2 ¹ k.p.c. w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji: 1) wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia może ograniczyć się do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne ustalenia sądu pierwszej instancji, chyba że sąd drugiej instancji zmienił lub uzupełnił te ustalenia; jeżeli sąd drugiej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe lub odmiennie ocenił dowody przeprowadzone przed sądem pierwszej instancji, uzasadnienie powinno także zawierać ustalenie faktów, które sąd drugiej instancji uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej; 2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa powinno objąć ocenę poszczególnych zarzutów apelacyjnych, a poza tym może ograniczyć się do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne oceny sądu pierwszej instancji (postanowienia SN z 26 marca 2025 r., I CSK 3221/24, z 9 maja 2025 r., II CSKP 468/23, z 14 maja 2025 r., I CSK 4037/24,

Sąd apelacyjny podziela ustalenia faktyczne sądu I instancji w zakresie dotyczącym przedmiotu rozstrzygnięcia i przyjmuje je za własne, lecz nie akceptuje w znacznej części rozważań prawnych sądu okręgowego.

Na gruncie art. 386 § 4 k.p.c. przyjmuje się, że do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi m.in. gdy sąd pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę lub też nie uwzględnił (nie rozważył) wszystkich zarzutów dotyczących kwestii faktycznych czy prawnych rzutujących na zasadność roszczenia powoda, w tym zarzutu przedawnienia, czy też wysokości dochodzonego roszczenia (zob. wyrok SN z 17 marca 2023 r., II CSKP 764/22). Ponadto, nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu tego przepisu ma miejsce wtedy, gdy Sąd pierwszej instancji zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, błędnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna unicestwiająca roszczenie albo przesłanka wykluczająca jego skuteczne dochodzenie (zob. postanowienia SN z 23 września 1998 r., II CKN 897/97; z 12 lutego 2002 r. I CKN 486/00; z 19 czerwca 2013 r., I CSK 156/13; z 25 czerwca 2015 r., V CZ 35/15, z 7 kwietnia 2016 r., II CZ 6/16). Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi także w przypadku dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby poczynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej (zob. postanowienie SN z 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12: z 23 września 2016 r., II CZ 73/16; z 24 stycznia 2017 r., V CZ 92/16; z 22 lutego 2017 r., IV CZ 112/16; IV CZ 113/16 i IV CZ 114/16 oraz z 14 czerwca 2017 r., IV CZ 18/17 i IV CZ 25/17). Taka sytuacja niewątpliwie zachodzi w sprawie.

Sąd okręgowy nieprawidłowo uznał, że zaszła przesłanka materialnoprawna wykluczająca skuteczne dochodzenie roszczenia.

Powodowie żądają zapłaty na podstawie art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. nienależnego świadczenia po 43 376, 65 zł na rzecz każdego z nich jako różnicy między cenami wykupu dwóch samochodów określonymi w umowach szczegółowych a cenami ich wykupu uiszczonymi, z zastrzeżeniem zwrotu, na podstawie zawartych następczo umów sprzedaży.

Nie można zgodzić się z ogólnym poglądem sądu I instancji, że art. 709[16] k.c. w zw. z art. 709[18] k.c. wyłącza zastosowanie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c.

Według sądu okręgowego art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. nie znajduje w sprawie zastosowania z uwagi na to, że podstawą prawną żądania powództwa - odpowiednio sformułowanego - powinien być art. 709[16] k.c. wchodzący w grę na podstawie art. 709[18] k.c. do umów zawartych między stronami. Wobec tego, że powodowie takiego żądania nie zgłosili, a następczo zawarli umowy sprzedaży w wykonaniu umów szczegółowych, powództwo podlegało oddaleniu.

Ten pogląd nie zasługuje na aprobatę. Trafnie sąd I instancji wskazał, że do stosunku prawnego wiążącego strony znajdują odpowiednio zastosowanie przepisy o umowie leasingu (art. 709[18] k.c.). Jednak wadliwie uznano, że art. 709 [16] k.c. wyklucza możność dochodzenia powództwa o zapłatę opartego na art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c. Jest tak dlatego, że zgodnie z art. 709[16] k.c., jeżeli finansujący zobowiązał się, bez dodatkowego świadczenia, przenieść na korzystającego własność rzeczy po upływie oznaczonego w umowie czasu trwania leasingu, korzystający może żądać przeniesienia własności rzeczy w terminie miesiąca od upływu tego czasu, chyba że strony uzgodniły inny termin. Natomiast w umowach szczegółowych strony wyraźnie postawiły, że finansujący może przenieść na korzystającego własność samochodów, ale za dodatkowym świadczeniem. Według umów szczegółowych samochody miały zostać sprzedane po następujących cenach: V. (...) 90 527, 85 zł netto (111 349, 25 zł brutto) oraz V. (...) 35 041, 01 zł netto (43 100, 44 zł brutto). Przepis art. 709[16] k.c. nie obejmuje zaś przypadków, gdy finansujący jest zgodnie z umową leasingu zobowiązany do przeniesienia na korzystającego po upływie oznaczonego w umowie okresu trwania leasingu własności rzeczy za osobną odpłatnością. Takie postanowienie nie stanowi bowiem elementu umowy leasingu, ale osobną umowę, w pełni dopuszczalną, w której zobowiązaniu finansującego do przeniesienia własności rzeczy na korzystającego towarzyszy osobna odpłatność. (tak też wyrok SN z 20.1.2016 r., V CSK 294/15; A. Nawacki, w: W. Borysiak (K. Osajda, redaktor serii), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis, 2024, art. 709[16], Nb 7; M. Rzewuska, w: M. Załucki, Kodeks cywilny, Komentarz, Legalis, 2024, art. 709[16], Nb 6; W. Dubois, w: E. Gniewek, P. Machnikowski, Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis, art. 709[16], Nb 1; M. Pazdan, w: K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis, 2021, art. 709[16], Nb 3).

Wobec tego art. 709[16] k.c. nie może znaleźć odpowiedniego stosowania przez art. 709[18] k.c. do stosunków prawnych innych niż umowa leasingu, ponieważ nie ma żadnych racji celowościowych i aksjologicznych za przyjęciem, aby do innych umów niż umowa leasingu stosować ów przepis z „odpowiednią” zmianą polegającą na usunięciu przesłanki „bez dodatkowego świadczenia”. Wprawdzie w wykładni doktrynalnej przyjmuje się jednostkowo bez uzasadnienia, że art. 709[16] k.c. znajduje zastosowanie do umów leasingu per analogiam, w której osobna odpłatność za przeniesienie własności rzeczy ma charakter częściowy (zob. A. Nawacki, w: W. Borysiak (K. Osajda, redaktor serii), Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis, art. 709[16], Nb 8), lecz to zapatrywanie nie ma przełożenia na tę sprawę. Art. 709[18] k.c. stanowi bowiem, że do umowy, przez którą jedna strona zobowiązuje się oddać rzecz stanowiącą jej własność do używania albo do używania i pobierania pożytków drugiej stronie, a druga strona zobowiązuje się zapłacić właścicielowi rzeczy w umówionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej wartości rzeczy w chwili zawarcia tej umowy, stosuje się odpowiednio przepisy niniejszego tytułu. Innymi słowy, w świetle art. 709 [18] k.c. do umów innych niż umowa leasingu o cechach wskazanych w tym przepisie stosuje się „odpowiednio przepisy niniejszego tytułu”, tj. art. 709 [1] k.c. – 709 [18] k.c. Tytułu XVII[1] Umowa leasingu, a nie przepisy, które stosuje się do umów leasingu per analogiam.

Mając na uwadze powyższe sąd apelacyjny – na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. – uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy – na podstawie art. 386 § 6 k.p.c. – sąd okręgowy uwzględni wyżej powołane rozważania prawne i rozpozna sprawę w oparciu o podstawy prawne żądania powództwa wskazane przez powódkę, chyba że uzna, że zachodzi przypadek z art. 156 ¹ k.p.c. i art. 156 ² k.p.c. albo zmieni ustalenia faktyczne, które spowodują ich dezaktualizację.

Przemysław Feliga