Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący: SSA Magdalena Sajur - Kordula

Sędziowie:SA Jolanta de Heij-Kaplińska (spr.)

SA Marek Kolasiński

Protokolant:protokolant Karol Banaszek

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w W.

przeciwko (...) (...) sp. z o.o. w B.

o wydanie rzeczy

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 31 lipca 2017 r., sygn. akt XX GC 1032/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w punkcie pierwszym oddala powództwo,

b)  w punkcie drugim zasądza od (...) sp. z o.o. w W. na rzecz (...) (...) sp. z o.o. w B. kwotę 3617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od (...) sp. z o.o. w W. na rzecz (...) (...) sp. z o.o. w B. kwotę 10 058 zł (dziesięć tysięcy pięćdziesiąt osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VII AGa 1183/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 16.11.2015 r. powód (...) Spółka z o.o. w W. wniósł o zobowiązanie pozwanego (...) (...) Spółki z o.o. w B. do niezwłocznego wydania stanowiącej własność powoda rzeczy tj. koparko-ładowarki typu (...) o numerze seryjnym (...) i obciążenie pozwanego kosztami procesu wobec skutecznego rozwiązania Umowy. Pozwany zgodnie z art. 12 umowy zobowiązany był do dostarczenia Przedmiotu Leasingu do powoda na własny koszt. Z uwagi na to, że pozwany obowiązku powyższego nie wykonał, powód dochodzi wydania na podstawie art. 222 § 1 k.c.

Pozwany (...) (...) Spółka z o.o. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i obciążenie powoda kosztami procesu albowiem w jego ocenie odstąpienie od umowy było nieskuteczne. Brak było podstaw do przedterminowego rozwiązania umowy stron, a co za tym idzie do żądania wydania przedmiotu leasingu. Brak zwrotu przedmiotowej maszyny wynika z tego, że zdaniem pozwanego, umowa łącząca strony nie została skutecznie rozwiązana.

Wyrokiem z dnia 31 lipca 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie nakazał pozwanemu (...) (...) Spółce z o.o. w B. wydanie powodowi (...) Spółce z o.o. w W. rzeczy tj. koparko-ładowarki typu (...) o numerze seryjnym (...), w terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się niniejszego wyroku oraz zasądził od pozwanego (...) (...) Spółki z o.o. w B. na rzecz powoda (...) Spółki z o.o. w W. kwotę 9 625 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3 617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok został wydany na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

(...) Spółka z o.o. w W. została wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego dnia 10.12.2001 r. Przedmiotem jej działalności jest m.in. leasing finansowy.

(...) (...) Spółka z o.o. w B. została wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego dnia 14.03.2008 r. Funkcję prezesa zarządu Spółki objął A. T., upoważniony do jednoosobowej reprezentacji Spółki. Przedmiotem działalności Spółki są m.in. roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych.

Dnia 6 sierpnia 2012 r. (...) Spółka z o.o. w W. – jako Finansujący zawarła z (...) (...) Spółką z o.o. w B. – jako Korzystającym Umowę Leasingu Operacyjnego nr (...). Na mocy tej Umowy Finansujący zobowiązał się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, nabyć Urządzenie – koparko-ładowarkę typu (...) od oznaczonego Zbywcy i oddać je Korzystającemu w leasing, a Korzystający zgodził się wziąć Urządzenie w leasing od Finansującego na warunkach określonych w Umowie. Umowa niniejsza została zawarta na okres 36 miesięcy liczonych od dnia następnego po Terminie Dostawy Urządzenia.

Korzystający zobowiązał się zapłacić Finansującemu wynagrodzenie w miesięcznych ratach w euro. Opłata Wstępna została ustalona na kwotę 10 836,25 EUR, Opłata miesięczna od 1 do 12 – na kwotę 1 281,20 EUR netto, a od 13 do 36 – na kwotę 1 076,25 EUR netto; wartość końcowa została ustalona na kwotę 426 EUR netto. Należności te podlegały powiększeniu o należy podatek VAT. Termin ich płatności wynikać miał z faktur wystawianych przez Finansującego i przypadać miał:

- na 10 dzień miesiąca dla faktur z terminem płatności 21 do 31 dnia miesiąca;

- na 20 dzień miesiąca dla faktur z terminem płatności 1 do 10 dnia miesiąca następnego;

- na 30 dzień miesiąca dla faktur z terminem płatności 11 do 20 dnia miesiąca następnego.

Strony ustaliły, że zdarzenie polegające na tym, że Korzystający opóźnia się z zapłatą co najmniej jednej raty lub odsetek i innych należności przez okres co najmniej 30 dni i nie uiszcza zaległości we wskazanym przez Finansującego dodatkowym terminie, stanowi Przypadek Naruszenia Umowy, który uprawnia Finansującego do rozwiązania Umowy poprzez przesłanie pisemnego zawiadomienia do Korzystającego oraz zażądania zwrotu Urządzenia od Korzystającego stosownie do artykułu 12 Umowy. W art. 12 Umowy strony nałożyły na Korzystającego obowiązek dostarczenia Urządzenia do Finansującego na własny koszt, w przypadku upływu 7 dni od końca Okresu Leasingu lub od dnia rozwiązania czy odstąpienia od Umowy Leasingu. Strony przyznały Finansującemu prawo do przeniesienia praw i zobowiązań wynikających z niniejszej Umowy na rzecz osoby trzeciej. Natomiast prawo Korzystającego do przeniesienia praw i zobowiązań wynikających z Umowy uzależniono od uprzedniej pisemnej zgody Finansującego.

Dnia 9 sierpnia 2012 r. Korzystający protokolarnie odebrał przedmiot Umowy Leasingu tj. koparko-ładowarkę (...) C. S./N: (...), rok produkcji 2010.

. (...) Spółka z o.o. wystawił na rzecz (...) (...) Spółki z o.o. poniższe faktury:

-dnia 18 czerwca 2014 fakturę VAT nr (...) z tytułu 23 opłaty leasingowej na kwotę 1 076,25 Euro netto (1 323,79 euro brutto), płatną do dnia 9.07.2014 r.

-dnia 28 czerwca 2014 r. notę obciążeniową nr 77/14/WIND na kwotę 1000 zł tytułem kosztów windykacji, płatną do dnia 19.07.2014 r.

-dnia 21 lipca 2014 r. fakturę VAT nr (...) z tytułu 24 opłaty leasingowej na kwotę 1 076,25 Euro netto (1 323,79 euro brutto), płatną do dnia 9.08.2014 r.

-dnia 24 lipca 2014 r. notę obciążeniową nr (...) na kwotę 100 zł tytułem kosztów wezwania z dnia 24.07.2014 r., płatną do dnia 7.08.2014 r.

-dnia (...) sierpnia 2014 r. notę obciążeniową nr 239/14/WIND na kwotę 1000 zł tytułem kosztów windykacji, płatną do dnia 18.08.2014 r.

W piśmie z dnia 25 czerwca 2014 r. (...) (...) Spółka z o.o. poinformowała (...) Spółkę z o.o., że jest zainteresowana przejęciem umowy leasingu i wyraża wolę dokonania spłaty zobowiązań za (...) Spółkę z o.o. po otrzymaniu od (...) Spółki z o.o. zgody na dokonanie cesji umowy leasingu na (...) (...) Spółkę z o.o. z uwzględnieniem spłaty zaległości (...) Spółki z o.o. Jednocześnie pozwany zobowiązał się dokonać przelewu niezwłocznie po otrzymaniu zgody na cesję.

W piśmie z dnia 26 czerwca 2014 r. (...) (...) Spółka z o.o. poinformowała (...) Spółkę z o.o., że wydała dyspozycję przelewu kwoty 60 000 zł tytułem planowanej cesji umowy leasingu zawartej pomiędzy (...) Spółką z o.o. a (...) Spółką z o.o.

Dnia 27 czerwca 2014 r. (...) (...) Spółka z o.o. dokonała przelewu kwoty 60 000 zł na rachunek bankowy (...) Spółki z o.o. W tytule przelewu wskazano „wpłata na poczet cesji leasingu na (...) (...) Sp. z o.o.” Wpłata powyższa została zaliczona przez (...) Spółki z o.o. na poczet zadłużenia (...) Spółki z o.o. w B. wynikającego z Umowy Leasingu nr (...).

W piśmie z dnia 18 lipca 2014 r. (...) (...) Spółka z o.o. w nawiązaniu do pisma powoda z dnia 26.06.2014 r. do Spółki (...) o zadłużeniu w kwocie 59 382,40 zł i możliwości dokonania cesji umowy nr (...) na spółkę (...) (...) Spółkę z o.o. po uprzedniej spłacie długu, poinformowała powoda, że należność ta została w całości uregulowana przez (...) (...) Spółkę z o.o. w imieniu spółki (...). W związku z tym pozwany zwrócił się do powoda o dokonanie cesji umowy leasingu o nr (...) i przesłanie jej na adres (...) (...) Spółki z o.o.

W piśmie z dnia 21 sierpnia 2014 r. (...) Spółka z o.o. wezwała (...) (...) Spółkę z o.o. do zapłaty zaległości w łącznej kwocie (...) 775,06 euro wynikających z faktur nr (...), w terminie 3 dni od daty doręczenia niniejszego wezwania na wskazany w piśmie rachunek bankowy, pod rygorem wypowiedzenia Umowy Leasingu ze skutkiem natychmiastowym i żądania zwrotu przedmiotu leasingu oraz wymagalności wszystkich pozostałych rat nieuiszczonych na dzień rozwiązania Umowy Leasingu. Wezwanie to pozwany odebrał dnia 25.08.2014 r.

W piśmie z dnia 29 sierpnia 2014 r. (...) Spółka z o.o. oświadczyła wobec (...) (...) Spółki z o.o., że wypowiada Umowę Leasingu nr (...) zawartą dnia 21 sierpnia 2012 r., wezwała jednocześnie Korzystającego do zapłaty zadłużenia w łącznej kwocie: 2 622,56 zł i 2 152,50 euro oraz do zwrotu przedmiotu leasingu w terminie 3 dni od dnia otrzymania niniejszego pisma. Finansujący poinformował Korzystającego, że istnieje możliwość wznowienia umowy leasingu w terminie 3 dni od daty otrzymania niniejszego pisma, a warunkiem powrotu do umowy jest dokonanie przez Korzystającego wpłaty całego zadłużenia oraz kwoty 2 500 zł tytułem kosztów powrotu do umowy. Pismo to pozwany odebrał dnia 8.09.2014 r.

Dnia 29 sierpnia 2014 r. (...) Spółka z o.o. sporządziła potwierdzenie salda zadłużenia (...) (...) Spółki z o.o. opiewające na kwotę 17 085,05 zł.

W piśmie z dnia 20 listopada 2014 r. (...) (...) Spółka z o.o. powiadomiła (...) Spółkę z o.o. – w odpowiedzi na pisma „informacja o wpłatach” oraz „wypowiedzenie Umowy”, że na rachunku powoda widnieje nadpłata w wysokości 60 000 zł z tytułu cesji umowy leasingu, do której nie doszło. Wobec powyższego brak jest podstaw do wypowiedzenia umowy leasingu nr (...) z dnia 6.06.2012 r. Pozwany wezwał też powoda do niezwłocznego dostarczenia faktur za miesiące październik i listopad 2014 r. Pismo to powód pozostawił bez odpowiedzi.

Dnia 21 sierpnia 2015 r. (...) Spółka z o.o. skierowała do (...) (...) Spółki z o.o. notę obciążeniową nr 10/08/2015/WIND na kwotę 11 679,27 euro wynikającą z kapitału pozostałego do spłaty z tytułu rozwiązania Umowy Leasingu nr (...), w terminie 3 dni od daty otrzymania pisma na wskazany w nocie rachunek bankowy, pod rygorem skierowania sprawy na drogę sądową. Wezwanie to (...) (...) Spółka z o.o. odebrała dnia 31.08.2015 r.

W piśmie z dnia 14 września 2015 r. – stanowiącym odpowiedź na pismo pozwanego z dnia 28 sierpnia 2015 r. – powód poinformował pozwanego, że wpłata w kwocie 60 000 zł została zaksięgowana na rachunku powoda dnia 27.06.2014 r. i została zaliczona na konto nieuregulowanych wymagalnych zobowiązań spółki (...) sp.j. wynikających z umowy leasingu operacyjnego nr (...) zgodnie z zaleceniami pozwanego zawartymi w piśmie z dnia 18.07.2014 r. Powód zaznaczył, że warunkiem dokonania przez niego przeniesienia praw i obowiązków była spłata całości zobowiązań (...) T. sp.j. do dnia 26.06.2014 r. Dokonując wpłaty 60 000 zł pozwany działał zatem zgodnie z art. 356 § 2 k.c. W piśmie tym powód wezwał pozwanego do zapłaty nieuregulowanych opłat z Umowy Leasingu nr (...) w łącznej kwocie 14 269,08 zł, w terminie 3 dni od daty otrzymania pisma.

W odpowiedzi na powyższe pismo, (...) (...) Spółka z o.o. w piśmie z dnia 28 września 2015 r. przyznał wobec (...) Spółki z o.o., że wpłata kwoty 60 000 zł dokonana dnia 27.06.2015 r. miała być zaksięgowana na poczet cesji wierzytelności z umowy nr (...). Z uwagi na to, że do cesji tej nie doszło, wpłata ta powinna być – zgodnie z kolejnymi dyspozycjami pozwanego – zaksięgowana na poczet umowy leasingu nr (...). Pozwany stanowczo zaprzeczył, aby dokonując powyższej wpłaty działał w celu spłaty zobowiązań (...) Sp. jawnej. W konsekwencji brak było – zdaniem pozwanego – podstaw do przedterminowego rozwiązania umowy nr (...) i do żądania zwrotu maszyny.

(...) (...) Spółka z o.o. w okresie od 01.08.2011 r. do 19.08.2016 r. dokonała na poczet Umowy Leasingu nr (...) wpłat w łącznej wysokości 49 364,18 zł oraz 29 498,39 euro. Saldo zadłużenia (...) (...) Spółki z o.o. z tytułu Umowy Leasingu nr (...) na dzień 19.08.2016 r. wynosiło (...) 574,02 zł oraz 11 679,27 euro.

Dnia 14 listopada 2016 r. (...) Spółka z o.o. wystawiła na rzecz (...) (...) Spółki z o.o. fakturę VAT nr (...) na kwotę 1 046,47 zł z tytułu opłaty administracyjnej za usługę ubezpieczenia, płatną do dnia 28.11.2016 r. Należność z tej faktury pozwany przelał na konto powoda dnia 12.12.2016 r.

Powód zlecał czynności windykacyjne wobec (...) (...) Spółki z o.o. oraz (...) kilkakrotnie. Pierwsza interwencja w (...) (...) Spółce z o.o. prowadzona na przełomie 2013/2014 doprowadziła do spłaty długu przez pozwanego i kontynuacji Umowy leasingu. Podczas kolejnych interwencji firmy windykacyjnej w dniach 20 sierpnia 2014 r., 26 sierpnia 2014 r., 18 września 2014 r., 20 listopada 2014 r. Prezes zarządu (...) (...) Spółki z o.o. odmówił wydania windykatorowi maszyny – koparko ładowarki (...) o numerze fabrycznym (...), przeczył istnieniu zadłużenia wobec powoda, zaprzeczał aby doszło do skutecznego rozwiązania Umowy, powołując się przy tym na dokonaną wpłatę. Wpłaty te – jak wynikało z ustaleń firmy windykacyjnej - nie pokrywały zadłużenia pozwanego z Umowy Leasingu nr (...).

Sąd Okręgowy za podstawę żądania pozwu wskazał przepis art. 222 § 1 k.c., zgodnie z którym właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Dalej Sąd Okręgowy omówił ujęcie roszczenia w doktrynie, gdzie przyjmuje się, że powołany przepis chroni prawa własności za pomocą dwóch roszczeń, których odrębność wynika z rodzaju dokonanego naruszenia. Pierwsze z nich zwane wydobywczym albo windykacyjnym (art. 222 § 1 k.c.) powstaje w razie bezprawnego pozbawienia właściciela posiadania rzeczy. Drugie zwane negatoryjnym (art. 222 § 2 k.c.) powstaje w razie innego bezprawnego wkroczenia w sferę uprawnień właściciela. Oba roszczenia, wynikające z prawa o charakterze bezwzględnym, jakim jest własność, mają charakter prawnorzeczowy. Znajdują one zastosowanie w razie trwałego wkroczenia przez osobę nieuprawnioną w sferę cudzej własności. Tego rodzaju wkroczenie może polegać bądź na całkowitym pozbawieniu właściciela władztwa nad rzeczą, bądź też na powtarzających się naruszeniach uprawnień właściciela bez pozbawienia go władztwa nad rzeczą.

Uregulowane w art. 222 k.c. roszczenia windykacyjne i negatoryjne wynikają z prawa własności i stanowią korelat uprawnień właściciela przewidzianych w art. 140 k.c. Roszczenia windykacyjne i negatoryjne mają charakter obiektywny. Przysługują one właścicielowi, gdy nastąpi sam fakt naruszenia własności niezależnie od tego, czy osoba, która naruszyła własność, działała w dobrej czy w złej wierze.

Treścią przewidzianego w art. 222 § 1 k.c. roszczenia windykacyjnego (z którym wystąpił w niniejszym procesie powód), jest przyznane właścicielowi prawo wystąpienia z żądaniem wydania oznaczonej rzeczy przez osobę, która włada tą rzeczą. Służy przywróceniu właścicielowi władztwa nad rzeczą, a więc ochronie jednego z podstawowych atrybutów prawa własności. Dlatego obrazowo określa się je jako roszczenie nieposiadającego właściciela przeciwko posiadającemu nie właścicielowi.

Żeby można było mówić o roszczeniu windykacyjnym, muszą być spełnione dwa warunki: po pierwsze, treścią roszczenia jest żądanie wydania rzeczy, po drugie zaś, wynika ono z prawa własności. Z powyższego wynika zatem, że legitymowanym do wystąpienia z roszczeniem windykacyjnym jest właściciel rzeczy, a biernie legitymowana jest osoba, która faktycznie włada cudzą rzeczą bez podstawy prawnej.

Zarówno z Umowy leasingu nr (...), protokołu zdawczo-odbiorczego z dnia 9 sierpnia 2012 r., jak i okoliczności przyznanych przez pozwanego, wynika niespornie, że powód przed dniem 9.08.2012 r. stał się właścicielem koparko-ładowarki typu (...) serii (...).

Nie było sporu między stronami, że dnia 6 sierpnia 2012 r. zawarły umowę leasingu operacyjnego, której przedmiotem było wymienione Urządzenie. Żadna ze stron nie kwestionowała również okresu, na jaki umowa ta została zawarta oraz wynikających z umowy wzajemnych praw i zobowiązań.

Stosownie do przepisu art. 709 ¹ k.c., przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.

Korzystający obowiązany jest płacić raty w terminach umówionych. Jeżeli korzystający dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, finansujący powinien wyznaczyć na piśmie korzystającemu odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia. Postanowienia umowne mniej korzystne dla korzystającego są nieważne (art. 709 ¹³ k.c.).

Z przeprowadzonych przez Sąd Okręgowy dowodów w postaci dokumentów dołączonych do pozwu oraz pisma procesowego powoda z dnia 8.02.2016 r., z zeznań świadków J. K., A. K., R. A., wyjaśnień A. T. wynikało niespornie, że powód – jako Finansujący wywiązał się z wszystkich obowiązków przyjętych w umowie z pozwanym, a to nabył Przedmiot Umowy oraz wydał go pozwanemu w stanie bez wad, zdatnym do planowanego użytku. Pozwany natomiast – jako Korzystający, odebrał Przedmiot Umowy, ale w czerwcu 2014 r. zaprzestał regulowania wymagalnych rat leasingowych. Z liczby wezwań kierowanych do pozwanego o zapłatę zaległości z tego tytułu, wynika w ocenie Sądu Okręgowego, że zaniechanie pozwanego regulowania opłat leasingowych nabrało cech trwałości.

Sąd Okręgowy podkreślił, że z dokumentów (niezaprzeczonych przez pozwanego) wynikało niespornie, że pozwany nie odpowiadał na kierowane do niego wezwania do zapłaty. Skutkiem czego powód uzyskał prawo do wypowiedzenia spornej Umowy ze skutkiem natychmiastowym. Z uwagi na to, że pismo powoda zawierające oświadczenie o wypowiedzeniu umowy leasingu nr (...) zostało odebrane przez pozwanego dnia 8.09.2014 r., tę datę należy traktować jako ostatni dzień obowiązywania umowy stron. Od tego dnia również na pozwanym – zgodnie z zapisami Umowy Leasingu nr (...) - spoczywał obowiązek zwrotu Przedmiotu Umowy powodowi. Z dniem 8.09.2014 r. pozwany utracił bowiem prawo do władania Urządzeniem w postaci koparko-ładowarki typu (...) serii (...). Tymczasem, zarówno z dokumentu w postaci raportu z interwencji firmy windykacyjnej (działając na zlecenie powoda), z zeznań świadka R. A., jak i z okoliczności niezaprzeczonych przez pozwanego wynika, że do dnia wyrokowania, nie wywiązał się z obowiązku zwrotu powodowi Przedmiotu Leasingu.

Sąd Okręgowy uznał w całości za niezasadne twierdzenia pozwanego o bezskuteczności wypowiedzenia Umowy Leasingu nr (...), z uwagi na dokonanie przez pozwanego dnia 27.06.2014 r. na rzecz powoda przelewu kwoty 60 000 zł, którą powód powinien – zdaniem pozwanego - zaliczyć na poczet zaległości pozwanego wynikających z Umowy Leasingu nr (...).

Jak wynika z korespondencji stron prowadzonej od dnia 25 czerwca 2014 r., a także z zeznań świadków J. K., A. K. i wyjaśnień za pozwanego A. T., powoda i podmiot o nazwie (...) (Sądowi nie udało się ustalić formy prawnej w jakiej działała firma (...), w korespondencji pojawia się zarówno oznaczenie spółka z o.o., jak i spółka jawna) łączyła umowa leasingu nr (...). W dniu 25.06.2014 r. pozwany wystąpił do powoda o wyrażenie zgody na zawarcie umowy cesji praw i obowiązków wynikających z tej umowy, mocą której (...) (...) Spółka z o.o. przejęłaby prawa i obowiązki (...) wobec powoda. Z korespondencji stron wynika również, że jednym z warunków wyrażenia przez powoda zgody na ową cesję było dokonanie spłaty całego zadłużenia firmy (...) wobec powoda wynikającego z umowy leasingu nr (...).

Sąd Okręgowy, wobec braku inicjatywy dowodowej stron, nie ustalił, jakie były wszystkie warunki ww. cesji i jakie było całkowite zadłużenie firmy (...) wobec powoda z umowy leasingu nr (...). Niespornym było natomiast, że do umowy cesji nie doszło.

Z dowodów w postaci polecenia przelewu z dnia 27 czerwca 2014 r., a także z korespondencji kierowanej przez pozwanego do powoda w dniach 26.06.2014 r., 18.07.2014 r. wynika niespornie, że (...) (...) Spółka z o.o. w dniu 27.06.2014 r. dokonała przelewu kwoty 60 000 zł na rachunek bankowy celem spłaty zadłużenia firmy (...).

Sąd Okręgowy działanie pozwanego zakwalifikował jako wstąpienie przez (...) (...) Spółkę z o.o. w prawa wierzyciela wobec firmy (...) na skutek dobrowolnego uregulowania długu tej ostatniej wobec powoda (art. 518 §1 pkt 3 k.c.). W takiej sytuacji – zgodnie z przepisem art. 518 § 2 k.c. – powód jako wierzyciel nie mógł odmówić przejęcia świadczenia, które było w dacie wpłaty wymagalne. Przyjęcie ww. świadczenia od pozwanego przez powoda znajduje również uzasadnienie w dyspozycji przepisu art. 356 § 2 k.c., a to w sytuacji nawet gdyby pozwany działał bez zgody dłużnika – (...). Choć ta ostatnia okoliczność w sprawie nie miała miejsca, gdyż – co przyznał pozwany – właścicielem (bądź prezesem zarządu (...)) jest brat pozwanego, a oba podmioty stale ze sobą współpracują.

Sąd Okręgowy uznał, iż zarachowanie przez powoda kwoty 60 000 zł wpłaconej przez (...) (...) Spółkę z o.o. na poczet wymagalnego wówczas długu firmy (...) wynikającego z umowy leasingu nr (...) było uzasadnione i prawidłowe. Powyższej oceny nie zmienia fakt, że w piśmie z dnia 20.11.2014 r. pozwany zażądał zaliczenia ww. wpłaty na poczet swojego długu wobec powoda wynikającego z umowy leasingu nr (...). Jednocześnie z dowodów w postaci korespondencji stron, z zeznań świadka R. A. oraz wyjaśnień pozwanego A. T. wynikało, że pozwany całkowicie ignorował kierowane do niego wezwania do zapłaty zaległości wynikających z Umowy leasingu nr (...). Pozwany nie zareagował również na propozycję powoda powrotu do umowy, zawartą w oświadczeniu o rozwiązaniu umowy. Tymczasem, z zestawień długu pozwanego wynikającego z przedmiotowej umowy wynika, że był on znacznie wyższy, niż dokonana przez pozwanego w dniu 27.06.2014 r. wpłata (na którą pozwany powoływał się w obronie przed powództwem) i z której to wpłaty pozwany wyprowadzał wniosek o bezskuteczności oświadczenia powoda o rozwiązaniu umowy.

Analizując wezwania kierowane do pozwanego, Sąd Okręgowy uznał, iż powód zachował tryb przewidziany Umową oraz zgodny z dyspozycją art. 709 ¹³ k.c. uprawniający powoda do wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym, co też powód uczynił, ze skutkiem na dzień 8.09.2014 r. Wobec powyższego w tym dniu (o czym była mowa wyżej) zaktualizował się obowiązek pozwanego zwrotu właścicielowi przedmiotu rozwiązanej umowy. Z uwagi na to, że pozwany obowiązku tego nie wykonał, powództwo w całości zasługiwało na uwzględnienie.

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd Okręgowy uzasadnił przepisem art. 98 § 1 k.p.c., statuującym zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Pozwanego, jako przegrywającego sprawę, Sad obciążył kosztami postępowania poniesionymi przez powoda, na które składał się wpis sądowy od pozwu oraz wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym.

Pozwany zaskarżył w całości wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie zarzucając mu:

1) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, poprzez uznanie, iż mimo ustalenia, iż umowa cesji leasingu operacyjnego nr (...) nie doszła do skutku, wpłacona kwota 60.000 zł nie podlegała zwrotowi na rzecz pozwanego lub zaliczeniu jej na poczet umowy nr (...) i uznanie, że działanie powoda polegające na zarachowaniu powyższej kwoty na poczet długu spółki (...) było uzasadnione i prawidłowe;

2) naruszenie przepisów postępowania, które mogły mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj.:art. 233 § 1 k.p.c., przez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego, to jest:

a) potwierdzenia dokonania wpłaty 60.000zł w dniu 27.06.2014r (wydruk z dnia 19.08.2015r.) poprzez pominięcie okoliczności, iż w tytule przelewu pozwany jednoznacznie zaznaczył, iż jego celem jest zawarcie umowy cesji leasingu operacyjnego nr (...), co doprowadziło do błędnego uznania, iż celem powyższego przelewu było przejęcie długu,

b) pisma pozwanego z dnia 20 listopada 2014 roku, w którym żądał on zaliczenia w/w wpłaty na poczet poprzez pominięcie wniosków z niego płynących i uznanie, że fakt ten nie zmienia kwalifikacji prawnej czynności pozwanej,

c) pism pozwanego z dnia 25.06.2014r, 26.06.2014 r., 20.11.2014r., 28.08.2015r., 28.09.2015r. poprzez uznanie, iż ze wskazanych pism wynika, że pozwany dokonał przelewu kwoty 60.000 zł celem spłaty zadłużenia firmy (...), podczas gdy z w/w dokumentów wynika niezbicie, że celem czynności pozwanej było zawarcie umowy cesji leasingu operacyjnego nr (...),

d) pominięcie dokumentów zebranych w niniejszej sprawie w szczególności potwierdzenia dokonania wpłaty 60.000zł w dniu 27.06.2014r. (wydruk z dnia 19.08.2015r.), korespondencji stron, a w konsekwencji sprzeczne z dokumentami tymi ustalenie, że pozwany dokonał przelewu kwoty 60.000 zł na rachunek bankowy powoda celem spłaty zadłużenia spółki (...) i wejścia w prawa wierzyciela, podczas, gdy causa w/w był zamiar wypełnienia przesłanek cesji umowy leasingu nr (...);

3) naruszenie prawa materialnego, tj.:

a) art. 222 § 1 k.c. przez jego błędne zastosowanie przejawiające się uznaniem, że powódce przysługiwało uprawnienie do żądania wydania koparki, podczas gdy wypowiedzenie umowy najmu leasingu operacyjnego nr (...) nie było skuteczne, a co za tym idzie pozwanej przysługiwało względem powódki skuteczne uprawnienie do władania rzeczą,

b) art. 518 § 2 kc w zw. z art. 356 § 2 kc poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie, że dokonanie przelewu przez pozwaną na rzecz powódki w wysokości 60.000 zł stanowiło przejęcie długu, podczas gdy było jedynie realizacją warunku niezbędnego do zawarcia cesji umowy leasingu operacyjnego nr (...), a ponadto uznanie, że spółka (...) wyraziła zgodę na przejęcie długu, podczas gdy taki wniosek nie znajduje oparcia w materiale dowodowym sprawy.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wnosił o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w całości, poprzez oddalenie powództwa w całości,

2. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanego jest w całości uzasadniona.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny odniesie się do zarzutów akcentujących naruszenie prawa procesowego skoncentrowanych na (i) sprzeczności ustaleń Sądu pierwszej instancji z materiałem dowodowym oraz (ii) niewłaściwej, bo błędnej, sprzecznej z zasadami logiki i doświadczeniem życiowym, ocenie materiału dowodowego. Jedynie prawidłowo ustalony stan faktyczny pozwala właściwie zastosować przepisy prawa materialnego, więc najpierw należy ocenić, czy rzeczywiście popełniono błędy kwalifikowane jako uchybienie art. 233 k.p.c.

Sąd Apelacyjny ma obowiązek rozważenia całości zgromadzonego materiału pod kątem jego wartości dowodowej i znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu (por. uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z 23 marca 1999 r., III CZP 59/98, OSNC 1999, Nr 7–8, poz. 124). Celem postępowania apelacyjnego jest ponowne rozpoznanie sprawy w granicach apelacji, a nie jedynie kontrola zasadności zaskarżonego orzeczenia. Realizując powyższą zasadę Sąd Apelacyjny uznaje, że ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji są prawidłowe i Sąd Apelacyjny podziela je oraz przyjmuje za własne.

Z kolei swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych przekonań Sądu, jego wiedzy i posiadanego zasobu doświadczeń życiowych, ale powinna także uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i (ważąc ich moc oraz wiarogodność) odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 655). Sąd Apelacyjny uznaje, że zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. jest częściowo trafny.

Oceniając zgromadzony materiał dowodowy trzeba mieć na uwadze, że były dwie umowy leasingu operacyjnego:

1.  jedyna łącząca strony niniejszego sporu o nr (...)

2.  druga łącząca powoda ze spółką (...) sp. z o.o. o nr (...).

Pozwany przyznaje, że do czerwca 2014 r. regulował swoje zobowiązania zgodnie z umową i w terminach w niej wskazanych. Nie ma sporu co do tego, że nie zostały zapłacone czynsz numer 23 do 9 lipca 2014 r. i czynsz numer 24 do 9 sierpnia 2014.

Według pozwanego odstąpienie od umowy nr (...) było bezskuteczne, bowiem na poczet zobowiązań nie została zaliczona wpłata 60 000 zł. Wskazana kwota była zapłatą na poczet ewentualnej cesji umowy leasingu nr (...). Planowana cesja umowy nie doszła do skutku, w związku z czym pozwany wezwał powoda do niezwłocznego zwrotu kwoty 60 000 zł lub jej zaliczenia na poczet umowy nr (...). Dowodem na takie działanie pozwanego miało być pismo z 25 czerwca 2014 r. i 26 czerwca 2014 r. (k. 76 i 77).

Stanowisko pozwanego jest chybione, gdyż wskazane pisma nie wyrażają woli pozwanego do zaliczenia wpłaty na rzecz zobowiązań wynikających z umowy leasingu nr (...) w przypadku braku zawarcia cesji umowy (...).

D. argumentacji pozwanego opiera się na tym, że kilkakrotnie wzywał powoda do zarachowania nadpłaty na rzeczy umowy leasingu operacyjnego nr (...) i powołuje się na pisma z 20 listopada 2014 r. (k. 80) i 28 sierpnia 2015 r.

Wezwanie do zapłaty zaległych opłat z umowy leasingu (...) numer 23 i 24 miało miejsce 21 sierpnia 2014 r. z wyznaczonym terminem 3 dni i zagrożeniem wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym (k. 36). Wezwane zostało odebrane 25 sierpnia 2014 r. (k. 38). Wobec braku uregulowania zaległości 29 sierpnia 2014 r. powód rozwiązał umowę nr (...) (k. 35). Jednak rozwiązanie z 29 sierpnia 2014 r. informowało o możliwości wznowienia umowy w terminie 3 dni, warunkując wznowienie zapłatą kwoty zadłużenia 2 622,56 zł oraz 2 152,50 EUR i kosztu wznowienia 2 500 zł (k. 35).

Z raportu z interwencji z 14 maja 2015 roku wynika, że na dzień 19 sierpnia 2014 r. było zadłużenie 11 542,20 zł, bez przybliżenia zasad wyliczenia. Ponadto z raportu wynika, że pozwany zapłacił 1 września 2014 roku tytułem zaległości 9 240,90 zł, na co przekazał polecenie przelewu, a później dostał rozwiązanie umowy i „nic z tym nie robił” (k. 160). Raport podawał również saldo zaległości na dzień 13 października 2014 roku i 23 października 2014 roku oraz na dzień 18 listopada 2014 r. Dnia 18 listopada 2014 roku otrzymano informację, że w przypadku braku wpłaty zaległości do 20 listopada 2014 roku konieczny będzie odbiór maszyny. Dlatego pismem z 20 listopada 2014 roku pozwany nawiązał do wypowiedzenia umowy oraz nadpłaty wysokości 60 000 zł i podsumował, że brak podstaw do wypowiedzenia umowy leasingu nr (...). W tej sytuacji uznać należy, że pismem z dnia 20 listopada 2014 r. pozwany wnosił o zachowanie kwoty 60 000 zł na poczet zaległości z umowy nr (...), aby wypełnić warunek zastrzeżony 18 listopada 2014 roku, o którym mowa w raporcie z inwentaryzacji. Nie jest tak jak twierdzi pozwany, że wzywał o zarachowanie nadpłaty na poczet umowy leasingu (...), ale pismem z dnia 20 listopada 2014 roku wypełnił warunek, o którym mowa w raporcie z interwencji, aby doszło do wznowienia umowy.

Dlatego strony wiąże nadal umowa na dotychczasowych warunkach, a wypowiedzenie z dnia 29 sierpnia 2014 roku okazało się nieskuteczne. Tylko tak należy wyłożyć “możliwość wznowienia umowy", że wypowiedzenie miało charakter warunkowy w tym znaczeniu, że jeżeli nastąpi pełna spłata wymaganego zadłużenia, wypowiedzenie stanie się nieskuteczne i nastąpi uchylenie skutków złożonego oświadczenia o wypowiedzeniu, a umowa z 6 sierpnia 2012 r. będzie kontynuowana na dotychczasowych warunkach. Oświadczenie pozwanego o powrocie do umowy zawierało się w samym wypowiedzeniu umowy i podtrzymane zostało w informacji z 18 listopada 2014 roku.

Zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. okazał się uzasadniony, a przez to ulega zmianie ocena prawa materialnego.

Umowa leasingu w art. 13 przewidywała tzw. przypadek naruszenia umowy, jeżeli korzystający opóźnia się z zapłatą co najmniej jednej raty lub odsetek i innych należności przez okres co najmniej 30 dni i nie uiszcza zaległości we wskazanym przez finansującego terminie. W takiej sytuacji finansujący mógł rozwiązać umowę poprzez przesłanie pisemnego zawiadomienia do korzystającego z zastrzeżeniem, że w takim wypadku korzystający będzie w dalszym ciągu ponosił odpowiedzialność określoną w umowie a finansujący będzie mógł podjąć dowolne działania spośród wymienionych w art. 14.1 pkt b, czyli (i) uznać za natychmiast wymagalną i zażądać natychmiastowej zapłaty pozostałych do spłacenia do końca planowanego okresu leasingu części kapitałowych rat leasingowych łącznie z częścią dotyczącą kosztów ubezpieczenia oraz dochodzić wszelkich innych odszkodowań i zwrotu wydatków poniesionych przez siebie z tytułu naruszenia umowy, (ii) skorzystać z zabezpieczenia udzielonego w związku z umową, (iii) zażądać od korzystającego zwrotu urządzenia, (iv) zażądać natychmiastowej spłaty wymagalnych rat opłat serwisowych należnych za okres od dnia rozwiązania umowy (k. 23).

Wezwanie do zapłaty z dnia 21 sierpnia 2014 roku udzielało terminu 3 dni od daty doręczenia wezwania na uregulowanie należności obejmujących m.in. faktury (...) dotyczące czynszu nr 23 i nr 24 z umowy (...). Zagrożeniem braku uregulowania należności miało być uprawnienie do wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym, co doprowadzi do konieczności przedterminowego zwrotu przedmiotu leasingu oraz wymagalności wszystkich pozostałych a nieuiszczonych na dzień rozwiązania rat (k. 28, 30, 36). Jak wynika z raportu z interwencji do dnia 5 września 2014 roku finansujący (...) nie miał dowodu doręczenia wezwania (k. 160). Mimo to 29 sierpnia 2014 roku finansujący wypowiedział umowę i jednocześnie wezwał do uregulowania w terminie 3 dni należności, tych samych które były objęte przedmiotem wezwania do zapłaty, ponadto zwrotu przedmiotu leasingu w terminie 3 dni od daty otrzymania pisma. Pismo zostało zatytułowane “rozwiązanie umowy nr (...) z dnia 2012-08-21” a w końcowej jego treści poinformowano, że “jest możliwość wznowienia umowy leasingu w terminie 3 dni od daty otrzymania pisma. Warunkiem powrotu do umowy jest uregulowanie przez Państwa całej kwoty zadłużenia oraz kosztu powrotu do umowy w kwocie 2 500 zł” (k. 35). Ponownie z raportu z interwencji wynika, że pozwany poinformował, iż 1 września 2014 roku wpłacił kwotę 9 240,90 zł, na co przekazał potwierdzenie przelewu, a kilka dni później otrzymał rozwiązanie umowy (k. 160). “Informacja o wpłatach” za rozliczone wskazuje faktury (...) (k. 135) i (...) (k. 135 verte), z czego przy fakturze (...) jest podany dokument rozliczający (...) z datą 1 września 2014 roku. Ponownie w innej pozycji “ (...) o wpłatach” jest potraktowana jako kwota rozliczona z (...) (...)oraz (...) za dokumentem (...) z datą 1 września 2014 (k. 136).

Problem więc polegał na tym, czy doszło w ogóle do pojawienia się definitywnych skutków złożonego przez powoda wypowiedzenia, jaki charakter miało wypowiedzenie z możliwością wznowienia umowy i przede wszystkim, czy istniało zadłużenie pozwanego.

Jeżeli chodzi o dwa pierwsze zagadnienia, zdaniem Sądu Apelacyjnego wypowiedzenie umowy leasingu (...) miało charakter warunkowy w tym znaczeniu, że jeżeli nastąpi uregulowanie zadłużenia i kosztów powrotu do umowy, wypowiedzenie stanie się nieskuteczne, a umowa leasingu (...) z dnia 21 sierpnia 2012 r. będzie kontynuowana na dotychczasowych warunkach. Nie można innego znaczenia przypisać sformułowaniu “wznowienie umowy” i “powrót do umowy” z podaniem warunku, którego spełnienie tworzyło dla pozwanego możliwość doprowadzenia do kontynuacji stosunku leasingowego na dotychczasowych warunkach, a dla powoda eliminację skutku złożonego już oświadczenia o wypowiedzeniu i kontynuację umowy na dotychczasowych warunkach.

Oświadczenie woli można uznać za złożone, jeżeli w sposób dostatecznie zrozumiały ujawnia wolę strony. Zgodnie zaś z art. 65 k.c. oświadczenie woli (także wyrażone w sposób konkludentny) należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których zostało złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, a w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Wypowiedzenie mimo zawarcia w nim oświadczenia o wypowiedzeniu umowy nie miało charakteru stanowczego, gdyż otwierało pozwanemu drogę doprowadzenia do cofnięcia wypowiedzenia umowy. Na tle innej umowy, bo umowy o kredyt, Sąd Najwyższy dopuścił możliwość niestanowczego wypowiedzenia, w szczególnych okolicznościach, dotyczących stworzenia kredytobiorcy możliwości doprowadzenia do kontynuacji stosunku kredytowego na dotychczasowych warunkach (por. wyrok z dnia 24 września 2015 r., V CSK 698/14).

Według niespornej opinii nauki prawa cywilnego, stanowiącej wynik wykładni przepisu art. 89 k.c., warunek to element treści (zastrzeżenie, postanowienie, klauzula) czynności prawnej, uzależniający powstanie albo ustanie skutków czynności prawnej od zdarzenia przyszłego i niepewnego. Nie jest warunkiem uzależnienie powstania (ustania) skutków czynności prawnej od zdarzeń zależnych wyłącznie lub w znacznej mierze od woli jednej ze stron (warunek si voluero inaczej “jeśli zechcę”). Z kolei warunek potestatywny sensu stricto (zwany też niekiedy warunkiem mieszanym) rozumie się zwykle zastrzeżenia uzależniające powstanie albo ustanie skutków czynności prawnych od zdarzenia przyszłego i niepewnego, na którego ziszczenie się albo nieziszczenie się jedna ze stron czynności prawnej ma wprawdzie wpływ, niemniej jego ziszczenie się (albo nieziszczenie) nie zależy wyłącznie od woli jednej ze stron. W postanowieniu składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2013 r., III CZP 85/12 (OSNC 2013 nr 11, poz. 132) zostało wyrażone stanowisko, że dopuszczalne jest, co do zasady, dokonanie czynności prawnej zawierającej zastrzeżenie, że jej skutek zależy od skorzystania z uprawnienia lub woli wykonującego zobowiązanie, a zdarzenie zależne od zachowania strony może polegać na spełnieniu lub niespełnieniu świadczenia. Nie została wyłączona dopuszczalność zastrzeżenia warunku także w jednostronnej czynności prawnej obejmującej wypowiedzenie umowy. Zaakceptowane zostało stanowisko, że warunkiem może być także spełnienie świadczenia, ponieważ zapłata nie zawsze jest zdarzeniem całkowicie uzależnionym od dłużnika (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2007 r., IV CSK 118/07, z dnia 17 marca 2011 r., IV CSK 358/10).

Drugi problem, to kwestia zadłużenia a przez to pytanie, czy były podstawy do wypowiedzenia umowy w dniu 29 sierpnia 2014 roku. Powód wzywał do uregulowania zaległości, natomiast pozwany konsekwentnie twierdził, że ma nadpłatę. Wyraz swego stanowiska zawarł jednoznacznie dopiero w piśmie 20 listopada 2014 roku.

Jeżeli nie doszło do cesji umowy leasingu nr (...) przed rozwiązaniem umowy leasingu nr (...), wówczas powstała nadpłata winna być zwrócona i żądanie pozwanego zarachowania nadpłaty byłoby uzasadnione. Inaczej jest, gdy doszło do rozwiązania umowy leasingu nr (...), a jeszcze nie wiadomo jaki jest los cesji umowy leasingu nr (...), wówczas dysponowanie nadpłatą nie jest pozostawione pozwanemu. Niemniej w dacie 20 listopada 2014 roku było wiadome, że do cesji umowy leasingu nr (...) nie doszło i pismo pozwanego z dnia 20 listopada 2014 r. należy traktować jako żądanie zarachowania 60 000 zł dla spełnienia warunku zastrzeżonego w wypowiedzeniu umowy leasingu nr (...) powtórzonego 18 listopada 2014 r.

Drugi fakt wynikający z raportu z interwencji to taki, że pozwany uregulował 1 września 2014 roku kwotę, która została potraktowana jako kwota rozliczona z (...) oraz (...) za dokumentem (...) z datą 1 września 2014. O ile pozwany otrzymał wezwanie do zapłaty 25 sierpnia 2014 roku i uregulował zadłużenie 1 września 2014 roku w wysokości 9 240,90 zł (za tzw. przypadek naruszenia umowy), a zatem po terminie 3-dniowym, to jednak uczynił to jeszcze przed otrzymaniem rozwiązania umowy zawierającej warunek wznowienia umowy. Powód winien uregulowaną kwotę zaksięgować na zadłużenie, ale takie, które stanowiło przyczynę wypowiedzenia umowy. Oprócz zaległych rat leasingowych powód wzywał do zapłaty kosztów windykacji, które nie mogą stanowić podstawy do wypowiedzenia umowy. Przyjęcie przeciwnego stanowiska prowadziłoby do sytuacji nie do zaakceptowania, gdy koszty windykacji o niewielkiej wartości stanowią przyczynę wypowiedzenia umowy leasingu o nieporównywalnie większej wartości. Z “informacji o wpłatach” wynika, że uregulowana kwota została zaksięgowana na zaległości stanowiące tzw. przypadek naruszenia (k. 136), dlatego pozwany już 1 września 2014 roku spełnił warunek wskazany przez powoda w wypowiedzeniu umowy. W tej sytuacji nie można twierdzić o istnieniu zadłużenia skutkującego wypowiedzeniem umowy.

Kolejną kwestią jest, czy niezależnie od warunku zawartego w wypowiedzeniu umowy, samo wypowiedzenie było dopuszczalne. Uprawnienie do wypowiedzenia umowy leasingu zostało uzależnione od wyznaczenia korzystającemu dodatkowego terminu. Termin ten ma być „odpowiedni", innymi słowy „odpowiadający okolicznościom”. Pozwany podważał co do zasady rozwiązanie umowy, nie podważał wyznaczonego terminu, stąd można przyjąć, że dodatkowy termin, o którym stanowi art. 13 umowy leasingu, został udzielony. Jednak w dacie złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy tj. 29 sierpnia 2014 roku, powód nie wiedział, czy wyznaczony wezwaniem do zapłaty z dnia 21 sierpnia 2014 roku termin upłynął, czy nie. Do 5 września 2014 roku nie dotarł do powoda dowód doręczenia wezwania do zapłaty, a więc w momencie składania oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy z powodu zaległości, powód nie wiedział, czy upłynął termin wskazany w wezwaniu do zapłaty jako dodatkowy terminu uprawniający do wypowiedzenia umowy. Wypowiedzenie umowy będące uprawnieniem kształtującym, prowadzące do zakończenia nawiązanego stosunku prawnego bez dochowania wymaganych warunków skutkuje uznaniem tej czynności za bezskuteczną.

Ostatnią płaszczyzną sporu była umowa cesji. Nazwanie problemu umową cesji jest skrótem, gdyż z twierdzeń stron wynika, że chodziło o wejście pozwanego do umowy leasingu z wszystkimi konsekwencjami, a więc prawami i obowiązkami. Czynność „wstąpienia do umowy” łączy w sobie cechy przelewu wierzytelności i przejęcia długu. Problem prawny sprowadza się do tego, czy przeniesienie praw i obowiązków jednej ze stron stosunku obligacyjnego na osobę trzecią z takim skutkiem, że staje się ona stroną tego stosunku w miejsce poprzednika, następuje poprzez dokonanie dwóch czynności prawnych, tj. przelewu wierzytelności i przejęcia długu, czy też na podstawie odrębnej (jednorodnej) czynności prawnej. Na ten temat zapadło kilka orzeczeń, gdzie główna teza sprowadza się do tego, że polskiemu prawu nie jest znana jako instytucja normatywna umowna zmiana strony. Aby do niej doszło niezbędne jest dokonanie przelewu wierzytelności (art. 509 k.c.) i przejęcie długu (art. 519 k.c.), przy czym może to nastąpić w ramach jednej złożonej czynności lub sukcesywnie, byleby czynności prawne stron zawierały elementy niezbędne dla obu tych instytucji (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2012 r., I CSK 315/11, I CSK 494/11, Legalis, z dnia 26 września 2008 r., V CSK 105/08, 6.11.1972 r., III CRN 266/72, OSNC 1973, Nr 9, poz. 160 z glosami Z. Policzkiewicz-Zawadzkiej, OSPiKA 1973, Nr 8, poz. 194 oraz A. Kubasa, PiP 1974, Nr 11, s. 169 i n. Por. też uchw. SN z 21.10.1994 r., III CZP 133/94, OSNC 1995, Nr 2, poz. 36, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 października 2012 r., V ACA 578/12, Legalis).

Dlatego, że dochodzi do złożenia dwóch czynności prawnych w ramach jednej konstrukcji, nie można ich rozdzielać i traktować samodzielnie, tak jak chce powód uznając, że pozwany przejął dług mimo, że nie wszedł w prawa leasingobiorcy z umowy (...). Skoro umowa o przejęcie praw i obowiązków jest jednorodną czynnością prawną obejmującą oprócz cesji wierzytelności i przejęcia długu także dalsze elementy zapewniające pełną sukcesję osoby trzeciej w pozycję prawną dotychczasowej strony stosunku zobowiązaniowego, należy przyjąć jej kauzalność. Wielokrotnie podkreślana przez pozwanego okoliczność, że do umowy cesji nie doszło i w konsekwencji zmiany stron umowy leasingu (...), wskazuje na odpadnięcie przyczyny uregulowania kwoty 60 000 zł. Wersja o innym przeznaczeniu wpłaty 60 000 zł jest również nie do przyjęcia. Kluczowe jest pismo pozwanego z 18 lipca 2014 roku (k. 107), gdzie wskazano, że na poczet cesji umowy (...) dokonano spłaty długu przez pozwanego w imieniu (...). Pismo było wystosowane po piśmie z 9 czerwca 2014 r. (k. 108), gdzie powód kieruje je do (...) z informacja, że będzie możliwa cesja na (...) (...) sp. z o.o., gdy umowa (...) nie będzie miała zadłużenia. Pozwany w tytule przelewu wskazywał, że wpłata dotyczy „cesji umowy leasingu nr (...) zawartej pomiędzy powodem a spółką (...)”. Taki był bowiem jeden z warunków cesji, dlatego że cel nie został osiągnięty, a przyczyną płatności było wejście w prawa leasingobiorcy, odpadła przyczyna świadczenia. Z uwagi na jednorodny charakter badanej umowy zmiany stron za niedopuszczalne uznać należy próby „ratowania” w takim przypadku ważności części czynności obejmującej, tu przejęcie długu. Skoro umowa leasingu nr (...) nie została skutecznie rozwiązana nie ma podstawy do zwrotu urządzenia na podstawie art. 14.1 umowy w związku z art. 12 umowy, a tym samym pozwanemu przysługuje skuteczne prawo wobec właściciela (art. 222 §1 k.c.)..

Nie ma charakteru wiążącego orzeczenie Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 5 października 2016 roku (VIII GC 1411/16 upr), gdyż Sąd sam zaznaczył, że nie była przedmiotem sporu okoliczność rozwiązania umowy (strona 4 uzasadnienia).

Podniesione zarzuty prawa procesowego i materialnego doprowadziły do zmiany wyroku przez Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §1 k.p.c. poprzez oddalenie powództwa i rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za pierwszą instancję zasądzając na rzecz pozwanego od powoda wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości odpowiadającej stawce §6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości ws. opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (aktualnego w dacie wytoczenia powództwa listopad 2015 r.)

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie drugim wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 k.p.c. przy uwzględnieniu, że apelacja została wniesiona 11 września 2017 roku i zastosowanie winne znaleźć przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia pełnomocnika procesowego przepisy § 2 punkt 6. w związku z §10 ustęp 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości ws. opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. Do kosztów podlegających zwrotowi na rzecz pozwanego wliczono zatem 4 050 zł oraz opłatę od apelacji 6 008 zł.

Marek Kolasiński Magdalena Sajur-Kordula Jolanta de Heij-Kaplińska