Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 2 czerwca 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej

w składzie następującym:

Przewodniczący:sędzia Przemysław Feliga

po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2025 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko (...) Bank S.A. w W.

o zobowiązanie do złożenia oświadczeń i dokumentów

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 16 września 2019 r., sygn. akt XVI GC 932/18

postanawia:

na podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z następującymi pytaniami prawnymi:

„Czy w świetle art. 2, art. 19 ust. 1 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej w zw. z art. 47 Karty Praw Podstawowych sądem niezawisłym, bezstronnym i ustanowionym uprzednio na mocy ustaw)- G. zapewniającym skuteczną ochronę prawną jest sąd powszechny ostatniej instancji państwa członkowskiego (sąd apelacyjny), w którego składzie zasiadł jednoosobowo sędzia tego sądu („sędzia-dubler”), nieprawidłowo wyznaczony do rozpoznania sprawy w miejsce sędziego uprzednio wylosowanego przez generator liczb losowych, będący jednocześnie organem administracyjnym sądu (Przewodniczącym (...)), na podstawie zespołu jego decyzji pisemnych i faktycznych:

1.  podjętych z rażącym naruszeniem przepisów prawa krajowego o przydziale spraw oraz wyznaczaniu i zmianie składu sądu ze szkodą dla interesu publicznego i prywatnego stron, skutkujących przejęciem sprawy do rozpoznania w zamiarze uniemożliwienia udzielenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowiedzi na pytanie prawne zadane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 17 stycznia 2025 r., uzupełnione Addendum tego Sądu z 31 stycznia 2025 r., zarejestrowane w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej jako sprawa: „J. przeciwko Polsce, C-124/25”, a dotyczące pisemnej decyzji wydanej przez „sędziego-dublera” o wyznaczeniu składu sądu z rażącym naruszeniem przepisów prawa krajowego;

2.  z rażącym naruszeniem zasady niezmienności składu sądu prowadzącym do rozpoznania sprawy przez „sędziego-dublera” w miejsce sędziego wylosowanego przez generator liczb losowych i sędziego wyznaczonego do rozpoznania sprawy, w’ warunkach nieważności postępowania z powodu sprzeczności składu sądu z jego udziałem z przepisami prawa przy niezapewnieniu stronom skutecznej ochrony prawnej;

3.  na posiedzeniu niejawnym wyznaczonym celem rozpoznania sprawy przez sędziego wylosowanego przez generator liczb losowych w sytuacji, gdy nie mógł on z przyczyn obiektywnych zależnych od Prezesa Sądu i Przewodniczącego Wydziału przystąpić do jej rozpoznania, a okoliczności te znane były „sędziemu- dublerowi”;

4.  przy braku zgód i wniosków sędziego wylosowanego przez generator liczb losowych i sędziego wyznaczonego do rozpoznania sprawy na zasiadanie „sędziego-dublera” w składzie sądu oraz na zastąpienie przez „sędziego-dublera” w ich czynnościach;

5.  przy braku skutecznego środka odwoławczego w prawie krajowym przysługującemu sędziemu wylosowanemu przez generator liczb losowych do rozpoznania sprawy od faktycznej i pisemnej decyzji organu administracyjnego sądu będącego „sędzim-dublerem” dotyczącej przydziału sprawy oraz wyznaczeniu i składzie sądu w postaci:

a)  braku drogi sądowej zapewniającej sędziemu możliwość odwołania się od takich pisemnych i faktycznych decyzji do bezstronnego i niezawisłego sądu w postępowaniu spełniającym wymagania wynikające z art. 47 i art. 48 Karty Praw Podstawowych,

b)  braku skutecznego środka odwoławczego w zakresie zewnętrznego nadzoru administracyjnego Ministra Sprawiedliwości,

c)  braku skutecznego środka odwoławczego w zakresie wewnętrznego nadzoru administracyjnego Prezesa Sądu;

6.  przy uwzględnieniu pisemnej decyzji „sędziego-dublera”, działającego w charakterze organu administracyjnego sądu wkraczającej w dziedzinę, w której sędziowie są niezawiśli, przy braku poszanowania dla wykładni wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 14 listopada 2024 r. C-197/23, polegającej na wyłączeniu z akt sprawy VII AGa 461/19 materiału dowodowego z dokumentów dopuszczonych z mocy prawa, stanowiących podstawę faktyczną uzasadnienia pytania prawnego zadanego przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 17 stycznia 2025 r. (C-l24/25), a przez to ingerującego sprzecznie z prawem krajowym w przebieg postępowania dowodowego przed sądem ostatniej instancji.”

w razie odpowiedzi negatywnej:

„Czy art. 2, art. 19 ust. 1 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej w zw. z art. 47 Karty Praw Podstawowych i zasadę pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że sąd powszechny ostatniej instancji, będący sądem niezawisłym, bezstronnym i ustanowionym uprzednio na mocy ustawy oraz zapewniającym skuteczną ochronę prawną z pełnym poszanowaniem dla prawa Unii Europejskiej, może w celu realizacji podstawowych zasad tego prawa pominąć prawomocne orzeczenie tego sądu wydane przez „sędziego-dublera” w warunkach opisanych w punktach 1-6.”

Przemysław Feliga

Sędzia

Sądu Apelacyjnego w Warszawie

Sygn. akt VII AGa 461/19

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Apelacyjnego z 2 czerwca 2025 r., VII AGa 461/19

I.  Sąd odsyłający:

Sądem odsyłającym jest: Sąd Apelacyjny w Warszawie, VII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej

Skład orzekający sądu: sędzia sądu apelacyjnego Przemysław Feliga

Adres sądu odsyłającego: ul. (...) budynek D, (...)-(...) W.

Nr (...)

Adres poczty elektronicznej: (...)

II.  Strony postępowania

Strona powodowa:

Powódka: M. K.

Pełnomocnik powódki: radca prawny W. P.

Adres do doręczeń pełnomocnika powódki: Kancelaria Radcy Prawnego, ul. (...) lokal nr (...), (...)-(...) W.

Adres poczty elektronicznej: (...)

Strona pozwana:

Pozwana: (...) Bank (...) S.A.

Pełnomocnicy pozwanej: adwokaci: P. P., M. O. oraz adwokatka Z. C.,

Adres do doręczeń dla pełnomocnika powódki: D. Z. (...) (...) 1,(...) (...)-(...) W.

Adres poczty elektronicznej: (...)

III.  Przedmiot sporu

1.  Pozwem z 15 czerwca 2016 r. powódka wniosła o zobowiązanie pozwanego do złożenia jej w terminie 30 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia oświadczeń i dokumentów, szczegółowo wymienionych w pozwie, na podstawie art. 761 § 1 i § 2 kodeksu cywilnego.

Wartość przedmiotu zaskarżenia 3 623 974 zł.

2.  Pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

3.  Wyrokiem z 6 marca 2019 r. (sygn. akt XX GC 509/18) sąd okręgowy oddalił powództwo.

4.  Apelacją z 17 kwietnia 2019 r. powódka zaskarżyła wyrok w całości zarzucając, m.in. naruszenie art. 761 ⁵ § 1 k.c. w zw. z art. 12 ust. 1 dyrektywy 86/653/EWG w zw. z art. 288 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wnosząc również o rozstrzygnięcie kwestii prawnej w brzmieniu: czy zgodna z treścią i celem art. 12 ust. 1 Dyrektywy nr 86/653/EWG byłaby taka wykładnia powołanego przepisu, z której wynikałoby, że uregulowane w tym przepisie prawo agenta do otrzymania od dającego zlecenie oświadczenia o rozliczeniu należnej agentowi prowizji ma charakter niezaskarżalny, tj. że przedstawiciel handlowy (agent) nie może dochodzić wykonania tego prawa w drodze powództwa?

5.  W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

6.  Sędzia poinformował strony, że wziął udział w procedurze nominacyjnej na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa, ukształtowanej na podstawie ustawy z 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3).

7.  Strony nie zgłosiły zastrzeżenia do składu sądu w związku z wyżej wymienionymi okolicznościami.

8.  Postanowieniem z 17 stycznia 2025 r., uzupełnionym Addendum z 31 stycznia 2025 r., Sąd Apelacyjny w Warszawie zadał do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytania prejudycjalne (C-124/25, J. przeciwko Polsce).

9.  Postanowieniem z 17 stycznia 2025 r. zawieszono postępowanie z uwagi na zadane pytanie prejudycjalne.

10.  Pismem z 17 marca 2025 r. powódka cofnęła pozew, zrzekła się roszczenia i wniosła o umorzenie postepowania.

11.  Postanowieniem z 11 kwietnia 2025 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie (z udziałem „sędziego-dublera”1) wydał postanowienie o podjęciu zawieszonego postępowania i jego umorzeniu.

IV.  Ramy prawne

Prawo Unii

Traktat o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana) z 7 czerwca 2016 r. (Dz.Urz.UE.C Nr 202, str. 47, dalej jako: „TUE”), stanowi:

12.  w art. 2:

„Unia [Europejska] opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne państwom członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn.”

13.  w art. 19 ust. 1 akapit drugi:

„Państwa członkowskie ustanawiają środki niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej w dziedzinach objętych prawem Unii.”

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej z 7 czerwca 2016 r. (Dz.Urz.UE.C Nr 202, str. 389, dalej jako: „Karta:), stanowi:

14.  w art. 47:

„Prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu Każdy, kogo prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, zgodnie z warunkami przewidzianymi w niniejszym artykule.

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy […].”

15.  w art. 51:

„ust. 1. Postanowienia niniejszej Karty mają zastosowanie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii przy poszanowaniu zasady pomocniczości oraz do Państw Członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Szanują one zatem prawa, przestrzegają zasad i popierają ich stosowanie zgodnie ze swymi odpowiednimi uprawnieniami i w poszanowaniu granic kompetencji Unii powierzonych jej w Traktatach.

ust. 2. Niniejsza Karta nie rozszerza zakresu zastosowania prawa Unii poza kompetencje Unii, nie ustanawia nowych kompetencji ani zadań Unii, ani też nie zmienia kompetencji i zadań określonych w Traktatach.”

Dyrektywa Rady z 18 grudnia 1986 r. w sprawie koordynacji ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do przedstawicieli handlowych działających na własny rachunek nr (...) (Dz.U. L 382 z 31/12/1986, p. 17–21, dalej jako: dyrektywa nr 86/653/EWG), stanowi:

16.  w art. 6:

„ust. 1 W razie braku odpowiedniej umowy między stronami oraz bez uszczerbku dla zastosowania obligatoryjnych przepisów Państw Członkowskich o poziomie wynagrodzenia przedstawicielowi handlowemu należy się wynagrodzenie przyjęte zwyczajowo w miejscu, w którym prowadzi on swoją działalność, odnośnie do pośredniczenia w obrocie towarów, będących przedmiotem umowy agencyjnej. W przypadku braku takiej zwyczajowej praktyki przedstawicielowi handlowemu należy się stosowne wynagrodzenie, z uwzględnieniem wszystkich elementów danej transakcji.

Ust. 2 Każdą część wynagrodzenia, zmieniającą się w zależności od liczby lub wartości transakcji handlowych, uznaje się w rozumieniu niniejszej dyrektywy za prowizję

Ust. 3 przepisy art. 7–12 nie mają zastosowania, jeżeli przedstawiciel handlowy nie jest wynagradzany w całości lub częściowo w formie prowizji.”

17.  w art. 12:

„Ust. 1 Zleceniodawca przedkłada swojemu przedstawicielowi handlowemu zestawienie należnych prowizji, nie później niż w ostatnim dniu miesiąca następującego po kwartale, w którym prowizje stały się wymagalne. Zestawienie określa składniki istotne dla obliczenia kwoty prowizji.

Ust. 2 Przedstawiciel handlowy ma prawo żądać udostępnienia mu wszelkich informacji, w szczególności wyciągu z ksiąg rachunkowych, którymi dysponuje zleceniodawca oraz które są mu potrzebne w celu zweryfikowania kwoty należnej mu prowizji.

Ust. 3 Nie są dozwolone umowy, które zawierają odstępstwa od przepisów ust. 1 i 2 ze szkodą dla przedstawiciela handlowego.”

Prawo polskie

Kodeks postępowania cywilnego

Ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2024 r., poz. 1568, zwana dalej: „Kodeksem postępowania cywilnego”), stanowi:

18.  w art. 49 § 1:

„Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 48, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie”.

19.  w art. 51:

„Sędzia zawiadamia sąd o zachodzącej podstawie swojego wyłączenia”.

20.  w art. 108 § 1:

„Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji”.

21.  w art. 108 ¹:

„Jeżeli w toku postępowania sąd nie orzekł o obowiązku poniesienia kosztów sądowych lub orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej z tego tytułu, postanowienie w tym przedmiocie wydaje sąd, przed którym sprawa toczyła się w pierwszej instancji”.

22.  w art. 177 § 1 pkt 3 ¹:

„Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu […]: jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.”

23.  w art. 179:

„§ 2. We wszystkich innych wypadkach zawieszenia żadne terminy nie biegną i zaczynają biec dopiero od początku z chwilą podjęcia postępowania. Terminy sądowe należy w miarę potrzeby wyznaczać na nowo.

§ 3. Podczas zawieszenia sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo zabezpieczenie powództwa lub dowodu. Czynności podejmowane przez strony, a niedotyczące tych przedmiotów, wywołują skutki dopiero z chwilą podjęcia postępowania”.

24.  w art. 180 § 1:

„Sąd postanowi podjąć postępowanie z urzędu, gdy ustanie przyczyna zawieszenia, w szczególności […].”

25.  w art. 203:

„§ 1. Pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku.

§ 2. […] Na żądanie pozwanego powód zwraca mu koszty, jeżeli sąd już przedtem nie orzekł prawomocnie o obowiązku ich uiszczenia przez pozwanego.

§ 3. W razie cofnięcia pozwu poza rozprawą przewodniczący odwołuje wyznaczoną rozprawę i o cofnięciu zawiadamia pozwanego, który może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów […]

§ 4. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.”

26.  w art. 355:

„Sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne”.

27.  w art. 367 ¹ § 1 pkt 1:

„Sąd rozpoznaje sprawę w składzie jednego sędziego z wyjątkiem spraw o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia choćby w jednej z wniesionych apelacji przekracza milion złotych […].”

28.  w art. 379 pkt 4:

„Nieważność postępowania zachodzi: […] jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy.”

29.  w art. 386 § 2:

„W razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd drugiej instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.”

30.  w art. 398 ¹ § 1:

„Od wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie strona, Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka może wnieść skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”.

31.  w art. 398 ¹³ § 1:

„Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania.”

Kodeks cywilny

Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz. U. z 2024, poz. 1061, zwana dalej: „Kodeksem cywilnym”) stanowi:

32.  w art. 758:

„§ 1. Przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu.

§ 2. Do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie oraz do odbierania dla niego oświadczeń agent jest uprawniony tylko wtedy, gdy ma do tego umocowanie.”

33.  w art. 761 ⁵:

„§ 1. Dający zlecenie obowiązany jest złożyć agentowi oświadczenie zawierające dane o należnej mu prowizji nie później niż w ostatnim dniu miesiąca następującego po kwartale, w którym agent nabył prawo do prowizji. Oświadczenie to powinno wskazywać wszystkie dane stanowiące podstawę do obliczenia wysokości należnej prowizji. Postanowienie umowy agencyjnej mniej korzystne dla agenta jest nieważne.

§ 2. Agent może domagać się udostępnienia informacji potrzebnych do ustalenia, czy wysokość należnej mu prowizji została prawidłowo obliczona, w szczególności może domagać się wyciągów z ksiąg handlowych dającego zlecenie albo żądać, aby wgląd i wyciąg z tych ksiąg został zapewniony biegłemu rewidentowi wybranemu przez strony. Postanowienie umowy agencyjnej mniej korzystne dla agenta jest nieważne.

§ 3. W razie nieudostępnienia agentowi informacji, o których mowa w § 2, agent może domagać się ich udostępnienia w drodze powództwa wytoczonego w okresie sześciu miesięcy od dnia zgłoszenia żądania dającemu zlecenie.

§ 4. W razie nieosiągnięcia przez strony porozumienia co do wyboru biegłego rewidenta, o którym mowa w § 2, agent może domagać się, w drodze powództwa wytoczonego w okresie sześciu miesięcy od dnia zgłoszenia żądania dającemu zlecenie, dokonania wglądu i wyciągu z ksiąg przez biegłego wskazanego przez sąd.”

Prawo o ustroju sądów powszechnych

Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2024 r., poz. 334, zwana dalej: „Prawo o ustroju sądów powszechnych”) stanowi:

34.  w art. 9b:

„Czynności z zakresu nadzoru administracyjnego nie mogą wkraczać w dziedzinę, w której sędziowie i asesorzy sądowi są niezawiśli.”

35.  w art. 37 § 3:

„Prezes sądu uchyla czynności administracyjne niezgodne z prawem, naruszające sprawność postępowania sądowego lub z innych przyczyn niecelowe.”

36.  w art. 37b § 1 pkt 3:

„Prezes sądu, w ramach wewnętrznego nadzoru administracyjnego, w szczególności: bada prawidłowość przydzielania sędziom, asesorom sądowym i referendarzom sądowym spraw oraz równomiernego obciążenia ich pracą.”

37.  w art. 45:

„§ 1. Sędziego lub asesora sądowego w jego czynnościach może zastąpić sędzia lub asesor sądowy tego samego sądu, a także sędzia delegowany na podstawie art. 77 § 1 albo 8.

§ 2. Zastąpienie, o którym mowa w § 1, może nastąpić na podstawie zarządzenia przewodniczącego wydziału lub prezesa sądu, wydanego na wniosek sędziego lub asesora sądowego albo z urzędu, w celu zapewnienia sprawności postępowania.”

38.  w art. 47a:

„§ 1. Sprawy są przydzielane sędziom i asesorom sądowym losowo, w ramach poszczególnych kategorii spraw, chyba że sprawa podlega przydziałowi sędziemu pełniącemu dyżur.”

39.  w art. 47b:

„§ 1. Zmiana składu sądu może nastąpić tylko w przypadku niemożności rozpoznania sprawy w dotychczasowym składzie albo długotrwałej przeszkody w rozpoznaniu sprawy w dotychczasowym składzie. Przepis art. 47a stosuje się odpowiednio.

§ 2. Jeżeli konieczne jest podjęcie czynności w sprawie, w szczególności gdy wynika to z odrębnych przepisów lub przemawia za tym wzgląd na sprawność postępowania, a skład sądu, któremu została przydzielona sprawa, nie może jej podjąć, czynność ta jest podejmowana przez skład sądu wyznaczony zgodnie z planem zastępstw, a jeżeli czynność nie jest objęta planem zastępstw, przez skład sądu wyznaczony zgodnie z art. 47a.”

Ustawa z 20 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r., poz. 190, dalej jako: „ustawa z 20 grudnia 2019 r.”)

40.  Ustawą z 20 grudnia 2019 r. dodano § 4 do art. 55 Prawa o ustroju sądów powszechnych w brzmieniu:

„Sędzia może orzekać we wszystkich sprawach w swoim miejscu służbowym, a w innych sądach w przypadkach określonych w ustawie (jurysdykcja sędziego). Przepisy o przydziale spraw oraz wyznaczaniu i zmianie składu sądu nie ograniczają jurysdykcji sędziego i nie mogą być podstawą stwierdzenia sprzeczności składu sądu z przepisami prawa, nienależytego obsadzenia sądu lub udziału osoby nieuprawnionej lub niezdolnej do orzekania w wydaniu orzeczenia.”

41.  Ustawa z 20 grudnia 2019 r. zawiera przepis międzyczasowy art. 8 w brzmieniu:

„Przepis art. 55 § 4 ustawy zmienianej w art. 1 stosuje się także do spraw wszczętych lub zakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.”

Regulamin urzędowania sądów powszechnych

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 23 grudnia 2015 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. z 2024 r. poz. 867) (zwane dalej „Regulaminem urzędowania sądów powszechnych”), stanowi:

42.  w § 2 pkt 16):

„SLPS - system teleinformatyczny służący do losowego przydziału spraw i zadań sądu, działający w oparciu o generator liczb losowych (System Losowego Przydziału Spraw).”

43.  w § 43 ust. 1:

„Sprawy są przydzielane referentom (sędziom i asesorom sądowym) losowo, zgodnie z ustalonym podziałem czynności, przez narzędzie informatyczne działające w oparciu o generator liczb losowych, oddzielnie dla każdego repertorium, wykazu lub innego urządzenia ewidencyjnego, chyba że przepisy niniejszego rozporządzenia przewidują inne zasady przydziału. […].”

44.  w § 69:

„1. Plan zastępstw określa zastępców (sędziów, asesorów sądowych i ławników) na każdy dzień roboczy.

2. Plan dyżurów określa sędziów pełniących dyżur na każdy dzień.

3. Plany zastępstw i dyżurów określają liczbę zastępców i pełniących dyżur w danym okresie, wydziały lub rodzaje spraw przypisane zastępcom i pełniącym dyżur oraz kolejność podejmowania czynności w zastępstwie i przydziału spraw pełniącym dyżur w przypadku większej liczby zastępców i pełniących dyżur […]

6. W przypadku niemożności podjęcia czynności przez zastępców lub pełniących dyżur przewodniczący wydziału wyznacza sędziego wykonującego obowiązki zastępcy lub pełniącego dyżur. Jeżeli zachodzi potrzeba wyznaczenia sędziego z innego wydziału, czynności w tym zakresie podejmuje prezes sądu.”

45.  w § 70:

„1. W razie nieobecności referenta na posiedzeniu przewodniczący wydziału zarządza odwołanie posiedzenia, jeżeli jest możliwe zawiadomienie osób uczestniczących, chyba że sprawność postępowania w sposób oczywisty wymaga odbycia posiedzenia.

2. Sprawę, w której posiedzenie nie zostało odwołane, rozpoznaje zastępca wyznaczony w planie zastępstw na dany dzień. Jeżeli nie było możliwe należyte przygotowanie się zastępcy do sprawy lub rozpoznanie przez niego sprawy wymagałoby powtórzenia znacznej części postępowania, przewodniczący wydziału zarządza odwołanie posiedzenia. Na wokandzie zamieszcza się informację o odwołaniu posiedzenia i przyczynie odwołania oraz, jeżeli to możliwe, także o nowym terminie posiedzenia.

3. Zastępca jest uprawniony do przydzielenia sobie sprawy rozpoznawanej na podstawie ust. 2. W takim przypadku SLPS przydzieli zastępcy o jedną sprawę mniej w tej samej kategorii”;

46.  w § 71:

„1. Czynności niewymagające odbycia posiedzenia, o którym zawiadamia się strony lub uczestników postępowania, są podejmowane przez zastępcę, jeżeli ustawowy termin podjęcia czynności upływa przed przewidywanym końcem nieobecności sędziego. Przewodniczący wydziału może zarządzić podjęcie czynności przez zastępcę także w innych przypadkach, jeśli wymaga tego sprawność postępowania, w tym rozpoznanie wniosku o zabezpieczenie wymagającego rozpoznania przed upływem ustawowego terminu.

2. Czynności, o których mowa w ust. 1, podejmuje sędzia pełniący zastępstwo w dniu następnym po dniu wpływu pisma. Jeżeli przewodniczący wydziału uzna, że należy przystąpić do rozpoznawania wniosku w dniu jego wpływu, wskazuje sędziego pełniącego zastępstwo w tym dniu.

3. Jeśli sprawa może zostać zakończona bez wyznaczenia posiedzenia, o którym zawiadamia się strony, przepis § 70 ust. 3 stosuje się odpowiednio.

4. W sprawach rozpoznawanych w składzie wieloosobowym czynności za nieobecnego referenta podejmuje w pierwszej kolejności inny sędzia będący członkiem składu”.

47.  w § 73:

„ust. 1 Sędziemu pełniącemu dyżur są przydzielane sprawy i zadania sądu, co do których ustawa wymaga ich rozpoznania lub wykonania w ciągu 72 godzin […].

ust. 2. O przydzieleniu sprawy pełniącemu dyżur rozstrzyga godzina jej wpływu. Plan dyżurów określa godzinę, po której sprawa podlega rozpoznaniu przez pełniących dyżur w okresie następnym.

[…]

ust. 4. Pełniący dyżur są także zastępcami w zakresie spraw i zadań, o których mowa w ust. 1”.

48.  w § 84:

„1. Do zakresu czynności przewodniczącego posiedzenia lub rozprawy należy w szczególności:

2) wyznaczanie terminów w poszczególnych sprawach;

2. Czynności wymienione w ust. 1 pkt 1 i 2 w sprawach drugoinstancyjnych należą do przewodniczącego posiedzenia lub przewodniczącego wydziału […].”

Kodeks pracy

Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r., poz. 1465 ze zm., dalej jako: „Kodeks pracy”), stanowi:

49.  w § 229:

„§ 2. […] W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

§ 3. Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy […].

§ 4. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

§ 4a. Wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę […].”

V.  Właściwość Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i dopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym przez sąd odsyłający

50.  Ocena składu orzekającego z udziałem „sędziego-dublera”, który wydał postanowienie o umorzeniu postępowania z 11 kwietnia 2025 r., wchodzi w zakres Prawa Unii Europejskiej i zasad tego prawa.

51.  Art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE dotyczy „dziedzin objętych prawem Unii” niezależnie od tego, w jakiej sytuacji państwa członkowskie stosują to prawo w rozumieniu art. 51 ust. 1 Karty (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako: „TSUE” z 26 marca 2020 r., Miasto Ł. i Prokurator Generalny, C‑558/18 i C‑563/18, pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo). Znajduje on zatem zastosowanie w stosunku do każdego organu krajowego, który może rozstrzygać jako sąd kwestie dotyczące stosowania lub wykładni prawa Unii, a więc wchodzące w zakres dziedzin objętych tym prawem (wyrok TSUE z 26 marca 2020 r., Miasto Ł. i Prokurator Generalny, C‑558/18 i C‑563/18, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

52.  Sąd apelacyjny, jako ostatniej instancji w strukturze sądownictwa powszechnego, jest nie tylko upoważniony do wykładni prawa Unii Europejskiej w zakresie dziedzin objętych tym prawem, lecz zobowiązany do takich działań, i poszanowania dla zasad tego prawa.

53.  Art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE konkretyzuje zasadę państwa prawnego wyrażoną w art. 2 TUE, powierzając sądom państw członkowskich Trybunałowi zadanie zapewnienia pełnego stosowania prawa Unii Europejskiej we wszystkich państwach członkowskich, jak również ochrony sądowej praw, jakie jednostki wywodzą z tego prawa (wyrok TSUE z 22 lutego 2022 r., RS (Skutki wyroków sądu konstytucyjnego), C‑430/21, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo).

54.  W związku z tym wykładni art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE należy dokonać w świetle art. 2 TUE.

55.  Postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 17 stycznia 2025 r. VII AGa 461/19 (sygn. C-124/25, J. przeciwko Polsce) zadano pytania prejudycjalne, celem ustalenia, czy sąd krajowy spełnia wymogi wynikające z prawa do skutecznej ochrony prawnej, aby rozpoznać sprawę stron zachowując przymioty bezstronności i niezawisłości w związku z pisemnymi decyzjami organu administracyjnego sądu (Przewodniczącego Wydziału).

56.  Wydanie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie VII AGa 461/19 może nastąpić wyłącznie w składzie spełniającym wymogi określone w punkcie 53.

57.  Strona nie wniosła o podjęcie zawieszonego postępowania wskutek wydania postanowienia, o którym stanowi pkt 53. Liczyła zatem na rozstrzygnięcie przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej kwestii prawnej objętej pytaniami prawnymi celem zakończenia postępowania przed sądem krajowym w składzie zgodnym z prawem i zasadami Unii Europejskiej.

58.  Postanowieniem z 11 kwietnia 2025 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie, w składzie z udziałem „sędziego-dublera”, będącego jednocześnie Przewodniczącym Wydziału, wyznaczonym do rozpoznania sprawy z rażącym naruszeniem przepisów prawa krajowego przejął faktycznie sprawę VII AGa 461/19, podjął postępowanie zawieszone z powodu wystąpienia do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i umorzył postępowanie w celu uniemożliwienia rozpoznania przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytania prawnego Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 17 stycznia 2025 r. (C-124/25, J. przeciwko Polsce).

59.  „Sędzia-dubler” (będący jednocześnie Przewodniczącym Wydziału i organem administracyjnym sądu), przejął faktycznie sprawę VII AGa 461/19, bez wydania zarządzenia, o którym stanowi § 70 ust. 3 regulaminu urzędowania sądów powszechnych (zob. pkt 45). Oznacza to, że sędzia referent (wylosowany przez generator liczb losowych), zasiadający w składzie sądu krajowego zadający niniejsze pytanie prawne, jest zatem upoważniony do podejmowania wszelkich dalszych czynności faktycznych i procesowych po wydaniu postanowienia z 11 kwietnia 2025 r. zmierzających do rozpoznania sprawy VII AGa 461/19 w składzie orzekającym zgodnie z prawem krajowym i Unii Europejskiej.

60.  W sprawie znajduje także zastosowanie art. 47 Karty.

61.  Spór w postępowaniu głównym w zakresie dotyczącym umorzenia postępowania z powodu cofnięcia pozwu i zrzeczenia się roszczenia pozostaje w ścisłym związku ze stosowaniem prawa Unii w rozumieniu art. 51 ust. 1 Karty i wchodzi w zakres Prawa Unii Europejskiej (wyrok TSUE z 19 listopada 2019 r., A.K. i in. (Niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego), C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18, pkt 78 i przytoczone tam orzecznictwo).

62.  W sprawie VII AGa 461/19 sąd krajowy II instancji wydając postanowienie o umorzeniu postępowania powinien rozstrzygać o zgodności z prawem krajowym cofnięcia pozwu i zrzeczenia się roszczenia, lecz z uwzględnieniem zarzutu powódki co do art. 761 ⁵ § 1 k.c. w zw. z art. 12 ust. 1 dyrektywy 86/653/EWG w zw. z art. 288 TFUE i kwestii prawnej w brzmieniu: czy zgodna z treścią i celem art. 12 ust. 1 Dyrektywy nr 86/653/EWG byłaby taka wykładnia powołanego przepisu, z której wynikałoby, że uregulowane w tym przepisie prawo agenta do otrzymania od dającego zlecenie oświadczenia o rozliczeniu należnej agentowi prowizji ma charakter niezaskarżalny, tj. że przedstawiciel handlowy (agent) nie może dochodzić wykonania tego prawa w drodze powództwa?, a zatem pozostającym w ścisłym związku z prawem Unii Europejskiej. Negatywna odpowiedź na to pytanie ma kluczowe znaczenie dla oceny dopuszczalności cofnięcia pozwu w ogóle. Natomiast pozytywne stanowisko determinuje ocenę dopuszczalności z prawem krajowym cofnięcia pozwu i zrzeczenia się roszczenia w znaczeniu materialnym lub procesowym.

63.  Art. 47 Karty znajduje również zastosowanie z tej przyczyny, że art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE nakłada na wszystkie państwa członkowskie obowiązek ustanowienia środków niezbędnych do zapewnienia, w dziedzinach objętych prawem Unii, skutecznej ochrony prawnej w rozumieniu w szczególności art. 47 Karty. Wobec tego ten ostatni przepis powinien być także należycie uwzględniany przy dokonywaniu wykładni art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE (zob. podobnie wyrok TSUE z 20 kwietnia 2021 r., Repubblika, C‑896/19, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

64.  Zdaniem sądu krajowego opisane działanie organu administracyjnego sądu, będącego jednocześnie „sędzią-dublerem”, a opisane w sentencji postanowienia z 2 czerwca 2025 r., narusza art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej i w konsekwencji powoduje ryzyko odpowiedzialności odszkodowawczej Rzeczypospolitej Polskiej za naruszenie traktatu w związku z niewstrzymanie się z wydaniem rozstrzygnięcia w przedmiocie umorzenia postępowania do czasu rozpoznania pytania zadanego przez sąd krajowy (zob. pkt 53).

65.  Zagadnienie prawne przedstawione TSUE do rozstrzygnięcia niniejszym postanowieniem dotyczy w istocie dwóch kwestii.

66.  Po pierwsze, sąd krajowy zastanawia się, czy sądem niezawisłym i bezstronnym ustanowionym uprzednio na podstawie ustawy i zapewniającym skuteczną ochronę prawną jest sąd powszechny ostatniej instancji w przypadku jego ukształtowania wskutek zespołu pisemnych i faktycznych decyzji organu administracyjnego sądu podjętych z rażącym naruszeniem przepisów prawa krajowego prowadzących do faktycznego przejęcia sprawy przez „sędziego-dublera”, będącego jednocześnie tym organem i wydania prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w zamiarze uniemożliwienie odpowiedzi na pytania prawne zadane Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 17 stycznia 2025 r., dotyczące pisemnych decyzji wydanych przez tego „sędziego-dublera” działającego jako organ administracyjny sądu, który jest zainteresowany niewydaniem orzeczenia przez Trybunał albo udzieleniem negatywnej odpowiedzi na postawione pytania prawne.

67.  Po drugie, sąd odsyłający zmierza się z problem prawnym, czy w zamiarze realizacji prawa Unii Europejskiej i zasady pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej wynikającej z art. 2 TUE, może w związku z brakiem skutecznego środka odwoławczego od zespołu czynności pisemnych i faktycznych organu administracyjnego odstąpić od stosowania przepisów prawa krajowego sprzecznych z art. 2 TUE w zw. z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE i art. 47 Karty, oraz pominąć prawomocne orzeczenie sądu powszechnego ostatniej instancji, wydane przez „sędziego-dublera” wyznaczonego do rozpoznania sprawy z rażącym naruszeniem przepisów prawa krajowego w zamiarze uniemożliwienie odpowiedzi na pytania prawne zadane Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 17 stycznia 2025 r. (zob. pkt 53).

VI.  W przedmiocie pytań prejudycjalnych

W przedmiocie pierwszego pytania prejudycjalnego:

a)  Uwagi wstępne

68.  Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (dalej jako: „ETPCz”) odnosi się do kwestii wagi nieprawidłowości mogących stanowić, na podstawie „testu progowego”, naruszenie prawa do „sądu ustanowionego ustawą” (zob. wyrok ETPCz z 1 grudnia 2020 r. w sprawie G. Á. przeciwko Islandii, skarga nr 26374/18 §§ 235–290, wyrok ETPCz z 12 stycznia 2016 r., (...) przeciwko W., skarga nr 57774/13 § 58).

69.  Zasada skutecznej ochrony sądowej praw, jakie jednostki wywodzą z prawa Unii, do której odnosi się art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, a tym samym wymóg zagwarantowania niezawisłości i bezstronności sądów, stanowi zatem zasadę ogólną prawa Unii wynikającą z tradycji konstytucyjnych wspólnych państwom członkowskim i obecnie potwierdzoną w art. 47 Karty. Ponadto, art. 52 ust. 3 Karty ma na celu zapewnienie niezbędnej spójności między prawami zawartymi w Karcie a odpowiadającymi im prawami zagwarantowanymi przez ETPCz, bez naruszania autonomii prawa Unii i TSUE. Do celów wykładni Karty należy zatem wziąć pod uwagę odpowiednie prawa zagwarantowane przez ETPCz jako próg minimalnej ochrony (wyrok TSUE z 6 października 2020 r., La Q. du (...) i in. (C‑511/18, C‑512/18 i C‑520/18).

70.  Sąd krajowy wziął pod rozwagę, że zgodnie z orzecznictwem unijnym wymóg niezależności sądów, który wynika z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, obejmuje dwa aspekty. Pierwszy, to aspekt o charakterze zewnętrznym, a drugi - o charakterze wewnętrznym. Ten ostatni aspekt łączy się z pojęciem bezstronności i dotyczy jednakowego dystansu do stron sporu i ich odpowiednich interesów w odniesieniu do jego przedmiotu. Aspekt ten wymaga przestrzegania obiektywizmu oraz braku wszelkiego interesu w rozstrzygnięciu sporu poza ścisłym stosowaniem przepisu prawa.

71.  Sąd krajowy zgadza się z opinią Rzecznik Generalnej L. M. z 20 czerwca 2024 r., w sprawie C-197/23, pkt 79, w której stwierdzono, że dwa aspekty – zewnętrzny i wewnętrzny – stanowią część testu mającego na celu ustalenie, czy szczególna sytuacja, w której sprawa została (ponownie) przydzielona sędziemu referentowi w pierwszej instancji, jest takiego rodzaju i takiej wagi, że stwarza rzeczywiste ryzyko, że a) pozostałe osoby lub organy administracyjne w ramach samego wymiaru sprawiedliwości będą mogły skorzystać z nienależnych im uprawnień dyskrecjonalnych, zagrażając prawidłowości skutku, do którego prowadzi (ponowny) przydział spraw sędziom, oraz że b) wynik takiego (ponownego) przydziału mógłby podważyć obiektywizm i brak wszelkiego „interesu w rozstrzygnięciu sporu” i wzbudzić tym samym w przekonaniu jednostek uzasadnione wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności odnośnego sędziego lub sędziów (zob. wyrok TSUE z 26 marca 2020 r., R. S./ (...) i HG/Komisja (Szczególna procedura kontroli orzeczeń) (C‑542/18 RX-II i C‑543/18 RX-II, pkt 73 i przytoczone tam orzecznictwo).

72.  W opinii Rzecznik Generalnej L. M. z 20 czerwca 2024 r., C-197/23, pkt 30, wskazano – z powołaniem się na doktrynę - „po przydzieleniu sprawy sędziemu […] nie można co do zasady przekazać tej sprawy innemu sędziemu lub innemu sądowi […] bez jego zgody, chyba że takie przekazanie jest uzasadnione względami prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości”, to znaczy „przykładowo gdy sędzia lub izba, którym przydzielono sprawy wymagające szybszego niż zwykle rozpoznania (na przykład sprawy rodzinne lub karne), napotykają nieprzewidziane okoliczności, które mogą znacznie wydłużyć czas trwania postępowania ze szkodą dla interesów stron.”

Zasady Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo

73.  W sprawozdaniu Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo (tzw. Komisja Wenecka) z 16 marca 2010 r. w sprawie niezawisłości systemu sądowego część 1: Niezawisłość sędziów, przyjęte na 82 sesji plenarnej w Wenecji w dniach 12-13 marca 2010 r. określono standardy, które państwa powinny spełniać w zakresie przydziału spraw sędziom. Zalecono między innymi, aby (ponowny) przydział spraw sędziom podlegał obiektywnym i przejrzystym kryteriom ustanowionym przez prawo. Komisja Wenecka podkreśla też, że pojęcie sądu ustanowionego na mocy ustawy oznacza, iż przepisy krajowe powinny gwarantować niezawisłość i bezstronność nie tylko sądu jako całości, ale również poszczególnych sędziów (pkt 81, 82, ppkt 16 sprawozdania). Jak wyjaśniono w opinii Rzecznik Generalnej L. M. z 20 czerwca 2024 r., w sprawie C-197/23, wymóg ten musi rozciągać się nie tylko na takie przepisy per se, ale również na ich stosowanie, które także powinno być dokonywane w sposób obiektywny i przejrzysty, czyli w sposób niearbitralny.

Zasady Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu

74.  W wyroku z 12 stycznia 2016 r., w sprawie (...), skarga nr 57774/13, § 58, ETPC stwierdził, że z powodu ponownego przydzielenia sprawy w sposób dyskrecjonalny dany sąd nie jest sądem ustanowionym na mocy ustawy, wobec czego orzekł, że doszło do naruszenia prawa do rzetelnego procesu sądowego przewidzianego w art. 6 ust. 1 EKPC. W tym wyroku podkreślono, jak ważne jest to, aby ponowny przydział spraw sędziom odbywał się z pełnym poszanowaniem prawa, w sposób obiektywny i przejrzysty.

Zasady Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu

75.  W wyroku TSUE z 26 marca 2020 r., R. S./ (...) i HG/Komisja (Szczególna procedura kontroli orzeczeń) (C‑542/18, pkt 73 i przytoczone tam orzecznictwo), wyjaśniono, że „zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ETPCz wprowadzenie w art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze EKPC wyrażenia »ustanowiony ustawą« ma na celu […] zapewnienie […] w szczególności, by zasada państwa prawnego była przestrzegana i dotyczyła nie tylko podstawy prawnej samego istnienia sądu, lecz również składu orzekającego w każdej sprawie oraz wszelkich innych przepisów prawa krajowego, których nieprzestrzeganie sprawia, że udział jednego lub kilku sędziów w rozpoznawaniu sprawy jest obarczony nieprawidłowością, co obejmuje w szczególności przepisy dotyczące niezawisłości i bezstronności członków danego sądu.”

76.  W wyroku TSUE z 15 lipca 2021 r., Komisja przeciwko Polsce (System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów), C-791/19, pkt 172, 173, Trybunał orzekł, że „w braku takich kryteriów omawiane uprawnienie mogłoby być wykorzystywane w szczególności w celu przekazania danej sprawy konkretnym sędziom z pominięciem innych sędziów lub też w celu wywarcia nacisków na wyznaczonych w ten sposób sędziów.”

Podsumowanie

77.  Według sądu krajowego zaszły wszystkie wyżej wymienione przesłanki testu progowego, co wynika z poniższego opisu wydarzeń i dokonanej subsumcji dotyczącej zarzutu rażącego naruszenia obowiązujących przepisów krajowych o przydziale spraw oraz wyznaczaniu i zmianie składu sądu ze szkodą dla interesu publicznego i prywatnego stron, skutkujących przejęciem sprawy do rozpoznania w zamiarze uniemożliwienia udzielenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowiedzi na pytanie prawne zadane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 17 stycznia 2025 r., uzupełnione Addendum tego Sądu z 31 stycznia 2025 r., zarejestrowane w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej jako sprawa: „J. przeciwko Polsce, C-124/25”. Powinny one uruchamiać prawo do kontroli sądowej zgodnie z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, interpretowanym w świetle art. 2 TUE i art. 47 Karty, w zakresie, w jakim takie naruszenia mogą budzić wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności sądu państwa członkowskiego.

78.  Odniesienie do „sądu ustanowionego na mocy ustawy” zawarte w art. 47 akapit drugi Karty odzwierciedla w szczególności zasadę państwa prawnego i dotyczy nie tylko podstawy prawnej samego istnienia sądu, ale także składu orzekającego w każdej sprawie oraz wszelkich innych przepisów prawa krajowego, których nieprzestrzeganie sprawia, że udział jednego lub kilku sędziów w rozpoznawaniu sprawy jest obarczony nieprawidłowością (zob. wyrok TSUE z 29 marca 2022 r., G. (...) Bank, C‑132/20, pkt 121, wyrok TSUE z 6 października 2021 r., W.Ż., C‑487/19, pkt 129).

b)  Stan faktyczny sprawy

Przebieg sprawy VII AGa 461/19 przed sądem II instancji po wydaniu Addendum z 31 stycznia 2025 r.

79.  Sprawa VII AGa 461/19 objęta jest wewnętrznym nadzorem administracyjnym Prezesa Sądu.

80.  Sprawa VII AGa 461/19 rozpoznawana jest w składzie trzech sędziów (P.F., Ł.K. J. de H-K., zob. pkt 27).

81.  Pismem z 17 marca 2025 r. powódka oświadczyła, że w związku z zawarciem między nią a bankiem ugody pozasądowej w celu zakończenia toczącego się sporu: cofa pozew, zrzeka się roszczenia oraz wnosi o umorzenie postępowania i zniesienie kosztów procesu. Powódka nie złożyła wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania.

82.  Plan zastępstw na miesiąc kwiecień 2025 r. został ustalony 27 marca 2025 r.

83.  21 marca 2025 r. Przewodniczący Wydziału wydał zarządzenie, którym wyznaczył w sprawie posiedzenie niejawne na 26 marca 2025 r.

84.  26 marca 2025 r. Przewodniczący Wydziału z powodu nieobecności sędziego zmienił termin posiedzenia niejawnego na 10 kwietnia 2025 r.

85.  Z systemu Currenda i Sędzia 2 z 2024 r. i 2025 r. wynika, że Przewodniczący Wydziału nie wyznacza posiedzeń niejawnych dla sędziów celem rozpoznania wniosków stron w przedmiocie cofnięcia pozwu lub apelacji.

86.  10 kwietnia 2025 r. wyznaczono sędziemu referentowi posiedzenie niejawne w sprawach: VII AGz 46/25 (sprawa pilna), VII AGz 973/24 (sprawa niepilna), VI ACz 3150/24 (sprawa pilna), VI ACz 3123/24 (sprawa pilna), VI ACz 2954/24 (sprawa pilna), VI ACz 3344/24 (sprawa pilna), VII AGa 461/19 (sprawa niepilna).

87.  Według planu zastępstw ustalonego na 10 kwietnia 2025 r. sędziami zastępcami byli sędziowie T.W. (Przewodniczący Wydziału) i A.H.

88.  W okresie poprzedzającym 10 kwietnia 2025 r. sędzia referent przebywał na zwolnieniu lekarskim w wymiarze przekraczającym 30 dni (pkt 49, art. 229 § 2 kodeksu pracy).

89.  Przed 10 kwietnia 2025 r. Prezes Sądu nie skierował sędziego referenta na kontrolne badania lekarskie, a Przewodniczący Wydziału nie złożył takiego wniosku (pkt 49, art. 229 § 4 i 4a kodeksu pracy).

90.  10 kwietnia 2025 r. był dniem, w czasie którego sędzia referent powinien przeprowadzić kontrolne badania lekarskie w godzinach pracy (pkt 49, art. 229 § 3 kodeksu pracy).

91.  Bez aktualnego orzeczenia lekarskiego sędzia referent nie mógł zostać dopuszczony do pracy przez pracodawcę w dniu 10 kwietnia 2025 r. (pkt 49, art. 229 § 4 kodeksu pracy).

92.  Przewodniczący i Prezes Sądu mieli wiedzę o tym fakcie.

93.  Przewodniczący Wydziału nie zmienił ani nie odwołał terminu posiedzenia w sprawie VII AGa 461/19 wyznaczonego na 10 kwietnia 2025 r. mimo że obiektywnie nie mogło się ono odbyć.

94.  Terminy posiedzeń niejawnych we wszystkich pozostałych sprawach zostały zmienione na: 12 czerwca 2025 r. (VII AGz 46/25, VII AGz 973/24, VI ACz 2954/24, VI ACz 3344/24), 25 czerwca 2025 r. (VI ACz 3150/24, VI ACz 3123/24).

95.  Od 11 kwietnia do 15 kwietnia 2025 r. sędzia referent przebywał na urlopie wypoczynkowym.

96.  11 kwietnia 2025 r. Przewodniczący Wydziału wydał zarządzenie, którym wobec nieobecności sędziego referenta przedstawił akta VII AGa 461/19 sędziemu dyżurnemu (zastępcy) z grafika na 10 kwietnia 2025 r., bez wskazania imienia i nazwiska tego sędziego.

97.  Według planu zastępstw ustalonego na 11 kwietnia 2025 r. sędziami zastępcami byli sędziowie: T. Sz., M.K.

98.  Nie było żadnych przeszkód faktycznych oraz prawnych, aby sędziowie orzekający w składzie wieloosobowym z P.F. albo zastępcy wyznaczeni w planie zastępstw na 11 kwietnia 2025 r. rozpoznali sprawę.

99.  Sędzia wylosowany przez generator liczb losowych i sędzia wyznaczony do rozpoznania sprawy nie wyrażali zgody na zasiadanie „sędziego-dublera” w składzie sądu z uwagi na wydanie zespołu faktycznych i pisemnych decyzji przez organ administracyjny sądu o przydziale sprawy oraz wyznaczaniu i zmianie składu sądu z rażącym naruszeniem przepisów prawa krajowego ani nie składali wniosku o zastąpienie przez „sędziego-dublera” w ich czynnościach.

100.  11 kwietnia 2025 r. odbyło się posiedzenie z udziałem „sędziego-dublera”, które podlegało obligatoryjnie odroczeniu celem zawiadomienia pozwanego o cofnięciu pozwu i umożliwieniu mu złożenia wniosku o przyznanie kosztów procesu.

101.  Postanowieniem z 11 kwietnia 2025 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie w osobie Przewodniczącego Wydziału sędziego T.W. („sędziego-dublera”) podjął zawieszone postępowanie oraz uchylił zaskarżony wyrok w całości i umorzył postępowanie, nie rozstrzygając o kosztach procesu ani o nieuiszczonych przez powódkę kosztach sądowych w wymiarze 363 398 zł. W uzasadnieniu postanowienia wskazano: „jednocześnie należy odmienić, że zachodziły przesłanki do podjęcia zawieszonego postępowania, gdyż w zmienionej sytuacji procesowej udzielenie odpowiedzi na zadane Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytanie jest wątpliwe i nie ma znaczenia dla dalszego biegu postępowania. Wobec nieobecności sędziego referenta w dacie wyznaczonego posiedzenia niejawnego sprawa była procedowana z udziałem zastępcy stosownie do § 70 ust. 2 regulaminu urzędowania sądów powszechnych. Z kolei orzekania przez tego sędziego zadane pytanie w ogóle nie dotyczy”.

102.  „Sędzia-dubler” nie zawiadomił pozwanego o cofnięciu pozwu (zob. art. 203 § 3 kodeksu postępowania cywilnego, pkt 22).

103.  W dacie wydania postanowienia nie upłynął pozwanemu termin do złożenia wniosku o przyznanie kosztów procesu. (zob. art. 203 § 2 kodeksu postępowania cywilnego, pkt 22).

104.  Prawo krajowe nie przewiduje przypadku zniesienia kosztów procesu wskutek zawarcia przez strony ugody pozasądowej.

105.  Zarządzeniem „sędziego-dublera” z 11 kwietnia 2025 r. nakazano wyłączyć kopertę k. 2464 i zwrócić ją sędziemu referentowi z uwagi na to, że pisma z zakresu nadzoru administracyjnego w ogóle nie powinny być umieszczane w aktach sprawy.

106.  Postanowienie z 11 kwietnia 2025 r. zostało doręczone pełnomocnikowi powoda 15 kwietnia 2025 r., natomiast pełnomocnikowi pozwanego – 28 kwietnia 2025 r. (awizo).

107.  Termin do wniesienia skargi kasacyjnej upływa odpowiednio: 15 i 28 czerwca 2025 r.

108.  Prezes Sądu w ramach wewnętrznego nadzoru administracyjnego nie podjął żadnych czynności nadzorczych w związku działaniami Przewodniczącego Wydziału (zob. pkt 34 i 35, akta sprawy).

109.  Minister Sprawiedliwości nie objął sprawy zewnętrznym nadzorem administracyjnym mimo takiego wniosku sądu krajowego (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Apelacyjnego z 17 stycznia 2025 r., pkt 156-158).

c)  Stan prawny według przepisów prawa krajowego

110.  W prawie krajowym obowiązuje zasada niezmienności składu orzekającego sądu (art. 47a § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych) (tak wyrok SN z 21 listopada 2019 r., III PK 162/18; uchwała SN z 5 grudnia 2019 r., III UZP 10/19; postanowienie SN z 12 stycznia 2021 r., IV CSK 275/20; uchwały SN z 1 lipca 2021 r., III CZP 36/22; postanowienie SN z 29 kwietnia 2022 r., III CZP 77/22; uchwała SN z 26 maja 2022 r., III CZP 86/22). Jest to zasada rangi ustawowej, której istota polega na stałości (niezmienności) składu sądu od chwili wyłonienia losowo składu orzekającego przez cały czas orzekania w sprawie (art. 323 Kodeksu postępowania cywilnego) (tak uchwały SN z 5 grudnia 2019 r., III UZP 10/19 i z 1 lipca 2021 r., III CZP 36/20).

111.  Polega ona na tym, że sprawy są przydzielane sędziom i asesorom sądowym losowo, w ramach poszczególnych kategorii spraw (zob. pkt 36, art. 47a § 1 ab initio Prawa o ustroju sądów powszechnych). Przydział losowy sprawy sędziom i asesorom sądowym, w ramach poszczególnych kategorii spraw, następuje przez system teleinformatyczny służący do losowego przydziału spraw i zadań sądu, działający w oparciu o generator liczb losowych (System Losowego Przydziału Spraw) (zob. pkt 42, § 2 pkt 16 Regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych .

112.  W prawie krajowym dopuszczalne są odstępstwa od zasady niezmienności składu ukształtowanego losowo, ściśle określone w ustawie ustrojowej (zob. pkt 37, art. 47b Prawo o ustroju sądów powszechnych) oraz w przepisach wykonawczych (pkt 44-47, w tym § 70-73 Regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych). Są to normy imperatywne, bezwzględnie obowiązujące.

113.  Normy te stanowią o gwarancji niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy w systemie ponownego przydziału sprawy sędziemu.

Nieważność postępowania z powodu sprzeczności składu sądu z przepisami

105.  Podstawa nieważności postępowania zawarta jest w art. 379 pkt 4 KPC (zob. pkt 28, 29).

106.  Zastosowaniu tego przepisu w przypadku naruszenia zasady niezmienności składu sądu sprzeciwił się ustawodawca wprowadzając art. 55 § 4 Prawa o ustroju sądów powszechnych (zob. pkt 40) oraz art. 8 ustawy z 20 grudnia 2019 r. (zob. pkt 41).

107.  W wyroku z 5 czerwca 2023 r., Komisja/Polska (Niezawisłość i życie prywatne sędziów) (C‑204/21, pkt 226 i 227), TSUE orzekł, że przepis prawa krajowego, który w sposób ogólny uniemożliwia kontrolę przydziału spraw sędziom, a mianowicie art. 55 § 4 Prawa o ustroju sądów powszechnych, jest sprzeczny z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w związku z art. 47 Karty (zob. także wyrok TSUE z 14 listopada 2024 r., C-197/23).

108.  Oznacza to, że w sprawie VII AGa 461/19, w której od orzeczenia kończącego postępowania w sprawie przysługuje skarga kasacyjna, Sąd Najwyższy, niezależnie od zarzutów podniesionych przez strony, w granicach zaskarżenia może stwierdzić nieważność postępowania przed sądem II instancji z powodu sprzeczności składu z przepisami . W prawie krajowym zasada ta ma charakter obiektywny, a jej skutek jest niezależny od stanowiska stron w procesie i sądu (sędziego).

Zasady Sądu Najwyższego Rzeczpospolitej Polskiej

109.  Uchwała SN z 16 lutego 2021 r., III CZP 9/20: „naruszenie zasady niezmienności składu sądu wyznaczonego do rozpoznania apelacji, polegające na bezpodstawnym wyznaczeniu zastępcy sędziego nie będącego referentem, może powodować sprzeczność składu sądu orzekającego z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.).”

110.  Postanowienie SN z 28 lutego 2020 r., III CSK 225/19: „zmiana składu sądu może nastąpić tylko w przypadku niemożności rozpoznania sprawy w dotychczasowym składzie albo długotrwałej przeszkody w rozpoznaniu sprawy w dotychczasowym składzie (art. 47b § 1 u.s.p.). Zasadą jest zakończenie przez skład orzekający spraw, które zostały mu przydzielone, także wtedy gdy na skutek zmiany podziału czynności jeden z sędziów został przeniesiony bez swojej zgody do innego wydziału.”

111.  Uchwała SN z 5 grudnia 2019 r., III UZP 10/19: „rozpoznanie sprawy w postępowaniu apelacyjnym przez skład trzyosobowy, w którym jednego z członków składu, niebędącego referentem, wyłonionego w drodze losowania (§ 50 ust. 1 w związku z § 54 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych, Dz.U. z 2019 r. poz. 1141), a przebywającego na planowanym urlopie wypoczynkowym, zgłoszonym do planu urlopów przed wyznaczeniem rozprawy apelacyjnej, zastępuje wyznaczony przez Przewodniczącego Wydziału zastępca, o którym mowa w § 72 ust. 1 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, stanowi naruszenie zasady niezmienności składu wynikającej z art. 47b § 1 i 2 ustawy o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 52) i w konsekwencji prowadzi do nieważności postępowania z powodu rozpoznania sprawy przez skład orzekający sprzeczny z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.).”

112.  Postanowienie SN z 26 października 2022 r. II CSKP 556/22: „W postępowaniu cywilnym obowiązuje zasada nakazująca uwzględnienie nieważności postępowania z urzędu. Nakłada to na każdy sąd obowiązek podejmowania czynności zapobiegających nieważności postępowania. Sędzia tworzący skład sądu nie może orzekać świadomie w warunkach nieważności postępowania, narażając strony tego postępowania na negatywne konsekwencje wydania wadliwego orzeczenia sądowego. Z tego względu przepisy postępowania wykładane w zgodzie z art. 45 ust. 1 Konstytucji, przy uwzględnieniu wyrażonych w Konstytucji zasad, a w szczególności zasady, że Rzeczypospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, nie mogą uzasadniać pominięcia przez sąd orzekający oceny skutków orzeczenia wydanego w warunkach nieważności postępowania […], a istnieje możliwość uniknięcia skutków nieważności postępowania. Jest to konieczne w sytuacji, w której można stwierdzić, że sąd wydał orzeczenie w warunkach nieważności postępowania mając tego świadomość. Dokonywanie czynności jurysdykcyjnych w takich warunkach godzi bowiem w powagę władzy sądowniczej i powoduje kwalifikowaną wadliwość wydanego orzeczenia”

Rażące naruszenie przepisów prawa krajowego

113.  Sąd apelacyjny wskazuje, że w sprawie mamy do czynienia z zespołem czynności pisemnych i faktycznych podjętych przez „sędziego-dublera”, będącego jednocześnie Przewodniczącym Wydziału i organem administracyjny sądu, z rażącym naruszeniem przepisów prawa krajowego o przydziale spraw oraz wyznaczaniu i zmianie składu sądu ze szkodą dla interesu publicznego i prywatnego stron, skutkujących faktycznym przejęciem przez niego sprawy do rozpoznania w zamiarze uniemożliwienia udzielenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowiedzi na pytanie prawne zadane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 17 stycznia 2025 r., uzupełnione Addendum tego Sądu z 31 stycznia 2025 r., zarejestrowane w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej jako sprawa: „J. przeciwko Polsce, C-124/25”, a dotyczące pisemnej decyzji wydanej przez tego sędziego („sędziego-dublera”) o wyznaczeniu składu sądu z rażącym naruszeniem przepisów prawa krajowego, a przez to mogącą powodować powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej Rzeczpospolitej Polskiej za naruszenie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej i w konsekwencji w związku z niewstrzymanie się z wydaniem rozstrzygnięcia w przedmiocie umorzenia postępowania do czasu rozpoznania pytania zadanego przez sąd krajowy (zob. pkt 53).

114.  Po pierwsze, „sędzia-dubler” podjął czynności w czasie krótkotrwałego urlopu wypoczynkowego sędziego referenta wskutek faktycznego przejęcia przez niego sprawy prowadzące do zmiany składu sądu bez podstawy prawnej w sytuacji, gdy nie zachodził przypadek niemożności rozpoznania sprawy albo długotrwałej przeszkody w rozpoznaniu sprawy w dotychczasowym składzie (zob. pkt 37, art. 47b § 1 zd. 1 ustawy o ustroju sądów powszechnych).

115.  Po drugie, „sędzia-dubler” podjął czynności, działając jako sędzia dyżurny w sytuacji:

a.  niepodlegania sprawy przydziałowi sędziemu dyżurnemu zgodnie z przepisami (zob. pkt 36, art. 47a § 1 in fine ustawy o ustroju sądów powszechnych) (ustawa nie wymaga rozpoznania wniosku o cofnięcie pozwu i zrzeczenie się roszczenia w terminie 72 godzin i nie jest objęta przypadkami wymienionymi w § 73 ust. 1 pkt 1 – 6 regulaminu urzędowania sądów powszechnych, zob. pkt 47);

b.  rozpoznania sprawy przez „sędziego-dublera” działającego jako sędzia dyżurny niepełniącego jednak w tym dniu dyżuru (zob. pkt 44, § 69 ust. 1, 2 i 3 regulaminu urzędowania sądów powszechnych);

c.  arbitralnego wyboru przez nieokreśloną osobę sędziego dyżurnego w osobie „sędziego-dublera” bez zachowania kryterium godziny wpływu sprawy do sądu (zob. pkt 47, § 73 ust. 2 regulaminu urzędowania sądów powszechnych);

d.  niespełnienia przez sędziego dyżurnego w osobie „sędziego-dublera” wymogów sędziego zastępcy (zob. pkt 47, § 73 ust. 4 regulaminu urzędowania sądów powszechnych).

116.  Po trzecie, „sędzia-dubler” podjął czynności, działając jako sędzia zastępca w sytuacji:

a.  niepodlegania sprawy przydziałowi sędziemu zastępcy ze względu na:



brak zarządzenia Przewodniczącego Wydziału lub Prezesa sądu o zastąpieniu sędziego referenta w podjęciu czynności przez innego sędziego danego sądu wydanego na wniosek sędziego referenta w celu zapewnienia sprawności postępowania (zob. pkt 37, art. 45 § 1 i 2 ab initio ustawy o ustroju sądów powszechnych);



brak zarządzenia Przewodniczącego Wydziału lub Prezesa sądu o zastąpieniu sędziego referenta w podjęciu czynności przez innego sędziego danego sądu z urzędu w celu zapewnienia sprawności postępowania (zob. pkt 37, art. 45 § 1 i 2 in fine ustawy o ustroju sądów powszechnych);



niewystąpienie niemożności rozpoznania sprawy albo długotrwałej przeszkody w rozpoznaniu sprawy w dotychczasowym składzie (zob. pkt 39, art. 47b § 1 ustawy o ustroju sądów powszechnych);



braku ustawowego terminu do podjęcia czynności do rozpoznania wniosku o cofnięcie pozwu upływającego przed przewidywanym końcem nieobecności sędziego (zob. pkt 46, § 71 ust. 1 zd. 1 regulaminu urzędowania sądów powszechnych);



braku zarządzenia przewodniczącego o rozpoznania sprawy przez zastępcę ze względu na sprawność postępowania (zob. pkt 45, § 71 ust. 1 zd. 2 regulaminu urzędowania sądów powszechnych);

b.  wydania zarządzenia o rozpoznaniu sprawy z udziałem sędziego zastępcy pełniącego zastępstwo w dniu poprzedzającym dzień, w którym sprawa powinna zostać rozpoznana w związku z nieodwołaniem posiedzenia (zob. pkt 43, § 70 ust. 2 regulaminu urzędowania sądów powszechnych);

c.  niewydania zarządzenia o rozpoznaniu sprawy z udziałem sędziego zastępcy pełniącego zastępstwo w dniu, w którym sprawa została rozpoznana przez sędziego-dublera (zob. pkt 45, § 70 ust. 1 i 2 regulaminu urzędowania sądów powszechnych);

d.  niespełnienia warunków do podjęcia czynności przez sędziego pełniącego zastępstwo w dniu następnym po dniu wpływu pisma lub w dniu wpływu pisma (zob. pkt 46, § 71 ust. 2 regulaminu urzędowania sądów powszechnych);

e.  podlegania sprawy przydziałowi innemu sędziemu będącemu członkiem składu orzekającego, tj. R.K. i J. de H-K., za nieobecnego referenta upoważnionego do podjęcia czynności w pierwszej kolejności zamiast sędziego zastępcy ze względu na rozpoznawanie jej w składzie wieloosobowym (zob. pkt 46, § 71 ust. 4 regulaminu urzędowania sądów powszechnych);

f.  wydania orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie w sytuacji nieprzydzielenia sobie sprawy jako zastępcy (zob. pkt 45, art. 70 ust. 3 regulaminu urzędowania sądów powszechnych).

117.  Po czwarte, „sędzia-dubler” wyznaczył posiedzenie niejawne sprzecznie z przepisami prawa z uwagi na:

a.  naruszenie art. 179 § 3 kodeksu postępowania cywilnego (zob. pkt 23), gdyż sąd w czasie zawieszenia nie podejmuje żadnych czynności, a strona nie zgłosiła wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania, natomiast rozpoznanie wniosku o cofnięcie pozwu nie mogło zmierzać do podjęcia zawieszonego postępowania, gdyż taki wniosek może zostać rozpoznany wyłącznie przez sąd niezawisły, bezstronny i ustanowionym uprzednio na mocy ustawy oraz zapewniającym skuteczną ochronę prawną, a tego dotyczyło pytanie prawne zadane postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 17 stycznia 2025 r.;

b.  podania w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11 kwietnia 2025 r. nieprawdziwej informacji, że „zachodziły przesłanki do podjęcia zawieszonego postępowania, gdyż w zmienionej sytuacji procesowej udzielenie odpowiedzi na zadane Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytanie jest wątpliwe i nie ma znaczenia dla dalszego biegu postępowania”, podczas gdy odpowiedź na to pytanie miało znaczenie dla zgodności składu orzekającego sądu krajowego z prawem Unii Europejskiej;

c.  wyznaczenie sprawy na posiedzenia niejawne w dniu, w którym w sposób oczywisty pracodawca nie mógł dopuścić sędziego do pracy z uwagi na brak aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego (zob. pkt 49, art. 229 § 4 kodeksu pracy) brak przeciwskazań do pracy na określonym stanowisku wskutek nieskierowania sędziego przez Prezesa Sądu na kontrole badania lekarskie (zob. pkt 49, art. 229 § 4a kodeksu pracy) ze względu na niezdolność sędziego referenta do pracy trwającą dłużej niż 30 dni (zob. pkt 49, art. 229 § 2 kodeksu pracy);

d.  nieodwołania posiedzenia niejawnego w sytuacji, gdy sprawność postępowania nie wymagała odbycia posiedzenia (zob. pkt 47, § 70 ust. 2 regulaminu urzędowania sądów powszechnych), w szczególności, że wszystkie sprawy wyznaczone na dzień jako pilne zostały odwołane i wyznaczono nowy termin posiedzeń.

118.  Po piąte, „sędzia-dubler” podjął czynności w sytuacji:

a.  naruszenie art. 49 i 51 kodeksu postępowania cywilnego (pkt 18 i 19) i rozpoznanie sprawy w okolicznościach tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności „sędziego-dublera” w tej sprawie i niezawiadomienie o tej okoliczności sądu, w sytuacji gdy podstawa prawna podjęcia zawieszonego postępowania nie ustała a dotyczyła ona pisemnych czynności „sędziego-dublera” podjętych przed zadaniem pytania prawnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej;

b.  niezawiadomienia pozwanego o cofnięciu pozwu poza rozprawą (pkt 25, art. 203 § 3 kodeksu postępowania cywilnego);

c.  nierozpoczęcia dla pozwanego biegu dwutygodniowego terminu do złożenia wniosku o przyznanie kosztów procesu (pkt 25, art. 203 § 2 i 3 kodeksu postępowania cywilnego);

d.  gdy cofnięcie pozwu i zrzeczenie się roszczenia na tym etapie postępowania było niedopuszczalne a wniosek zmierzał do obejścia przepisów prawa (pkt 25, art. 203 § 4 kodeksu postępowania cywilnego);

e.  nierozpoznania wniosku powódki o kosztach procesu (pkt 20, art. 108 § 1 kodeksu postępowania cywilnego);

f.  nierozstrzygnięcie o nieponiesionych kosztach sądowych (pkt 21, art. 108 ¹ kodeksu postępowania cywilnego, które wynoszą około 362 398 zł (opłaty od pozwu i od apelacji).

114.  Po piąte, „sędzia-dubler”, jako organ administracyjny (Przewodniczący Wydziału) podjął pisemną decyzję wkraczającą w dziedzinę, w której sędziowie są niezawiśli (zob. pkt 34), przy braku poszanowania dla wykładni wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 14 listopada 2024 r. C-197/23, polegającą na wyłączeniu z akt sprawy VII AGa 461/19 materiału dowodowego z dokumentów dopuszczonych z mocy prawa, stanowiących podstawę faktyczną uzasadnienia pytania prawnego zadanego przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 17 stycznia 2025 r. (C-124/25), a przez to ingerującego sprzecznie z prawem krajowym w przebieg postępowania dowodowego przed sądem ostatniej instancji.

Podsumowanie:

119.  Po pierwsze, według sądu apelacyjnego cały zespół czynności pisemnych i faktycznych podjętych z rażącym naruszeniem przepisów prawa krajowego o przydziale spraw oraz wyznaczaniu i zmianie składu sądu przez organ administracyjny sądu, w tym w szczególności wyznaczenie posiedzenia dla sędziego wylosowanego przez generator liczb losowych, który z obiektywnych przyczyn leżących po stronie Prezesa Sądu i Przewodniczącego Wydziału znanych temu organowi z urzędu, nie mógł uczestniczyć w posiedzeniu niejawnym, skutkowało faktycznym i celowym przejęciem sprawy do rozpoznania w zamiarze uniemożliwienia udzielenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowiedzi na pytanie prawne zadane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 17 stycznia 2025 r., uzupełnione Addendum tego Sądu z 31 stycznia 2025 r., zarejestrowane w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej jako sprawa: „J. przeciwko Polsce, C-124/25”, a dotyczące pisemnej decyzji wydanej przez tego sędziego o wyznaczeniu składu sądu z rażącym naruszeniem przepisów prawa krajowego, i orzekania w warunkach nieważności postępowania, a mogących skutkować odpowiedzialnością Rzeczypospolitej Polskiej za naruszenie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (szkoda dla interesu publicznego) oraz wydanie rozstrzygnięcia bez zawiadomienia pozwanego o cofnięciu pozwu, przy braku orzeczenia o kosztach procesu i o nieobciążaniu powódki nieuiszczonymi kosztami sądowymi, które wskutek cofnięcia pozwu wynoszą 362 398 zł za obie instancje a którymi powódka może zostać obciążona przez sąd I instancji (szkoda dla interesu prywatnego).

120.  Po drugie, wskutek opisanych działań, przy braku drogi sądowej zapewniającej sędziemu oraz stronie możliwość odwołania się od zespołu pisemnych faktycznych decyzji przewodniczącego wydziału do bezstronnego i niezawisłego sądu w postępowaniu spełniającym wymagania wynikające z art. 47 i art. 48 Karty Praw Podstawowych, a nadto braku skutecznego środka odwoławczego w zakresie zewnętrznego nadzoru administracyjnego Ministra Sprawiedliwości i w zakresie wewnętrznego nadzoru administracyjnego Prezesa Sądu, każdy przewodniczący wydziału może dowolnie kształt skład sądu drugiej instancji w związku z usprawiedliwioną nieobecnością sędziego (także krótkotrwałą) i wydać zarządzenia naruszającego bezwzględne i imperatywne przepisy prawa krajowego, a przez co może swobodnie i arbitralnie kształtować skład sądu drugiej instancji w sprawach ważnych i medialnych, taka jak niniejsza.

121.  Po trzecie, według sądu apelacyjnego instrumentalne i niezgodne z prawem wykorzystywanie instytucji związanych z podziałem spraw nieobecnego sędziego i wyznaczaniem do orzekania innego sędziego, podyktowane było jedynie zamiarem uniemożliwienia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowiedzi na pytania prawne zadane postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 17 stycznia 2025 r., uzupełnione Addendum z 31 stycznia 2025 r., godzi w podstawowe fundamenty prawa Unii Europejskiej, na których zbudowano rolę i zadania sądu apelacyjnego jako sądu ostatniej instancji w strukturze sądownictwa powszechnego.

122.  Analogiczne zagadnienie, które legło u podstaw postanowienia SN z 3 kwietnia 2023 r., II CSKP 501/22 (sprawa w TSUE zarejestrowana pod sygn. akt C-455/23, C-459/23, C-486/23), a Minister Sprawiedliwości na rozprawie przed TSUE w dniu 9 stycznia 2025 r. przyłączył się do oceny dokonanej przez Sąd Najwyższy.

123.  Sąd krajowy wskazuje, że Rząd Polski zajął jednoznaczne stanowisko na rozprawie 7 marca 2024 r. w sprawie: C-197/23, stwierdził, że „wymóg niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy stoi na przeszkodzie rozpoznaniu sprawy przez nowego sędziego, który został wyznaczony jako referent z rażącym naruszeniem przepisów krajowych dotyczących przydziału spraw; oraz że prawo Unii wymaga, aby sąd drugiej instancji odstąpił od stosowania przepisów krajowych, które uniemożliwiają mu zbadanie, czy powyższy wymóg został spełniony w pierwszej instancji” (zob. pkt 27 przypis 8 opinii Rzecznik Generalnej L. M. z 20 czerwca 2024 r., C-197/23, pkt 30.

W przedmiocie drugiego pytania prejudycjalnego

124.  Odpowiedź na drugie pytanie prejudycjalne aktualizuje się w przypadku udzielenia odpowiedzi TSUE na pierwsze pytanie prejudycjalne.

125.  Jeżeli TSUE oceni, że w świetle art. 2, art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w zw. z art. 47 Karty sądem niezawisłym, bezstronnym i ustanowionym uprzednio na mocy ustawy oraz zapewniającym skuteczną ochronę prawną nie jest sąd powszechny ostatniej instancji państwa członkowskiego (sąd apelacyjny), w którego składzie zasiadł jednoosobowo sędzia tego sądu („sędzia-dubler”), nieprawidłowo wyznaczony do rozpoznania sprawy w miejsce sędziego uprzednio wylosowanego przez generator liczb losowych, będący jednocześnie jego organem administracyjnym (Przewodniczącym VII Wydziału Gospodarczego i Własności Intelektualnej), na podstawie zespołu jego decyzji pisemnych i faktycznych podjętych z rażącym naruszeniem przepisów prawa krajowego w warunkach opisanych w punktach od 1-6, będzie zachodzić podstawa do stwierdzenia, że skład sądu II instancji nie jest sądem niezawisłym i bezstronnym ustanowionym uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu prawa Unii Europejskiej.

126.  Z opinii Rzecznika Generalnego D. S. z 10 kwietnia 2025 r., C-225/22, (...) S.A. przeciwko (...) sp. z o.o. wynika jednoznacznie, że art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE i zasadę pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że sąd krajowy, który wydał wyrok uchylony następnie w postępowaniu w przedmiocie skargi nadzwyczajnej przez sąd wyższej instancji, który przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania, powinien pominąć wyrok tego organu lub – w przypadku gdy taka konsekwencja jest z punktu widzenia sytuacji procesowej w tej sprawie nieodzowna dla zagwarantowania pierwszeństwa prawa Unii – uznać go za niebyły, jeżeli nie można uznać go za orzeczenie niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE.

127.  W związku z tym sąd apelacyjny pyta, „czy w świetle art. 2, art. 19 ust. 1 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej w zw. z art. 47 Karty Praw Podstawowych i zasadę pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że sąd powszechny ostatniej instancji będący sądem niezawisłym, bezstronnym i ustanowiony uprzednio na mocy ustawy oraz zapewniającym skuteczną ochronę prawną z pełnym poszanowaniem dla prawa Unii Europejskiej może w celu realizacji podstawowych zasad tego prawa oraz interesu publicznego i prywatnego pominąć prawomocne orzeczenie tego sądu wydane przez „sędziego-dublera” w warunkach opisanych w punktach 1-6.

128.  Jest to jedyna instytucja, którą sąd krajowy może zastosować w celu realizacji prawa i zasad Unii Europejskiej, interesu publicznego i prywatnego.

Związek pytań prejudycjalnych z rozstrzygnięciem sprawy

129.  Odpowiedź na pierwsze pytanie prejudycjalne przez TSUE ma kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

130.  Jeżeli TSUE oceni, że w świetle art. 2, art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w zw. z art. 47 Karty sądem niezawisłym, bezstronnym i ustanowionym uprzednio na mocy ustawy oraz zapewniającym skuteczną ochronę prawną jest sąd powszechny ostatniej instancji państwa członkowskiego (sąd apelacyjny), w którego składzie zasiadł jednoosobowo sędzia tego sądu („sędzia-dubler”), nieprawidłowo wyznaczony do rozpoznania sprawy w miejsce sędziego uprzednio wylosowanego przez generator liczb losowych, będący jednocześnie jego organem administracyjnym (Przewodniczącym (...)), na podstawie zespołu jego decyzji pisemnych i faktycznych podjętych z rażącym naruszeniem przepisów prawa krajowego w warunkach opisanych w punktach od 1-6, nie będą zachodzić podstawy do stwierdzenia, że skład sądu II instancji jest sprzeczny z przepisami prawa. Sad apelacyjny podejmie zawieszone postępowanie, a terminy do wniesienia skargi kasacyjnej upłyną, chyba że strony, Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich wniosą skargę kasacyjną.

131.  Jeżeli TSUE oceni odmiennie będzie zachodzić podstawa do przyjęcia, że sąd krajowy, który wydał postanowienie z 11 kwietnia 2025 r. nie był sądem niezawisłym i bezstronnym ustanowionym uprzednio na mocy ustawy. Sąd apelacyjny podejmie zawieszone postępowanie.

132.  Dalsze postępowanie sądu krajowego uzależnione jest od odpowiedzi na pytanie drugie.

133.  W razie odpowiedzi pozytywnej na pytanie drugie sąd apelacyjny pominie postanowienie z 11 kwietnia 2025 r. wydane z udziałem „sędziego-dublera”.

134.  W razie odpowiedzi negatywnej na pytanie drugie sąd apelacyjny kierując się potrzebą koniecznością realizacji prawa i zasad Unii Europejskiej zawiadomi z urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich lub Prokuratora Generalnego o potrzebie wniesienia skargi kasacyjnej za strony. Przepisy prawa krajowego nie dają mu takiej możliwości.

135.  Po podjęciu zawieszonego postępowania terminy do wniesienia skargi kasacyjnej dla stron biegną od początku (zob. pkt 23, art. 179 § 2 kodeksu postępowania cywilnego).

136.  Wobec wysokości opłaty od skargi kasacyjnej stron (181 199 zł) nie zapewnia im ona skutecznej ochrony prawnej. Rzecznik Praw Obywatelskich lub Prokurator Generalny jest zwolniony od kosztów sądowych z mocy ustawy i może wnieść skargę kasacyjną w terminie zastrzeżonym dla stron.

Przemysław Feliga

Sędzia

Sądu Apelacyjnego w Warszawie

1 Etiologia pojęcia „sędzia-dubler” wiąże się ściśle z orzecznictwem Sądu Najwyższego, w którym w różnych wariantach używa się tego wyrażenia dla określenia sędziego nieprawidłowo wyznaczonego do rozpoznania sprawy w miejsce sędziego uprzednio już wyznaczonego (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z 5 lutego 2025 r., III KK 631/24; z 17 stycznia 2025 r., IV KK 186/24, z 13 marca 2025 r., III KO 160/24; z 25 stycznia 2024 r., III K 538/23, wyroki Sądu Najwyższego z 17 kwietnia 2024 r., II USKP 92/22).