Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lipca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Wybraniec

Sędziowie: SA Ewa Stefańska (spr.)

SA Marek Kolasiński

Protokolant: sekr. sądowy Izabela Sokołowska

po rozpoznaniu w dniu 25 lipca 2018 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa M. C., W. M., T. A., M. H. i J. M.

przeciwko J. S.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 21 grudnia 2015 r., sygn. akt XVII AmC 30974/13

oddala apelację.

Sygn. akt VII AGa 976/18

UZASADNIENIE

W. M., M. C., T. A., J. M., M. H. i J. R. wnosili o uznanie za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania przez J. S. w obrocie z konsumentami postanowienia zawartego w punkcie VI.2 wzorca umownego „Regulamin sklepu (...)” o treści: „ Jeżeli otrzymany towar będzie posiadał wady techniczne lub braki, należy do odesłać na adres firmy podany w paragrafie I, nie później jednak niż do 30 dni od daty zakupu.” Powodowie podali, że postanowienie to jest klauzulą abuzywną, albowiem kształtuje ono prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy (art. 385 ¹ § l k.c.).

Pozwana J. S. wnosiła o odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., albowiem postanowienia o identycznej treści zostały już wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ewentualnie oddalenie powództwa, podnosząc, że nie stosowała kwestionowanego fragmentu regulaminu.

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uwzględnił powództwo w całości.

Wyrok Sądu Okręgowego został wydany w oparciu o poniższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

J. S. prowadzi działalność pod nazwą (...), w zakresie której dokonuje m. in. sprzedaży towarów za pośrednictwem strony internetowej. W działalności tej posługuje się wzorcem umowy o nazwie „Regulamin sklepu (...)”, w którego punkcie VI.2 zawarte było postanowienie o treści: „ Jeżeli otrzymany towar będzie posiadał wady techniczne lub braki, należy do odesłać na adres firmy podany w paragrafie I, nie później jednak niż do 30 dni od daty zakupu.”.

Według Sądu pierwszej instancji w niniejszej sprawie nie było podstaw do odrzucenia pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., z uwagi na fakt, iż postanowienia o identycznej treści zostały już wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Sąd Okręgowy odwołał się do argumentacji Sądu Najwyższego, który w uchwale z dnia 20 listopada 2015 r. (sygn. akt III CZP 17/15) uznał, że po wpisaniu postanowienia wzorca umowy do rejestru, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c., nie zostaje wyłączona możliwość wniesienia powództwa dotyczącego zapisu o tej samej treści normatywnej, lecz stosowanego przez innego przedsiębiorcę, niebędącego uprzednio pozwanym w sprawie, w której wydano wyrok.

Zdaniem Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawartej z konsumentem nie uzgodnione z nim indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i w konsekwencji rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zatem uznanie postanowienia umowy za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania go w obrocie z konsumentami wymaga stwierdzenia, że spełnia ono łącznie następujące przesłanki: (1) nie zostało uzgodnione indywidualnie z konsumentem, czyli zostało narzucone konsumentowi, (2) nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, (3) ukształtowane w nim prawa i obowiązki konsumentów pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, (4) ukształtowane w nim prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta. W niniejszym postępowaniu sąd nie bada, czy postanowienie było narzucone konsumentowi, albowiem byłoby to możliwe jedynie w odniesieniu do umów już zawartych w oparciu o wzorzec. Wobec faktu, że kwestionowana klauzula nie dotyczy głównych świadczeń stron, przedmiotem badania Sądu Okręgowego była jej ewentualna sprzeczność z dobrymi obyczajami, a także, czy ukształtowane przez nią prawa i obowiązki stron nie naruszają rażąco interesów konsumenta.

Sąd Okręgowy uznał, że kwestionowana klauzula stanowi niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., albowiem narusza w stopniu rażącym interesy konsumentów, ograniczając ich prawo do żądania wydania towaru zgodnego z umową w terminie późniejszym niż 30 dni od daty zakupu towaru. Postanowienie to jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, ponieważ opiera się na braku wiedzy i doświadczenia konsumentów, zmierzając do wywołania błędnego przekonania o braku możliwości reklamacji pomimo nie upłynięcia jeszcze terminu do żądania wydania towaru zgodnego z umową, jeśli towar ten ma wadę techniczna lub braki.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że analiza zakwestionowanego postanowienia pod kątem spełnienia przesłanek określonych w art. 385 ¹ § 1 k.c. wymaga odwołania się do przepisów obowiązującej w dacie wniesienia pozwu ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz. 1176, zwanej dalej „ustawą o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej”). Art. 4 ust. 1 tej ustawy stanowił, że sprzedawca odpowiada wobec kupującego, jeżeli towar konsumpcyjny w chwili jego wydania jest niezgodny z umową. Natomiast z jej art. 9 ust. 1 wynikało, że kupujący traci uprawnienie do żądania doprowadzenia towaru konsumpcyjnego do stanu zgodnego z umową, jeżeli przed upływem 2 miesięcy od stwierdzenia niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową nie zawiadomi o tym fakcie sprzedawcy. Przepis ten jednoznacznie więc wskazywał, że w ciągu 2 miesięcy od momentu stwierdzenia niezgodności towaru z umową konsument może zgłosić swe żądanie, bez uszczerbku dla jakichkolwiek przysługujących mu z mocy ustawy uprawnień.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że wady techniczne lub braki towaru mogą ujawnić się w trakcie jego używania, w znacznie późniejszym terminie, a gdy to nastąpi, konsument ma 2 miesiące na powiadomienie o tym sprzedawcy. Ograniczenie prawa do zwrotu towaru do 30 dni liczonych od dnia jego zakupu, było sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszało prawa konsumentów w sposób rażący. Pomimo że sposób, w jaki została sformułowana kwestionowana klauzula, wprost nie wskazuje, iż reklamacja z tytułu niezgodności towaru z umową musi zostać złożona w terminie 30 dni od otrzymania przesyłki, to w ocenie Sądu Okręgowego, użycie wyrażenia „[…] należy go odesłać na adres firmy […] nie później jednak niż do 30 dni od daty zakupu” nie może być interpretowane odmiennie.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił twierdzenia pozwanej, że przedmiotowy zapis nie znajduje się w stosowanym przez nią regulaminie, gdyż stosuje ona zupełnie inny zapis, na potwierdzenie czego pozwana złożyła akt notarialny z dnia 16 grudnia 2013 r., a więc sporządzony po czterech miesiącach po wniesieniu powództwa. Mając na uwadze treść art. 479 ³⁹ i art. 479 ⁴⁰k.p.c., za nieistotne uznał również twierdzenie pozwanej o zaprzestaniu stosowania abuzywnego postanowienia po wniesieniu pozwu.

Od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie apelację wniosła pozwana J. S..

Apelacją pozwana zaskarżyła wyrok w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez odrzucenie pozwu, ewentualnie poprzez oddalenie powództwa, ewentualnie zmianę zawartego w zaskarżonym wyroku rozstrzygnięcia o kosztach postępowania poprzez odstąpienie od obciążenia pozwanej kosztami postępowania na podstawie art. 102 k.p.c. Wyrokowi Sądu Okręgowego zarzuciła naruszenie:

1) art. 199 § 1 pkt 2 w związku z art. 479 ⁴³ oraz art. 366 k.p.c. poprzez zaniechanie odrzucenia pozwu, pomimo, że analogiczna klauzula jest już wpisana do rejestru klauzul niedozwolonych i wywołuje skutki wobec osób trzecich, w tym również pozwanej, a w konsekwencji zakaz stosowania takiej klauzuli został prawomocnie przesądzony;

2) art. 309 w związku z art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że załączony do pozwu wydruk fragmentu wzorca umownego stanowi dowód potwierdzający stosowanie przez pozwaną określonego w pozwie zapisu, pomimo, że pozwana zaprzeczyła jego stosowaniu i przedstawiła regulamin sklepu internetowego o treści rzeczywiście przez siebie stosowanej;

3) art. 6 k.c. w związku z art 227 k.p.c. poprzez zwolnienie powodów z obowiązku wykazania faktu stosowania przez pozwaną niedozwolonej klauzuli umownej określonej w pozwie, a w konsekwencji błędne ustalenie, że w dacie wniesienia pozwu pozwana stosowała w umowach z konsumentami przedmiotowy zapis umowny;

4) art. 385 ¹ k.c. w związku z art. 479 ⁴² § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że określony w pozwie zapis stanowi niedozwoloną klauzulę umowną, co do której istnieją podstawy do zakazania jej stosowania przez pozwaną.

Powodowie nie zajęli stanowiska co do apelacji pozwanej.

Wobec śmierci J. R. w dniu 14 kwietnia 2015 r., postanowieniem z dnia 23 stycznia 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej tego powoda i w tym zakresie umorzył postępowanie w sprawie. Natomiast postanowieniem z dnia 13 marca 2017 r. Sąd ten odrzucił apelację pozwanej w zakresie, w jakim dotyczyła ona powoda J. R..

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne. Także dokonana przez Sąd Okręgowy ocena prawna żądania pozwu jest prawidłowa.

Według Sądu odwoławczego nietrafny jest zarzut naruszenia art. 199 § 1 pkt 2 w związku z art. 479 ⁴³ oraz art. 366 k.p.c. poprzez zaniechanie odrzucenia pozwu. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy pozostaje bowiem okoliczność, że w rejestrze klauzul niedozwolonych prowadzonym przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów są już wpisane klauzule o tożsamej treści. Uchwałą składu siedmiu sędziów z dnia 20 listopada 2015 r. (sygn. akt III CZP 17/15) Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza powództwo o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę pozwanego w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 k.p.c.). Natomiast prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone - także po wpisaniu tego postanowienia do rejestru (art. 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c.) - nie wyłącza powództwa o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę niebędącego pozwanym w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 w związku z art. 479 ⁴³ k.p.c.).

Ponadto nie ma racji pozwana zarzucając naruszenie art. 309 w związku z art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że załączony do pozwu wydruk fragmentu wzorca umownego stanowi dowód potwierdzający stosowanie przez pozwaną określonego w pozwie zapisu, a także naruszenie art. 6 k.c. w związku z art 227 k.p.c. poprzez zwolnienie powodów z obowiązku wykazania faktu stosowania przez pozwaną niedozwolonej klauzuli umownej określonej w pozwie, a w konsekwencji, naruszenia art. 385 ¹ k.c. w związku z art. 479 ⁴² § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że określony w pozwie zapis stanowi niedozwoloną klauzulę umowną.

W przedmiotowej sprawie powodowie załączyli do pozwów uzyskane z internetu wydruki fragmentu „Regulaminu sklepu internetowego (...)”, obejmujące kwestionowane postanowienie. Wydruki te nie stanowią dokumentów w rozumieniu art. 244-257 k.p.c., albowiem zgodnie z treścią art. 243 ¹ k.p.c. „Przepisy niniejszego oddziału stosuje się do dokumentów zawierających tekst, umożliwiających ustalenie ich wystawców.” Jednakże zdaniem Sądu Apelacyjnego, począwszy od dnia 8 września 2016 r., tj. po wejściu w życie ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1311 ze zm.), wydruki te należy traktować jako dowody z innych dokumentów niż wymienione w art. 243 ¹ k.p.c. Zawierają one zapis obrazu (zrzut z ekranu) i należy do nich stosować odpowiednio przepisy o dowodzie z oględzin oraz o dowodzie z dokumentów.

Zdaniem Sądu odwoławczego powyższe wydruki są wiarygodne w zakresie obrazu widocznego na ekranie komputera, mając na uwadze adres strony, z której zostały ściągnięte (...) tożsamy z adresem strony, na której znajdował się regulamin przedstawiony przez pozwaną. Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 30 sierpnia 2013 r., zaś na wydrukach jest data 24 lipca 2013 r., co świadczy o stosowaniu przez pozwaną kwestionowanego postanowienia w tej dacie. Natomiast do odpowiedzi na pozew pozwana dołączyła akt notarialny z dnia 16 grudnia 2013 r., zawierający protokół wydruku z tej samej strony internetowej regulaminu o treści innej, niż przedstawiony przez powodów. Jednakże, w ocenie Sądu Apelacyjnego, dowód ten świadczy o treści regulaminu stosowanego przez pozwaną w dacie 16 grudnia 2013 r., a nie w dacie wniesienia pozwu. Oznacza on jedynie, że pozwana najpóźniej w tej dacie zaprzestała stosowania kwestionowanego postanowienia umownego, eliminując je z regulaminu i zastępując innym.

Nie można więc skutecznie twierdzić, że powodowie nie udowodnili stosowania przez pozwaną w obrocie z konsumentami postanowienia zawartego w punkcie VI.2 wzorca umownego „Regulamin sklepu (...)” o treści: „ Jeżeli otrzymany towar będzie posiadał wady techniczne lub braki, należy do odesłać na adres firmy podany w paragrafie I, nie później jednak niż do 30 dni od daty zakupu.” W konsekwencji niezasadny jest również zarzut nieuprawnionego przyjęcia, że pozwana stosowała niedozwoloną klauzulę umowną. Natomiast zarzutu naruszenia art. 385 ¹ k.c. w związku z art. 479 ⁴² § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że określony w pozwie zapis stanowi niedozwoloną klauzulę umowną, pozwana w apelacji nie uzasadniła. Natomiast Sąd odwoławczy podziela zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku rozważania Sądu Okręgowego dotyczące przyczyn abuzywności tej klauzuli.

Nie zasługuje na uwzględnienie również wniosek skarżącej o odstąpienie od obciążenia jej kosztami postępowania na podstawie art. 102 k.p.c. W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że stroną przegrywającą proces jest pozwana, co zgodnie z zasadą wynikającą z treści art. 98 k.p.c. obliguje ją do poniesienia kosztów procesu. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie nie znajduje zastosowania art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Nie ulega bowiem wątpliwości, że pozwana stosowała klauzulę abuzywną, co skutkowało uwzględnieniem powództwa w niniejszej sprawie. Okoliczności tej nie zmienia fakt, że w sprawach o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolony miało miejsce zjawisko masowego wnoszenia pozwów przez podmioty do tego legitymowane, które oprócz celu przewidzianego przez ustawodawcę, dodatkowo zamierzały uzyskać zwrot kosztów procesu.

Podstawą orzeczenia Sądu Apelacyjnego był art. 385 k.p.c.