Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 sierpnia 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy i Własności Intelektualnej w składzie:

Przewodniczący: sędzia Przemysław Feliga

po rozpoznaniu w dniu 27 sierpnia 2025 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. M.

przeciwko B. N.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z 20 grudnia 2023 r., XX GC 457/23

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie przed sądem okręgowym w zakresie rozprawy z 20 grudnia 2023 r. oraz posiedzenia obejmującego naradę, i przekazuje sprawę sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej.

Przemysław Feliga

Sygn. akt VII AGa 311/24

UZASADNIENIE

28 czerwca 2022 r. M. M. wytoczyła przeciwko B. N. powództwo o zapłatę 220 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 30 listopada 2021 r. do dnia zapłaty.

Nakazem zapłaty z 19 grudnia 2022 r., XX GNc 1159/22, wydanym w postępowaniu nakazowym sąd okręgowy uwzględnił powództwo w całości.

W zarzutach od nakazu zapłaty z 16 lutego 2022 r. pozwany wniósł o jego uchylenie i oddalenie powództwa.

Wyrokiem z 20 grudnia 2023 r., XX GC 457/23, sąd okręgowy utrzymał wyżej wymieniony nakaz zapłaty w mocy oraz rozstrzygnął o kosztach procesu.

Apelacją z pozwany zaskarżył przedmiotowy wyrok w całości, zarzucając naruszenie art. 324 § 1, 2 i 3 k.p.c., art. 379 pkt 4 k.p.c., art. 65 § 1 i 2 k.c., art. 10 ustawy prawo wekslowe, art. 16 w zw. z art. 17 ustawy prawo wekslowe, at. 87 § 1 k.p.c. w zw. z art. 88 § 1 k.c., art. 86 k.c. w zw. z art. 89 k.c., art. 82 k.c., art. 5 k.c., art. 233 § 1 k.p.c., art. 235 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 244 § 1 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 pkt 2 i 3 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 2 k.p.c., art. 245 k.p.c. w zw. z art. 253 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. na płaszczyznach wskazanych w apelacji, wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku przez uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa, ewentualnie jego uchylenie i zniesienie postępowania, oraz zasądzenie kosztów procesu za I i II instancję według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych.

Sąd apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona w stopniu, w jakim prowadzi do uchylenia zaskarżonego wyroku i zniesienia postępowania przed sądem okręgowym w części z powodu nieważności postępowania.

Pozwany zarzucił, że na rozprawie 20 grudnia 2023 r. pomimo braku przeprowadzenia niejawnej narady przez jednoosobowy skład sądu okręgowego w osobie przewodniczącej sędzi Agnieszki du Chateau został wydany wyrok, co doprowadziło do nieważności postępowania na podstawie art. 379 pkt 5 k.p.c. ze względu na pominięcie niezbędnej fazy orzekania, jaką jest faza refleksyjna przed podjęciem czynności procesowej w postaci orzeczenia co do istoty sprawy, czym uchybiła legalności rzetelności i adekwatności wyroku oraz prawa do rzetelnego procesu i wnikliwej oceny stanowiska strony ograniczając tym samym pozwanemu prawo do możliwości efektywnej obrony swoich praw, względnie (w przypadku uznania, że okres 7/8 sekund między poinformowaniem przez sąd o zamknięciu rozprawy, a rozpoczęciem odczytania wyroku stanowi naradę w rozumieniu art. 324 § 1 k.p.c.), odbycia narady i wydania orzeczenia przy udziale osób nieuprawnionych z mocy ustawy w rozpoznaniu sprawy oraz niebędącymi sędziami, tj. stron postępowania ich pełnomocników co doprowadziło do nieważności postępowania na podstawie art. 379 pkt 4 k.p.c.

W zakresie powołanych podstaw nieważności nie jest słuszna przyczyna wskazana w art. 379 pkt 5 k.p.c. pozbawienia możliwości obrony praw strony.

W orzecznictwie SN przyjmuje się, że przewidziane w art. 379 pkt 5 k.p.c. pozbawienie strony możności obrony jej praw jako przyczyna nieważności postępowania polega na tym, iż wskutek wadliwości procesowych strona nie brała udziału w całym postępowaniu lub jego znacznej części, o ile skutki tych wadliwości nie mogły być usunięte na następnych rozprawach przed wydaniem wyroku w danej instancji (por. wyroki SN: z 13 lutego 2004 r., IV CK 61/03; z 4 marca 2009 r., IV CSK 468/08). Tylko takie uchybienia procesowe, które w praktyce uniemożliwiły stronie podjęcie stosownej obrony przed wydaniem merytorycznego rozstrzygnięcia, mogą być podstawą twierdzenia o niemożliwości obrony swoich praw (zob. wyroki SN: z 17 lutego 2004 r., III CK 226/02; z 23 listopada 2004 r., I CK 226/04; z 14 marca 2007 r., I CSK 368/06; postanowienia SN: z 10 grudnia 2009 r., III CSK 86/09; z 29 czerwca 2022 r., I CSK 2384/22).

Taka sytuacja w sprawie nie zachodzi. Pełnomocnik pozwanej uczestniczył w rozprawie 20 grudnia 2023 r., podejmował czynności procesowe oraz zabrał głos końcowy w sprawie (k. 267). Nie ma zatem mowy o pozbawieniu strony możności obrony jej praw.

Jednakże twierdzenia pozwanej wyartykułowane w ramach tego zarzutu, ze względu na ich wagę dla realizacji celu postępowania cywilnego, jakim jest sprawiedliwe załatwienie sprawy cywilnej, nie mogą zostać pominięte przez sąd II instancji przy ocenie zarzutu nieważności postępowania na podstawie art. 379 pkt 4 k.p.c.

Z tych przyczyn na posiedzeniu niejawnym sąd apelacyjny podjął z mocy art. 232 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. czynności procesowe mające na celu ustalenie przebiegu rozprawy 20 grudnia 2023 r. i jej rejestracji za pomocą urządzenia rejestrującego obraz oraz dźwięk w zamiarze ustalenia, czy po zamknięciu rozprawy odbyła się narada w rozumieniu art. 324 § 1, 2 i 3 k.p.c., zapoznając się z jej przebiegiem utrwalonym cyfrowo (k. 269) oraz zasięgnął informacji z oddziału informatycznego w kwestii tego, czy po zamknięciu rozprawy doszło do wyłączenia urządzenia utrwalającego obraz oraz dźwięk oraz osób, które brały udział w posiedzeniu po zamknięciu rozprawy(k. 373 – odwrót).

Z informacji uzyskanych z oddziału informatycznego wynika jednoznacznie, że rozprawa, która odbyła się 20 grudnia 2023 r., została zamknięta w 24 minucie i 43 sekund, z informacją, że wyrok zostanie ogłoszony. Po chwili ciszy Przewodnicząca ogłosiła wyrok. W systemie nie ma oznak zatrzymania lub wyłączenia kamery, nie ma też oznak wyciszenia nagrania (k. 376).

Oznacza to, że po zamknięciu rozprawy przez przewodniczącą składu orzekającego odbyła się narada, która wbrew art. 324 § 1 zd. 1 k.p.c. nie miała charakteru niejawnego. Ustawodawca przesądził w tym przepisie w sposób kategoryczny o bezwzględnym charakterze tajemnicy przebiegu narady i głosowania. Jedyną dopuszczalną przez ustawodawcę formą odstępstwa, gdy może nastąpić ujawnienie przebiegu narady i głosowania bez naruszenia art. 324 § 1 zd. 1 k.p.c., jest zaznaczanie zdania odrębnego i treść jego uzasadniania, co wynika z art. 324 § 2 zd. 4 k.p.c.. Jest to o tyle istotne, gdyż tajemnica przebiegu narady i głosowania rozciąga się nie tylko na postępowanie, w którym te czynności nastąpiły, lecz obowiązuje również poza sprawą zasadniczą, jako immanentnie związana z gwarancją niezawisłości sędziowskiej. Zasięg przestrzegania przez sędziego tajemnicy narady nie doznaje w przestrzeni żadnych wyjątków i nie ogranicza się jedynie do zasadniczego postępowania.

Podsumowując, w świetle art. 379 k.p.c. nie powoduje nieważności postępowania wydanie przez sąd wyroku po jawnej naradzie sędziów wbrew art. 324 § 1 zd. 1 k.p.c. Jest to oczywiste i rażące naruszenie przepisów postępowania, które może zostać zakwalifikowane jako delikt dyscyplinarny (art. 107 § 1 pkt 1 u.s.p.).

Jednakże nieważność postępowania mogą powodować następstwa jawnej narady.

Z istoty niejawnej narady sędziów biorących udział w wydaniu wyroku (art. 324 § 1 zd. 1 k.p.c.) wynika, że mogą wziąć w niej udział wyłącznie sędziowie, biorący udział w rozprawie bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku (art. 323 k.p.c.). Logicznym jest zatem, że faza orzekania obejmująca naradę sędziów nad wyrokiem może odbyć się tylko z udziałem takich sędziów. Jeżeli w naradzie brali udział inni sędziowie albo osoby niebędące sędziami, to sąd, który na posiedzeniu jawnym ogłosił wyrok przez odczytanie jego sentencji, chociażby podpisanej przez sędziów biorących udział w rozprawie bezpośrednio poprzedzającej jego wydanie (art. 324 § 3 k.p.c.), skutkuje nieważnością postępowania z powodu

składu sądu sprzecznego z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.).

Taka sytuacja wystąpiła w sprawie. Rozprawa z 20 grudnia 2023 r., bezpośrednio poprzedzająca wydanie wyroku, odbyła się w trybie zdalnym (k. 267), a jej przebieg został utrwalony za pomocą urządzenia rejestrującego obraz oraz dźwięk (269). W systemie informatycznym nie ma oznak zatrzymania przebiegu posiedzenia albo wyciszenia nagrania (k. 267). Ponieważ wyrok może zostać wydany wyłącznie przez sędziów, którzy braku udział w rozprawie bezpośrednio poprzedzającej jego wydanie, natomiast w jawnej naradzie brali udział obok sędziego referenta osobiście powódka oraz pozwany wraz z ich zawodowymi pełnomocnikami, to skład sądu ogłaszający sentencję wyroku po takiej naradzie był sprzeczny z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.).

W sprawie można również przyjąć dodatkowo tezę, że nie było narady sędziów (jawnej albo niejawnej) poprzedzającej wydanie wyroku co doprowadziło do nierozpoznania sprawy co do istoty (art. 386 § 4 k.p.c.). Do takiego wniosku może prowadzić analiza przebiegu rozprawy oraz posiedzenia jawnego, na którym ogłoszono wyrok utrwalonego za pomocą urządzenia utrwalanego za pomocą urządzenia rejestrującego obraz oraz dźwięk i informacja przekazana przez oddział informatyczny. Przewodnicząca składu nie oznajmiła bowiem, że wyrok zostanie wydany po naradzie, lecz po 7-8 sekundach ciszy od zamknięcia rozprawy ogłosiła wyrok przy braku w systemie informatycznym oznak zatrzymania lub wyłączenia kamery albo wyciszenia nagrania.

W takiej sytuacji zachodzi podstawa do uchylenia wyroku z powodu nierozpoznania przez sąd istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.). Narada obejmuje bowiem dyskusję, głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia albo uzasadnieniem, jeżeli ma być wygłoszone, oraz spisanie sentencji wyroku (art. 324 § 1 k.p.c.). Uzasadnienie wyroku - określane w treści normatywnej jako zasadnicze powody rozstrzygnięcia - powstaje już w czasie narady. Sporządzenie uzasadnienia na piśmie (art. 328 § 1 k.p.c.) oraz jego podpisanie (art. 330 k.p.c.) są wprawdzie czynnościami następczymi, ale stanowiącymi tylko utrwalenie motywów uzgodnionych w toku narady. Innymi słowy, stanowi ono intelektualne i prawne podłoże decyzji sądowej, a istnieje już w chwili jej podejmowania, aby następnie - przez jej spisanie podlegać ujawnieniu i formalnoprawnej materializacji, stając się w ten sposób aktem jurysdykcyjnym (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów SN 24 maja 2012 r., III CZP 77/11, OSNC 2012, nr 11, poz. 123 i postanowienie SN 22 maja 2013 r., III CSK 293/12, OSNCP 2013, nr 12, poz. 148).

Brak narady powoduje, że skład sędziów, który podpisał sentencję wyroku, nie przeprowadził procesu myślowego prowadzącego do rozpoznania sprawy co do istoty (art. 326 § 4 k.p.c.), mimo formalnego rozstrzygnięcia o żądaniach stron (art. 325 in fine k.p.c.). Jest to oczywiste i rażące naruszenie standardów orzeczniczych gwarantowanych przez art. 323 k.p.c. i art. 324 § 1, 2 i 3 k.p.c. Nie może zaś umknąć uwadze sądu apelacyjnego, że sprawa jest skomplikowana pod względem faktycznym oraz prawnym, a zatem zaznajomienie się z nią w czasie 7-8 sekundowego jawnego posiedzenia - obiektywnie rzecz ujmując - nie było możliwe. Wprawdzie można przyjąć, że sędzia referent była przygotowana do rozprawy z 20 grudnia 2023 r. i przeprowadziła wnioskowanie prawnicze prowadzące do wydania wyroku przed tą rozprawą, lecz narada, jako akt poprzedzający wydanie wyroku po zamknięciu rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku nie może oczywiście pozostawać bez wpływu na jego treść (uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów SN 24 maja 2012 r., III CZP 77/11, OSNC 2012 nr 11, poz. 123).

Inaczej rzecz ujmując, brak narady sędziów, o której stanowi art. 324 § 1 k.p.c., powoduje brak bezwzględnie koniecznej fazy orzekania o żądaniach stron, a zatem nie przeprowadzenie procesu myślowego przez sędziów biorących udział w wydaniu wyroku stanowiącej intelektualne i prawne podłoże decyzji sądowej.

Ubocznie odnosząc się do pozostałych twierdzeń apelanta w ramach wyżej wskazanych zarzutów należy wskazać, że nie można jednoznacznie i kategorycznie uznać, że ogłoszony wyrok został podpisany przed zamknięciem rozprawy oraz że doszło do wydania wyroku z naruszeniem art. 324 § 4 k.p.c., gdyż utrwalenie przebiegu rozprawy i posiedzenia obejmującego naradę za pomocą urządzenia rejestrującego obraz oraz dźwięk nie jest tożsame z utrwaleniem wyroku w systemie teleinformatycznym opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym w postępowaniu wszczętym za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

Mając na uwadze powyższe sąd apelacyjny na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie w części objętej nieważności i przekazał sprawę sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego, a także w oparciu o art. 386 § 4 k.p.c. stwierdził nierozpoznanie istoty sprawy sąd okręgowy, co stanowi samodzielną podstawę do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sądowi okręgowemu sprawy do ponownego rozpoznania.

Przemysław Feliga