Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VIII AKa 53/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 28 marca 2022 r. (sygn. akt XVIII Ko 11/22).

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1

Pełnomocnik reprezentanta Skarbu Państwa - Komendanta Stołecznej Policji - zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, mający wpływ na treść orzeczenia polegający na błędnym przyjęciu przez Sąd I instancji, że zasądzona tytułem zadośćuczynienia z tytułu niewątpliwie niesłusznego zatrzymania kwota 4.000 zł będzie stanowiła odpowiednią rekompensatę
za doznaną krzywdę, podczas gdy prawidłowa – to jest znajdująca oparcie w kryteriach art. 7 k.p.k. – ocena zgromadzonych dowodów winna prowadzić do wniosku, że wysokość zasądzonej kwoty jest nadmiernie wygórowana oraz że zebrany w sprawie materiał wskazuje, że okoliczności zatrzymania oraz jego czas nie uzasadniają uwzględnienia wniosku o zadośćuczynieniu.

- obrazę przepisów postępowania mających wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 5 § 2 k.p.k. i art. 558 k.p.k. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że wnioskodawca wykazał, że w wyniku zatrzymania doznał krzywdy w rozmiarze uzasadniającym przyznanie mu kwoty w wysokości 4.000 zł, podczas gdy zebrany materiał dowodowy nie uzasadniał przyznania zadośćuczynienia.

Prokurator, zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia
i mający wpływ na jego treść, polegający na niesłusznym przyjęciu,
iż rozmiar krzywdy doznanej przez A. S.,
a spowodowanej niewątpliwie niesłusznym zatrzymaniem w dniu
22 lipca 2021 r. uzasadnia zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kwoty 4.000 zł, podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonych w sprawie dowodów prowadzi do wniosku, iż kwota zasądzonego zadośćuczynienia stanowi nadmierną rekompensatę pieniężną.

☒ zasadny zarzut Prokuratora

☒ częściowo zasadny pierwszy zarzut Komendanta Stołecznej Policji

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelujący trafnie dostrzegli, że Sąd rozpoznający sprawę dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że suma 4.000 zł stanowi słuszną, proporcjonalną, a przez to sprawiedliwą kwotę zadośćuczynienia. Drugi z zarzutów podniesionych przez Komendanta Stołecznej Policji jest zaś nie tylko niezasadny, lecz nadto wadliwy z punktu widzenia stanowiska doktryny i judykatury, a w swej istocie sprowadza się do kontestacji ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia. Wobec stwierdzenia tożsamości zarzutu, Sąd Apelacyjny odniesie się do niego łącznie z zarzutem pierwszym.

Wskazuje się, że błąd w ustaleniach faktycznych może przyjąć dwie formy nakreślone
w utrwalonym dorobku doktryny. Mowa o błędzie „braku” lub (jak w niniejszej sprawie) błędzie „dowolności”, który oznacza poczynienie ustalenia niewynikającego lub sprzecznego
z całokształtem okoliczności sprawy, wbrew prawidłowo zgromadzonemu i trafnie ocenionemu materiałowi dowodowemu.

Przypomnieć należy, co wielokrotnie podkreślano w licznych judykatach, że zadośćuczynienie, jakkolwiek zawiera cechy kompensacyjne wobec nieprawidłowości w stosowaniu prawa przejawiających się m.in. niewątpliwie niesłusznym zatrzymaniem, to jednak jego wysokość musi być utrzymana w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom życia
i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. Kwota zadośćuczynienia musi być zatem miarkowana w zestawieniu do doznanej krzywdy, a tym samym – nie może stanowić źródła pozyskania nieuzasadnionej, bowiem przewyższającej wartość krzywdy sumie pieniężnej. Sąd ferujący wyrok w tym przedmiocie zobligowany jest zatem do oparcia się na ściśle zindywidualizowanej sprawie i jej okolicznościach.

By kwota zasądzona tytułem zadośćuczynienia nosiła przymiot proporcjonalnej i sprawiedliwej, niezbędnym jest uwzględnienie takich okoliczności jak skutki orzeczenia wpływające na dobre imię wnioskodawcy, jego pozycji w środowisku, cierpień (dolegliwości fizycznych
i negatywnych przeżyć psychicznych), konsekwencji w sferze zawodowej, rodzinnej
i zdrowotnej. O zasadności ocen w tym zakresie nie decyduje sam tylko czasookres pozbawienia wolności, ale przede wszystkim towarzyszące temu stanowi charakterystyczne, zindywidualizowane okoliczności faktyczne, które w zależności od ich nasilenia, stanowią asumpt do stwierdzenia ich spotęgowania lub złagodzenia. Nie istnieją też żadne normatywne "stawki dzienne" zadośćuczynienia z tego tytułu. Każdorazowo wymaga to uwzględnienia indywidualnych okoliczności konkretnego przypadku ( vide: wyrok SA w Warszawie z 24 czerwca 2020 r. sygn. II AKa 188/19). Wskazana przesłanka "przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa" ma charakter uzupełniający. Rolą zadośćuczynienia jest złagodzenie doznanej krzywdy (kompensacja) poprzez wypłacenie sumy nienadmiernej, odpowiedniej, tj. adekwatnej do okoliczności sprawy. Ustalenie jej wysokości powinno być dokonane w ramach rozsądnych granic, odpowiadających aktualnym warunkom i sytuacji majątkowej społeczeństwa, przy uwzględnieniu jednak, że wysokość zadośćuczynienia musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość ( vide: wyrok SA w Warszawie z 2 października 2019 r. sygn. II AKa 408/18).

Pomimo oczywiście niesłusznego zatrzymania wnioskodawcy w dniu 22 lipca 2021 r. nie budzi wątpliwości, że suma okoliczności faktycznych związanych z zatrzymaniem oraz następstw związanych z wyrządzoną krzywdą, nie uzasadniała przyznania A. S. zadośćuczynienia jak w zaskarżonym wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie.

Sąd ten prawidłowo ustalił okoliczności sprawy mające wpływ na sumę zadośćuczynienia, niemniej jednak, powołując się na opisane wyżej orzecznictwo, oczywistym jest, że zarówno wnioskowana kwota 5,000 złotych, jak i zasądzona przez Sąd meriti kwota 4.000 zł za trwające około 2 godzin niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie wnioskodawcy jest kwotą znacznie wygórowaną tak w stosunku do kompensacyjnego celu instytucji o której mowa w art. 552 § 4 k.p.k., jak też w stosunku do wyrządzonej A. S. krzywdy.
Suma zadośćuczynienia, zasądzona kontrolowanym wyrokiem, niewątpliwie przekracza rozsądne granice zadośćuczynienia oraz stoi w wyraźnej, jaskrawej wręcz dysproporcji do aktualnych warunków życia i przeciętnej stopy życiowej polskiego społeczeństwa.
Sąd I instancji, wbrew regułom art. 7 k.p.k., nie pokusił się o odniesienie tej kwoty do nawet ponadprzeciętnych zarobków w Polsce, ale też ustalając wysokość zadośćuczynienia, nie zestawił zasądzonej kwoty do wspomnianej we wcześniejszych akapitach sfery zawodowej, rodzinnej i zdrowotnej. Co istotne, a umknęło uwadze Sądu Okręgowego, to fakt, że w istocie, pokrzywdzony nie doznał żadnej istotnej krzywdy psychicznej, jak również nie sposób stwierdzić, że zatrzymanie go rzutowało w sposób negatywny na jego sytuację zawodową lub rodzinną. Pogorszeniu nie uległo również postrzeganie pokrzywdzonego w oczach pozostałych manifestantów. Zaznaczenia wymaga fakt, że A. S. jest osobą oswojoną
z charakterystyką wydarzeń podobnych do tych, przy którym doszło do naruszenia prawa, albowiem regularnie uczestniczy we wszelkich protestach, happeningach i innych wydarzeniach o charakterze politycznym, gdzie jawnie i z pełną determinacją eksponuje swe poglądy. Co więcej, nie sposób uznać, by niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie będące przedmiotem zainteresowania niniejszego postępowania, negatywnie rzutowało na sferę psychiczną A. S., którego zachowanie w tym zakresie nie uległo jakiejkolwiek zmianie.
Nie sposób również zgodzić się, by generalnie kontrola otworów anatomicznych podczas czynności przeszukania osoby stanowiła, jak to określił Sąd I Instancji „czynność uwłaczającą ludzkiej godności” skoro w określonych okolicznościach jest proceduralnie możliwa i wskazana. Niemniej jednak jest to procedura jednoznacznie i mocno ingerująca w prawa obywatelskie, co słusznie zostało wzięte pod uwagę przy miarkowaniu wysokości zadośćuczynienia. Brak jest przy tym w aktach postępowania zarzutów odnoszących się do sposobu przeprowadzenia wspomnianych czynności wobec wnioskodawcy.

Reasumując, wskazane wyżej okoliczności stanowiły podstawę uznania zasadności zarzutów błędu w ustaleniach faktycznych podniesionych w obu apelacjach, z opisanym poniżej zastrzeżeniem, że wnioskowane przez prokuratora obniżenie wysokości zadośćuczynienia do kwoty 100 złotych (zmodyfikowane na rozprawie) i wnioskowane przez reprezentanta Skarbu Państwa oddalenie żądania w całości były zdecydowanie zbyt daleko idące, a tym samym nie sposób uznać ich za zasadne. W ocenie Sądu Apelacyjnego ukształtowanie sumy zadośćuczynienia na poziomie ostatecznie zasądzonej kwoty 2.000 złotych spełnia wszystkie opisane cele, a w szczególności przedstawia ekonomicznie odczuwalną wartość dla wnioskodawcy.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w wyroku.

Wniosek

Pełnomocnik reprezentanta Skarbu Państwa - Komendanta Stołecznej Policji - wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I i II poprzez oddalenie
w całości zasądzonego zadośćuczynienia na rzecz wnioskodawcy;

ewentualnie o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I poprzez zasądzenie zadośćuczynienia na rzecz wnioskodawcy kwoty niższej niż została zasądzona i oddalenie żądania w pozostałej części.

Prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez obniżenie kwoty zasądzonej tytułem zadośćuczynienia do wnioskowanej przez prokuratora kwoty 100 zł.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek płynący z apelacji prokuratora, co do obniżenia wysokości zasądzonego zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie, jest zasadny, przy czym wnioskowana przez apelującego kwota 100 zł nie uwzględnia w dostatecznym stopniu funkcji kompensacyjnej powodując, że obniżenie wysokości do wnioskowanej przez skarżącego kwoty powodowałoby, że zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie A. S. miałoby symboliczny, niewspółmierny charakter.

Wniosek apelacji przedstawiciela Skarbu Państwa o oddalenie w całości roszczenia wnioskodawcy jest niezasadny z przyczyn wskazanych w punkcie 3.1. niniejszego uzasadnienia.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 marca 2022 r. (sygn. akt XVIII Ko 11/22) w części nie objętej punktem 1. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 grudnia 2023 r. (sygn. akt VIII AKa 53/23), tj. jak w jego punkcie 2.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Z przyczyn wskazanych w punkcie 3.1. niniejszego uzasadnienia, koniecznym stało się wydania orzeczenia o charakterze reformatoryjnym jedynie w zakresie wysokości zasądzonego zadośćuczynienia.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 marca 2022 r. (sygn. akt XVIII Ko 11/22) jak w punkcie 1. wyroku Sądu Apelacyjnego
w W. z dnia 8 grudnia 2023 r. (sygn. Akt 53/23).

Zwięźle o powodach zmiany

Z przyczyn wskazanych w punkcie 3.1. niniejszego uzasadnienia koniecznym było wydanie orzeczenia o charakterze reformatoryjnym poprzez obniżenie kwoty zadośćuczynienia zasądzonej na rzecz pokrzywdzonego A. S. do sumy 2.000 zł.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3 i 4

Na zasadzie art. 554 § 2 i § 4 k.p.k. Sąd Apelacyjny obciążył Skarb Państwa wydatkami poniesionymi w toku postępowania odwoławczego.

7.  PODPIS

Izabela Szumniak

Anna Nowakowska Piotr Maksymowicz

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

W części co do kwoty zadośćuczynienia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik reprezentanta Skarbu Państwa – Komendanta Stołecznej Policji

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

W części co do kwoty zadośćuczynienia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana