VIII AKa 164/23 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Warszawie z 2023-12-18
Sygn . akt VIII AKa 164/23
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 grudnia 2023 roku
Sąd Apelacyjny w Warszawie VIII Wydział Karny w składzie:
Przewodniczący: SSA Anna Nowakowska
Sędziowie: SA Izabela Szumniak
SO del. Anna Gąsior – Majchrowska (spr.)
Protokolant: stażysta Klaudia Kulbicka
przy udziale Prokuratora Krzysztofa Kalinowskiego
po rozpoznaniu w dniu 04 grudnia 2023 roku
sprawy M. C. z domu D., córki K. i L. z domu G., urodzonej w dniu (...) w W.
oskarżonej o czyny z art. 286§1 k.k. w zb. z art. 270§1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k., art. 286§1 k.k. w zb. z art. 270§1 k.k. w zb. z art. 284§1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k.
na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora
od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie
z dnia 06 grudnia 2022 roku sygn. V K 1/21
1. uchyla zaskarżony wyrok w punkcie I i na podstawie art. 17§1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1§2 k.k. umarza postępowanie karne w stosunku do M. C. oskarżonej o czyn opisany w punkcie I aktu oskarżenia;
2. zmienia zaskarżony wyrok ten sposób, że:
- uzupełnia opis czynu przypisanego oskarżonej w punkcie II poprzez dodanie wyrażenia „używając jako autentycznego podrobionego dokumentu w postaci notarialnego pełnomocnictwa do zarządu i administracji majątkiem A. B., datowanego na dzień 23.10.2003 r. – rep. A Nr (...)” i przyjmuje, że czyn ten wyczerpuje dyspozycję art. 284§1 k.k. w zw. z art. 294§1 k.k. w zw. z art. 270§1 k.k. w zw. 11§2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k.;
- uzupełnia opis czynu przypisanego oskarżonej w punkcie III poprzez dodanie wyrażenia „używając jako autentycznego podrobionego dokumentu w postaci notarialnego pełnomocnictwa do zarządu i administracji majątkiem A. B., datowanego na dzień 23.10.2003 r. – rep. A Nr (...)” i przyjmuje, że czyn ten wyczerpuje dyspozycję art. 284§1 k.k. w zw. z art. 294§1 k.k. w zw. z art. 270§1 k.k. w zw. 11§2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k.;
-- uzupełnia podstawę prawną wymiaru kary łącznej o przepis art. 4§1 k.k.;
3. utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok w pozostałej części;
4. zasądza od oskarżonej M. C. kwotę 540 (pięćset czterdzieści) złotych tytułem opłaty za drugą instancję i kwotę 20 (dwadzieścia) złotych tytułem wydatków poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu odwoławczym.
UZASADNIENIE
Formularz UK 2 |
Sygnatura akt |
VIII AKa 164/23 |
|
Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników: |
1 |
||
1. CZĘŚĆ WSTĘPNA |
1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji |
Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie z dnia 06 grudnia 2022 roku w sprawie V K 1/21 |
1.2. Podmiot wnoszący apelację |
☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
☐ oskarżyciel posiłkowy |
☐ oskarżyciel prywatny |
☐ obrońca |
☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
☐ inny |
1.3. Granice zaskarżenia |
1.1.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||
☐ na korzyść ☒ na niekorzyść |
☒ w całości |
|||
☐ w części |
☐ |
co do winy |
||
☐ |
co do kary |
|||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
|||
1.1.2. Podniesione zarzuty |
||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
||||
☒ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||
☐ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
|||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
|||
☒ |
art. 438 pkt 3 k.p.k.
– błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
|||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||
☐ |
||||
☐ |
brak zarzutów |
1.4. Wnioski |
☒ |
uchylenie |
☒ |
zmiana |
2.
Ustalenie faktów w związku z dowodami |
1.5. Ustalenie faktów |
1.1.3. Fakty uznane za udowodnione |
||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
2.1.1.1. |
------------------- |
---------------------------------------------------------- |
------------ |
--------------- |
1.1.4. Fakty uznane za nieudowodnione |
||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
2.1.2.1. |
------------------- |
---------------------------------------------------------- |
------------- |
--------------- |
1.6. Ocena dowodów |
1.1.5. Dowody będące podstawą ustalenia faktów |
||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 |
Dowód |
Zwięźle o powodach uznania dowodu |
--------------- |
-------------------------------------------------------------- |
----------------------------------------------- |
1.1.6.
Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów |
||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2 |
Dowód |
Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu |
--------------- |
-------------------------------------------------------------- |
----------------------------------------------- |
3. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków |
|||
Lp. |
Zarzut |
||
3.1. |
Podniesione w apelacji prokuratora zarzuty: I. obrazy przepisów prawa materialnego poprzez błędną interpretację przepisu art. 286 § 1 k.k. polegającą na uznaniu, iż późniejsze rozliczenie szkody wyrządzonej w/w czynem zabronionym prowadzi do dekompletacji znamion określonych w w/w przepisie, II. obrazy przepisów prawa materialnego poprzez błędną interpretację przepisu art. 270 § 1 k.k. polegającą na uznaniu, iż podpisanie się cudzym nazwiskiem na pełnomocnictwie sporządzonym w formie aktu notarialnego nie stanowi podrobienia dokumentu w rozumieniu art. 270 § 1 k.k., III. obrazy przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, to jest art. 399 k.p.k. poprzez zaniechanie zmiany opisu czynów zarzucanych oskarżonej w pkt od I do III i uznanie, iż czyny te wyczerpują dodatkowo znamiona określone w art. 273 k.k. w sytuacji, gdy zmiana taka nie wiązałaby się z wyjściem poza granice oskarżenia, IV. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia w zakresie czynu II i III aktu oskarżenia mający wpływ na treść orzeczenia poprzez dowolne przyjęcie, iż nabywcy nieruchomości nie dokonali zapłaty ceny sprzedaży, w sytuacji gdy okoliczność zapłaty nigdy nie była kwestionowana przed sądem. |
☐ zasadny ☒ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
|||
Ad. I i II Odnosząc się do powyższych zarzutów w pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że Sąd Najwyższy odnośnie do tej przyczyny odwoławczej wyraził w wielu orzeczeniach istotne poglądy. Wskazał m.in., że odwołanie się do zarzutu rażącego naruszenia prawa materialnego może mieć miejsce jedynie wówczas, gdy skarżący zarzuca dokonanie błędnej wykładni zastosowanego przepisu, zastosowanie nieodpowiedniego przepisu lub niezastosowanie określonego przepisu w sytuacji, gdy jego zastosowanie jest obowiązkowe, ale pod jednym warunkiem – a mianowicie, że czyni to bez kwestionowania dokonanych przez sąd ustaleń faktycznych. Innymi słowy rzecz ujmując – obraza prawa materialnego może być przyczyną odwoławczą jedynie wtedy, gdy ma ona charakter samoistny (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 04.05.2005 r., II KK 478/04, L.). Podkreślić przy tym trzeba, że obraza przepisów prawa materialnego może wystąpić z różnych przyczyn, a w szczególności polegać może na błędnej wykładni danego przepisu, na zastosowaniu nieodpowiedniego przepisu lub zastosowaniu go w nieodpowiedni sposób, bądź też na zastosowaniu przepisu pomimo zakazu określonego rozstrzygnięcia lub niezastosowaniu normy, której stosowanie było obowiązkowe. Natomiast zgodnie z doktryną i utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego nie stanowi obrazy prawa materialnego generalnie samo nieskorzystanie przez sąd z przysługujących mu możliwości określonego rozstrzygnięcia (wyr. SN z 18.6.2003 r., IV KKN 101/00, L.). A zatem, może też polegać na niezastosowaniu przepisu bezwzględnie obowiązującego albo zastosowaniu przepisu pomimo bezwzględnego zakazu. Natomiast zastosowanie albo niezastosowanie przepisu dotyczącego instytucji o charakterze fakultatywnym nie stanowi obrazy przepisów prawa materialnego. Istotnie też należy zgodzić się, że obraza prawa materialnego powinna wynikać z samej treści wyroku (por. postanowieni Sądu Najwyższego z dnia 28.03.2017 r., III KK 498/16, L.). Błędem zaś w ustaleniach faktycznych, a nie obrazą prawa materialnego, jest także przyjmowanie za punkt wyjścia nie to co sąd ustalił, lecz to co sąd powinien był ustalić (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 05.01.2017 r., IV KK 430/16, KZS 2017, Nr 4, poz. 15). A zatem, obraza prawa materialnego ma miejsce wtedy, gdy stan faktyczny został w orzeczeniu prawidłowo ustalony, a nie zastosowano do niego właściwego przepisu prawa materialnego, a także w sytuacji niezastosowania określonego przepisu, gdy jego zastosowanie było obowiązkowe. Na gruncie przedmiotowej sprawy skarżący skutecznie postawił zarzut obrazy prawa materialnego, gdyż nie kwestionując ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wyroku słusznie uznał za nieprawidłowe niezakwalifikowanie czynu inkryminowanego oskarżonej w punkcie I pod normę zawartą w przepisie 286 § 1 k.k. Motywy leżące u podstaw uznania przez Sąd I instancji, jakoby oskarżona M. C. swym działaniem nie wyczerpała znamion przestępstwa oszustwa przy użyciu podrobionego w celu użycia za autentyczny dokumentu w postaci pełnomocnictwa, nie zasługują na aprobatę. Bowiem umknęło temuż Sądowi, że pełnomocnictwo sporządzone w dniu 23.10.2003 r. Rep. A Nr (...) o ile zostało sporządzone przez uprawnionego zastępcę notariusza, niemniej jednak na skutek podstępnych działań oskarżonej podającej się za inną osobę – A. B.. Wyczerpuje zatem działanie oskarżonej w tym względzie normę przepisu art. 270 § 1 k.k., a jednocześnie z uwagi na działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i istniejący zamiar kierunkowy oskarżonej w dniu zawierania – w dniu 04.02.2006 r. – przedwstępnej umowy sprzedaży Rep. A. 670/2006 chybione jest stanowisko Sądu meriti, iżby późniejsze ostateczne zawarcie umowy przyrzeczonej miało wpływ na ocenę wyczerpania przez M. C. znamion czynu z art. 286 § 1 k.k. Wszak przy przestępstwie oszustwa istotny jest zamiar bezpośredni kierunkowy sprawcy w chwili podejmowania czynności sprawczych mających na celu wprowadzenie w błąd osoby pokrzywdzonej ukierunkowanych na doprowadzenie jej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, nie zaś ewentualne naprawienie szkody. Ocena, czy konkretne rozporządzenie mieniem było dla pokrzywdzonego niekorzystne, powinna opierać się na porównaniu jego sytuacji istniejącej bezpośrednio przed dokonaniem rozporządzenia oraz po jego dokonaniu. Na tę ocenę nie mają wpływu zmiany stanu majątkowego pokrzywdzonego wynikające z późniejszego rozwoju wydarzeń. Droga bowiem pochodu przestępstwa oszustwa (iter delicti) kończy się z chwilą dokonania rozporządzenia mieniem. Zgodzić należy się zatem też ze skarżącym, iż doszło obrazy przepisów prawa materialnego poprzez błędną interpretację przepisu art. 270 § 1 k.k. polegającą na uznaniu, iż podpisanie się cudzym nazwiskiem na pełnomocnictwie sporządzonym w formie aktu notarialnego nie stanowi podrobienia dokumentu w rozumieniu art. 270 § 1 k.k. Konsekwencja zaś takiego stanowiska było także niesłuszne wyeliminowanie z opisu czynów przypisanych oskarżonej, iż przywłaszczenia dokonała używając jako autentycznego podrobionego dokumentu w postaci notarialnego pełnomocnictwa do zarządu i administracji majątkiem A. B., datowanego na dzień 23.10.2003 r. – rep. A Nr (...). Bowiem Sąd prawidłowo ustalił, że podpis na pełnomocnictwie Rep. A Nr (...) o treści (...) został nakreślony przez oskarżoną M. C., a w/w pełnomocnictwo było wykorzystywane przy zawieraniu wszystkich aktów notarialnych będących przedmiotem niniejszego postępowania. Tym niemniej bezpodstawnie konstatował, że nie nosiło to znamion podrobienia stypizowanego w art. 270 § 1 k.k. W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż przestępstwo z art. 270 § 1 kk jest skierowane przeciwko wiarygodności dokumentu, który sprawca przerobił i ma na celu zagwarantowanie pewności obrotu prawnego; przedmiotem ochrony jest wiarygodność dokumentu (autentyczność i prawdziwość jego treści). Przedmiotem przestępstwa z art. 270 § 1 kk jest dokument. Legalna definicja tego pojęcia zawarta jest w art. 115 § 14 kk. Dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne. W tym kontekście dokumentem jest niewątpliwie pełnomocnictwo notarialne udzielone innej osobie do reprezentowania we wszystkich urzędach, przed osobami prawnymi, spółdzielniami, w sprawach majątkowych i niemajątkowych, które ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód uprawnienia określonej osoby. Podrobieniem dokumentu jest sporządzenie go przy zachowaniu pozoru, jakby dokument ten pochodził od innej osoby, a nie od sprawcy. Podrobienie dokumentu może dotyczyć tak jego całości, jak i tylko określonej części istniejącego dokumentu, np. podpisu wystawcy. pieczęci czy określonej daty, jeśli ma ona znaczenie prawne (por. W. Wróbel, w: Zoll, Kodeks karny, t. II, 2006, s. 1321). Dla bytu przestępstwa z art. 270 § 1 kk zupełnie obojętne jest to, czy osoba, której podpis podrobiono na dokumencie, wiedziała o tym lub wyraziła na to zgodę, czy też nie. Dokument jest bowiem podrobiony wówczas, gdy nie pochodzi od osoby, w której imieniu został sporządzony (wyr. SN z 9.9.2002 r., V KKN 29/01, Prok. i Pr. 2003, Nr 2, poz. 5, L. ). Podrobienie polega na wystawieniu falsyfikatu dokumentu autentycznego. Wystawiony falsyfikat (pomimo pozorów autentyczności co do formy i treści) nie jest dokumentem autentycznym, gdyż nie został wystawiony przez podmiot wskazany w jego treści jako wystawca. Jego treść jest więc pierwotnie nieautentyczna. Podrobienie dokumentu należy rozumieć jako wykonanie imitacji dokumentu autentycznego, „sporządzenie dokumentu polegające na zachowaniu pozorów, że dokument pochodzi od innej osoby” (wyr. SN z 27.11.2000 r., III KKN 233/98, Prok. i Pr. – wkł. 2001, Nr 5, poz. 4; podobnie wyr. SN z 24.10.2013 r., III KK 373/13, L.); innymi słowy, sprawca „nadaje dokumentowi pozory, że wynikająca z niego treść pochodzi od danego wystawcy – co nie jest prawdą” (wyr. SN z 9.1.2013 r., V KK 97/12, Prok. i Pr. – wkł. 2013, Nr 4, poz. 5, L.). Jako podrobienie dokumentu kwalifikowane jest również nakreślenie na dokumencie cudzego podpisu (wyr. SN z 11.3.2004 r., III KK 336/03, L.). Akt notarialny powinien zawierać podpisy biorących udział w akcie oraz osób obecnych przy sporządzaniu aktu. Każdy akt notarialny wymaga stwierdzenia: „akt został odczytany, przyjęty i podpisany”. Wyrazem zatem zapoznania się z treścią i przyjęcia aktu notarialnego są podpisy osób biorących udział w akcie oraz osób obecnych przy sporządzaniu aktu. Zgodnie z § 2 art. 92 PrNot w razie braku możliwości podpisania aktu notarialnego przez stronę, fakt ten musi zostać stwierdzony przez notariusza w treści aktu, z podaniem jego przyczyny. Przepis art. 87 PrNot stanowi gwarancję należytego zabezpieczania praw i słusznych interesów stron czynności notarialnych . W określonych wypadkach notariusz powinien bowiem dokonać dodatkowych czynności zapewniających zgodność składanych oświadczeń z wolą swych mandantów. Za powodujące nieważność czynności prawnej objętej aktem notarialnym można uznać takie nieprawidłowości, które wprowadzają stan wątpliwości co do prawdziwości zdarzeń ujętych w akcie notarialnym. Niedochowanie tylko takich warunków formalnych, które dotyczą istoty czynności notarialnej i nie mogą być zastąpione ustaleniami poczynionymi z wykorzystaniem środków dowodowych, wymienionych w Kpc (np. wymaganie oznaczenia osoby biorącej udział w sporządzaniu aktu, złożenia podpisu przez notariusza, przez osobę biorącą udział w czynności prawnej, a w razie braku jej podpisu stwierdzenia przyczyny tego braku), stanowi o uznaniu, że akt notarialny nie ma mocy dokumentu urzędowego (z uzasadnienia wyr. SN z 11.9.2013 r., III CSK 5/13, L.). W związku z powyższym cechę dokumentu urzędowego odbierać powinny dokumentowi notarialnemu tylko takie uchybienia formalne, które dotyczą jego istoty i nie mogą być zastąpione ustaleniami z wykorzystaniem zwykłych środków dowodowych (por. post. SN z 15.5.2003 r., I CKN 367/01, L.). Podpis M. C. o treści (...) na omawianym akcie notarialnym nie był podpisem A. B.. Oznacza to, iż A. B. nie nakreśliła żadnej litery podpisu. Nie jest więc podpisem w omówionym wcześniej znaczeniu nakreślenie znaków pisarskich przez inną osobę, gdyż takie nakreślenie na dokumencie danych takiej osoby nie jest własnoręcznym podpisem tej osoby i to niezależnie od tego czy była świadoma tej czynności. Akt pełnomocnictwa nie pochodził więc od osoby, w której imieniu został sporządzony, gdyż nie można uznać, iż ona go własnoręcznie podpisała. Ad. III i IV. Zarzuty prokuratora w tym względzie okazały się chybione, gdyż ustalenia poczynione w oparciu o kompleksową analizę dowodów wiodą do przekonania, że o ile wymagał uzupełnienia opis czynów przypisanych oskarżonej w punktach II i III wyroku oraz ich kwalifikacji prawnej, o tyle brak było podstaw do modyfikacji w postulowanym przez prokuratora kierunku i kształcie. A zatem, odnosząc się do wyartykułowanych przez skarżącego zarzutów w realiach niniejszej sprawy, postępowanie dowodowe i poczynione ustalenia faktyczne wskazują, że oskarżona M. C. dopuściła się popełnienia przypisanych jej przestępstw stypizowanych w art. 284§ 1 k.k. w zw. z 294 § 1 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. |
|||
Wniosek |
|||
Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi I instancji w zakresie czynu I, oraz zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie dot. czynu II i III poprzez uznanie, iż w/w czyny wyczerpują znamiona określone w art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zb. z art. 273 k.k. w zb. z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
||
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
|||
Zmiana wyroku była zasadna co do uznania sprawstwa i winy oskarżonej w zakresie czynu I, natomiast wnioski następcze nie mogły być uwzględnione. Skazaniu oskarżonej wobec którego zapadł w I instancji wyrok uniewinniający, sprzeciwiała się treść art. 454 § 1 k.p.k. Nie było podstaw do uchylenia wyroku. Nie zachodziła żadna bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 k.p.k., z racji przeprowadzenia wszystkich zawnioskowanych dowodów nie występowała konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Biorąc pod uwagę stopień winy i społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonej czynu i względy prognostyczne uznano za słuszne umorzenie postępowania co usuwało konieczność uchylenia wyroku z zaleceniem skazania przed sąd I instancji. Reguła ne peius z art. 454 § 1 k.p.k. ma zastosowanie tylko wówczas, kiedy sąd odwoławczy na skutek uwzględnienia zarzutu środka odwoławczego uzna równocześnie, że od strony stopnia winy i społecznej szkodliwości czynu istnieją podstawy do skazania oskarżonego. Kiedy jednakże sąd odwoławczy uznaje, że nie ma po temu żadnych powodów, albowiem istnieją wszelkie przesłanki do umorzenia postępowania z powodu znikomości społecznej szkodliwości czynu, czy też warunkowego umorzenia takiego postępowania przy nieco znacznie wyższej społecznej szkodliwości, z równoczesnym umniejszeniem stopnia winy, postulat o uchylenie zaskarżonego wyroku jest niemożliwy do zaakceptowania. „Zawarte w art. 454 § 1 k.p.k. unormowanie zapobiega skazaniu oskarżonego po raz pierwszy w instancji odwoławczej. Zakaz ten ma charakter bezwzględny, tzn. nie dopuszcza orzekania na niekorzyść oskarżonego niezależnie od tego, czy miałoby się ono opierać na nowych dowodach i na odmiennych ustaleniach faktycznych na ich podstawie, czy też na dotychczasowych dowodach i niezmienionych ustaleniach faktycznych. Komentowana reguła ne peius uniemożliwia sądowi odwoławczemu przy wniesieniu zasadnej apelacji na niekorzyść oskarżonego dokonanie zmiany zaskarżonego wyroku przez skazanie oskarżonego, gdy został on uniewinniony w pierwszej instancji, lub co do którego w pierwszej instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie. Zawarta w § 1 art. 454 reguła ne peius odnosi się tylko do „skazania" oskarżonego. Nie dotyczy zatem możliwości uchylenia wyroku uniewinniającego i umorzenia lub zmiany wyroku uniewinniającego i warunkowego umorzenia postępowania albo zmiany wyroku umarzającego postępowanie (np. na podstawie art. 1 § 2 k.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k.) przez warunkowe jego umorzenie.” (Komentarz do KPK, Dariusz Świecki, Wydawnictwo LEX 2019). Stąd też sąd odwoławczy jest uprawniony do tego, by w sytuacji wniesienia przez oskarżyciela publicznego apelacji na niekorzyść oskarżonego, zaskarżony wyrok zmienić i warunkowo umorzyć postępowanie, lub wyrok uchylić i umorzyć to postępowanie bezwarunkowo wobec uznania, że czyn nie stanowi przestępstwa w związku ze znikomym stopniem jego społecznej szkodliwości. In concreto, w trakcie rozprawy odwoławczej, prokurator dostrzegł właśnie taką możliwość postulując alternatywnie, by rozważyć uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania w związku z możliwością uznania społecznej szkodliwości czynu za znikomą. Pozostała przeto do przeanalizowania ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu zarzucanego oskarżonej przy uwzględnieniu kwantyfikatorów wyrażonych w art. 115 § 2 k.k., wedle których przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę nie tylko rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, ale i wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Posługując się tymi kryteriami społecznej szkodliwości czynu sąd odwoławczy uznał, że istnieją pełne podstawy do uznania, że czyn oskarżonej, jakkolwiek bezprawny, cechuje znikoma społeczna szkodliwość. Jest kilka okoliczności, które stanowią podstawę faktyczną takiej oceny. Bowiem jakkolwiek oskarżona swym działaniem godziła w dwa chronione dobra prawne, niemniej jednak uwzględnić należy relatywnie stosunkowo niewysoką wartość szkody wyrządzonej pokrzywdzonym w kwocie 2000 złotych przy zawieraniu przedwstępnej umowy sprzedaży, a także fakt, iż pokrzywdzeni subiektywnie rzecz ujmując nie czuli się „osobami pokrzywdzonymi”, a zatem wystąpił u nich brak poczucia krzywdy charakterze niematerialnym, gdyż w ostateczności doszło jednak do zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży. To właśnie z tego powodu sąd odwoławczy uznał, że społeczna szkodliwość czynu, oceniana w perspektywie kwantyfikatorów ujętych w przepisie art. 115 § 2 k.k. jest znikoma. Dlatego zaskarżony wyrok uchylono, umarzając równocześnie postępowanie w oparciu o podstawę prawną z art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k. Niezasadne okazały się również wnioski dotyczące czynów II i III z przyczyn opisanych powyżej. |
4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU |
|
4.1. |
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności |
|
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
|
5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO |
|
1.7. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji |
|
5.1.1. |
Przedmiot utrzymania w mocy |
Utrzymanie w mocy wyroku w zakresie nie podlegającym modyfikacji orzeczeniem sądu odwoławczego opisanej w punkcie 5.2.1. |
|
Zwięźle o powodach utrzymania w mocy |
|
Prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu I instancji w zakresie ustalenia sprawstwa oskarżonej M. C., kwestii jej winy i kwalifikacji prawnej przypisanych jej czynów. Trafność rozstrzygnięcia w zakresie orzeczonej wobec oskarżonej M. C. kary, której nie można uznać za rażąco niewspółmiernie surowej, jak jednocześnie nadmiernie łagodnej w rozumieniu art. 438 pkt 4 k.p.k. Tylko zaś taka ocena pozwalałaby na zmianę orzeczenia w tym zakresie. Wymierzona kara jest karą współmierną do stopnia społecznej szkodliwości czynu oraz stopnia zawinienia, uwzględnia także właściwości i warunki osobiste oskarżonej. Orzeczona kara w sposób prawidłowy uwzględnia i realizuje stawiane przed nią cele wychowawcze i zapobiegawcze, o jakich mowa w art. 53 § 1 i 2 k.k. Brak także podstaw do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji w odniesieniu do oskarżonej M. C. w zakresie czynu I. Z tych powodów Sąd Apelacyjny, nie dopatrując się również uchybień podlegających uwzględnieniu z urzędu, określonych w art. 439 k.p.k. i art. 440 k.p.k., zaskarżony wyrok wobec oskarżonej w utrzymał w mocy w zakresie nie podlegającym modyfikacji opisanej w punkcie 5.2.1. |
|
1.8. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji |
|
5.2.1. |
Przedmiot i zakres zmiany |
Zmieniono zaskarżony wyrok ten sposób, że: - uzupełniono opis czynu przypisanego oskarżonej w punkcie II poprzez dodanie wyrażenia „używając jako autentycznego podrobionego dokumentu w postaci notarialnego pełnomocnictwa do zarządu i administracji majątkiem A. B., datowanego na dzień 23.10.2003 r. – rep. A Nr (...)” i przyjmuje, że czyn ten wyczerpuje dyspozycję art. 284§1 k.k. w zw. z art. 294§1 k.k. w zw. z art. 270§1 k.k. w zw. 11§2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k.; - uzupełniono opis czynu przypisanego oskarżonej w punkcie III poprzez dodanie wyrażenia „używając jako autentycznego podrobionego dokumentu w postaci notarialnego pełnomocnictwa do zarządu i administracji majątkiem A. B., datowanego na dzień 23.10.2003 r. – rep. A Nr (...)” i przyjmuje, że czyn ten wyczerpuje dyspozycję art. 284§1 k.k. w zw. z art. 294§1 k.k. w zw. z art. 270§1 k.k. w zw. 11§2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 4§1 k.k.; - uzupełniono podstawę prawną wymiaru kary łącznej o przepis art. 4§1 k.k. |
|
Zwięźle o powodach zmiany |
|
Powyższe zmiany wynikały z częściowego uwzględnienia zarzutów apelacji skarżącego, o czym szerzej w części 3 uzasadnienia. W kwestii zaś uzupełnienia opisu czynu przypisanego oskarżonej M. C. w punkcie II, to z uwagi na kierunek środka odwoławczego, granice zaskarżenia i zarzuty odwoławcze możliwe było skorygowanie opisu czynu w opisanym powyżej zakresie. A zatem, zmiana wyroku Sądu I instancji polegała na uzupełnieniu opisu czynu przypisanego oskarżonej, zgodnie z ustaleniem, iż M. C. użyła do dokonania przestępstw przywłaszczenia jako autentycznego podrobionego dokumentu w postaci notarialnego pełnomocnictwa do zarządu i administracji majątkiem A. B., datowanego na dzień 23.10.2003 r. – rep. A Nr (...), przez co lepiej oddaje on poczynione w sprawie ustalenia faktyczne. Podstawa prawna wymiaru kary wymagała uzupełnienia o przepis art. 4 § 1 k.k. z racji faktu, iż w chwili orzekania obowiązywała ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstw, względniejsza dla oskarżonej. |
1.9. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji |
|||
1.1.7. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia |
|||
5.3.1.1.1. |
----------------------------------------------------------------------- |
||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
|||
5.3.1.2.1. |
Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości |
||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
|||
5.3.1.3.1. |
Konieczność umorzenia postępowania |
||
Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia |
|||
Uznanie, że oskarżona M. C. dopuściła się zarzucanego jej czynu z punktu I aktu oskarżenia, przy równoczesnym zakwalifikowaniu stopnia społecznej szkodliwości tego czynu jako znikomego, warunkowało, w oparciu o treść art. 437 § 2 k.p.k., uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k. |
|||
5.3.1.4.1. |
----------------------------------------------------------------------- |
||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
|||
1.1.8. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania |
|||
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ |
|||
1.10. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku |
|||
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
||
----------------- |
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
||
6. Koszty Procesu |
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
4 |
Na podstawie art. 636 k.p.k., art. 2 ust. 1 pkt 6 i art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 2023 r., poz. 123 z póz. zm.) zasądzono od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 540 złotych tytułem opłaty za drugą instancję i kwotę 20 złotych tytułem wydatków poniesionych w postępowaniu odwoławczym. |
7. PODPIS |
SSA Anna Nowakowska SSA Izabela Szumniak SSO (del.) Anna Gąsior–Majchrowska |
0.1.1.3. Granice zaskarżenia |
||||||
Kolejny numer załącznika |
3 |
|||||
Podmiot wnoszący apelację |
Prokurator |
|||||
Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja |
Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie z dnia 06 grudnia 2022 roku w sprawie V K 1/21 |
|||||
0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||||
☐ na korzyść ☒ na niekorzyść |
☒ w całości |
|||||
☐ w części |
☐ |
co do winy |
||||
☐ |
co do kary |
|||||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
|||||
0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty |
||||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
||||||
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||||
☒ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
|||||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
|||||
☒ |
art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
|||||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||||
☐ |
||||||
☐ |
brak zarzutów |
|||||
0.1.1.4. Wnioski |
||||||
☒ |
uchylenie |
☒ |
zmiana |
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: Anna Nowakowska, Izabela Szumniak
Data wytworzenia informacji: